Korporacje transnarodowe
KORPORACJA - definicja według P. Dickensa: organizacja, która koordynuje działalność produkcyjno-handlową (różnych jednostek, w różnych krajach) z jednego ośrodka podejmującego strategiczne decyzje UNCTAD (źródło danych statystycznych): jest spółką posiadającą bądź nie posiadającą osobowości prawnej, która składa się z macierzystych korporacji oraz ich zagranicznych spółek córek (ang. foreign affiliates)
BIZ greenfield tworzenie oddziałów (branches) firmy macierzystej tworzenie przedsiębiorstw siostrzanych stowarzyszonych (affiliates) przejmowanie przedsiębiorstwa zagranicznego (już istniejącego) i sprawowanie nad nim pełnej kontroli, a także fuzje przedsiębiorstw
Struktura korporacji transnarodowej Przedsiębiorstwo macierzyste: kontroluje aktywa przedsiębiorstw zagranicznych. Filia zagraniczna: podmiot mający swą siedzibę w kraju innym niż przedsiębiorstwo macierzyste, w stosunku do którego inwestor zachowuje prawo uczestniczenia w zarządzaniu.
Formy organizacyjne filii zagranicznych Przedsiębiorstwo zależne (subsidiaries) - inwestor zagraniczny posiada pow. 50% udziałów uprawniających do głosowania Przedsiębiorstwo siostrzane (affiliates) - inwestor zagraniczny posiada od 10 do 50% udziałów uprawniających do głosowania Oddział (branches) nie posiada osobowości prawnej w kraju lokaty, jest to podmiot w pełni zależny od inwestora zagranicznego posiadają osobowość prawną w kraju lokaty
Korporacja międzynarodowa?
Struktura KMN przykład Ericsson'a
Formy internacjonalizacji przedsiębiorstwa w układzie fazowym wg H. G. Meissnera 100% Kapitał i management w kraju Eksport Przekazanie licencji Franchising Joint venture Filia zagraniczna Zakład produkcyjny Spółka córka Kapitał i management za granicą 100%
Franczyza (ang. franchising) System sprzedaży towarów, usług poprzez udzielenie praw (i przyjęcie obowiązków) poprzez zawarcie umowy franczyzy: franczyzodawca (ang. franchisor) nazwa handlowa znak towarowy metoda prowadzenia działalności gospodarczej, wiedza techniczna, system postępowania inne prawa własności intelektualnej franczyzobiorca (ang. franchisee) obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z jego koncepcją bezpośrednie lub pośrednieświadczenia finansowe na koniec 2006 roku w Polsce 20,6 tys (PROFIT)
Joint Venture Przedsiębiorstwo z udziałem kapitału zagranicznego wspólne przedsięwzięcie rodzaj przedsiębiorstwa (spółki z o.o. lub akcyjnej). Wspólny wkład i podział zysków bądź strat Dla konkretnego celu bądź dłuższej współpracy Celem jest często chęć wejścia na rynek zagraniczny Rynek ropy i gazu ziemnego trzyletnie zwolnienie z podatku dochodowego
Alianse strategiczne jest umową zakładającą współpracę dwóch lub więcej firm Formalne Nieformalne RODZAJE AS: Umowy o realizacji wspólnego projektu Umowy o wyposażaniu i wytwarzaniu (OEM) Umowy licencyjne Franchising Joint Ventures Udziały kapitałowe Wymiana udziałów 5 spostrzeżeń McKinsley & Co. Inc Alianse są bardziej skuteczne wówczas gdy chodzi o wejście do zbliżonych (powiązanych) biznesów lub na nowe rynki geograficzne. Rzadko sprawdzają się alianse między korporacjami silną i słabą (nieudana próba pomiędzy GM a Fiatem). Skuteczne alianse charakteryzuje zdolność do wychodzenia poza początkowe cele i oczekiwania partnerów. Większe są szanse powodzenia tych aliansów, w których istnieje równy podział własności. Choć w ostateczności liczy się struktura własności, lecz posiadanie możliwości zarządzania. Większość aliansów (ponad trzy czwarte) aliansów kończyła swoje istnienie poprzez nabycie jednego z partnerów przez centralę drugiego.
