ReNewTown www.renewtown.eu NEW POST-SOCIALIST CITY: COMPETITIVE AND ATTRACTIVE ReNewTown NEW POST-SOCIALIST CITY: COMPETITIVE AND ATTRACTIVE www.ec.europa.eu/regional_policy www.central2013.eu Raport z badañ ankietowych przeprowadzonych na Ursynowie ReNewTown project is implemented through the CENTRAL EUROPE Programme co-financed by the ERDF.
Spis treœci 1. Wprowadzenie...1 2. Inwestycje pilota owe...1 3. Cel i zakres badania...2 4. Metodologia badania...3 5. Warunki ycia na Ursynowie...4 5.1. Przyczyny zamieszkiwania na Ursynowie...4 5.2. Warunki mieszkaniowe...5 5.3. Najwa niejsze problemy...6 5.4. Aktywnoœæ w³adz samorz¹dowych i partycypacja spo³eczna...7 5.5. Warunki prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej...8 6. Podsumowanie...9 Badania Warszawy prowadzone w IGiPZ PAN...10
1. Wprowadzenie 2. Inwestycje pilota owe Niniejsza publikacja prezentuje wyniki badañ ankietowych przeprowadzonych w ramach projektu badawczego ReNewTown New post-socialist city: Competitive and Attractive, którego g³ównym celem jest wspieranie zrównowa onego rozwoju miast w Europie Œrodkowej, w czêœci lub w ca³oœci budowanych w latach 1945-1989. Jedn¹ z najwa niejszych barier zrównowa onego rozwoju miast europejskich dawnego bloku wschodniego s¹ czêsto du e dysproporcje w warunkach ycia miêdzy czêœciami miasta powsta³ymi w latach 1945-1989, a tymi wybudowanymi po roku 1989. W ramach projektu podjêto poszukiwania najlepszych rozwi¹zañ polepszenia warunków ycia i atrakcyjnoœci zamieszkiwania na obszarach ukszta³towanych zgodnie z za³o eniami urbanistycznymi charakterystycznymi dla okresu dominacji realnego socjalizmu. Uszczegó³owienie g³ównego celu projektu zwi¹zane jest z podjêciem inwestycji sprzyjaj¹cych: rozwojowi oferty kulturalnej i spo³ecznej, poprawie jakoœci przestrzeni publicznych i estetyki tzw. ma³ej architektury, rozwojowi przedsiêbiorczoœci, wzmocnieniu zaanga owania mieszkañców w rozwi¹zywanie problemów lokalnych oraz wzbogaceniu zabudowy postindustrialnej o nowe, atrakcyjne funkcje. Realizacji powy szych celów szczegó³owych s³u ¹ m.in. badania, których wyniki prezentuje niniejsza publikacja oraz inwestycje pilota owe realizowane w Krakowie, Velenje (S³owenia), Hnuscie (S³owacja) i Pradze (Czechy). W ramach projektu realizowane s¹ cztery inwestycje pilota owe ukierunkowane na przeciwdzia³anie typowym problemom zidentyfikowanym w postsocjalistycznych miastach Europy Œrodkowej. Ka da inwestycja realizowana jest w innym mieœcie i zosta³a dostosowana do specyfiki lokalnych problemów. Miastami wybranymi do przeprowadzenia akcji pilota owych s¹: Kraków (adaptacja budynku na potrzeby lokalnej dzia³alnoœci kulturowej - ArtZONA), Velenje w S³oweni (rewitalizacja przestrzeni publicznej na osiedlu mieszkaniowym), Hnusta na S³owacji (muzeum socjalistycznych osobliwoœci) i Praga w Czechach (centrum ma³ych i œrednich przedsiêbiorstw). Inwestycje, poza bezpoœrednimi korzyœciami dla mieszkañców miast w których s¹ realizowane, s³u ¹ równie poszukiwaniu modelowych rozwi¹zañ efektywnego przeciwdzia³ania typowym problemom obszarów zurbanizowanych wybudowanych w latach 1945-1989 i podnoszenia jakoœci ycia ich mieszkañców. ArtZONA jest inwestycj¹ realizowan¹ przez Oœrodek Kultury im. C. K. Norwida, w ramach której zostanie poddany rewitalizacji budynek Sali Tañca OKN (os. Górali 4), który, 60 lat temu, zosta³ zaprojektowany jako gara d l a s a m o c h o d ó w ciê arowych. Budynek bêdzie zaadaptowany do funkcji nowoczesnej galerii, miejsca spotkañ artystów, koncertów a tak e bêdzie pe³ni³ funkcjê powierzchni w y s t a w i e n n i c z e j i p r e z e n t a c j i multimedialnych. Przestrzeñ publiczna na osiedlu mieszkaniowym w Velenje przewidzialna do rewitalizacji w projekcie 1
