SYTUACJA KOBIET NA RYNKU PRACY W POWIECIE OSTROWIECKIM W LATACH 2009-2011. Kobiety w demografii I. Kobiety wśród ogółu mieszkańców powiatu ostrowieckiego w latach 2006 2010 Lata* Liczba ludności ogółem Kobiety Udział % kobiet w liczbie mieszkańców ogółem 2006 115 859 60 408 52,1 2007 115 333 60 115 52,1 2008 115 078 59 933 52,1 2009 114 670 59 738 52,1 2010 114 025 59 365 52,1 wg danych GUS informacja roczna Z przytoczonych powyżej danych wynika, że udział kobiet w strukturze ogółu mieszkańców powiatu utrzymuje się na tym samym poziomie. Systematycznie spada liczba mieszkańców powiatu w stosunku do roku 2006 ubyło: Ogółem 1834 mieszkańców ( - 1,6 % ) Kobiet 750 ( - 1,2 % ) Mężczyzn 791 ( - 1,4 % ) Prognozy demograficzne do roku 2035 wyraźnie wskazują na postępujący spadek liczby ludności zamieszkujących powiat: za 10 lat będzie tu zamieszkiwać o blisko 6 % mniej osób, przy czym udział kobiet utrzyma się na zbliżonym poziomie ( 52,2 % ). II. Lata* Wiek przedprodukcyjny ( 17 lat i mniej ), produkcyjny, poprodukcyjny ( M:18-65 lat; K: 18-60 lat) wg płci w latach 2006-2010 Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny Ogółem Kobiety udz. Ogółem Kobiety udz. Ogółem Kobiety udz. % % % 2006 21729 10648 49 74127 36183 49 20003 13577 68 2007 21006 10301 49 73998 35885 49 20329 13929 69 2008 20463 10005 49 73937 35656 48 20678 14272 69 2009 19912 9720 49 73698 35384 48 21060 14634 70 2010 19446 9432 49 73082 34894 48 21497 15039 70 Wzrost/spadek do roku 2006-10,5-11,4 X -1,4-3,6 X 7,5 10,8 X Powyższe zestawienie wskazuje na niekorzystną tendencję: rosnącą liczbę i udział osób w wieku poprodukcyjnym, przy czym dynamika przyrostu w tej grupie jest zdecydowanie większa w odniesieniu do kobiet. str. 1
Biorąc pod uwagę bardziej szczegółowe kategorie wiekowe, przewaga liczby kobiet w stosunku do ogółu mieszkańców zarysowuje się już w grupie wiekowej 35 39 lat i rośnie w kolejnych przedziałach wiekowych. III. Pracujący łącznie w z rolnictwem indywidualnym wg sektorów ekonomicznych i płci na koniec roku 2009 ( wg ostatnich dostępnych danych GUS BDR) Kobiety najczęściej znajdują zatrudnienie w dwóch branżach: Działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości oraz Pozostałe usługi. W porównaniu do roku 2005 zmalał udział kobiet zatrudnionych w branżach : Przemysł i budownictwo : -5,6 % Pozostałe usługi : -2,3 % Działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości: - 1,5 Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo: -0,4 % Jedyną branżą w której na przestrzeni lat 2005-2009 odnotowano wzrost udziału kobiet w strukturze ogółu pracujących była branża Handel, naprawa pojazdów samochodowych, transport i gospodarka mieszkaniowa, zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja : + 5,3 % Sektor ekonomiczny wg PKD 2007 Ogółem Kobiety Udz.% Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i 6017 2846 47,3 rybactwo Działalność finansowa i ubezpieczeniowa, 971 586 60,4 obsługa rynku nieruchomości Handel, naprawa pojazdów 4113 1927 46,9 samochodowych, transport i gospodarka mieszkaniowa, zakwaterowanie i gastronomia; informacja i komunikacja Przemysł i budownictwo 8113 2063 25,4 Pozostałe usługi 7210 4981 69,1 Biorąc pod uwagę główne miejsce pracy osób zatrudnionych na przestrzeni ostatnich 3 lat ( 2008-2010 ) zauważa się: spadek liczby zatrudnionych kobiet ( do roku 2008: - 4,8 % ) utrzymanie się poziomu zatrudnionych kobiet w strukturze ogółu zatrudnionych na poziomie 42-47 % mniejsza dynamika spadku zatrudnionych kobiet niż mężczyzna ( M: - 5,6 % K:-4,8 % ) Ogółem ( wg danych podawanych przez GUS na koniec 2010r. ) liczba pracujących w głównym miejscu pracy w powiecie wynosiła 20 062 osób, w tym 9309 kobiet ( 46,4 % ). str. 2
IV. Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Lata Ogółem Kobiety 2005 16,3 17,2 2006 14,1 15,8 2007 11,7 13,9 2008 9,9 11,3 2009 12,8 14,0 2010 11,9 13,2 Biorąc pod uwagę fakt, ze przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w powiecie ostrowieckim jest na poziomie 82,3 % przeciętnego wygrodzenia krajowego (według badań Ogólnopolskiego Badania Wynagrodzeń kobiety zarabiają mniej: na stanowiskach szeregowych różnica sięga do 300 zł miesięcznie a w przypadku stanowisk dyrektorskich, na których pracuje zaledwie ok. 12 % kobiet różnica ta wynosi nawet 3000 zł. ) nie dziwi fakt migracji w których kobiety mają swój znaczny udział. Saldo migracji wewnętrznej i zagranicznej w latach 2007-2010 prezentuje poniższe zestawienie Lata Ogółem Kobiety 2007-317 - 173 2008-155 - 117 2009-246 - 156 2010-328 - 206 Według ogólnopolskich badań EUROSTAT: przeciętny tygodniowy czas pracy kobiet wynosi 42,4 godz. ( mężczyźni pracują ok. 4 godz. dłużej ) 11,2 % kobiet pracuje w niepełnym wymiarze godzin ( wśród mężczyzn dwukrotnie mniej ) częściej korzystają z dni absencji chorobowej ( 54 % absencji ). W przypadku grup wiekowych 20-29 lat i 30-39 lat było to odpowiednio: 65 % oraz 62 % ( dane ZUS ) krótszy staż pracy: średnio o 4 lata. ( faktyczny czas przejścia na emeryturę wynosi dla kobiet 57 lat a dla mężczyzn 61 lat ( przeciętny dla UE : K 60,8 lat. M- 62 lata ) Jako główne przyczyny uznać należy: trudności w znalezieniu pełnoetatowej pracy, opieka nad dziećmi i osobami starszymi, kontynuacja nauki. str. 3
Kobiety w statystyce urzędu pracy I. Kobiety w strukturze bezrobocia ogółem w latach 2006-2011 1. Poziom bezrobocia wśród kobiet Wyszczególnienie 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Ogółem 10446 8645 7331 9454 8708 8859 Kobiety 5699 4975 4043 4950 4594 4738 % udziału 55 58 55 52 53 54 Poziom bezrobocia spadał nieustannie od roku 2001 do końca 2008. Dynamika tego spadku wzrastała systematycznie do końca 2007 roku Spowolnienie gospodarcze z roku 2008 przełożyło się na wzrost poziomu bezrobocia ogółem w roku 2009. Po spadku w kolejnym, 2010 roku, znów obserwuje się wzrost poziomu bezrobocia, rośnie również udział kobiet w strukturze. Kobiety w wybranych kategoriach bezrobotnych wg stanu na koniec grudnia 2011r. Kategorie bezrobotnych Powiat Ostrowiec Ogółem Kobiety Udział % kobiet Bezrobotni ogółem 8859 4738 54 Z ogółem Zamieszkali na wsi 2876 1485 52 W okresie do 12 miesięcy od daty 534 284 53 ukończenia nauki Którzy ukończyli szkołę wyższą, do 143 96 