Fuzje i przejęcia Fuzja - Mergers łączenie się niezależnych przedsiębiorstw, które dzielą się swoimi zasobami dla osiągnięcia wspólnych celów. W wyniku połączenia powstaje nowe przedsiębiorstwo. fuzja pozioma łączenie się spółek podobnego rodzaju fuzja pionowa łączenie się spółek będących w relacji klientdostawca fuzja tworząca konglomerat połączenie przedsiębiorstw z różnych branż w celu utworzenia wielobranżowego k. Przejęcie Acqusitions lub Takeover jest to nabycie takiej liczby akcji jednego przedsiębiorstwa przez drugie, która daje możliwość kontrolowania. przejęcie przyjazne przejęcie wrogie W odróżnieniu od fuzji, po przejęciu nadal istnieją obydwa podmioty gospodarcze
Przykładowe przejęcia w sektorze IT w 2006 roku: Microsoft 14 firm, w tym Whale Communications za 75 milionów dolarów, Oracle i KPN 13 firm, IBM 12 firm, Alcatel zakupił Lucent za ponad 11 miliardów dolarów, Cisco przejął firmę Scientific-Atlanta za 5,3 miliarda dolarów, HP zakup Mercuty Interactive za 4,5 miliarda USD, Google 7 firm, w tym serwis YouTube. pozyskanie technologii pozyskanie pracowników (support) Publikacje warte polecenia: C. Zając, Społeczne i organizacyjne problemy przejęć i fuzji przedsiębiorstw, W. Frąckowiak, Fuzje i przejęcia przedsiębiorstw.
GDP/Revenue $ millions 1 United States 11,667,515 2 Japan 4,623,398 26 Indonesia 257,641 3 Germany 2,714,418 27 Saudi Arabia 250,557 4 United Kingdom 2,140,898 28 Norway 250,168 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 France Italy China Spain Canada India Korea, Rep. Mexico Australia Brazil Russian Federation Netherlands Switzerland Belgium Sweden Turkey Austria Wal-Mart Stores BP Exxon Mobil Royal Dutch/Shell Group 2,002,582 1,672,302 1,649,329 991,442 979,764 691,876 679,674 676,497 631,256 604,855 582,395 577,260 359,465 349,830 346,404 301,950 290,109 287,989 285,059 270,772 268,690 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Denmark Poland South Africa Greece General Motors Finland Ireland DaimlerChrysler Toyota Motor Ford Motor Portugal Thailand Hong Kong, China Iran, Islamic Rep. General Electric Total Argentina Chevron ConocoPhillips AXA Allianz Malaysia 243,043 241,833 212,777 203,401 193,517 186,597 183,560 176,688 172,616 172,233 168,281 163,491 163,005 162,709 152,866 152,610 151,501 147,967 121,663 121,606 118,937 117,776
Miejsce korporacji w roku 2002 1995 Nazwa korporacji Kraj/Siedziba Przychód w roku 2002 Kraje o porównywalnym dochodzie PNB w miliardach USD 1 12 WalMart USA 219.8 Austria 204.2 2 9 ExxonMobil USA 191.5 Turcja 201.5 3 4 General Motors USA 177.2 Dania 171.0 4 27 BP Wielka Brytania 174.2 Norwegia 168.0 5 7 Ford Motor USA 162.4 Polska 162.2 6 17/30 Dailmler-Chrysler USA, Niemcy 136.8 Arabia saudyjska 139.4 7 10 Royal Dutch/Shell Wielka Brytania 135.2 Finlandia 129.0 8 20 General Electric USA 125.9 RPA 129.2 9 8 Toyota Japonia 120.8 Grecja 126.2 10 Citigroup USA 112.0 Tajlandia 121.8 11 1 Mitsubishi Japonia 105.8 Indonezja 119.9 12 2 Mitsui&Co. Japonia 101.2 Portugalia 110.7 13 61 ChevronTexaco USA 99.6 Iran 104.6 14 47 TotalFinaElf Francja 94.3 Wenezuela 104.1 15 15 Nippon Telegraph Japonia 93.4 Izrael 99.6 16 3 Itochu Japonia 91.1 Singapur 99.4 17 44 Allianz Niemcy 85.9 Egipt 95.2 18 18 IBM USA 85.8 Kolumbia 88.0 19 - ING Group Holandia 82.9 Irlandia 87.1 20 24 Volkswagen A.G. Niemcy 79.2 Filipiny 78.7
Indeks transnacjonalizacji Wykorzystywany do oceny stopnia umiędzynarodowienia korporacji. Średnia wskaźników: udziału aktywów zaangażowanych za granicą w ogólnej wartości aktywów, udziału zagranicznej sprzedaży w łącznej sprzedaży, udziału zagranicznego zatrudnienia w całkowitym zatrudnieniu korporacji.
Firmy z mniejszych krajów są bardziej zinternacjonalizowane!!!
