Wykład 4 Projektowanie portalu Wykładowca: dr inż. Mariusz Trzaska Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 1
Zagadnienia Definicja projektu Studium osiągalności Ryzyko Analiza Pytania do zleceniodawcy Planowanie Wymagania niefunkcjonalne Personel Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 2
Tak może wyglądać portal... Ale co dzieje się zanim on powstanie? Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 3
Definicja projektu portalu Projekt portalu powinien być dobrze zdefiniowany zanim przystąpimy do jego realizacji. Definicja projektu obejmuje Analizę strategicznych uwarunkowań portalu w misji danej organizacji; Nakłady niezbędne dla realizacji, wdrożenia i utrzymania portalu; Realistyczny harmonogram realizacji i wdrożenia portalu; Założenia odnośnie zawartości treściowej portalu; Założenia odnośnie usług dostarczanych przez portal; Założenia odnośnie transakcji biznesowych realizowanych przez portal; Cel portalu z punktu widzenia biznesu, który będzie realizował; Podstawowe, strategiczne wymagania w stosunku do portalu; Model biznesowy (biznes plan) zwrotu nakładów na stworzenie i utrzymanie portalu; Analizę zagrożeń podczas realizacji i funkcjonowania portalu. Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 4
Studium osiągalności (1) Rozmiar projektu (np. w punktach funkcyjnych) w stosunku do rozmiaru zespołu projektowego, realizacyjnego i wdrożeniowego. Dostępność podstawowych zasobów (budżet, ludzie, osobomiesiące) Ograniczenia czasowe (dostępność czasu, w przekroju poszczególnych zadań i etapów projektu). Warunki wstępne niezbędne do realizacji projektu (aktywności lub inwestycje, które muszą być wykonane przed przystąpieniem do realizacji projektu). Dostępność sprzętu i sieci do realizacji projektu i do działania portalu. Dostępność oprogramowania na którym będzie zrealizowany i na którym będzie działał portal, dostępność narzędzi rozwoju oprogramowania (narzędzi CASE). Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 5
Studium osiągalności (2) Dostępność infrastruktury organizacyjnej i technicznej niezbędnej dla realizacji projektu (obsługa administracyjna, kadrowa, księgowa, zaopatrzeniowa, magazynowa, marketingowa, itd.) Dostępność infrastruktury organizacyjnej i technicznej niezbędnej dla funkcjonowania portalu; realistyczna ocena możliwości stworzenia takiej infrastruktury o ile ona nie istnieje. Dostępność technologii i know-how. Dostępność specjalistów wewnątrz organizacji tworzącej portal oraz zewnętrznych ekspertów (np. specjalistów grafików, programistów, stylistów, redaktorów, doradców, itd.) Dostępność zewnętrznych usług (outsourcing), kooperantów i dostawców. Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 6
Zarządzanie ryzykiem Zarządzanie ryzykiem nigdy nie powinno zaczynać się od optymistycznego założenia wszystko pójdzie dobrze ( jakoś to będzie ), ale raczej od pytania co najprawdopodobniej może pójść źle?. Nie jest to pesymizm, ale realizm. Na ryzyko projektu składają się wszystkie okoliczności, które mogą: Spowodować opóźnienie realizacji portalu, Zwiększenie kosztów tej realizacji, Nie spełnienie oczekiwań klientów. Wszystkie projekty są obarczone ryzykiem. Zarządzanie ryzykiem polega na: Zredukowaniu prawdopodobieństwa wystąpienia okoliczności zagrożeń, Zminimalizowaniu skutków zagrożeń, które wystąpiły. Aktywności niezbędne dla uniknięcia ryzyka: Ciągłe śledzenie okoliczności, które mogą stać się zagrożeniami projektu, Poprawianie planu celem zminimalizowania prawdopodobieństwa zagrożenia, Określenie planu awaryjnego na wypadek okoliczności zagrożenia, Wdrożenie planu w wypadku wystąpienia okoliczności zagrażającej. Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 7