Rewitalizacja przestrzeni publicznej w Velenje przeprowadzana jest na osiedlu mieszkaniowym z lat 70. XX wieku i obejmuje budowê placu zabaw dla dzieci, ci¹gów pieszych i elementów ma³ej architektury przeznaczonych do odpoczynku i spotkañ mieszkañców. Wa n¹ cech¹ projektu jest zaanga owanie w jego realizacjê mieszkañców, poprzez konsultacje spo³eczne, jak równie w formie prac spo³ecznych wykonywanych przez ochotników z lokalnego centrum m³odzie y. Projekt rewitalizacji przestrzeni publicznej jest koordynowany przez urz¹d miasta Velenje. Centrum Ma³ych i Œrednich Przedsiêbiorstw w Pradze jest inwestycj¹ realizowan¹ przez Urz¹d Dzielnicy Praga 11. Centrum to ma zapewniaæ pomoc dla przedsiêbiorców i osób planuj¹cych rozpocz¹æ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ poprzez zapewnienie im wsparcia informacyjnego i doradztwo. Centrum bêdzie organizowaæ szkolenia i imprezy z zakresu marketingu, Ÿróde³ finansowania dzia³alnoœci oraz poœwiecone problemom zg³aszanym przez osoby zainteresowane. Inwestycja ma równie na celu pokazanie mo liwoœci adaptacji zabudowy lat 70. i 80. do nowych funkcji. Muzeum socjalistycznych osobliwoœci w mieœcie Hnusta jest inwestycj¹ realizowan¹ przez Agencjê Rozwoju Regionu Gemer. Hnusta w okresie socjalistycznym by³a jednym z najwa niejszych oœrodków przemys³u ciê kiego w regionie, obecnie zaœ miasto pogr¹ one jest w kryzysie. G³ównym celem projektu j e s t o t w a r c i e s t a ³ e j ekspozycji muzealnej prezentuj¹cej przedmioty codziennego u ytku, charakterystyczne dla e p o k i s o c j a l i z m u, pochodz¹ce z darów mieszkañców miasta i okolic. 3. Cel i zakres badania G³ównym celem zrealizowanego badania by³a aktualizacja i uzupe³nienie wiedzy o wybranych aspektach jakoœci ycia, problemach oraz o dotychczas podejmowanych dzia³aniach rewitalizacyjnych w miastach postsocjalistycznych. W przypadku miast polskich przeprowadzono badania na wybranych obszarach Warszawy i Krakowa: Ursynowie i Nowej Hucie. Ponadto analogiczne badania przeprowadzono w miastach: Karlsruhe (DE), Cottbus (DE), Usti and Labem (CZ), Chomutov (CZ), Rimavska Sobota (SK), Hnusta (SK), Velenje (SI), Nova Gorica (SI). Warszawski Ursynów, pomimo swojego socjalistycznego dziedzictwa charakteryzuje siê wysok¹ pozycj¹ na rynku mieszkaniowym oraz znacznym presti em spo³ecznym. Badania prowadzone na Ursynowie w latach 2004-2006, w ramach miêdzynarodowego projektu RESTATE, wykaza³y wysok¹ jakoœæ ycia mieszkañców i nisk¹ skalê problemów spo³ecznych w porównaniu do 29 dzielnic z 15 postsocjalistycznych miast Europy. W odmiennej sytuacji znajduje siê krakowska dzielnica Nowa Huta. Jako modelowy przyk³ad miasta socjalistycznego w Polsce, zajmuje ona w dalszym ci¹gu relatywnie nisk¹ p o z y c j ê n a r y n k u m i e s z k a n i o w y m i charakteryzuje siê znacznie wiêksz¹ koncentracj¹ problemów spo³ecznych w porównaniu z innymi dzielnicami Krakowa. Wizyta studyjna miêdzynarodowego zespo³u ReNewTown, Ursynów, maj 2011 2
