PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z WIEDZY O SPOŁECZEŃSTWIE W KLASACH III W ZESPOLE SZKÓŁ W SIEDLISKACH-BOGUSZ Renata Wadas
I. Standardy wymagań. Załącznikiem do przedmiotowego systemu oceniania są wymagania edukacyjne na poszczególne oceny. II. Zasady oceniania. Wiedza o społeczeństwie jest specyficznym przedmiotem ze względu na bezpośredni związek treści lekcji z codziennym życiem oraz ze względu na interdyscyplinarny charakter. Przedmiot składa się z kilku modułów : wychowanie obywatelskie, wychowanie do aktywnego udziału w życiu gospodarczym. Sprawdzenie przydatności pozyskiwanej wiedzy i umiejętności następuje często natychmiast. Dlatego też na bieżące oceny składa się przede wszystkim ocenianie aktywności ucznia na lekcji przejawiające się gotowością do udziału w zajęciach (uczestnictwo w dyskusji, stawianie pytań, udzielanie odpowiedzi, formułowanie problemów do dyskusji, wyciąganie i formułowanie wniosków, wyrażanie własnych poglądów, argumentowanie swoich przekonań, posługiwanie się podręcznikiem, aktami prawnymi i innymi źródłami wiedzy). 1. Na początku roku szkolnego uczniowie są poinformowani przez nauczyciela przedmiotu o zakresie wymagań z WOS, obowiązujących w danym roku szkolnym (zakres wiadomości i umiejętności) oraz o sposobach i zasadach oceniania z w/w przedmiotu. 2. Ocena okresowa i roczna uwzględnia oceny cząstkowe wystawiane uczniom za wiedzę i umiejętności z form aktywności obowiązujących w danym okresie. 3. O ocenie okresowej i rocznej ucznia decyduje hierarchia ważności ocen oraz terminowe wywiązywanie się z wykonywania wymaganych prac w danym okresie. 4. Ustala się następującą różnych form aktywności uczniów na lekcjach WOS: a) sprawdzian, b) aktywność na zajęciach c) odpowiedź ustna, d) kartkówka, e) bieżące zadania domowe, referaty, inne. 5. Osiągnięte sukcesy w konkursach i olimpiadach przedmiotowych wpływają na podwyższenie oceny. 6. W stosunku do ucznia, u którego stwierdzono specyficzne trudności w uczeniu się lub deficyty rozwojowe ( uniemożliwiające sprostanie wymaganiom edukacyjnym wynikającym z realizowanego programu nauczania) potwierdzone pisemną opinią poradni psychologicznopedagogicznej lub innej upoważnionej poradni specjalistycznej, nauczyciel obniżył wymagania edukacyjne w porozumieniu z jego rodzicami oraz pedagogiem szkolnym. 7. Ocena okresowa i roczna nie jest średnią arytmetyczną ocen cząstkowych.