67 27 roku życia Dotychczas niepracujący 1839 1133 62 Osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy Z ogółem Ogółem 8101 4346 54 Do 25 roku życia 1694 895 53 Długotrwale bezrobotni 4914 2890 59 Kobiety, które nie podjęły X 1123 x zatrudnienia po urodzeniu dziecka Powyżej 50 roku życia 1821 772 42 Bez kwalifikacji zawodowych 2665 1364 51 Bez doświadczenia zawodowego 2354 1434 61 Bez wykształcenia średniego 4463 1899 43 Samotnie wych. co najmniej jedno 795 642 81 dziecko do 18 roku życia Którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęły zatrudnienia 193 8 4 Niepełnosprawni 842 443 53 Po zakończeniu realizacji kontraktu 33 19 58 socjalnego str. 4
Od lat, w większości spośród kategorii osób będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy, kobiety miały większy udział i to one w rezultacie wpływały zarówno na liczebność jak i strukturę tych grup. Wyjątkami od reguły były kategorie: bezrobotni powyżej 50 roku życia, bez wykształcenia średniego, którzy po odbyciu kary pozbawienia wolności nie podjęli zatrudnienia niepełnosprawni ( w tej ostatniej wyraźny wzrost poziomu i w efekcie przewaga w 2011r. 53 %). Kategorią bezrobotnych, w której nieustannie odnotowuje się nie tylko wzrost poziomu bezrobocia, ale i wzrost udziału kobiet to osoby, które ukończyły szkołę wyższą, do 27 roku życia: 66% na koniec XII/07 i 78 % na koniec XII/11. W 2009 roku 65% wszystkich absolwentów studiów stanowiły kobiety. Na przestrzeni lat 2000-2009 liczba absolwentek zwiększyła się aż o 71 % ( przyrost ten w odniesieniu do mężczyzn wyniósł 65 % ). Wg raportu Sedlak& Sedlak największy procentowy udział w strukturze ogółu absolwentów dotyczy takich kierunków jak: opieka społeczna ( 94 % ), medyczna ( 82 % ), kierunki: humanistyczne, pedagogiczne, biologiczne, dziennikarstwo ( 70 % ) Kategoriami bezrobotnych kobiet, które doświadczają szczególnych trudności w powrocie na rynek pracy są: kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka samotnie wychowujące co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia Jest to zjawisko szczególnie dotkliwe z uwagi na pełnione przez kobiety ważne role społeczne tak istotne z punktu widzenia sytuacji demograficznej kraju. Liczba bezrobotnych kobiet z dwu powyżej wymienionych kategorii wg stanów grudniowych w latach 2006-2011 Wyszczególnienie 2006 2007 2008 2009 2010 2011 kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka X * X * 678 1025 1003 1123 samotnie wychowujące co najmniej jedno dziecko do 18 roku życia 356** 321** 836 769 727 795 *W latach 2006-2007 kategoria nie była monitorowana **w latach 2006 i 2007 monitorowano kobiety samotnie wychowujących dziecko do 7 roku życia str. 5
