Spis treści SPIS TREŚCI

Spis treści SPIS TREŚCI Wykaz skrótów... 9 Przedmowa... 17 Rozdział I Umowa o pracę... 19 A. Umowa na okres próbny... 19 B. Umowa na czas nieokreślony... 27 C. Umowa na czas określony... 63 D. Umowa na czas wykonywania pracy... 82 E. Aneksy do umów... 90 Rozdział II Pozostałe formy świadczenia pracy... 108 Rozdział III Obowiązki pracodawcy... 151 A. Regulamin pracy... 151 B. Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych... 186 Odpisy na ZFŚS... 205 Świadczenia z ZFŚS... 223 Zapomogi, paczki, bony... 233 Pożyczki mieszkaniowe... 246 Świadczenia sportowo-rekreacyjne... 252 Działalność kulturalna... 262 Świadczenia a obowiązek opłacania składek ubezpieczeniowych na ubezpieczenia społeczne i opodatkowanie... 267 Kryteria socjalne... 272 Opieka socjalna dotycząca byłych pracowników... 279 Inne kwestie... 285 Świadczenie urlopowe... 296 C. Prowadzenie dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy... 313 Lista płac... 343 Zaświadczenie o niekaralności... 351 Obowiązki informacyjne... 355 D. Równe traktowanie w zatrudnieniu... 367 E. Przeciwdziałanie mobbingowi... 383 F. Zapewnienie bhp... 392 5

Spis treści Rozdział IV Obowiązki pracownika... 449 A. Zwolnienia z pracy, sposoby usprawiedliwiania nieobecności w pracy... 449 B. Zakaz konkurencji... 464 C. Obowiązki pracownicze... 484 Rozdział V Odpowiedzialność w stosunkach pracy... 495 A. Odpowiedzialność porządkowa pracownika... 495 B. Odpowiedzialność materialna pracownika... 531 Rozdział VI Wynagrodzenie za pracę... 565 Rozdział VII Podróże służbowe... 692 Rozdział VIII Czas pracy... 731 A. Rozliczanie czasu pracy... 731 B. Systemy czasu pracy... 805 C. Czas pracy kierowców... 839 D. Czas pracy pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych... 856 E. Czas pracy pracowników młodocianych... 867 F. Czas pracy pracowników niepełnosprawnych... 868 G. Czas pracy pracowników samorządowych... 876 H. Czas pracy w podróży służbowej... 881 Rozdział IX Urlopy pracownicze... 900 A. Urlop wypoczynkowy... 900 B. Urlop bezpłatny... 1057 C. Urlopy szkoleniowe... 1073 D. Urlopy okolicznościowe... 1090 Rozdział X Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem... 1103 A. Urlop macierzyński... 1103 B. Urlop wychowawczy... 1140 C. Opieka nad dzieckiem... 1156 D. Ochrona stosunku pracy wynikająca z rodzicielstwa... 1167 E. Zasiłek macierzyński... 1189 6

Spis treści Rozdział XI Zmiana treści stosunku pracy... 1213 A. Wypowiedzenie zmieniające... 1213 B. Porozumienie stron... 1257 C. Rozwiązanie umowy o pracę z winy pracownika... 1267 D. Rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika... 1301 Rozdział XII Ustanie stosunku pracy... 1319 A. Wypowiedzenie umowy o pracę na czas nieokreślony... 1319 B. Wypowiedzenie umów terminowych... 1339 Rozdział XIII Związki zawodowe... 1434 A. Układy zbiorowe pracy... 1462 Skorowidz... 1471 7

