Metody aktywizujące w nauczaniu. Organizując proces nauczania uczenia się nauczyciel określa: tematykę, cele, przewidywane efekty, sposoby sprawdzania i oceny osiągnięć uczniów. Do realizacji określonych celów dobiera odpowiednie metody. Metoda nauczania jest sposobem kierowania przez nauczyciela procesem uczenia się dla osiągnięcia podstawowych celów w zakresie wiadomości, umiejętności, postaw. Wielostronne uczenie się oparte na przyswajaniu informacji z różnych źródeł, odkrywaniu, przeżywaniu i działaniu wymaga doboru zróżnicowanych metod nauczania. Metody aktywizujące to sposób działania grup i prowadzącego umożliwiający aktywne uczenie się, czyli uczenie się poprzez działania i przeżywanie. Charakteryzują się one dużą siłą stymulowania aktywności uczniów i nauczycieli, wysoką skutecznością, dużą różnorodnością i atrakcyjnością działania. Metody aktywizujące pozwalają nie tylko rozbudzić w uczniu zainteresowanie przedmiotem czy sprawdzić jego wiedzę. Główna zaleta tych metod polega na doskonaleniu umiejętności przydatnych nie tylko podczas lekcji, ale również w codziennym życiu np. umiejętności wyciągania wniosków, myślenia analitycznego i krytycznego, łączenia zdarzeń i faktów w związki przyczynowo skutkowe, umiejętności właściwego zachowania się w nowej sytuacji, komunikatywności, dyskutowania, kreatywności. Stosowanie metod aktywizujących w procesie dydaktycznym sprzyja pogłębianiu zdobytej wiedzy, jej operatywności i trwałości. Nauczyciel pracujący metodami aktywizującymi w dość krótkim czasie odchodzi od swojej dotychczasowej roli nauczyciela eksperta w kierunku nauczyciela: doradcy - który jest do dyspozycji, gdy uczniowie maja problem z rozwiązywaniem trudnego zadania lub czegoś nie rozumieją a także wtedy gdy nie są pewni; animatora który inicjuje metody i objaśnia ich znaczenie dla procesu uczenia się przedstawia cele i przygotowuje materiał do pracy; obserwatora i słuchacza który obserwuje uczniów przy pracy i dzieli się z nimi tymi obserwacjami; uczestnika procesu dydaktycznego który nie musi być doskonały i jest przykładem osoby, która uczy się przez cale życie;
partnera który jest gotowy modyfikować przygotowana wcześniej lekcję w zależności od sytuacji w klasie; Nauczyciel pracujący w sposób kreatywny przeżywa wewnętrzne odrodzenie, odnajduje w sobie inspirację i motywację do podejmowania nowych wyzwań, odkrywa nowe możliwości pedagogiczne, doznaje dowartościowania. Eksperymentowanie, tworzenie nowych koncepcji, twórcze dyskusje, innowacje to wszystko wzmacnia nauczyciela także dlatego, że dzięki jego działaniom zmieniają się uczniowie. Uczniowie stają się bardziej samodzielni, rozwijają własne strategie uczenia się, wyzwalają w sobie autentyczną motywację i ciekawość uczenia się. Oto kilka przykładów metod aktywizujących: Drzewko decyzyjne Metoda ta stanowi graficzne przedstawienie procesu podejmowania decyzji w określonej sprawie. Uczniowie pracują w grupach i wspólnie pokonują kolejne etapy procesu decyzyjnego. Etapy: ˇ Zdefiniowanie problemu, który będzie przedmiotem rozważań ˇ Określenie celów i wartości, istotnych dla osób podejmujących decyzję. ˇ Znalezienie rożnych możliwości rozwiązań ich ilość odpowiada liczbie gałęzi drzewa. ˇ Określenie pozytywnych i negatywnych skutków każdego możliwego rozwiązania. ˇ Podjecie ostatecznej decyzji. Metoda ta ma charakter uniwersalny i może znaleźć zastosowanie na rożnych przedmiotach. Dzięki niej uczniowie ćwiczą następujące umiejętności: wyrażania własnych opinii, doboru argumentów, obrony własnego zdania, słuchania innych, krytycznego myślenia, konstruowania kontrargumentów, przewidywania skutków proponowanych rozwiązań, dokonywania wyboru, grupowego podejmowania decyzji. Przebieg 1. Nauczyciel określa problem, który będzie przedmiotem analizy metodą drzewa decyzyjnego. 2. Uczniowie zostają podzieleni na grupy. Każda grupa otrzymuje duży arkusz papieru z narysowanym schematem drzewa. Nauczyciel udziela instrukcji, jak należy wypełnić schemat oraz określa czas pracy dla grup. 3. Uczniowie w grupach rozpatrują rożne możliwości rozwiązania problemu. Wypisują plusy i minusy każdego rozwiązania.