4. Metodologia Badanie, w ka dym z miast, sk³ada³o siê z trzech czêœci, dotycz¹cych ró nych grup respondentów zamieszkuj¹cych lub prowadz¹cych dzia³alnoœæ na obszarze badañ: mieszkañców, ekspertów zwi¹zanych ze spo³ecznoœci¹ lokaln¹ oraz przedsiêbiorców. G³ównym przedmiotem badania by³y opinie mieszkañców, natomiast opinie ekspertów i przedsiêbiorców mia³y charakter uzupe³niaj¹cy. Dla ka dej grupy respondentów przygotowano inny scenariusz wywiadu, dostosowany do jej specyfiki. Takie rozwi¹zanie pozwoli³o na szerok¹, wieloaspektow¹ ocenê obecnej sytuacji badanych dzielnic. Badanie mia³o charakter pilota owy, z czym zwi¹zany by³ celowy dobór badanych osób i ich stosunkowo niewielka liczba w ka dym z modu³ów badania. W konstrukcji scenariusza wywiadu, obok pytañ zamkniêtych, stosowano równie pytania pó³otwarte i otwarte, umo liwiaj¹ce szczegó³owe rozpoznanie badanych problemów i wyeliminowanie ryzyka pominiêcia istotnych zagadnieñ. Przyjête postêpowanie badawcze umo liwi³o realizacjê za³o onych celów badania, uzupe³niaj¹c dotychczasowy stan wiedzy o badanych c z ê œ c i a c h m i a s t o informacje z zakresu k i e r u n k u o b e c n i e zachodz¹cych zmian i n o w y c h p r o c e s ó w spo³ecznych. Pierwsza czêœæ badania obejmowa³a wywiady przeprowadzone z mieszkañcami Nowej Huty w Krakowie i Ursynowa w Warszawie. Przeprowadzono blisko trzydzieœci wywiadów w ka dej z badanych dzielnic. Zasadniczym kryterium doboru respondentów by³ fakt zamieszkiwania na obszarze badania. W dalszej kolejnoœci, osoby badane dobierano tak, aby próba odzwierciedla³a strukturê demograficzn¹ obszaru badañ. Druga czêœæ badania mia³a na celu poznanie opinii ekspertów dotycz¹ce jakoœci ycia i wspó³czesnych problemów. Przeprowadzono ogó³em piêæ wywiadów z osobami, których aktywnoœæ zawodowa lub spo³eczna by³a œciœle zwi¹zana z obszarem badañ. Ka dy z wywiadów przeprowadzano z ekspertem reprezentuj¹cym inn¹ specjalizacjê. W badaniu uwzglêdniono: urbanistê lub architekta, by³ych lub obecnych przedstawicieli samorz¹du terytorialnego, dziennikarza gazety lokalnej, reprezentanta (lidera) lokalnej spo³ecznoœci oraz prezesa spó³dzielni mieszkaniowej. Trzeci¹ czêœci¹ badania objêto lokalnych przedsiêbiorców, z którymi przeprowadzono trzy wywiady pog³êbione w Nowej Hucie i piêæ wywiadów na Ursynowie. Podobnie jak w przypadku lokalnych ekspertów, dobór próby mia³ charakter celowy. Wywiady przeprowadzono z w³aœcicielami lokalnych sklepów, restauracji oraz z us³ugodawcami. Wyniki badañ przedstawiono w piêciu grupach tematycznych dotycz¹cych kolejno: przyczyn zamieszkiwania w danym miejscu i planów na przysz³oœæ, oceny aktualnych warunków mieszkaniowych, identyfikacji najwa niejszych problemów, aktywnoœci w³adz samorz¹dowych i partycypacji spo³ecznej oraz warunków prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej. Wielorodzinna zabudowa Ursynowa, okolice ulicy Polinezyjskiej 3