Wykaz skrótów WYKAZ SKRÓTÓW Akty prawne d.n.ś.b.s. dekret z dnia 26 października 1950 r. o należnościach świadków, biegłych i stron w postępowaniu sądowym (Dz. U. Nr 49, poz. 445 z późn. zm.) k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 k.k.s. z późn. zm.) ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 z późn. zm.) k.k.w. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557 z późn. zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) k.p. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) k.p.a. k.p.c. ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) k.p.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555 z późn. zm.) k.s.h. ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) k.w. ustawa z dnia 20 maja 1971 r. Kodeks wykroczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 46, poz. 275 z późn. zm.) o.p. p.s.w. r.b.h.p.m. r.o.b.h.p. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 572 z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe (Dz. U. Nr 148, poz. 973) rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) 9

rozporządzenie nr 561/2006 r.p.b.l.p. r.p.k.p.r. r.p.p.n. r.p.z.o.z. r.s.b.h.p. Wykaz skrótów rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającego rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 (Dz. Urz. UE L 102 z 11.04.2006, s. 1) rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.) rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów (Dz. U. Nr 152, poz. 1475 z późn. zm.) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (Dz. U. Nr 60, poz. 279) rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie powiadamiania przez pracodawcę zarządu zakładowej organizacji związkowej o liczbie osób stanowiących kadrę kierowniczą w zakładzie pracy oraz wskazywania przez zarząd oraz komitet założycielski zakładowej organizacji związkowej pracowników, których stosunek pracy podlega ochronie, a także dokonywania zmian w takim wskazaniu (Dz. U. Nr 108, poz. 1013) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 109, poz. 704 z późn. zm.) r.s.u.n.p. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. Nr 60, poz. 281 z późn. zm.) r.s.u.p.l. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 9 marca 2009 r. w sprawie sposobu ustalania przeciętnej liczby zatrudnionych w celu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych (Dz. U. Nr 43, poz. 349) r.s.u.w. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 62, poz. 289 z późn. zm.) r.s.w.o.s. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 20 sierpnia 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych (Dz. U. Nr 142, poz. 1160) 10

r.s.w.u.u. r.s.z.t. r.s.z.u.p. Wykaz skrótów rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 16 grudnia 2003 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania urlopu wychowawczego (Dz. U. Nr 230, poz. 2291) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 października 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kierowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na rehabilitację leczniczą oraz udzielania zamówień na usługi rehabilitacyjne (Dz. U. Nr 131, poz. 1457) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106 z późn. zm.) r.sz.b.h.p. rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.) r.t.ś.p. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania (Dz. U. Nr 60, poz. 282 z późn. zm.) r.t.u.u.b. r.u.w.n.a. r.w.o.m. r.w.p.s. r.w.u.n.o. r.w.u.n.p. rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 czerwca 1996 r. w sprawie trybu udzielania urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy pracownikom pełniącym z wyboru funkcje w związkach zawodowych oraz zakresu uprawnień przysługujących pracownikom w czasie urlopu bezpłatnego i zwolnień od pracy (Dz. U. Nr 71, poz. 336) rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 2 listopada 2006 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy oraz ekwiwalentu pieniężnego za okres niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego nauczycieli akademickich (Dz. U. Nr 203, poz. 1499 z późn. zm.) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 4 października 1974 r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie (tekst jedn.: Dz. U. z 1996 r. Nr 143, poz. 663) rozporządzenie z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz. U. Nr 50, poz. 398 z późn. zm.) rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz. U. Nr 236, poz. 1990 z późn. zm.). rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. Nr 236, poz. 1991 z późn. zm.) r.z.p.d. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji 11