4. Następuje prezentacja efektów pracy poszczególnych grup. 5. Nauczyciel komentuje efekty pracy uczniów. Moja koszulka Metoda planowania, organizowania i oceniania własnej nauki jak się uczyć? Skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, prezentacji własnego punktu widzenia, przygotowania się do publicznych wystąpień, rozwijania sprawności umysłowych oraz osobistych zainteresowań. Cel, zastosowanie: Ćwiczenie ma na celu określenie nastawienia uczniów do danego tematu, problemu. Pokazuje, że ludzie w tej samej sprawie maja różne poglądy. Zachęca do wypowiadania się na temat własnej opinii i szukania argumentów broniących osobistego zdania. 1. Dla każdego ucznia przygotuj kontury koszulki. Zadaniem uczniów jest zaprojektowanie znaków, symboli, napisów na koszulkę, które będą wyrażały stosunek jej właściciela do danego tematu. 2. Wyjaśnij najpierw, na czym polega ćwiczenie, rozdaj karty pracy i poproś uczniów o zaprojektowanie koszulek. 3. Gdy wszyscy będą gotowi, wywieście prace w klasie. Uczniowie oglądają je, a następnie każda osoba komentuje, co chciałaby wyrazić za pomocą takiej prezentacji graficznej. Warianty: 1. Dzielisz koszulkę na trzy części. W górnej uczniowie zapisują, z czego są najbardziej dumni w swojej klasie. W środkowej, co chcieliby zmienić w swojej klasie. W dolnej jakich zmian życzyliby sobie w ciągu najbliższego roku. 2. Uczniowie łączą się w grupy czteroosobowe i na podstawie swoich własnych projektów malują wspólna koszulkę, która następnie jest prezentowana. 3. Uczniowie malują grupową koszulkę na bawełnianym podkoszulku. Potrzebne są mazaki lub farby do malowania na tkaninie. 4. Uczniowie tworzą kolaż na konturach koszulki, wykorzystując wycinki z gazet. Mocne strony: metoda twórca, pozwala na wyrażenie własnych poglądów
Słabe strony: Niektórzy uczniowie mogą mieć opór przez prezentowaniem się w formie graficznej. Jeżeli nauczyciel będzie zwracał uwagę na wartość plastyczną pracy, najbardziej eksponować się będą uczniowie uzdolnieni w tym kierunku. Drama Metoda rozwijająca sprawności umysłowych oraz osobistych zainteresowań Cele: Służy rozumieniu i interpretacji tekstów, wydarzeń itp. Metoda ma zastosowanie w praktycznym ćwiczeniu umiejętności społecznych, takich jak; negocjowanie, podejmowanie decyzji, komunikowanie się. Uczniowie uczą się poprzez doświadczenie i przeżywanie. Można ja wykorzystać w pracy wychowawczej. 1. Przedstaw uczniom temat i cele zajęć, wyjaśnij dlaczego zastosujesz tę metodę. 2. Wprowadź uczniów w sytuację dramową poprzez opowiadanie zdarzenia, przedstawienie sytuacji fikcyjnej, problemu wychowawczego. 3. Przedstaw uczniom scenariusz. Daj czas na zapoznanie się z nim. 4. Przedstaw role. Pozwól uczniom samodzielnie je wybrać. Możesz je sam wybrać, ale wówczas trzeba poinformować uczniów, że mają prawo do rezygnacji z powierzonej roli jeżeli ona nie daje im satysfakcji. Wybierz osoby które będą obserwatorami. Określ czas na przygotowanie się do roli. 5. Ustal miejsce i czas akcji. Wspólnie z klasą przygotujcie dekoracje i rekwizyty. Po tych przygotowaniach rozpoczynasz dramę. 6. Po zakończeniu gry poproś wszystkich do dyskusji, w której uczestniczą również obserwatorzy. Porozmawiajcie o odczuciach osób uczestniczących w grze. Wysłuchajcie refleksji i spostrzeżeń obserwatorów. 7. Dokonaj podsumowania całej dramy. Rybi szkielet Metoda planowania, organizowania i oceniania własnej nauki jak się uczyć? Efektywnego współdziałania i pracy w grupie, budowania więzi międzyludzkich, podejmowania indywidualnych i grupowych decyzji.