8. Szczegółowy tryb ustalania oceny okresowej i rocznej określa WSO Gimnazjum w Siedliskach- Bogusz 9. Ocena roczna w klasie trzeciej jest równocześnie oceną końcową. 10. Ze względu na jedną godzinę przedmiotu w tygodniu uczeń ma prawo do jednego nieprzygotowania do zajęć w semestrze. Sposoby i formy oceniania: 1. Sprawdziany pisemne. 2. Kartkówki. 3. Odpowiedź ustna. 4. Referat. 5. Dłuższa praca pisemna przygotowana w domu. 6. Prace domowe. 7. Analiza źródeł różnego typu. 8. Projekty Prace klasowe sprawdziany. 1. Nauczyciel zapowiada sprawdzian pisemny co najmniej 2 tygodnie wcześniej. 2. Sprawdziany i inne prace kontrolne są obowiązkowe. W każdym okresie przewiduje się co najmniej 1sprawdzian. 3. Jeżeli z przyczyn losowych uczeń nie może napisać go z całą klasą, to powinien to uczynić w terminie uzgodnionym z nauczycielem przedmiotu.(w przypadku nieobecności usprawiedliwionej termin zaliczenia wynosi 2 tygodnie od daty napisania sprawdzianu przez klasę, przy dłuższej nieobecności ucznia termin zaliczenia uczeń uzgadnia z nauczycielem). 4. Przy nieobecności nieusprawiedliwionej uczeń może być rozliczony na następnej lekcji. 5 Stosuje się podział na grupy. 5. Nauczyciel jest zobowiązany ocenić i udostępnić uczniom sprawdziany pisemne, kartkówki w ciągu 2 tygodni od daty napisania. 6. Prace oceniane są punktowo. Za każde zadanie przyznaje się określoną liczbę punktów. Punkty są sumowane i zamieniane na ocenę według następujących wskaźników procentowych: 100% + zadanie dodatkowe - celujący 89-100% - bardzo dobry 75-88% - dobry 50 74 % - dostateczny 35 49 % - dopuszczający 0 34 % - niedostateczny 7. Poprawa sprawdzianów jest dobrowolna i uczeń pisze ją w ciągu jednego tygodnia od oddania prac. Można poprawić tylko ocenę niedostateczną na ocenę dopuszczającą. 8. Jeżeli w czasie sprawdzianu uczeń korzysta z niedozwolonych materiałów, podpowiedzi kolegów otrzymuje ocenę niedostateczną i traci możliwość poprawy oceny. 9. Sprawdzone i ocenione prace kontrolne nauczyciel przechowuje przez okres jednego roku. Pozostają one do wglądu uczniów i rodziców.
Odpowiedzi ustne 1. Oceniane są na bieżąco z uwzględnieniem indywidualnych możliwości ucznia, zgodnie z wymaganiami na poszczególne oceny. 2. Nauczyciel pyta z 3 ostatnich lekcji lub z materiału powtórzeniowego. 3. Przy odpowiedzi ustnej ocenianiu podlega : Zrozumienie tematu Zawartość merytoryczna Argumentacja Wyrażanie sądów Stosowanie terminologii właściwej dla przedmiotu Sposób prezentacji (samodzielność wypowiedzi, poprawność językowa,płynność, logiczne myślenie). Dodatkowe pytania naprowadzające wpływają na obniżenie oceny). 4. Kryteria oceny ustnej celujący - odpowiedź wskazuje na szczególne zainteresowanie przedmiotem, spełniając kryteria oceny bardzo dobrej, wykracza poza obowiązujący program nauczania, zawiera własne przemyślenia i oceny, bardzo dobry - odpowiedź wyczerpująca, zgodna z programem, swobodne operowanie faktami i dostrzeganie związków między nimi, dobry - odpowiedź zasadniczo samodzielna, zawiera większość wymaganych treści, poprawna pod względem języka, nieliczne błędy, nie wyczerpuje zagadnienia, dostateczny - uczeń zna najważniejsze fakty, umie je zinterpretować, odpowiedź odbywa się przy niewielkiej pomocy nauczyciela, występują nieliczne błędy rzeczowe, dopuszczający - niezbyt precyzyjne odpowiedzi na pytania nauczyciela, braki w wiadomościach i umiejętnościach, podanie nazwy zjawiska lub procesu przy pomocy nauczyciela, niedostateczny - nie potrafi rozwiązać zadań teoretycznych lub praktycznych o elementarnym stopniu trudności nawet pomocą nauczyciela, nie udziela odpowiedzi na większość pytań zadanych przez nauczyciela, ma braki w wiadomościach koniecznych. Kartkówki 1. O ilości kartkówek w okresie decyduje nauczyciel. 2. Kartkówka obejmuje materiał z ostatnich trzech lekcji. Nauczyciel ma prawo zrobić kartkówkę bez zapowiedzi. 3. Ocenie podlega stopień opanowania nabytej wiedzy i umiejętności, poprawność merytoryczna i językowa wypowiedzi. 4. Kartkówki oceniane są punktowo. Za każde zadanie przyznaje się określoną liczbę punktów. Punkty są sumowane i zamieniane na ocenę według następujących wskaźników procentowych: 0% - 35% - niedostateczny 36% - 50% - dopuszczający 51% - 75% - dostateczny 76% - 90% - dobry 91% - 100% - bardzo dobry 5. Oceny z kartkówki nie podlegają poprawie.