5. Warunki ycia na Ursynowie 5.1. Przyczyny zamieszkiwania na Ursynowie i plany na przysz³oœæ Formaln¹ przyczyn¹ zamieszkania na Ursynowie osób w starszym wieku, (tj. powy ej 65 roku ycia) przewa nie by³o otrzymanie lokalu poprzez przydzia³ administracyjny w spó³dzielni mieszkaniowej. Osoby powy ej 65 roku ycia, które deklarowa³y inny powód zamieszkania na Ursynowie, w chwili przeprowadzki nale a³y ju do kategorii osób starszych. Pozwala to na sformu³owanie przypuszczenia o wysokiej atrakcyjnoœci Ursynowa dla osób starszych. Jednoczeœnie wszystkie uczestnicz¹ce w badaniu osoby starsze zadeklarowa³y chêæ pozostania w obecnym miejscu zamieszkania i wysoko oceni³y jego walory. W przypadku grupy osób w przedziale wiekowym 25-45 lat, najczêstszym powodem zamieszkiwania na Ursynowie by³a bliskoœæ rodziny i znajomych. Osoby te przewa nie pozosta³y w gospodarstwach domowych rodzinnych z jednym lub dwojgiem dzieci i nie planowa³y w najbli szych latach przeprowadzki. Osoby w m³odszej grupie wiekowej, zw³aszcza te, nale ¹ce do w tzw. kategorii studenckiej, obejmuj¹cej osoby w wieku 18-24 lat, pozostawa³y w stanie cywilnym wolnym i jako powód wyboru obecnego miejsca zamieszkania podawa³y dobr¹ dostêpnoœæ do wy szej uczelni lub miejsca pracy. W opinii ekspertów s¹ dwa g³ówne powody dla którego Ursynów jest chêtnie wybieran¹ lokalizacj¹ mieszkaniow¹ w skali miasta. S¹ to: bardzo dobra dostêpnoœæ przestrzenna, zw³aszcza do miejsc pracy i us³ug transportem publicznym (metro) oraz wysoki presti dzielnicy. Otrzymane wyniki badañ sugeruj¹, e Ursynów stanowi dogodne miejsca zamieszkania dla osób ró nych kategorii wiekowych, niezale nie od etapu cyklu ycia rodzinnego na jakim siê znajduj¹. adna z badanych osób nie planowa³a przeprowadzki do innej czêœci miasta motywowanej zmian¹ warunków mieszkaniowych na lepsze. Warto równie podkreœliæ, e wiêkszoœæ badanych osób, które zmienia³y miejsce zamieszkania w przesz³oœci, na now¹ lokalizacjê swojego mieszkania wybra³o ponownie Ursynów, co potwierdza ich zadowolenie z zamieszkiwania w tej dzielnicy i wyra a jedynie d¹ enie do dostosowania struktury mieszkania do etapu cyklu yciowego. Plac zabaw (jako czêœæ osiedla grodzonego) przy stacji metra Natolin. Specyficznym dla Ursynowa zjawiskiem, w œwietle przeprowadzonego badania, by³ brak planów przeprowadzki przez m³ode rodziny do innych czêœci miasta lub do domów jednorodzinnych w strefie podmiejskiej. Inne badania, prowadzone w postsocjalistycznych osiedlach mieszkaniowych du ych miast Polski, wykaza³y tendencjê, do planowania zmiany miejsca zamieszkania przez rodziny posiadaj¹ce ma³e dzieci lub planuj¹ce, w najbli szym czasie je posiadaæ. 4
5.2. Warunki mieszkaniowe Wszystkie badane osoby wysoko ocenia³y jakoœæ ycia na Ursynowie, wskazuj¹c na wyraÿnie lepsze warunki ycia w porównaniu z innymi dzielnicami Warszawy. Pozytywne oceny warunków ycia by³y w zasadzie niezale nie od wieku, typu gospodarstwa domowego oraz lokalizacji w przestrzeni dzielnicy i wieku budynku w którym mieszka³ respondent. Nale y równie podkreœliæ brak istotnych ró nic w poziomie zadowolenia mieszkañców z warunków mieszkaniowych oraz we wskazywanych problemach pomiêdzy Ursynowem Pó³nocnym i Po³udniowym, które ró ni¹ siê istotnie pod wzglêdem zabudowy. Podobnie, pozytywn¹ ocenê wystawili warunkom ycia na Ursynowie badani eksperci. Wiêkszoœæ z nich uzna³a je za przewy szaj¹ce œredni¹ dla Warszawy. Ocena bezpoœredniego otoczenia miejsca zamieszkania by³a nieznacznie bardziej zró nicowana. Przy ogólnej dominacji pozytywnych ocen, cztery osoby wyrazi³y opinie neutralne, zaœ jedna osoba, oceni³a je negatywnie. Ocena ta dotyczy³a bezpoœredniego s¹siedztwa miejsca zamieszkania, przy czym czynnik najbardziej problematyczny w tej opinii, stanowi³a niska jakoœæ budownictwa i remontów, wandalizm oraz bark miejsc parkingowych. Respondenci czêsto korzystali z przestrzeni publicznych w okolicy miejsca zamieszkania, przede wszystkim, w zakresie podstawowych aktywnoœci rekreacyjnych, takich jak spacery, spotkania ze znajomymi i zabawy z dzieæmi. Za ca³kowicie satysfakcjonuj¹c¹ uznano dostêpnoœæ do: sklepów, publicznego transportu, parków, kina i restauracji. Satysfakcjonuj¹ca równie by³a dostêpnoœæ boisk, us³ug medycznych dla doros³ych i us³ug stomatologicznych. Neutralnie oceniona zosta³a dostêpnoœæ us³ug medycznych dla dzieci i urzêdów pocztowych, zaœ za niezbyt satysfakcjonuj¹c¹ uznano dostêpnoœæ do szkó³ podstawowych i przedszkoli. Sklep Przystanek komunikacji miejskiej Park Kino Restauracja Boisko sportowe Przychodnia zdrowia dla doros³ych Dentysta Wywóz odpadów Przestrzeñ wydarzeñ kulturalnych Przychodnia zdrowia dla dzieci Urz¹d pocztowy Szko³a podstawowa Przedszkole 0 1 2 3 4 5 1 - ca³kowite niesatysfakcjonuj¹ca, 2 - niesatysfakcjonuj¹ca, 3 - ocena neutralna, 4 - satysfakcjonuj¹ca, 5 - ca³kowite satysfakcjonuj¹ca Rycina 1. Poziom satysfakcji z dostêpnoœci wybranych us³ug ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ ankietowych Przystanek metra Imielin na Ursynowie 5
Generalnie jednak Ursynów charakteryzowa³ siê, zdaniem respondentów, bardzo dobr¹ dostêpnoœci¹ us³ug (ryc. 1). Bior¹c pod uwagê dominacjê funkcji mieszankowej i znaczn¹ odleg³oœæ obszaru badañ od centrum miasta, wysokie oceny dostêpnoœci i zró nicowanej poda y us³ug, w tym zw³aszcza us³ug zwi¹zanych ze spêdzaniem wolnego czasu (restauracje, kina), nale y interpretowaæ bardzo pozytywnie. P l a c p r z e d K o œ c i o ³ e m Wniebowst¹pienia na Ursynowie Pó³nocnym 5.3. Najwa niejsze problemy Za najwiêksze problemy w dzielnicy uznano niewystarczaj¹c¹ liczbê miejsc parkingowych, du e natê enie ruchu samochodowego, z³y stan zabudowy, (zw³aszcza jej niskie walory architektoniczne), nisk¹ jakoœæ wykonywanych modernizacji, a tak e wandalizm i graffiti (ryc. 2). Warto podkreœliæ, e wskazania wszystkich badanych osób by³y w du ej mierze ze sob¹ zgodne, niezale nie od wieku respondentów oraz lokalizacji i wieku budynku, który zamieszkiwali. Podobnie eksperci, za najwa niejsze problemy, których wyeliminowanie wp³ynê³oby na poprawê warunków ycia uznali: wiêksz¹ liczbê miejsc parkingowych, polepszenie walorów architektonicznych otoczenia oraz zwiêkszenie poziomu bezpieczeñstwa. Ma³a liczba miejsc parkingowych Niska jakoœæ renowacji Z³a konserwacja budynków Graffiti / wandalizm Brud na ulicach Zaniedbane przestrzenie publiczne Brak mo liwoœci sortowania odpadów Niska jakoœæ us³ug publicznych Przestêpczoœæ Zak³ócenia ciszy nocnej Nieefektywna gospodarka odpadami Niska jakoœæ szkó³ Narkomania 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 Multikino przy Al. KEN - k o m p l e k s k i n o r a z towarzysz¹cych mu kawiarni i restauracji 0 nie dotyczy 1 nie wystêpuje, 2 ma³o powa ny, 3 œrednio powa ny, 4 powa ny, 5 bardzo powa ny Rycina 2. Ocena wagi problemów wystêpuj¹cych na Ursynowie ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ ankietowych 6