Cel: Nazwa metody pochodzi od formy graficznej przypominającej rybi szkielet. Służy poszukiwaniu przyczyn powstania danego problemu, planowaniu działań, które maja dać określone wyniki. 1. Narysuj na tablicy lub przygotuj dużą planszę przedstawiającą szkielet ryby. 2. W głowę ryby wpisz problem 3. Za pomocą metody burzy mózgów ustal z uczniami główne czynniki, które mogą być odpowiedzialne za powstanie problemu. Zapisz pomysły uczniów. Wybierz wspólnie z klasa 4-6 spośród nich, które mają charakter czynników głównych i wpisz na duże ości schematu. 4. Podziel klasę na tyle zespołów, ile ustaliliście czynników głównych. Każdy zespół otrzymuje jedną ość i poszukuje przyczyn, które mają wpływ na ten czynnik. 5. Rozdaj zespołom paski papieru i mazaki. Poproś, aby zapisali na nich ustalone przyczyny są to małe ości, które uczniowie przypinają do dużych ości. 6. Poproś uczniów, aby przyjrzeli się wynikom swojej pracy i spośród przedstawionych przyczyn wybrali najistotniejsze. 7. Następnym etapem powinno być opracowanie planu zmierzających do rozwiązania problemu. Dyskusja panelowa Metoda ta przygotowuje uczniów do wyrażania własnych opinii i prezentowania własnego stanowiska na forum publicznym. Dyskusje prowadzą wybrani uczniowie, skupieni w grupie dyskusyjnej 1. Nauczyciel przedstawia problem do rozstrzygnięcia np.: Czy w filmie potrzebna jest muzyka? 2. Wyznaczeni przez nauczyciela uczniowie tworzą grupę dyskusyjną. Każdy wciela się w role eksperta na przykład: reżysera, kompozytora oraz jurora Akademii Filmowej. Reszta klasy przysłuchuje się dyskusji, pełniąc role forum. 3. Poszczególni specjaliści po zebraniu informacji przygotowują swoje stanowiska i prezentują je w formie wystąpienia.
4. Grupa ekspertów w trakcie dyskusji analizuje wszystkie wyrażone opinie. Forum ustosunkowuje się do proponowanych rozwiązań problemu. 5. Nauczyciel podsumowuje dyskusje, a następnie ocenia pracę uczniów. Przedstawione tu niektóre metody aktywizujące uatrakcyjniają przekazywane na lekcjach treści, ułatwiają ich przyswajanie i pomagają nawiązać bliższe kontakty z uczniami. Uczniom dają możliwość dzielenia się doświadczeniami i pomysłami, uczą przestrzegania zasad, rozwijają wiarę we własne siły. Bibliografia: 1.Brudnik E. Moszczyńska A. Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie Kielce 2000. 2.Krzyżewska J. Aktywizujące metody i techniki w edukacji 3.Taszkiewicz M. Jak uczyć lepiej Warszawa 2000 Opracowała mgr Paulina Moraczewska