Stosunek odpływu z bezrobocia do napływu lepiej oddaje dynamikę zmian na rynku pracy. Na przestrzeni ostatnich 3 lat dla omawianych kategorii kształtował się on następująco: Kobiety, które nie powróciły na rynek pracy po urodzeniu dziecka Lata Liczba zarejestrowanych Wyłączeni ogółem Płynność ( odpływ/napływ 2009 984 637 0,65 0,85 2010 922 944 1,02 1,06 2011 803 683 0,85 0,99 Płynność dla ogółu bezrobotnych Powyższe zestawienie wyraźnie wskazuje, że w odniesieniu do ogółu bezrobotnych płynność omawianej kategorii była znacznie niższa. Wartość współczynnika poniżej 1 skutkuje wzrostem liczby zarejestrowanych w kategorii ( pomiędzy rokiem 2009 a 2011 w kategorii przybyło 98 kobiet tj. prawie 10 % ). Najważniejszą przyczyną wyłączeń było podjecie zatrudnienia: W 2009 roku - 198 osób ( 31,1 % ) W 2010 roku - 226 osób ( 23,9 % ) W 2011 roku - 157 osób ( 23,0 % ) Fakt, ze w roku 2010 osiągnięty został wysoki współczynnik płynności jest ściśle związany nie tylko z poprawą sytuacji na rynku pracy ale ze zwiększonym poziomem środków finansowych będących w dyspozycji urzędu co powodowało, że większość uprawnionych mogła odbyć staż, który w ponad połowie przypadków dawał efekt zatrudnieniowy. Wśród 1123 kobiet, które po urodzeniu dziecka nie podjęły zatrudnienia jest: 585 kobiet zarejestrowanych przez okres dłuższy niż 12 miesięcy ( 52 % ).Ponad połowa w omawianej kategorii to kobiety zagrożone wykluczeniem społecznym pozostają nieprzerwanie w ewidencji przez okres dłuższy niż 24 miesiące 268 osób ma wykształcenie gimnazjalne i poniżej ( 24 % - taki sam udział mają kobiety z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym). Z drugiej strony aż 172 ma wykształcenie wyższe ( 15%)- oznacza to, ze co 4 bezrobotna kobieta mająca wyższe wykształcenie jest zaliczona do tej kategorii. brak stażu pracy dotyczy 449 kobiet ( 40 % ). Staż pracy do 1 roku ma 262 kobiety ( 23 % ). staż 1-5 lat: 259 kobiet ( 23 % ), staż 5-10 lat : 87 kobiet ( 8 % ), 10-20 lat stażu ma 61 kobiet ( 5 % ) i tylko 5 ma ponad 20-letni staż pracy najliczniejszą grupą wiekowa są kobiety w wieku 25-34 lata: 579 kobiet tj. 52 %. Jest to aż 40 % wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych kobiet z tego przedziału wiekowego. str. 6
Ogółem w wieku największej mobilności zawodowej tj. 18-44 lata jest tu 999 kobiet czyli bez mała 90 % wszystkich kobiet, które nie powróciły na rynek pracy po urodzeniu dziecka. 355 kobiet mieszka na wsi ( 32 % ). Lata Kobiety samotnie wychowujące dziecko do 18 roku życia Liczba zarejestrowanych ( napływ ) Wyłączeni ogółem ( odpływ ) Płynność ( odpływ/napływ 2009 963 1030 1,07 0,85 2010 875 917 1,05 1,06 2011 822 754 0,92 0,99 Płynność dla ogółu bezrobotnych Relacje pomiędzy płynnością dla ogółu bezrobotnych a płynnością dla kobiet samotnie wychowujących dziecko do 18 roku życia są również niekorzystne, aczkolwiek dysproporcja nie jest tak duża jak w przypadku kobiet, które nie powróciły na rynek pracy po urodzeniu dziecka. 2. Struktura bezrobotnych kobiet Kobiety wg wykształcenia ( na tle bezrobocia ogółem w latach 2007-2011) Wykształcenie 2007 2008 2009 2010 2011 Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Wyższe 718 499 713 485 1056 731 1051 748 1226 888 Policealne i śred. zawod. 2112 1368 1673 1066 2264 1287 2059 1153 2169 1247 Ogólnokształcące 913 702 803 584 1071 738 1000 702 1001 704 Zasadnicze zawodowe 2495 1258 2142 1020 2792 1234 2579 1144 2478 1098 Gimnazjalne i poniżej 2407 1148 2000 888 2271 960 2019 847 1985 801 Razem 8645 4975 7331 4043 9454 4950 8708 4594 8859 4738 Udział kobiet w poszczególnych kategoriach wykształcenia wyraźnie wskazuje, że kobiety są lepiej wykształcone. Według stanu na koniec grudnia proporcje te kształtowały się następująco: Wykształcenie wyższe - 72 % Policealne i średnie zawodowe 58 % Ogólnokształcące - 70 % str. 7