Ocena wagi poszczególnych problemów znalaz³a równie odzwierciedlenie w hierarchii postulowanych dzia³añ ukierunkowanych na polepszenie jakoœci przestrzeni publicznych które, zdaniem respondentów, przynios³yby najwiêksz¹ poprawê warunków ycia. Spoœród zaproponowanych w ankiecie dzia³añ za najwa niejsze uznano: budowê nowych miejsc parkingowych, poprawê funkcjonowania komunikacji samochodowej, budowê nowych terenów zielonych oraz poprawê estetyki i architektury budynków. Oceniaj¹c problemy zwi¹zane z zabudow¹ mieszkaniow¹ okresu socjalistycznego obszaru badañ, eksperci za wa ne uznali niedostosowan¹ do potrzeb mieszkañców infrastrukturê zwi¹zan¹ z obs³ug¹ samochodów osobowych, czego konsekwencj¹ jest ha³as i brak miejsc parkingowych oraz nisk¹ jakoœæ przestrzeni publicznych przeznaczonych do rekreacji. Jednoczeœnie w ich opinii stan techniczny zabudowy mieszkaniowej na Ursynowie jest bardzo dobry, a lokale mieszkaniowe reprezentuj¹ wzglêdnie wysoki standard. Budowa nowych miejsc parkingowych Budowa nowych obszarów zielonych Lepsza obs³uga ruchu samochodowego Lepsze projekty architektoniczne otoczenia Budowa nowych ci¹gów pieszych Budowa nowych placów zabaw dla dzieci Budowa œcie ek rowerowych Zwiêkszenie bezpieczeñstwa Rewitalizacja placów zabaw dla dzieci 5.4. Aktywnoœæ w³adz samorz¹dowych i partycypacja spo³eczna Ponad po³owa ankietowanych zna³a inicjatywy, których celem by³a poprawa warunków ycia na Ursynowie. Charakterystyczn¹ cech¹ informacji pozyskanych od badanych osób, w ramach tego zagadnienia, by³a przewaga wskazañ inicjatyw spo³ecznych mieszkañców nad dzia³aniami samorz¹du, pomimo, e pytanie dotyczy³o dzia³añ samorz¹dowych. Inicjatywy jakie zosta³y wskazane, to przede wszystkim: dzia³alnoœæ stowarzyszenia "Nasz Ursynów", projekt budowy centrum Ursynowa i ulicy miejskiej, protest spo³eczny przeciw budowie koœcio³a na terenie zieleni u ytkowanej w celach rekreacyjnych oraz protest przeciwko rozbudowie supermarketu. Wysoki udzia³ osób znaj¹cych tego typu inicjatywy oraz ró norodnoœæ przyk³adów mo e wskazywaæ na du e zaanga owanie spo³eczne mieszkañców Ursynowa w ycie osiedla i dzielnicy, co jest zjawiskiem nietypowym dla obszarów miejskich o dominacji zabudowy socjalistycznych wielkich zespo³ów mieszkaniowych. Mieszkañcy pozytywnie oceniali równie zaanga owanie w³adz samorz¹dowych w poprawê warunków ycia w miejscu ich z a m i e s z k a n i a. W s k a z a n o t u t a j budowê nowych ulic, placów zabaw oraz parkingów typu parkuj i jedÿ. 0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 0 nie dotyczy, 1 brak wp³ywu, 2 ma³y wp³yw 3 œredni wp³yw 4 du y wp³yw 5 bardzo du y wp³yw Rycina 3. Wp³yw wybranych dzia³añ na poprawê jakoœci przestrzeni publicznych ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie badañ ankietowych Dzikie miejsca postojowe, Ursynów Pó³nocny 7
Ze strony ekspertów, wskazania projektów poprawy warunków ycia, dotyczy³y przede wszystkim dzia³añ spó³dzielni mieszkaniowych, których zas³ug¹ jest realizacja wielu ma³ych przedsiêwziêæ np. renowacja terenów zielonych i modernizacja elewacji zabudowy. Z dzia³añ realizowanych przez samorz¹d pozytywnie przez ekspertów ocenione zosta³y projekty spo³eczne, np. budowa biblioteki wraz z czytelni¹ i infrastruktur¹ towarzysz¹c¹. Badanie wykaza³o umiarkowany optymizm mieszkañców Ursynowa wzglêdem przysz³oœci miejsca ich zamieszkania. Niemal po³owa ankietowanych osób wyra a³a opiniê, e w przysz³oœci Ursynów bêdzie charakteryzowa³ siê podobn¹ sytuacj¹ co obecnie, 38% respondentów spodziewa³o siê jej polepszenia, zaœ 19% pogorszenia. Grupa