Aktywność na lekcji 1. Nauczyciel ocenia pracę na lekcji. Uczeń gromadzi plusy, które nauczyciel zamienia na ocenę według następujących zasad: 4 plusy - bardzo dobry 3 plusy - dobry 2 plusy dostateczny 1 plus dopuszczający Prowadzenie zeszytów przedmiotowych. 1. Uczeń zobowiązany jest posiadać zeszyt przedmiotowy zeszyt ćwiczeń. Brak zeszytu upoważnia nauczyciela do wpisania w dzienniku lekcyjnym oceny niedostatecznej z przedmiotu. 2. Każdy zeszyt sprawdzany jest pod względem kompletności notatek, ich poprawności merytorycznej, estetyki oraz poprawności ortograficznej. 3. Uczeń ma obowiązek uzupełniania notatek w zeszycie za czas nieobecności. 4. Uczeń zobowiązany jest do gromadzenia bieżących informacji z kraju i ze świata z dostępnych źródeł w różnej formie. Zadawanie i ocena prac domowych 1. Obowiązkiem ucznia jest systematyczne odrabianie prac domowych. 2. Zadając pracę domową nauczyciel określa wymagania formalne związane z jej wykonaniem termin oraz sposób wykonania. Uczeń ma obowiązek przestrzegać terminu i sposobu wykonania zadania 3. Nauczyciel ma obowiązek wyznaczania odpowiedniego do trudności zadania czasu na jego realizację. 4. Nauczyciel sprawdza wykonanie wymienionych wyżej prac w określonym terminie. 5. Znak graficzny, tzw. parafka oznacza, Se nauczyciel sprawdzał wykonanie pracy, ale nie sprawdzał jej zawartości merytorycznej. 6. Brak pracy domowej zostaje odnotowany przez nauczyciela za pomocą oceny niedostatecznej. 7. W uzasadnionym przypadku częste nie odrabianie prac domowych spowodowane zaniedbaniami, nieodpowiednim stosunkiem do przedmiotu, lekceważenie obowiązków ucznia, brakiem systematyczności nauczyciel może odmówić wyznaczenia drugiego terminu wykonania pracy domowej 8. Ocenienie prac może nastąpić natychmiast po upływie terminu ich realizacji lub podczas kontroli zeszytów zgodnie z umową dotyczącą konkretnej pracy.
Kryteria wystawiania ocen Ocenę celującą może otrzymać uczeń, który: wyróżnia się szeroką, samodzielnie zdobytą wiedzą, wybiegającą poza program nauczania WOS, posiadł umiejętność samodzielnego korzystania z różnych źródeł wiadomości, samodzielnie formułuje wypowiedzi ustne i pisemne na określony temat, które są wzorowe zarówno pod względem merytorycznym, jak i językowym, nie boi się wypowiadać własnych, nawet kontrowersyjnych, opinii i sądów, które potrafi prawidłowo, przekonująco uzasadnić, potrafi jasno precyzować pytania dotyczące wielu złożonych problemów, doskonale zna szeroką terminologię przedmiotową, swobodnie się nią posługuje, wykazuje doskonałą orientację w aktualnej sytuacji politycznej, gospodarczej i społecznej Polski oraz w sytuacji międzynarodowej. Ocenę bardzo dobrą może uzyskać uczeń, który: opanował w pełnym stopniu wiadomości i umiejętności przewidziane programem nauczania, sprawnie, samodzielnie posługuje się różnymi źródłami wiedzy, rozumie i poprawnie stosuje poznaną terminologię, samodzielnie formułuje wypowiedzi ustne i pisemne na określony temat, wykorzystując wiedzę zdobytą w szkole i poza nią, potrafi oceniać zachowania innych ludzi, umie współpracować w grupie, aktywnie uczestniczy w lekcjach. Ocenę dobrą może otrzymać uczeń, który: nie opanował całego materiału określonego programem nauczania, ale nie utrudnia mu to głębszego i pełniejszego poznania wiedzy podstawowej, rozumie genezę, przebieg i skutki wielu zjawisk zachodzących we współczesnym świecie i Polsce, rozumie podstawowe reguły i procedury życia politycznego i gospodarczego, poprawnie posługuje się prostymi źródłami informacji, wykonuje samodzielnie typowe zadania polegające na ocenianiu, selekcjonowaniu, wartościowani, uzasadnianiu, umie formułować proste, typowe wypowiedzi ustne i pisemne. Ocenę dostateczną może otrzymać uczeń, który: opanował minimum wiadomości określonych programem nauczania, potrafi formułować schematyczne wypowiedzi ustne i pisemne, umie posługiwać się często pod kierunkiem nauczyciela, prostymi środkami dydaktycznymi wykorzystywanymi na lekcji. Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: ma luki w wiadomościach, nie opanował także wszystkich umiejętności przewidzianych w programie, ale nie uniemożliwia mu to dalszego poznawania treści programowych w następnych etapach edukacji, zadania i polecenia, które uczeń wykonuje, często przy znacznej pomocy nauczyciela, mają niewielki stopień trudności. Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: nie opanował wiadomości i umiejętności przewidzianych programem nauczania, nie potrafi, nawet przy znacznej pomocy nauczyciela, korzystać z prostych środków dydaktycznych, nie potrafi, bowiem nie zna i nie rozumie podstawowej terminologii stosowanej na lekcji, formułować nawet bardzo prostych wypowiedzi ustnych i pisemnych, zeszyt przedmiotowy prowadzi niesystematycznie, ma duże luki w pracach lekcyjnych i domowych.
KLASA III GIMNAZJUM SZCZEGÓŁOWE KRYTERIA OCENIANIA Kursywą zaznaczono kryteria dla uczniów z obniżonym poziomem wymagań Tematy lekcji na ocenę dopuszczającą i dostateczną uczeń: na ocenę dobrą, bardzo dobrą i celującą uczeń: Polska we współczesnym świecie NATO od zimnej wojny do współistnienia Integracja europejska wymienia główne kierunki polskiej polityki zagranicznej charakteryzuje stosunki Polski z sąsiadami i państwami Unii wymienia zadania ambasad i konsulatów zna pojęcia: zimna wojna, układ warszawski zna genezę NATO wymienia państwa należące do NATO wymienia cele i zadania NATO wymienia główne organy NATO opisuje drogę Polski do NATO wymienia korzyści wynikające z członkostwa Polski w NATO ocenia udział polskich żołnierzy w operacjach wojskowych NATO zna historię powstania Unii wymienia ojców Unii wymienia cele działalności Unii wymienia trzy główne obszary współpracy w Unii wymienia najważniejsze organy Unii wymienia starych i nowych członków Unii omawia etapy przystępowania Polski do Unii uzasadnia szczególny charakter stosunków z USA uzasadnia konieczność popierania rozwoju demokracji u wschodnich sąsiadów Polski charakteryzuje polską politykę europejską ocenia akcje militarne NATO w Europie i na świecie ocenia politykę rządu polskiego wobec NATO wymienia wymagania stawiane państwom integrującym się z Unią Europejską wyjaśnia, jak w Unii są realizowane zasady solidarności i pomocniczości omawia zadania najważniejszych organów Unii selekcjonuje informacje z różnych źródeł na temat Unii analizuje zalety i wady członkostwa Polski w Unii
Polska w systemie politycznym i gospodarczym Unii Unia Europejska a nasz region ONZ zjednoczony świat, zjednoczone narody Wojny i terroryzm wyjaśnia pojęcie jednolity rynek europejski wymienia cztery główne zasady jednolitego rynku europejskiego wyjaśnia pojęcie mobilność zawodowa wymienia fundusze wspierające działalność gospodarczą Unii wymienia programy edukacyjne Unii omawia trzy obszary funkcjonowania Unii uzasadnia znaczenie pierwszego filaru dla rozwoju gospodarki polskiej wyjaśnia, na czym polega polityka regionalna Unii wyjaśnia