Jacek Woyno MATERIAŁY DO HISTORII WOJSKOWYCH STOSUNKÓW POLSKO-FRANCUSKICH 1917 1939 W CENTRALNYM ARCHIWUM WOJSKOWYM Lata 1918 1939 to okres, w którym nastąpiło szczególne uaktywnienie kontaktów politycznych, a zwłaszcza wojskowych miedzy Francją a Polską. Zagadnienie współpracy militarnej polsko-francuskiej znalazło stosunkowo szerokie odbicie w polskiej historiografii 1. Był to jak się wydaje najistotniejszy chyba aspekt w cale} problematyce wspólnych, nieraz bardzo skomplikowanych wzajemnych powiązań. Warto wiec, z uwagi na ciężar gatunkowy tego zagadnienia, scharakteryzować choćby w sposób ogólny zawartość materiałów źródłowych dotyczących tej problematyki, a znajdujących się w zbiorach Centralnego Archiwum Wojskowego. Dotychczasowe artykuły na ten temat, aczkolwiek posiadają niejednokrotnie charakter bardziej szczegółowy i sięgają głębiej do poruszonych w nich zagadnień, dotyczą jednak tylko niewielkiego wycinka problematyki związanej ze współpracą polsko-francuską w dziedzinie militarnej w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Stosunkowo najlepiej omówione zostały źródła związane z 1 M.in.: J. C i a ł o w i c z, Polsko-francuski sojusz wojskowy 1921 1939, Warszawa 1970; J. K u k u ł k a, Francja a Polska po traktacie wersalskim (1919 1922), Warszawa 1970, M. L e c z y k, Komitet Narodowy Polski, a Ententa i Stany Zjednoczone, Warszawa 1966; W. G ą s i o r o w s k i, Historia Armii Polskiej we Francji 1917 1918, Bydgoszcz 1939; J. S i e r o c i ń s k i, Armia Polska we Francji. Dzieje wojsk generała Hallera na obczyźnie, Warszawa 1929; W. L i p i ń s k i, Bajończycy i Armia Polska we Francji, Warszawa 1929; A. G o r y w o d a, Echa społeczne pobytu wojsk francuskich w czasie plebiscytu na Górnym Śląsku, Zeszyty Gliwickie, t. 11, 1973; M. B u ł h a k, Generał Sikorski i sojusz z Francją w 1922 roku, Więź, nr 11, 1972.
dziejami armii Hallera. Podstawowe partie materiałów, takich jak zespoły akt wytworzone przez dowództwa, oddziały i instytucje Armii Polskiej we Francji oraz zbiór dokumentów pod nazwą Teki Teslara, zostały już w sposób szczegółowy opisane przez Tadeusza Wojciechowskiego 2. Na szczególną uwagę zasługuje artykuł Tadeusza Wawrzyńskiego charakteryzujący niemal całość źródeł dotyczących Armii gen. Hallera znajdujących się w Centralnym Archiwum Wojskowym 3. Trzeba w tym miejscu wspomnieć również o artykule Wiesławy Laur, omawiającym dokumentację zdjęciową związaną z tą tematyką 4. Archiwaliami związanymi z zagranicznymi misjami wojskowymi zajęła się Danuta Skrzypczak, poświęcając sporo miejsca Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce 5. Ze względu na swą różnorodność i ciężar gatunkowy poruszanych w nich problemów, akta związane z zagadnieniem szeroko pojętych stosunków polsko-francuskich w latach 1917 1939 stanowią sporą część 71 zgromadzonych w CAW zespołów archiwalnych. Jak z tego widać archiwalia dotyczące omawianego zagadnienia są bardzo bogate, mimo że stan ich zachowania jest różnorodny. Wysunąć można również wniosek, że pewna część interesujących nas materiałów uległa rozproszeniu lub całkowitemu zniszczeniu w czasie wojny. Procent zniszczeń, który nastąpił wśród całości wytworzonych akt trudny jest w obecnej chwili do ustalenia, ale niewątpliwie był on dość znaczny. Mimo tego mamy z pewnością do czynienia z olbrzymim i różnorodnym materiałem. Informacje zawarte w kartach dokumentów dotyczą nie tylko zagadnień militarnych, ale również politycznych, gospodarczych, naukowych czy sportowych i wielu innych. W Centralnym Archiwum Wojskowym przechowywana jest przede wszystkim znaczna ilość akt obrazujących wspólne polsko-francuskie przedsięwzięcia na polu militarnym. Jest to tym bardziej istotne, że akta te wytworzone zostały przez najwyższe czynniki wojskowe, z opinią których liczyć musieli się wszyscy ówcześni 2 T. W o j c i e c h o w s k i, Zespoły akt Armii gen. Hallera, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej, nr 3, 1971; Tenże, Zawartość źródłowa Tek Teslara, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej nr 5, 1973. 3 T. W a w r z y ń s k i, Źródła do dziejów Armii gen. Hallera przechowywane w Centralnym Archiwum Wojskowym, (w:) Armia Polska we Francji 1917 1919, Warszawa 1983. 4 W. L a u r, Dokumentacja wizualna polskich formacji wojskowych na Zachodzie 1914 1919, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej nr 6, 1974. 5 D. S k r z y p c z a k, Archiwalia wojskowych misji zagranicznych z lat 1918 1939, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej, nr 12, 1983.