12 Wykaz skrótów u.o.d.o. w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz. U. Nr 62, poz. 286 z późn. zm.) r.z.u.u. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. Nr 2, poz. 14 z późn. zm.) r.z.w.p.k. rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz. U. Nr 103, poz. 472 z późn. zm.) u.c.p.k. ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. Nr 92, poz. 879 z późn. zm.) u.d.l. ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. Nr 112, poz. 654 z późn. zm.) u.d.p.p. ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536 z późn. zm.) u.d.w.r. ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz. U. Nr 160, poz. 1080 z późn. zm.) u.e.p. ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. Nr 237, poz. 1656) u.e.r. ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) u.i.p. ustawa z dnia 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji (Dz. U. Nr 79, poz. 550 z późn. zm.) u.j.p. ustawa z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 224 z późn. zm.) u.k.n. ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tekst jedn.: Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 z późn. zm.) u.ł.s.k.e. ustawa z dnia 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (Dz. U. Nr 125, poz. 1035 z późn. zm.) Umowa AETR Umowa europejska sporządzona w Genewie dnia lipca 1970 r. dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR) (Dz. U. z 1999 r. Nr 94, poz. 1086) u.m.w. ustawa z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679 z późn. zm.) u.n.z.a. ustawa z dnia 14 lipca 1983 r. o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 123, poz. 698 z późn. zm.) ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.) u.o.n.d. ustawa z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. Nr 45, poz. 235 z późn. zm.)

Wykaz skrótów u.o.p.d.k. ustawa z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 406) u.o.r. ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223 z późn. zm.) u.o.z.n.u. ustawa z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55 z późn. zm.) u.p.d.o.f. ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) u.p.d.o.p. ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z późn. zm.) u.p.o.o. ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 461) u.p.s. ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 223, poz. 1458 z późn. zm.) u.p.z. ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415 z późn. zm.) u.r.p. ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65) u.r.z.s. ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721 z późn. zm.) u.s.c. ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (Dz. U. Nr 227, poz. 1505 z późn. zm.) u.s.d.g. ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 220, poz. 1447 z późn. zm.) u.s.g. ustawa z dnia 8 marca 19990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.) u.s.i.p. ustawa z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. Nr 35, poz. 163 z późn. zm.) u.s.m.p. ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 125, poz. 1317 z późn. zm.) u.s.n.t.n. ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz. U. Nr 65, poz. 595 z późn. zm.) u.s.o. ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) ustawa o KRK ustawa z dnia 24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Karnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 654) u.s.u.s. ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) u.ś.o.z. ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 z późn. zm.) 13

Wykaz skrótów u.ś.p.u.s. ustawa z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512 z późn. zm.) u.t.d. ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874 z późn. zm.) u.w.o.k. ustawa z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz. U. Nr 26, poz. 306 z późn. zm.) u.w.t.p.a. ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473 z późn. zm.) u.z.f.ś.s. ustawa z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 592) u.z.n.k. ustawa z dnia o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 z późn. zm.) u.z.o.z. ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 z późn. zm.) u.z.p.t. ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. Nr 166, poz. 1608 z późn. zm.) u.z.r.s.p. ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 z późn. zm.) u.z.z. ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 z późn. zm.) Czasopisma Apel.-W-wa Apelacja. Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Warszawie M. Pod. Monitor Podatkowy M.P.Pr. Monitor Prawa Pracy M. Praw. Monitor Prawniczy ONSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego OSA Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSNAPiUS Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych OSNPG Orzecznictwo Sądu Najwyższego, Wydawnictwo Prokuratury Generalnej OSP Orzecznictwo Sądów Polskich OTK-A Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego; zbiór urzędowy, Seria A PiP Państwo i Prawo PiZS Praca i Zabezpieczenie Społeczne POP Przegląd Orzecznictwa Podatkowego 14

Wykaz skrótów Probl. Egz. Prok. i Pr.-wkł. Pr. Pracy RPEiS Sł. Prac. Problemy Egzekucji Prokuratura i Prawo wkładka Prawo Pracy Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Służba Pracownicza Instytucje EOG ETS FP FUS GIODO GIP KRK NBP NFZ NIK NSA PAN PFRON PIP POKL PUP RIO SA SN WSA ZFŚS ZUS Europejski Obszar Gospodarczy Europejski Trybunał Sprawiedliwości Fundusz Pracy Fundusz Ubezpieczeń Społecznych Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych Główny Inspektorat Pracy Krajowy Rejestr Karny Narodowy Bank Polski Narodowy Fundusz Zdrowia Najwyższa Izba Kontroli Naczelny Sąd Administracyjny Polska Akademia Nauk Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych Państwowa Inspekcja Pracy Program Operacyjny Kapitał Ludzki Powiatowy Urząd Pracy regionalna izba obrachunkowa Sąd Apelacyjny Sąd Najwyższy wojewódzki sąd administracyjny zakładowy fundusz świadczeń socjalnych Zakład Ubezpieczeń Społecznych 15