Czynniki ryzyka (1) Czynniki doświadczenia brak doświadczenia i/lub kwalifikacji kierownika projektu (niedoświadczony kierownik jest poważnym zagrożeniem dla projektu), brak doświadczenia i/lub kwalifikacji personelu (personel powinien być sprawdzony pod względem kwalifikacji) niedojrzałość dostawców (brak sukcesów w rozwijaniu podobnych projektów, brak standardów, brak certyfikatu ISO 9000,...). Czynniki planowania niedokładność metod szacowania czasu, kosztów, zasobów, zbyt krótka skala czasowa (niemożliwość zrównoleglenia pewnych prac), zbyt długa skala czasowa (zmiany wymagań, personelu, technologii), zależność od awarii losowych, wandalizmu i sabotażu (zniszczenie sprzętu, zniszczenie danych, itd.), zła lokalizacja personelu (utrudnienia w komunikacji), zła definicja odpowiedzialności (brak odpowiedzialnych za kluczowe zadania, wykonywanie niepotrzebnych lub drugorzędnych zadań,...), częste zmiany personelu. Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 8
Czynniki ryzyka (2) Czynniki technologiczne nowość technologiczna (brak doświadczeń, konieczność dodatkowego wysiłku na rozpoznanie,...), niedojrzałość lub nieodpowiedniość stosowanych metod (nowe metody są często niesprawdzone, konieczne jest praktyczne doświadczenie,...), niedojrzałość lub nieodpowiedniość narzędzi (personel powinien umieć je używać, mogą być nieodpowiednie w stosunku do metod, są zmieniane w trakcie projektu,...), niska jakość użytego komercyjnego oprogramowania (może być zawodne, słabo pielęgnowalne, niebezpieczne, niestabilne,...), Czynniki zewnętrzne niska jakość lub niestabilność wymagań użytkownika, słabo zdefiniowane, niestabilne lub niestandardowe interfejsy zewnętrzne, niska jakość lub słaba dostępność systemów zewnętrznych (od których zależy powodzenie projektu; może być konieczne rozwijanie możliwości symulujących systemy zewnętrzne). Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 9
Opis i charakterystyki ryzyka (1) Opis: krótki opis wyjaśniający charakter ryzyka Prawdopodobieństwo subiektywne wystąpienia ryzyka (małe, średnie, duże, lub w przedziale 0..1). Wpływ ryzyka na projekt: (mały, średni, duży, lub w przedziale 0..1). Łagodzenie ryzyka (Mitygacja): opis metod, akcji, reguł, zarządzeń, zapisów w kontrakcie które mają na celu zminimalizowanie prawdopodobieństwa wystąpienia ryzyka. Akcje ratunkowe: zminimalizowanie negatywnych skutków ryzyka. Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 10
Opis i charakterystyki ryzyka (2) Data decyzji: data kiedy podane wyżej informacje zostały wprowadzone lub zmodyfikowane (dla ewentualnej identyfikacji spraw nieaktualnych). Odpowiedzialność: osoba personalnie odpowiedzialna za monitorowanie ryzyka, jego mitygację oraz uruchomienie akcji ratunkowych. Oczekiwane zwiększenie kosztów projektu w razie wystąpienia ryzyka. Oczekiwane zwiększenie czasu projektu w razie wystąpienia ryzyka. Oczekiwane straty cech produktu w razie wystąpienia ryzyka: brak funkcji, osłabienie wymagań niefunkcjonalnych, obniżenie jakości. Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 11
Analiza - kluczowa faza budowy portalu Celem fazy analizy jest ustalenie wszystkich tych czynników lub warunków w: dziedzinie przedmiotowej, otoczeniu realizatorów, istniejących lub planowanych systemach komputerowych, które mogą wpłynąć na: decyzje projektowe, przebieg procesu projektowego, realizację wymagań, końcowe wdrożenie i funkcjonowanie portalu. Wynikiem jest logiczny model systemu, opisujący sposób realizacji przez system postawionych wymagań, lecz abstrahujących od szczegółów implementacyjnych. Końcowy dokument analityczny jest jednocześnie pierwszym dokumentem projektowym. Model analityczny wykracza poza zakres odpowiedzialności systemu. Przyczyny: Lepsze zrozumienie funkcji, uwzględnienie funkcji wykonywanych tradycyjnie, brak jasności co do zakresu komputeryzacji. Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 12
Pytania, które wykonawca powinien zadać... (1) Model biznesowy - struktura przychodów z portalu w funkcji usług oferowanych przez portal oraz czasu. Jakie będą informacyjne funkcje portalu (informacje, które klient będzie mógł wyszukać)? Jakie będą transakcyjne funkcje portalu (operacje, które klient będzie mógł wykonać)? Stosunek do konkurencji oferującej lub planującej podobny portal. Na czym miałaby polegać przewaga tego portalu w stosunku do portali budowanych przez inne firmy? Stan rozpoznania potrzeb potencjalnych użytkowników, typowy model pracy użytkowników (kiedy i po co będą korzystać z portalu), w powiązaniu ze źródłami przychodów. Czy przewiduje się opłaty użytkowników za informacje uzyskane z portalu, za jakie informacje, jakie może być zapotrzebowanie na te informacje? Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 13