ekspertów oceni³a pozytywnie perspektywy rozwoju dzielnicy, uznaj¹c je za wyraÿnie korzystniejsze ni przeciêtnie w stolicy. Ogród na terenie zespó³u Osiedli M³odych, realizacja 1996 r., Ursynów Pó³nocny 5.5. Warunki prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej W opinii ekspertów warunki do prowadzenia dzia³alnoœci przez ma³e i œrednie firmy na Ursynowie s¹ silnie zró nicowane, w zale noœci od szczegó³owej lokalizacji w strukturze przestrzennej budownictwa mieszkaniowego. Wewn¹trz wielkich zespo³ów mieszkaniowych z lat 70. i 80., gdzie odleg³oœæ od g³ównych ulic i ci¹gów pieszych oraz metra jest znacz¹ca, warunki zosta³y ocenione jako ogólnie niekorzystne. Za barierê rozwoju us³ug wewn¹trz osiedli mieszkaniowych, poza nisk¹ dostêpnoœci¹ przestrzenn¹, wskazano niedostosowane projekty architektoniczne budynków z lat 70. i 80.. S¹ to w opinii ekspertów typowe wady wielkich zespo³ów mieszkaniowych z tego okresu. Lepsze oceny uzyska³y lokalizacje w pasa ach handlowych nowego budownictwa lat 90. i póÿniejszych, zlokalizowanych wzd³u al. KEN oraz innych g³ównych ulic. Udostêpnienie w ostatniej dekadzie nowych atrakcyjnych powierzchni handlowych w nowym budownictwie, charakteryzuj¹cych siê dobr¹ dostêpnoœci¹ komunikacyjn¹, stworzy³o dogodne warunki do prowadzenia us³ugowej dzia³alnoœci gospodarczej. Towarzyszy³a temu jednak du a rotacja wynajmuj¹cych i czêsta zmiana rodzaju oferowanych us³ug, przede wszystkim ze wzglêdu na wysokie ceny najmu lokali. Zwrócono równie uwagê na problem braku lokalnego planu rozwoju przedsiêbiorczoœci, który móg³by wprowadziæ regulacje ograniczaj¹ce nasycenie niektórymi typami us³ug w okreœlonych lokalizacjach. W opinii przebadanych przedsiêbiorców problemem jest równie brak wsparcia prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej ze strony administracji samorz¹dowej. W zakresie po ¹danych dzia³añ ze strony miasta i dzielnicy, wspieraj¹cych przedsiêbiorczoœæ lokaln¹, wskazywano przede wszystkim: promocje, rozbudowê infrastruktury (zw³aszcza parkingi), wsparcie finansowe, uproszczenie procedur administracyjnych oraz politykê lokalow¹ przyjazn¹ przedsiêbiorcom. 8
6. Podsumowanie Pomimo relatywnie m³odego budownictwa mieszkaniowego, uzupe³nianego wspó³czesnymi inwestycjami budowlanymi, zwrócono uwagê na utrzymywanie siê niskiej jakoœci przeprowadzanych Zaprezentowane wyniki badañ stanowi¹ element monitoringu zmian zachodz¹cych w przestrzeni miast postsocjalistycznych. W ostatnim dwudziestoleciu miasta te, a zw³aszcza dzielnice ukszta³towane w warunkach gospodarki centralnie sterowanej, z ró nym sukcesem dokonywa³y modernizacji i polepszenia warunków ycia, niektóre zaœ stawa³y siê obszarami stagnuj¹cymi lub problemowymi. W przypadku Ursynowa mamy do czynienia z dzielnic¹, która jeszcze przed 1989 rokiem oceniana by³a jako jedna z lepszych dzielnic mieszkaniowych Warszawy. Równie w skali porównañ miêdzynarodowych (badania RESTATE) Ursynów plasowa³ siê wysoko w zakresie warunków ycia, wœród innych wielkich osiedli mieszkaniowych powsta³ych przed 1989 rokiem w Europie. W warunkach gospodarki rynkowej efektywne uzupe³nianie braków funkcjonalnych, demokratyzacja i unowoczeœnienie zarz¹dzania pozwoli³o na utrzymanie wysokiej rangi, a nawet wzmocnienie pozycji Ursynowa w opinii mieszkañców miasta. modernizacji oraz estetyki starszych i nowych