pojęcie euroregion wymienia cele utworzenia euroregionów w Europie wymienia euroregiony, do których należą polskie miasta i gminy wymienia inicjatywy lokalne finansowane ze środków unijnych zna genezę powstania ONZ wymienia cele ONZ wymienia główne organy ONZ wymienia organizacje wyspecjalizowane ONZ wyjaśnia zasadnicze różnice między ONZ a Unią Europejską wymienia najważniejsze współczesne konflikty międzynarodowe wyjaśnia pojęcia: terroryzm uchodźca, emigrant podaje przyczyny emigracji wymienia skutki terroryzmu we współczesnym świecie omawia cztery główne zasady jednolitego rynku europejskiego charakteryzuje fundusze wspierające działalność gospodarczą Unii analizuje programy edukacyjne Unii w kontekście własnej aktywności ocenia wielkość dofinansowania Unii dla Polski w aspekcie jej rozwoju gospodarczego analizuje dobre i złe strony emigracji zarobkowej Polaków wyjaśnia zasady dzielenia pieniędzy unijnych dla regionów omawia cele polityki regionalnej ocenia zagrożenia euroregionów dla jedności państwa ocenia wykorzystanie środków unijnych w środowisku lokalnym wymienia operacje pokojowe ONZ omawia zadania najważniejszych organów ONZ omawia rolę ONZ we współczesnym świecie omawia udział Polaków w misjach ONZ ocenia skuteczność ONZ w realizacji założonych celów wymienia przyczyny konfliktów międzynarodowych charakteryzuje najważniejsze współczesne konflikty międzynarodowe wyjaśnia skutki emigracji dla poszczególnych państw podaje przyczyny terroryzmu światowego ocenia sposoby walki z terroryzmem
Świat bogaty i biedny Globalizacja Ziemia planeta ludzi Potrzeby człowieka i sposoby ich zaspokajania Gospodarka rynkowa zna pojęcia: kolonializm, slumsy wymienia przyczyny ubóstwa państw rozwijających się wymienia formy pomocy krajom biednym pokazuje na mapie najbiedniejsze obszary na świecie analizuje tekst źródłowy wyjaśnia pojęcia globalna wioska, globalizacja, antyglobalizm wymienia pozytywne i negatywne skutki globalizacji wymienia przykłady globalizacji w dziedzinie gospodarczej, politycznej i kulturalnej ocenia rolę środków masowego przekazu w procesie globalizacji wyjaśnia pojęcia: efekt cieplarniany, dziura ozonowa, kwaśne deszcze wymienia główne zagrożenia ekologiczne na świecie wymienia skutki niszczenia przyrody podaje przykłady niszczenia środowiska przyrodniczego w najbliższej okolicy zna potrzeby człowieka i ich hierarchię definiuje pojęcia ekonomia, czynniki produkcji, praca, kapitał, ziemia wyjaśnia pojęcia: nieograniczoność potrzeb ludzkich, rzadkość dóbr klasyfikuje potrzeby człowieka definiuje pojęcie gospodarka wymienia sektory gospodarki wymienia podstawowe cechy gospodarki rynkowej wymienia cechy gospodarki centralnie planowanej wymienia rodzaje własności wymienia sposoby gospodarowania analizuje tekst źródłowy wymienia konkretne przykłady działań na rzecz walki z biedą w krajach rozwijających się charakteryzuje gospodarkę państw rozwijających się ocenia formy pomocy dla krajów rozwijających się proponuje formy pomocy krajom biednym zna program antyglobalistów wymienia znane akcje antyglobalistów rozumie wpływ globalizacji na własne życie ocenia proces globalizacji w kontekście szans i zagrożeń dla świata przedstawia konkretne przykłady niszczenia środowiska naturalnego na świecie proponuje rozwiązania na rzecz ochrony środowiska układa kodeks ekologiczny wymienia czynniki wytwórcze potrzebne do produkcji wybranego dobra wyjaśnia związek między potrzebą a postępem wyjaśnia, jak dostępność dóbr wpływa na działalność człowieka wskazuje różnice między gospodarką centralnie planowaną a rynkową wymienia wady i zalety gospodarki rynkowej uzasadnia wyższość gospodarki rynkowej