Motywy zaangażowania międzynarodowego
Struktura podmiotowa firm w Europie w 2006 r. Razem działa ok. 19.5 mln firm 92% to mikroprzedsiębiorstwa (0-9) 7% to firmy małe (10-49) 1% to firmy średnie (5-249) 0.2% to firmy duże (250+) Firma w Europie zatrudnia średnio 7 osób
TEORIE
Tradycyjne podejście Koncentracja na działalności wielkich korporacji międzynarodowych i ich roli w gospodarce światowej Firma rozwija się najpierw na rynku krajowym i już jako dojrzała podejmuje próby ekspansji międzynarodowej (eksport, produkcja, licencje, itp.)
Teoria zagranicznych inwestycji bezpośrednich (ZIB) Eklektyczna teoria J.H. Dunninga (paradygmat OLI) ukoronowaniem dorobku teoretycznego (O) Ownership advantages (L) Location advantages (I) Internalization advantages
O - Ownership wielkość i pozycję przedsiębiorstwa, możliwość dywersyfikacji produkcji i specjalizacji, wyposażenie przedsiębiorstwa w zasoby materialne (tzw. przewagi statyczne), ewentualnie posiadana pozycja monopolistyczna, patenty w zakresie technologii produkcji i organizacji, innowacje produktowe i procesowe, znaczne wydatki na badania i rozwój, posiadany know-how i marka handlowa, sprawny system organizacji i marketingu, wysoki poziom wyszkolenia pracowników, tzw. przewagi dynamiczne
L - Location ceny czynników produkcji, ich jakość i wydajność, wielkość (i chłonność) rynków zbytu i rynków czynników produkcji, koszty transportu i komunikacji, rządowa polityka handlowa, zwłaszcza w odniesieniu do importu, polityka tworzenia odpowiedniego klimatu inwestycyjnego (ulgi fiskalne i inne bodźce finansowe, specjalne strefy ekonomiczne, programy pomocowe) infrastruktura (transportowa, telekomunikacyjna, informacyjna, prawna), bliskość kulturowa i psychiczna (język, uwarunkowania społeczne, zwyczaje handlowe), istnienie wyspecjalizowanych branżowych skupisk działalności badawczej i produkcyjnej (aglomeracje, klastry).
I - Internalization uniknięcie kosztów prawnej ochrony patentowej, większa swoboda w polityce cenowej poprzez możliwość wykorzystania cen transferowych, uniknięcie bądź wykorzystanie interwencjonizmu państwowego (cła, kontyngenty, różnice stawek podatkowych, bodźce dla inwestorów), kontrola źródeł podaży oraz warunków sprzedaży zasobów (włącznie z wiedzą techniczną), kontrola rynków zbytu, wzajemne subsydiowanie między filiami jako realizacja strategii konkurencyjnej możliwość, w związku z tym zachowania najwyższej jakości oferowanych produktów.
Istota teorii eklektycznej J.H. Dunninga Kierunki i formy ekspansji międzynarodowej są wypadkową: Źródeł zmonopolizowanej przewagi konkurencyjnej firmy Atrakcyjności lokalizacyjnej poszczególnych krajów i regionów Korzyści internalizacji
Motywy podejmowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych Można wyróżnić cztery podstawowe cele podjęcia bezpośrednich inwestycji zagranicznych: poszukiwanie rynku (market seeking) związane z chęcią zdobycia nowych rynków zbytu, poszukiwanie zasobów (resource seeking) motywowane chęcią wykorzystania tańszych bądź lepszych zasobów naturalnych i surowców. poszukiwanie efektywności (efficiency seeking) podejmowane celem osiągnięcia niższych kosztów produkcji poszukiwanie aktywów strategicznych (strategic asset seeking) nastawione na wzmocnienie posiadanych przewag własnościowych. Według: J. H. Dunning, The eclectic paradigm as an envelope for economic and business theories of MNE activity, International Business Review, April 2000, vol 9, s.164
Rola wielkich korporacji transnarodowych 500 największych koncernów kontroluje Około połowy handlu światowego Ponad 90 % wartości zagranicznych inwestycji bezpośrednich Około 80% wydatków na B+R Przeogromny wpływ na kształtowanie nowoczesnych systemów zarządzania i organizacji działalności gospodarczej Wpływy polityczne? Zorganizowana, planowa działalność w oparciu o posiadany potencjał
Klub Rzymski Raporty Klubu, przekładane na wiele języków (także pol.), przygotowywane przez zespoły wybitnych uczonych, wywoływały ogólnoświatową dyskusję. Pierwszy raport pt. Granice wzrostu (1972) zawierał pesymistyczną prognozę losów ludzkości: zakładając dalszy szybki wzrost liczby ludzi, zużywanie zasobów i zanieczyszczenieśrodowiska, przewidywał totalną katastrofę. Aby jej uniknąć, należy zahamować przyrost naturalny i zatrzymać rozwój gospodarczy.