Zasadnicze zawodowe 44 % Gimnazjalne i poniżej 40% Poziom wykształcenie nie decyduje dzisiaj o szybkości znalezienia zatrudnienia większość pracodawców poszukuje dzisiaj. fachowców w tradycyjnie męskich zawodach (przetwórstwo przemysłowe, branża budowlana, transport i naprawa pojazdów samochodowych ) Udział kobiet wśród podejmujących zatrudnienie: rok 2007: 5692 zatrudnionych w tym 2317 kobiet tj. 41 % rok 2008 : 5254 zatrudnionych w tym 2355 kobiet tj. 45 % rok 2009 : 4513 zatrudnionych w tym 2032 kobiety tj. 45 % rok 2010: 5424 zatrudnionych w tym 2365 kobiet tj. 44 % rok 2011: 4939 zatrudnionych w tym 2063 kobiety tj. 42 % Na koniec grudnia 2011 roku w grupie bezrobotnych z zawodem ( 7993 osoby ) kobiety stanowiły 48 % ( 3872 osoby ). Wśród osób bez zawodu prawie 56 % stanowią kobiety ( 866 kobiet na 1538 bezrobotnych zaliczonych go tej kategorii, a wiec niespełniających jednocześnie dwóch warunków: nieposiadający świadectwa (dyplomu) ukończenia kształcenia szkolnego lub kursowego, nieposiadające udokumentowanej ciągłości pracy w okresie minimum 1 roku w tym samym zawodzie ). Kobiety wg okresu pozostawania bez pracy na tle bezrobocia ogółem w latach 2007-2011 Okres pozostawania bez pracy 2007 2008 2009 2010 2011 Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Do 1 miesiąca 765 323 880 342 1077 470 1053 438 908 377 1-3 miesięcy 1365 645 1521 708 1779 803 1554 724 1568 692 3-6 miesięcy 1138 609 1234 669 1919 1012 1485 764 1483 761 6-12 miesięcy 1356 763 1175 648 2270 1191 1737 1062 1780 1002 12-24 miesiące 1410 871 987 622 1287 710 1814 1062 1713 985 Powyżej 24 miesięcy 2611 1764 1534 1054 1122 764 1065 693 1407 921 Razem 8645 4975 7331 4043 9454 4950 8708 4743 8859 4738 Zaprezentowana tabela, wskazuje na pewne zjawiska i prawidłowości: Im dłuższy okres pozostawania bez pracy tym w kategorii więcej kobietkolejno: 42%, 44 %, 51%, 56%, 58%, 66 %. W ostatniej z wymienionych kategorii ( str. 8
powyżej 24 miesięcy, zatem bezrobotni zagrożeni wykluczeniem społecznym ) zawsze utrzymywał się wysoki wskaźnik udziału kobiet ( oscylował w granicach 65-69 % ) O poziomie bezrobocia na przestrzeni ostatniego roku zdecydował nie tyle przyrost liczby zarejestrowanych co utrwalenie się zjawiska bezrobocia długotrwałego bezrobotni zostający w ewidencji w sposób nieprzerwany ponad dwa lata ( tylko w tej kategorii wystąpił wysoki przyrost: na poziomie 33 %; w pozostałych grupach zaobserwowany został spadek: -13,9 %, -4,4 %, -0,4 %, -5,6 %, -7,3 % ) nasilenie zjawiska długotrwałego bezrobocia jest odbiciem kryzysu z roku 2008: stopniowy wzrost liczby nowozarejestrowanych ( wysoki przyrost w grupie pozostających bez pracy do 1 miesiąca przy jednoczesnym braku odpływu z pozostałych grup ) Bezrobotne kobiety wg wieku na tle bezrobocia ogółem w latach 2007-2011 Wiek 2007 2008 2009 2010 2011 Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety 18-24 1648 951 1300 722 1925 983 1654 862 1694 895 25-34 2504 1586 2181 1313 2904 1659 2694 1580 2824 1708 35-44 1685 1010 1473 857 1774 1008 1673 944 1691 923 45-54 2213 1238 1808 998 2153 1101 1878 961 1779 921 55-59 525 190 493 153 596 199 678 247 719 291 60-64 70 0 76 0 102 0 131 0 152 0 Razem 8645 4975 7331 4043 9454 4950 8708 4594 8859 4738 Największy udział kobiet występuje w kategorii wiekowej 25-34 lata 61 % do ogółu bezrobotnych zaliczonych do tego przedziału wiekowego. Systematycznie od trzech lat kobiety zwiększają swoją przewagę wśród reprezentujących ten przedział wiekowy Jest to równocześnie najliczniejsza grupa wśród bezrobotnych kobiet ( 36 % udz. ) Kolejne grupy o podobnej liczebności to kobiety w wieku 35-44 lat ( 55 % w swojej kategorii wiekowej ) oraz 45-54 lata ( 52 % ). Więcej niż co druga kobieta jest w wieku największej mobilności zawodowej ( 18-44 lata ). str. 9
W okresie trzech ostatnio mijających lat wyraźnie zwiększył się procent kobiet wśród osób w wieku małej atrakcyjności pracowniczej tj. 55-59 lat od 33 % na koniec grudnia 2009 roku do 41 % na koniec grudnia 2011r. II. Instrumenty wsparcia finansowane z FP, EFS i PFRON stosowane w PUP 2011 roku ułatwiające powrót na rynek pracy Wydłużanie się okresu poszukiwania pracy jest efektem głębokiej nierównowagi na rynku pracy. Szczególnie dotkliwie dotyczy on kobiet, które znalazły się na jego marginesie w wyniku urodzenia dzieci. Coraz szybciej dokonujące się zmiany w zapotrzebowaniu na nowe kwalifikacje wymagają już nie tylko nieustannego bieżącego reagowania, ale przewidywania zmian by z wyprzedzeniem uzupełniad deficyt. Aby umożliwid powrót na rynek pracy konieczne jest zastosowanie instrumentów wspierających korzystnych dla obydwu stron. Rodzaj instrumentu Liczba skierowanych bezrobotnych 2009 2010 2011 Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Staże 1585 1056 1875 1198 813 545 Prace interwencyjne 462 291 422 250 274 164 Roboty publiczne 210 26 157 37 116 10 Prace społecznie użyteczne 234 150 240 165 203 118 Działalność gospodarcza 444 165 584 212 194 74 Wyposażenie/doposażenie stanowisk pracy 271 146 309 128 163 71 Wiodąca rolę w przywracaniu umiejętności zawodowych i pracowniczych odgrywają staże udział kobiet, które nie powróciły na rynek pracy po urodzeniu dziecka wśród uczestników tej formy przyjmuje zawsze wysoką wartość : w odniesieni do ogółu skierowanych jest to 10% a w stosunku do ogółu kobiet skierowanych na staż na poziomie 15 %. Efektywność zatrudnieniowa ( liczba osób zatrudnionych w okresie do 3 miesięcy od zaprzestania udziału w programie wach się w granicach 45-50 % ) Liczba kobiet, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka skierowanych na poszczególne formy aktywizacji w 2011 roku ( stan na koniec grudnia 2011 roku ): Szkolenia 6 kobiet Staż 84 osoby Prace interwencyjne 7 kobiet Roboty publiczne 2 kobiety Prace społecznie użyteczne 35 kobiet Usługi poradnictwa zawodowego 160 kobiet zajęcia aktywizacyjne 110 kobiet szkolenie w klubie pracy 10 kobiet Łączna liczba aktywizowanych 612 osób str. 10