Przedmowa PRZEDMOWA Prawo pracy jest dziedziną, w której przede wszystkim liczy się umiejętność szybkiego i praktycznego rozwiązywania problemów. 1506 pytań z zakresu prawa pracy to publikacja, której celem jest przedstawienie możliwie szeroko najczęściej pojawiających się pytań z tej dziedziny i odpowiedzi na nie. Tym samym różni się ona pod wieloma względami od typowych opracowań z tego zakresu. Pytania starannie wyselekcjonowano spośród kierowanych do Serwisu Prawa Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wydawnictwa Wolters Kluwer Polska sp. z o.o. przez jego Klientów. Odpowiedzi zostały opracowane przez wybitnych specjalistów praktyków stale współpracujących z wydawnictwem co zapewnia wysoki poziom merytoryczny publikacji. Wprawdzie odpowiedzi były udzielane w dłuższym okresie, jednak dzięki starannemu ich wyborowi zachowują aktualność również na gruncie obowiązującego stanu prawnego. W niniejszym opracowaniu zawarto przekrój problematyki objętej tytułowym zagadnieniem: od stosunku pracy poczynając, poprzez kwestie związane z wynagrodzeniem, zakresem obowiązków pracodawcy i pracownika, czasem pracy, na związkach zawodowych kończąc. Wszystkie charakterystyczne dla prawa pracy instytucje zostały zobrazowane przez pryzmat pytań i odpowiedzi. Redaktor publikacji oraz autorzy, którzy udzielali odpowiedzi na pytania, mają nadzieję, że takie szerokie ujęcie tytułowej problematyki wychodzi naprzeciw oczekiwaniom Czytelnika i spotka się z jego uznaniem i przychylnością. Rozczarują się zatem Ci, którzy poszukują w niniejszej publikacji teoretycznych informacji, niezawierających przy tym jednoznacznego i przejrzystego wyjaśnienia kwestii podstawowych. Opracowanie stanowi alternatywę dla wszelkiego rodzaju teoretycznych komentarzy czy też analiz. 1506 pytań z zakresu prawa pracy ma stanowić wsparcie dla tych wszystkich, którzy są zainteresowani szybkim uzyskaniem odpowiedzi na nurtujące ich pytania. Z założenia opracowanie ma ułatwiać swobodne poruszanie się po przepisach kodeksu pracy. Redaktor publikacji ma nadzieję, iż będzie ona służyć Czytelnikom rzetelną pomocą. Agata Kamińska Radca prawny 17

Umowa o pracę Rozdział I UMOWA O PRACĘ A. Umowa na okres próbny 1. 1. Pytanie Pracodawca zatrudnia pracownika na okres próbny na 3 miesiące. Po 3 dniach okazało się, że pracownik nie może wykonywać prac na wysokości (w naszej firmie to konieczność). Czy pracownik musi przepracować całe 3 miesiące, czy też można go wcześniej zwolnić? Jeśli tak, to jak to zrobić? Umowę na okres próbny można rozwiązać. Uzasadnienie Zgodnie z art. 34 k.p. okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na okres próbny wynosi: 1) 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni, 2) 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie, 3) 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące. Oświadczenie pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę na okres próbny nie musi wskazywać przyczyny uzasadniającej to wypowiedzenie. Z art. 30 4 k.p. wynika, że jedynie w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinna być wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy. Kamil Szymański 2. 2. Pytanie Zatrudniliśmy pracownika w dniu 5 kwietnia 2006 r. na 3 miesiące, na okres próbny. Po kilku dniach pracownik oświadczył, że ma wezwanie do wojska i w dniu 9 maja 2006 r. stawił się w celu odbycia służby wojskowej. Została mu wypłacona odprawa. Parę dni temu pracownik zadzwonił z informacją, że dostaje odroczenie i wychodzi z wojska ok. 15 czerwca 2006 r. Czy musimy go zatrudnić na poprzednim stanowisku? Czy należy przedłużać z pracownikiem kończącą się w dniu 4 lipca 2006 r. umowę na okres próbny? Jak wynika z obowiązujących przepisów, w razie upływu okresu próbnego po powołaniu pracownika do czynnej służby wojskowej umowę o pracę uważa się za zawartą na czas nieokreślony. Z takim przypadkiem mamy do czynienia w przedstawionym stanie faktycznym. 19