Pytania, które wykonawca powinien zadać... (2) Podstawowe działy zawartości treściowej portalu. Jaka jest szacunkowa objętość treści w poszczególnych działach? Dostawcy treści - czy przewiduje się outsourcing, czy też firma będzie zajmować się produkcją i pielęgnacją treści we własnym zakresie? Jakie kategorie treści będą wykonywane we własnym zakresie? Czy przewiduje się zatrudnienie programistów dla bieżącej dynamizacji stron? Zagadnienia prawne: Prawo autorskie w zakresie treści, licencje, znaki handlowe i patenty - kontrola treści w tym zakresie, ryzyko naruszenia tych dóbr poprzez portal. Ustawa o ochronie danych osobowych - czy istnieje problem z jej złamaniem przez dostawców treści lub przez niekontrolowane informacje wprowadzane przez użytkowników portalu? Podpis elektroniczny. Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 14
Pytania, które wykonawca powinien zadać... (3) Reklamowa część portalu - czy przewiduje się taką część, jakie formy tej reklamy są rozważane, jaki jest przewidywany udział zysków z reklam w stosunku do całości zysków? Oferowanie poprzez portal usług innych firm (bankowych, budowlanych, medycznych, zaopatrzeniowych, sklepów), usług indywidualnych osób - czy przewiduje się taką formę działalności portalu? Formy płatności ze strony odbiorców za informacje, usługi i towary sprzedawane za pośrednictwem portalu. Formy płatności ze strony dostawców usług i reklam udostępnianych na portalu. Dla sklepów Internetowych: logistyka zaopatrzenia i dostawy towarów. Ramowa struktura organizacyjna części firmy wspomagającej portal. Czy przewiduje się system wspomagający pracę grupową, czy będzie oparty o Intranet, portal korporacyjny lub inne założenia? Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 15
Pytania, które wykonawca powinien zadać... (4) Założenia sprzętowe i założenia w zakresie oprogramowania - obecny sprzęt i oprogramowanie, przewidywany sprzęt i oprogramowanie. Łącza z Internetem - stan obecny, plany. Wydajność, liczba jednocześnie działających użytkowników. Ile klików na sekundę powinien obsługiwać portal? Jaki jest rozważany przyrost ilości klików w czasie? Typowo: 5-10 klików/sec. Popularny portal: 50-100 klików/sec. System zarządzania bazą danych - stan obecny, plany. Jaka będzie objętość bazy danych i przyrost tej objętości w czasie? Standardy w zakresie sprzętu, oprogramowania, sieci, kodowania, formatów informacji, nośników. Współdziałanie z istniejącymi autonomicznymi i/lub obcymi bazami danych. Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 16
Pytania, które wykonawca powinien zadać... (5) Wyszukiwanie treści - jakie oprogramowanie, metoda wyszukiwania, kategorie tematyczne, słowa kluczowe. W jaki sposób treść będzie strukturalizowana, klasyfikowana i indeksowana? Jaka będzie pracochłonność strukturalizacji, klasyfikacji i indeksacji, kto będzie to robił? Przewidywana precyzja i głębokość indeksowania. Precyzja: minimalizacja szumu informacyjnego przy wyszukiwaniu. Głębokość: jak szczegółowo będzie opisywana treść. Polska fleksja przy wyszukiwaniu pełno-tekstowym - czy przewiduje się automatyczne rozpoznawanie form fleksyjnych wyrazów? Czy przewiduje się normalizację fleksji? Nośnik przygotowywania danych - Word, RTF, PDF, HTML, inny. Standardy kodowania treści, czcionki i style. Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 17