Jak funkcjonuje gospodarstwo domowe? Skąd się biorą ceny? Formy i funkcje pieniądza Inflacja w gospodarce Rola banków w gospodarce rynkowej wie, czym jest gospodarstwo domowe wyjaśnia pojęcia: podmiot gospodarczy, budżet, równowaga budżetowa, nadwyżka budżetowa, deficyt budżetowy, lokata bankowa omawia diagramy Struktura gospodarstw domowych według głównego źródła utrzymania i Struktura wydatków gospodarstw domowych (podręcznik) wymienia podstawowe prawa konsumentów zna pojęcia: cena, cena równowagi rynkowej, równowaga rynkowa, monopol charakteryzuje prawo popytu i podaży wyjaśnia pojęcia: popyt efektywny i popyt potencjalny wymienia rodzaje pieniądza zna historię pieniądza wyjaśnia pojęcia: barter, pieniądz wymienia czynniki wpływające na inflację zna rolę Władysława Grabskiego i Leszka Balcerowicza w walce z inflacją wymienia sposoby przeciwdziałania inflacji wymienia skutki inflacji rozumie pojęcia: inflacja, hiperinflacja wymienia rodzaje banków zna zadania i funkcje banków zna pojęcia: kredytobiorca, poręczenie, depozyt, przelew, karta płatnicza, lokata bankowa, rachunek bankowy wyjaśnia zasady oprocentowania lokaty i kredytu wymienia instytucje chroniące prawa konsumentów podaje przykłady nieuczciwych działań wobec konsumentów sporządza procentowy diagram obrazujący, na co przeznacza swoje kieszonkowe wymienia czynniki kształtujące popyt i podaż wyjaśnia mechanizm równowagi rynkowej podaje przykłady monopoli na rynku krajowym wyjaśnia skutki funkcjonowania monopoli dla konsumentów charakteryzuje rodzaje pieniądza charakteryzuje funkcje pieniądza podaje przykłady funkcji pieniądza wymienia sposoby zabezpieczające oszczędności wyjaśnia mechanizm powstawania inflacji dowodzi związku wysokości inflacji z poziomem życia obywateli wyszukuje i selekcjonuje informacje porównuje inflację w Polsce w ostatnim dziesięcioleciu z dowolnie wybranym państwem tzw. Starej Europy. wymienia podstawowe operacje bankowe wyjaśnia rolę NBP w systemie bankowym charakteryzuje zadania banków porównuje system bankowy w Polsce i wybranym kraju Unii uzasadnia wybór banku, w którym wziąłby kredyt, i banku, w którym złożyłby depozyt pieniężny
Jak mądrze inwestować w akcje i obligacje? Gospodarka narodowa Podatki w gospodarce rynkowej Budżet państwa Gospodarka polska po 1989 roku zna pojęcia i terminy: papiery wartościowe, obligacje, lokata, akcje, dywidenda, giełda, kurs akcji, fundusz inwestycyjny, fundusz emerytalny, makler rozumie pojęcia: rynek pierwotny, rynek wtórny, hossa, bessa podaje różnicę między akcjami a obligacjami przewiduje konsekwencje inwestowania na giełdzie wymienia najważniejsze różnice i podobieństwa między gospodarką narodową a gospodarstwem domowym wymienia mierniki aktywności w gospodarce narodowej wyjaśnia pojęcia: PKB, PNB, PKB per capita, dochód narodowy, akumulacja uzasadnia konieczność akumulacji dochodu narodowego wymienia rodzaje podatków zna skalę podatkową wie, kto ustala wysokość podatków wymienia płatników CIT wymienia towary i usługi obłożone podatkiem akcyzowym oblicza podatek PIT bierze udział w dyskusji zna podstawowe zasady konstrukcji budżetu wymienia czynniki wpływające na kształt budżetu wymienia źródła dochodów budżetu wymienia kierunki wydatków budżetu wyjaśnia pojęcie dług publiczny wyjaśnia pojęcia: gospodarka nakazowo-rozdzielcza, prywatyzacja, reglamentacja, transformacja, parytet siły nabywczej charakteryzuje gospodarkę polską po zna pojęcia indeks giełdowy, fundusz inwestycyjny wymienia najważniejsze indeksy giełdowe charakteryzuje pracę maklera wyjaśnia, jak działają fundusze inwestycyjne i emerytalne przewiduje notowania na giełdzie interpretuje zainteresowania Polaków obligacjami i akcjami oblicza PKB, PNB, PKB per capita, dochód narodowy wyszukuje w internecie wartości wskaźników wzrostu gospodarczego porównuje PKB per capita Polski i pięciu najbogatszych państw Unii charakteryzuje rodzaje podatków w Polsce uzasadnia wprowadzenie podatku akcyzowego uzasadnia niski CIT w Polsce oblicza podatki według skali podatkowej porównuje wysokość podatku PIT w Polsce i w pięciu najbogatszych państwach Unii ocenia system podatkowy w Polsce omawia zasady tworzenia budżetu wyjaśnia wpływ czynnika politycznego na kształt budżetu wymienia negatywne skutki długu politycznego uzasadnia konieczność przekształceń gospodarczych w Polsce ocenia plan Balcerowicza w kontekście skutków gospodarczych charakteryzuje sytuację gospodarczą Polski na tle innych państw Unii
Praca w życiu człowieka Rynek pracy Dlaczego nie wszyscy mają pracę? 1989 roku wymienia główne założenia planu Balcerowicza ocenia plan Balcerowicza w kontekście skutków społecznych wymienia zadania Komisji Trójstronnej wymienia różne rodzaje pracy wymienia czynniki wpływające na wydajność pracy wymienia korzyści ekonomiczne, psychologiczne i społeczne płynące z pracy uzasadnia negatywne skutki pracoholizmu wyjaśnia pojęcia: homo faber, ergonomia definiuje pojęcia: rynek pracy, nierównowaga na rynku pracy wymienia mechanizmy rządzące rynkiem pracy wymienia przyczyny nierównowagi rynku pracy charakteryzuje umiejętności niezbędne na aktualnym rynku pracy wyszukuje informacje o lokalnym, polskim, europejskim rynku pracy analizuje zebrane informacje w kontekście własnej osoby wymienia rodzaje bezrobocia wyjaśnia przyczyny bezrobocia wymienia sposoby zwalczania bezrobocia wie, gdzie szukać ofert pracy ocenia formy pomocy oferowane przez państwo oblicza stopę bezrobocia ocenia zamożność Polaków w porównaniu mieszkańcami innych państw Unii uzasadnia konieczność ciągłego poszerzania i doskonalenia umiejętności oraz zdobywania wiedzy w zmieniającym się rynku pracy wyjaśnia stwierdzenie: Praca jest towarem wyjaśnia związek między podażą pracy a ceną pracy wyjaśnia pojęcia: ukryty rynek pracy i jawny rynek pracy uzasadnia na przykładach przyczyny nierównowagi rynku pracy wyszukuje oferty rynku pracy dotyczące wybranego przez siebie zawodu charakteryzuje rodzaje bezrobocia ocenia rolę państwa w zwalczaniu bezrobocia porównuje bezrobocie w swojej miejscowości z bezrobociem w Polsce wyciąga wnioski proponuje formy pomocy osobom pozbawionym środków do życia
Być przedsiębiorcą Pracodawca i pracobiorca prawa i obowiązki Reklama i marketing Jaka szkoła, jaki zawód? wyjaśnia pojęcia: działalność gospodarcza, przedsiębiorstwo, przedsiębiorczość, zarządzanie, biznesplan, promocja, zysk, spółka, wynik finansowy, dochód brutto wymienia rodzaje spółek wymienia etapy i procedury prawne, które trzeba przejść podczas zakładania własnej działalności gospodarczej charakteryzuje człowieka przedsiębiorczego charakteryzuje ucznia przedsiębiorczego dokonuje samooceny wymienia plusy i minusy prowadzenia własnej firmy wymienia źródła informacji na temat zakładania działalności gospodarczej