Fundusze inwestycyjne i emerytalne WYKŁAD 8 FUNDUSZE EMERYTALNE W SYSTEMIE EMERALNYMY
CEL I STRUKTURA SYSTEMU EMERYTALNEGO (1) Pojęcie ogólne: ogół planów (programów) wypłacających świadczenia emerytalne. CEL DZIAŁANIA: WYPŁACANIE OKRESOWEGO, DOŻYWOTNIEGO DOCHODU OSOBOM, KTÓRE OSIĄGNĘŁY WIEK EMERYTALNY. DETERMINANTY STRUKTURY SYSTEMU EMERYTALNEGO: metody finansowania świadczeń emerytalnych, zasady nabywania uprawnień do świadczeń, w tym zasady określania wysokości przyszłego świadczenia emerytalnego, metody i instrumenty akumulacji i amortyzacji kapitału emerytalnego, w tym wypłaty świadczeń emerytalnych, rodzaje, zakres kompetencji i odpowiedzialności podmiotów tworzących instrumenty (narzędzia) akumulacji i amortyzacji kapitału emerytalnego, rolę państwa w organizacji i zapewnianiu bezpieczeństwa finansowego systemu emerytalnego.
CEL I STRUKTURA SYSTEMU EMERYTALNEGO (2) Definicja funkcjonalna I filar Publiczny Obowiązkowy Zaopatrzeniowy lub ubezpieczeniowy Repartycyjny II filar Publiczny lub prywatny Obowiązkowy Ubezpieczeniowy Repartycyjny lub kapitałowy IIII filar Prywatny Dobrowolny Ubezpieczeniowy Kapitałowy
CEL I STRUKTURA SYSTEMU EMERYTALNEGO (3) W ujęciu instytucjonalnym system emerytalny tworzą różnego rodzaju FUNDUSZE EMERYTALNE, czyli fundusze akumulujące środki na wypłatę emerytur oraz finansujące z tych środków świadczenia emerytalne. Fundusze emerytalne można rozpatrywać z następujących punków widzenia: ze względu na przeznaczenie, ze względu na odrębność majątkową, ze względu na dostępność do programu, ze względu na sposób finansowania świadczeń, ze względu na sposób określania wartości świadczenia (uprawnień emerytalnych)
RODZAJE FUNDUSZY EMERYALNYCH PRZEZNACZENIE ODRĘBNOŚĆ MAJĄTKOWA FINANSOWANIE DOSTĘPNOŚĆ ŚWIADCZENIA OGÓLNE CELOWE WYODRĘBNIONE NIEWYODRĘBNIONE REPARTYCYJNE KAPITAŁOWE POWSZECHNE PRACOWNICZE ZDEFINIOWANE ŚWIADCZENIE ZDEFINIOWANA SKŁADKA
Repartycyjne a kapitałowe fundusze emerytalne (1) Za pomocą funduszy repartycyjnych dokonuje się międzypokoleniowa redystrybucja dochodów, co polega na tym, że osoby aktywne zawodowo finansują świadczenia emerytów. Natomiast fundusze kapitałowe powodują wewnątrz-pokoleniowy transfer dochodów, czyli rezygnację z części bieżącej konsumpcji i jej przenoszenie w postaci kapitału na okres późniejszy. Metoda kapitałowa przyczynia się do powiększania oszczędności w skali całej gospodarki, które mogą być przeznaczone na działalność inwestycyjną. Natomiast fundusze repartycyjne ograniczają konsumpcję i oszczędności części społeczeństwa na rzecz konsumpcji innej części społeczeństwa. Oszczędności w skali gospodarki są zmniejszane.
Repartycyjne a kapitałowe fundusze emerytalne (2) Fundusze repartycyjne nie są z reguły samowystarczalne finansowo. Zazwyczaj muszą być one dotowane w celu spełnienia ustawowych zasad przyznawania świadczeń. Fundusze kapitałowe finansują świadczenia z własnych środków. Koszty funkcjonowania funduszy repartycyjnych są z reguły niższe niż koszty funkcjonowania funduszy kapitałowych. W związku z tym większa część składki finansuje świadczenia emerytalne w przypadku tych pierwszych. Świadczenia wypłacane z funduszy repartycyjnych oparte są na zasadzie solidarności społecznej i/lub zasadzie ekwiwalentności. W przypadku funduszy kapitałowych wysokość świadczeń jest uzależniona wyłącznie od wkładu ubezpieczonego oraz zysków inwestycyjnych. Sytuacja dochodowa emerytów jest uzależniona od dochodów funduszy. Wysokość świadczeń wypłacanych przy wykorzystaniu metody repartycji jest uzależniona od stanu gospodarki i sytuacji dochodowej ludności aktywnej zawodowo. Świadczenia wypłacane z funduszy kapitałowych zależą od dochodów emerytów z okresu ich aktywności zawodowej oraz sytuacji gospodarczej w okresie oszczędzania.
Repartycyjne a kapitałowe fundusze emerytalne (3) Składka ubezpieczeniowa na fundusze repartycyjne jest z reguły postrzegana jako obciążenie o cechach podatku (czyli jest obciążeniem parapodatkowym), szczególnie w tym przypadku, gdy jest w całości płacona przez pracodawców. Składka na fundusz kapitałowy jest widziana jako wkład w przyszłą emeryturę, czyli forma gromadzenia oszczędności na ten cel. Wypłacane z funduszy repartycyjnych świadczenia emerytalne są utrzymywane na stałym poziomie realnym dzięki mechanizmowi waloryzacji, która może być dokonywana przy zastosowaniu wskaźnika wzrostu płac i/lub wskaźnika wzrostu cen. Natomiast w funduszach kapitałowych ich wysokość jest uzależniona od wskaźnika zysku na aktywach funduszu, który powinien być wyższy od stopy inflacji.
Fundusze emerytalne a ryzyko DEMOGRAFI CZNE OPERACYJNE POLITYCZNE Fundusze emerytalne GOSPODARCZE SPOŁECZNE SOCJALNE
Fundusze emerytalne a ryzyko gospodarcze Z punktu widzenia równowagi finansowej funduszu Rodzaj ryzyka (niebezpieczeństwa) Fundusze repartycyjne Fundusze kapitałowe Ryzyko inflacji DUŻE MAŁE Ryzyko wzrostu gospodarczego DUŻE DUŻE Ryzyko finansowe MAŁE DUŻE Ryzyko fiskalne (nierównowagi budżetowej) DUŻE MAŁE
Instytucjonalne formy kapitałowych funduszy emerytalnych WYODRĘBNIONY RACHUNEK BANKOWY PORTFEL PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH ZARZĄDZANYCH PRZEZ WYSPECJALIOZWANY PODMIOT (NP. BIURO MAKLERSKIE) UBEZPIECZENIE NA ŻYCIE (RENTOWE) ZWYKŁE UBEZPIECZENIE NA ŻYCIE (RENTOWE) Z FUNDUSZEM KAPITAŁOWYM FUNDUSZ INWESTYCYJNY TYPU OTWARTEGO