Pytania, które wykonawca powinien zadać... (6) Personalizacja - czy portal będzie oferował użytkownikom personalne strony i usługi (np. e-mail, kalendarz), czy użytkownicy będą mogli przystosować swoje strony do ich zainteresowań, w jaki sposób? Rejestracja użytkowników - jakie typy użytkowników będą rozróżniane? Programy pomocnicze: kalkulatory, kalendarze, automatyczne powiadamianie, algorytmy (np. komputerowa diagnostyka medyczna), inne tego typu udogodnienia? Rozliczenia ze źródłami finansowania i przychodów - czy portal będzie bezpośrednio współdziałać z systemem finansowo-księgowym, jaki będzie tryb (techniczny, organizacyjny) tego współdziałania? Dostępność portalu - czas serwisowy przy dostępności 24x7. Wymogi ochrony - jakie zabezpieczenia będą wymagane przed nieautoryzowanym dostępem, hakerami, wirusami, trojanami, sabotażem, odmową płatności, itd.? Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 18
Pytania, które wykonawca powinien zadać... (7) Wymogi bezpieczeństwa - wymagane zabezpieczenia przed awariami systemu, nieprawidłową pracą, niespójnościami w bazie danych, przeciążeniem systemu. Ryzyko - podstawowe zagrożenia dla budowy i działania portalu. Tryb współpracy z wykonawcą: Budżet i ograniczenia czasowe dla faz budowy i wdrożenia portalu. Interfejs ze strony firmy umożliwiający rozstrzyganie decyzji związanych z konstrukcją portalu. Stopień poufności informacji analityczno-projektowych oraz ustaleń z wykonawcy z firmą. Formy zarządzania projektem i kontroli jakości ze strony firmy. Formy dokumentacji projektu i oprogramowania, zarządzanie konfiguracją. Formy szkolenia personelu firmy w zakresie wykonanego oprogramowania. Wspomaganie ze strony wykonawcy po zainstalowaniu portalu: konserwacja i pielęgnacja oprogramowania, rozwój oprogramowania po wdrożeniu. Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 19
Przykładowe elementy treści portalu MSP Zakładanie firmy Formy prowadzenia działalności gospodarczej Wokół biura: nieruchomości, wyposażenie, materiały Likwidacja firmy Personel, pozyskiwanie pracowników Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika Bezpieczeństwo i Higiena Pracy Umowy o pracę Prawo pracy Agencje doradztwa personalnego Delegacje, podróże Pomoc dla MSP Zamówienia publiczne Zasady rachunkowości, księgowość, sprawozdawczość Agencje celne Podatki i opłaty Agencje pośrednictwa pracy Akcje, inwestowanie Centralna Tabela Ofert Marketing, promocja, reklama, badania marketingowe Zasady dbałości o klienta Współpraca gospodarcza Programy pomocowe UE Biura Radców Handlowych Biznes plan dla MSP Budżet i proces budżetowania Zarządzanie przedsiębiorstwem Systemy informacji gospodarczej System Ubezpieczeń Społecznych Ochrona środowiska Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 20
Projekt wyglądu strony głównej dla portalu SME Nasze logo Baner Mój profil Data i godzina Kalendarz Komunikacja Forum Pomoc Szukaj Ścieżka dostępu Handel/Usługi Serwisy Założenie firmy Internet i komp. Prawo Finanse Rachunkowo ść Podatki Marketing Zasoby ludzkie Wokół biura Podróże Pomoc dla MSP Poszukiwacz Rejestracjaaa Użytkownika Hasło o Nowy Użytkownik Startuj z... Wyślij do znajomych Baner Rozrywka Info gospodarcze Portale branżowe O firmie Reklama u nas Napisz do nas Praca u nas Prywatność Wycieczka Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 21
Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 22 Planowanie zasobów Zasoby niezbędne do realizacji projektu portalu (podobnie dla wdrożenia i funkcjonowania portalu) Budżet: źródła finansowania, dostępność środków finansowych w poszczególnych kieszeniach i w poszczególnych fazach projektu. Personel: szacunkowa liczba personelu w poszczególnych specjalnościach i/lub stanowiskach; założenia odnośnie personelu zewnętrznego lub zatrudnionego na umowy o dzieło. Nakłady ludzkie: wyrażone w terminach osobo-dni (lub osobo-godzin) w poszczególnych specjalnościach i/lub stanowiskach; Materiały: dowolne materiały (papier, tonery, dyski, teczki, segregatory, itd.) niezbędne do realizacji projektu. Inwestycje niezbędne dla realizacji projektu (inne niż inwestycje w infrastrukturą komputerową): biurka, krzesła, szafy, itd. Przestrzeń biurowa (dodatkowa) niezbędna dla projektu; Wstępny plan projektu, ograniczenia czasowe, fazy projektu, diagram Gantta, diagram sieci zależności pomiędzy zadaniami (PERT), analiza ścieżki krytycznej diagramu PERT.