20 Rozdział I Uzasadnienie Rozdział 7 działu III u.p.o.o. reguluje kwestie związane ze szczególnymi uprawnieniami żołnierzy i ich rodzin. W rozdziale tym przewidziano m.in. ochronę trwałości stosunku pracy pracownika powołanego do odbycia czynnej służby wojskowej, obowiązek zwolnienia go od pracy bez zachowania prawa do wynagrodzenia na okres 1 lub 2 dni oraz prawo do odprawy. Jak wynika z postanowień art. 118 ust. 3 zdanie drugie u.p.o.o., w razie upływu okresu próbnego po powołaniu pracownika do czynnej służby wojskowej umowę o pracę uważa się za zawartą na czas nieokreślony. Zgodnie z art. 60 ust. 1 u.p.o.o. powołanie do czynnej służby wojskowej następuje za pomocą kart powołania, kart mobilizacyjnych albo w drodze obwieszczeń lub w inny sposób określony przez Ministra Obrony Narodowej. Jak z tego wynika, z chwilą otrzymania karty powołania pracownik staje się osobą powołaną do służby wojskowej i tym samym nabywa m.in. uprawnienia, o których mowa w art. 118 u.p.o.o. Wobec takiego sformułowania przepisów nie ma znaczenia to, kiedy pracownik zakończył służbę i stawił się do pracy, istotny jest natomiast fakt, kiedy został powołany do służby. Jeżeli pracownik przedłoży swojemu pracodawcy kartę powołania do odbycia zasadniczej lub okresowej służby wojskowej, to od dnia doręczenia tej karty stosuje się do niego instytucje ochronne przewidziane w ustawie o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej. Skoro pracownik przedłożył pracodawcy kartę powołania i upływ okresu próbnego przypadał po powołaniu pracownika do czynnej służby wojskowej, to w tym momencie łącząca go z pracodawcą umowa uległa przekształceniu w umowę na czas nieokreślony. Jarosław Masłowski 3. 3. Pytanie Pracownik był zatrudniony na podstawie umowy na zastępstwo w okresie od 21 października 2005 r. do 31 stycznia 2006 r. na stanowisku pracownika serwisu. Po zakończeniu zatrudnienia pracownik otrzymał świadectwo pracy. Następnie w dniu 13 lutego 2006 r. zawarto z tym pracownikiem umowę o pracę na okres próbny na stanowisku pracownika transportu wewnętrznego do dnia 12 maja 2006 r. Kolejną umowę o pracę na czas określony zawarto z tym pracownikiem na kolejny okres, tj. od 13 maja 2006 r. do 12 maja 2007 r., stanowisko: pracownik transportu wewnętrznego. Czy kolejna umowa o pracę, którą otrzymałby pracownik, mogłaby być zawarta na czas określony? Nie, następna umowa (jako trzecia z kolei) nie mogłaby być umową na czas określony. Do umowy na zastępstwo nie stosuje się domniemania zawarcia umowy na czas nieokreślony wynikającego z art. 25 1 3 k.p. Uzasadnienie Umowy na zastępstwo nie liczy się więc jako pierwszej umowy na czas określony. Wątpliwe natomiast wydaje się zawarcie po umowie na zastępstwo umowy na okres próbny. Pracodawca może poddawać próbie tego samego pracownika tylko jeden raz, niezależnie od proponowanej mu każdorazowo pracy. Niedozwolone jest zatrudnianie pracownika na podstawie umowy na okres próbny kilkakrotnie, jedynie ze zmianą rodzaju pracy. Ustalenie, że strony zawarły umowę o pracę po raz kolejny u tego samego