wymienia prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy wie, czym jest kodeks pracy i prawo pracy wymienia rodzaje umów o pracę wymienia sposoby rozwiązania umowy o pracę omawia system ubezpieczeń społecznych w Polsce rozumie zasady zatrudniania młodocianych charakteryzuje dobrego szefa i dobrego pracownika wyjaśnia znaczenie pojęć: reklama, marketing, sponsoring, perswazja, manipulacja, reklama społeczna wymienia korzyści i zagrożenia płynące z reklamy wymienia zadania reklamy wymienia rodzaje reklamy podaje przykłady reklamy omawia elementy działań marketingowych zna strukturę szkolnictwa w Polsce wymienia typy szkół omawia cechy dobrego biznesplanu charakteryzuje etapy zakładania firmy ocenia procedury zakładania firmy w Polsce i wybranym państwie europejskim wyciąga wnioski omawia rolę wartości etycznych w biznesie przedstawia przypadki naruszania etyki w biznesie charakteryzuje umowy o pracę charakteryzuje sposoby rozwiązania umów o pracę ocenia warunki pracy nauczycieli i innych pracowników w szkole wyjaśnia rolę sponsoringu jako swoistej reklamy wyjaśnia rolę marketingu w gospodarce rynkowej wyjaśnia wpływ reklamy na gospodarkę i rynek pracy wyszukuje z różnych źródeł konkretne przykłady reklamy komercyjnej, społecznej i politycznej rozróżnia w przekazie treści o charakterze informacyjnym, perswazyjnym, manipulacyjny porównuje strukturę szkolnictwa w Polsce ze strukturą szkolnictwa w Unii
Przed pierwszą rozmową o pracę Korupcja i szara strefa w gospodarce wymienia czynniki decydujące o wyborze szkoły wymienia błędy popełniane przy wyborze szkoły wymienia instytucje wspomagające ucznia przy wyborze szkoły i zawodu wyjaśnia pojęcie zawód zaufania publicznego określa swoje mocne i słabe strony charakteryzuje kwalifikacje zawodowe potrzebne do wykonywania wybranego zawodu rozróżnia pojęcia zawód i kwalifikacje zawodowe wymienia źródła informacji o ofertach pracy wymienia dokumenty potrzebne w poszukiwaniu pracy wie, jak przygotować się do rozmowy kwalifikacyjnej wie, jakie informacje są istotne w rozmowie kwalifikacyjnej pisze ofertę pracy, CV, list motywacyjny określa swoje mocne i słabe strony dokonuje samooceny własnych osiągnięć rozumie, że dokumenty, ich jakość i wygląd są ważną informacją na temat kandydata wyjaśnia pojęcia: korupcja szara strefa, nepotyzm, łapownictwo wymienia mechanizmy powstawania korupcji wymienia metody zwalczania korupcji wymienia skutki korupcji wymienia zawody szczególnie narażone na korupcję wymienia etyczne i nieetyczne zachowania uczniów wymienia przyczyny podejmowania pracy w szarej strefie w Polsce (wykres zamieszczony w podręczniku) podaje przykłady etycznych i nieetycznych zachowań w biznesie ustala adresy najbliższych instytucji zajmujących się doradztwem zawodowym ocenia poradnictwo zawodowe w Polsce sporządza własny ranking szkół w regionie uzasadnia wybór szkoły sporządza listę potencjalnych pracodawców w środowisku lokalnym formułuje pytania, które pracodawca może zadać podczas rozmowy kwalifikacyjnej formułuje własne pytania do pracodawcy wymienia źródła informacji dotyczące korupcji charakteryzuje uwarunkowania historyczne korupcji na rynku polskim ocenia rolę państwa w zapobieganiu korupcji ocenia politykę państwa wobec szarej strefy w kontekście wymienionych przyczyn jej powstawania podaje konkretne przykłady korupcji ocenia postawy Polaków wobec zjawiska korupcji i szarej strefy rozumie, na czym polega społeczna odpowiedzialność biznesu