Planowanie systemu Sprzęt, oprogramowanie i sieć niezbędne do realizacji projektu portalu (podobnie dla wdrożenia i funkcjonowania portalu) Dostępność i możliwości wykorzystania istniejącego sprzętu, oprogramowania i sieci. Konieczność wzmocnienia (upgrading) istniejącego sprzętu, oprogramowania i sieci; estymacja kosztów i czasu tego wzmocnienia. Nowe inwestycje w zakresie sprzętu, oprogramowania i sieci; estymacja kosztów i czasu tych inwestycji. Nowy personel pomocniczy związany z (nowym lub wzmocnionym) sprzętem, oprogramowaniem i siecią; oszacowanie możliwości pozyskania tego personelu i dodatkowego budżetu na ten personel. Nowa infrastruktura biurowa (powierzchnia) niezbędna dla nowego sprzętu, przy zapewnieniu niezbędnych wymagań dotyczących warunków technicznych (temperatura, wilgotność, wentylacja, zabezpieczenia pożarowe, zabezpieczenia antywłamaniowe, itd.) Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 23
Założenia odnośnie dostępności i bezpieczeństwa Dostępność: czas w jakim portal będzie dostępny dla klientów. Regułą jest 24 godziny przez 7 dni w tygodniu (24/7). Dodatkowe założenia: np. 97% czasu dostępności, maksymalna przerwa w działaniu nie większa niż 2 godziny, restart po awarii najwyżej 12 godzin. Bezpieczeństwo: stopień ochrony biznesu organizacji podtrzymującej portal od ataku ze strony portalu. Np. poprzez nieprawidłowe wyliczenie danych, poprzez awarie powodujące złamanie umów lub zapisów prawnych, itd. Ochrona: stopień zabezpieczenia oprogramowania portalu przed błędnym działaniem, utratą lub niespójnością danych, atakiem z zewnątrz. hakerzy, wirusy, konie trojańskie, przypadkowe błędy obsługi, wandalizm, sabotaż, odmowa płatności za usługę. Prywatność: stopień w jakim system będzie chronił własność intelektualną oraz własność i prywatność danych przed nieautoryzowanym lub nielegalnym dostępem; Środki techniczne: ściany ogniowe, szyfrowanie, składowanie (back-up), odtwarzanie, hasła użytkowników, prawa dostępu, podpis elektroniczny,... Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 24
Dalsze wymagania niefunkcjonalne do portalu (1) Zakładany czas i tryb konserwacji (jak wiele godzin na tydzień, dostępność pomieszczeń i personelu obsługi, itd.) Rozmiar systemu: ile operacji w tym samym czasie, ilu użytkowników w tym samym czasie, ile obsłużonych klików na sekundę, rozmiar bazy danych, przyrost bazy danych w czasie, liczba dokumentów, liczba serwerów i stacji klienckich, itd. Objętość pamięci operacyjnej, dyskowej, taśmowej, optycznej, szybkość komputerów, specjalne wyposażenie (drukarki, skanery, tablety, plotery, itd.) Szybkość oprogramowania: liczba operacji na sekundę, maksymalny czas odpowiedzi na zapytanie, liczba transakcji na sekundę, itd. Dokładność systemu, precyzja obliczeń. Niezawodność systemu: średni czas między awariami, maksymalny czas odtwarzania po awarii. Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 25
Informacja Ciąg dalszy na następnym wykładzie... Tworzenie portali biznesowych, Wykład 3, Folia 26