czêœci dzielnicy. Pozytywnym elementem zmian jest relatywnie wysoka aktywnoœæ spo³eczna i partycypacja mieszkañców w rozwi¹zywaniu problemów lokalnych np. w sprawach ochrony i kszta³towania terenów zielonych i rekreacyjnych. Wspó³czesny Ursynów, jako dzielnica i osiedle mieszkaniowe zaplanowane i w znacznej czêœci zrealizowane jako czêœæ miasta socjalistycznego, jest pozytywnym przyk³adem postsocjalistycznej transformacji przestrzeni miasta oraz adaptacji do warunków gospodarki rynkowej. Przeprowadzone badania wskazuj¹ na wysok¹ akceptacjê mieszkañców Ursynowa swojego miejsca zamieszkania, niezale nie od pozycji spo³ecznej i kategorii wieku. W porównaniu z okresem przed 1989 rozwi¹zany zosta³ problem dostêpnoœci do podstawowych us³ug bytowych, pozosta³ natomiast problem dostêpnoœci do szkó³ podstawowych i przedszkoli, co jednak zwi¹zane jest równie z obecn¹ faz¹ rozwoju demograficznego Warszawy. Zwracaj¹ uwagê natomiast silnie podkreœlane problemy zwi¹zane z brakiem miejsc parkingowych oraz du ym natê eniem ruchu samochodowego. Problemy te wynikaj¹ z niedopasowania struktury przestrzennej osiedla, zaprojektowanego przy za³o eniu ni szych wskaÿników motoryzacji oraz ze stopniowego dogêszczania zabudowy mieszkaniowej i us³ugowej przez prywatnych developerów. Wielorodzinna zabudowa na Ursynowie Pó³nocnym (Koñski Jar) w 1982 roku. ród³o: www.ursynow.org.pl 9
Badania Warszawy prowadzone w IGiPZ PAN W Zak³adzie Geografii Miast i Ludnoœci realizowany jest temat badawczy: Mechanizmy transformacji miast i obszarów metropolitalnych Polski i Europy Œrodkowej. W ramach w/w tematu, m.in. realizowane s¹ lub zosta³y ukoñczone prace doktorskie poœwiêcone Warszawie: Zmiany spo³eczno-przestrzenne dokumentowane s¹ w serii wydawniczej Atlas Warszawy. Ostatni zeszyt 11, z 2009 r. dokumentuje zmiany zró nicowañ przestrzennych Warszawy w latach 1988-2002. Miejsce osiedli mieszkaniowych w strukturze przestrzennej Warszawy i Pary a Przestrzenna dekoncentracja zasobów mieszkaniowych w Warszawie w latach 1945-2008 Zmiany struktury gospodarstw domowych w przestrzeni Warszawy w latach 1988-2008 Transformacja przestrzeni miejskiej Warszawy przez deweloperów mieszkaniowych w latach 2000-2009 Percepcja zieleni miejskiej w przestrzeni Warszawy Elity w przestrzeni Warszawy Budapest, Istanbul and Warsaw, Institutional and spatial change Transformacja przestrzeni miejskiej Warszawy w latach 1990-1999 na przyk³adzie zachodniej czêœci centrum Warszawy Funkcje metropolitalne Warszawy w latach 1990-2002. Wspó³zale noœæ pozycji w systemie miast Europy Œrodkowej Rynek mieszkaniowy na obszarze metropolitalnym Warszawy czynniki determinuj¹ce zró nicowania przestrzenne cen mieszkañ w latach 2002-2005 10
ReNewTown NEW POST-SOCIALIST CITY: COMPETITIVE AND ATTRACTIVE Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN www.ec.europa.eu/regional_policy Kierownik projektu: Magdalena W¹torska-Dec tel: 503-152-912 e-mail: decmagda@twarda.pan.pl www.central2013.eu ReNewTown project is implemented through the CENTRAL EUROPE Programme co-financed by the ERDF. 4.1 Area of Interventions: Developing Polycentric Settlement Structures and Territorial Cooperation Zespó³ realizuj¹cy badania Ursynowa: Adam Bierzyñski Ewa Korcelli Olejniczak Stanis³aw Koz³owski Magdalena W¹torska-Dec Grzegorz Wêc³awowicz Projekt graficzny: Marta Kurek