Umowa o pracę pracodawcy na okres próbny, powoduje nieważność postanowienia określającego rodzaj umowy. W konsekwencji umowę taką należy uważać za zawartą na czas nieokreślony, chyba że zgodnym zamiarem stron było zawarcie terminowej umowy o pracę (wyrok SN z dnia 26 sierpnia 1999 r., I PKN 215/99, OSNP 2000, nr 24, poz. 890). Wprawdzie przytoczone orzeczenie SN dotyczy kolejnej umowy na okres próbny, ale można je odnieść również do wskazanej sytuacji. Należy przyjąć, że pracodawca zatrudniający pracownika na podstawie umowy na zastępstwo miał już możliwość zapoznania się z przydatnością i kwalifikacjami pracownika, więc zawarcie następnie umowy na okres próbny byłoby sprzeczne z jej społeczno- -gospodarczym przeznaczeniem (zob. art. 8 k.p.). Zawartą umowę na okres próbny należałoby więc potraktować jako umowę na czas określony. Druga umowa na czas określony to umowa zawarta od 13 maja 2006 r. Kolejna umowa będzie umową na czas nieokreślony, chyba że przerwa pomiędzy nimi przekroczy miesiąc (wówczas umowy liczy się od nowa). Zgodnie z art. 25 1 1 k.p. zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony, jeżeli poprzednio strony dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła miesiąca. Magdalena Oleksyn 4. 4. Pytanie Pracownica miała podpisaną umowę o pracę na okres próbny wynoszący 3 miesiące. W dniu zakończenia umowy była w 11. tygodniu ciąży. Czy pracodawca ma obowiązek przedłużyć umowę do dnia porodu? Zgodnie z art. 177 3 k.p. umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie 3. miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu. Uzasadnienie Na temat sposobu liczenia upływu 3. miesiąca ciąży wypowiedział się SN z wyroku z dnia 12 maja 2002 r., I PK 33/02, OSNP 2004, nr 12, poz. 204, zgodnie z którym termin upływu 3. miesiąca ciąży oblicza się w równej miary miesiącach księżycowych (28 dni). W uzasadnieniu do tego wyroku SN stwierdził, że ciąża jest stanem fizjologicznym kobiety ustalanym według wiedzy lekarskiej, a zatem już prima facie jego określenie nie może pomijać utrwalonych standardów medycznych w tym zakresie. Wymaga to uwzględniania wypracowanych w medycynie konwencji opartych na stanie aktualnej wiedzy specjalistycznej, z której wynika określona lekarska (medyczna) metoda (sposób) ustalenia daty poczęcia, którą trudno precyzyjnie i jednoznacznie określić, a także liczenie okresów przebiegu ciąży w miesiącach księżycowych, które mają realne (a nie «księżycowe», jak utrzymuje w kasacji strona skarżąca) odniesienie do tygodniowych okresów przebiegu ciąży, których liczenie nie jest obarczone żadnym błędem, albowiem każdy tydzień liczy siedem kolejnych dni kalendarzowych. ( ) Stosownie do aktualnej wiedzy medycznej, stan zaawansowania ciąży liczy się zasadniczo i precyzyjnie w tygodniach, a według tej metody liczenia ciąża trwa 40 tygodni, czyli 280 dni kalendarzowych. Warto zauważyć, 21