działacze polityczni i gospodarczy. Ogromny wpływ wywierało również wówczas wojsko na osobistości sprawujące władzę, a jak wiadomo karta francuska była jednym z najważniejszych czynników wpływających na stabilizację i bezpieczeństwo międzynarodowej pozycji Polski. Są więc wśród archiwaliów materiały dotyczące tak ważkiej problematyki jak stosunek Francji do wojny polsko-sowieckiej i powstań śląskich oraz konfliktu polsko-ukraińskiego. Wśród archiwaliów znalazły odbicie również sprawy: współdziałania w dziedzinie szkolenia kadry zawodowej Wojska Polskiego, opracowywania nowych regulaminów dla wszystkich rodzajów wojsk i służb, dostaw i produkcji sprzętu wojskowego, uzupełniania stanów osobowych, wykorzystania francuskiego kredytu finansowego do celów uzbrojenia Wojska Polskiego, funkcjonowania Polskiej Wojskowej Misji Zakupów w Paryżu oraz Wojskowej Misji we Francji, pracy Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce i wielu innych szczegółowych zagadnień będących odzwierciedleniem wspólnych kontaktów w sferze nie tylko militarnej. W powyższym krótkim omówieniu źródeł zwrócono uwagę tylko na ważniejsze grupy archiwaliów, które mają ogromne znaczenie dla badań historycznych. Na podstawie zgromadzonej dokumentacji aktowej, aczkolwiek częściowo zdekompletowanej, można w sposób syntetyczny przedstawić zarys polskofrancuskich stosunków w dziedzinie wojskowej. Poniżej podano w tabeli wykaz zespołów archiwalnych, w których znaleźć można materiały na omawiany temat. W tabeli podano także zwięźle informacje o zawartości zespołu pod kątem jego przydatności do badań nad dziejami stosunków polsko-francuskich. Nazwa zespołu archiwalnego i sygnatura Pozycja w zespole Daty skrajne 1 2 3 ARMIA GEN. HALLERA (I.123) Dowództwo Armii gen. Hallera (I.123.1) A) Biuro Dowódcy Korespondencja, zarządzenia, rozkazy dotyczące organizacji Armii gen. Hallera 1 18 1918 1919
B) Oddział 1 Sztabu Zarządzenia, instrukcje 19 155 1914 1920 Kwatery Głównej Armii Francuskiej. Raporty stanu liczbowego oddziałów C) Oddział n Sztabu Koresp. poufna dotycząca 156 220 1918 1919 spraw rekrutacji ochotników w USA, plany rozbudowy D) Oddział III Sztabu Dzienniki działań operacyjnych, koresp. dotycząca spraw szkolenia 221 301 1918 1920 E) Oddział IV Sztabu Zarządzenia 302 305 1918 1919 administracyjne dotyczące służby: uzbrojenia, intendentury i finansów F) Dowództwo Artylerii Korespondencja w 306 1919 1919 sprawie organizacji magazynów administracyjnych i zaopatrzenia w amunicję G) Dowództwo Inżynierii Zaopatrzenie 307 313 1918 1919 materiałowe i finansowe jednostek saperów, sprawy finansowe H) Dowództwo Łączności Korespondencja w 314 316 1918 1919 sprawie organizacji i zaopatrzenia służby łączności I) Dowództwo Lotnictwa Raporty o stanie 317 318 1919 1919 lotnictwa w Polsce, lista imienna oficerów lotnictwa Armii gen. Hallera J) Wydział Sprawiedliwości Korespondencja 319 331 1918 1919 własna dotycząca skazanych żołnierzy przez sądy polowe Centralne Biuro Rachunkowe Zarządzenia oraz 332 342 1918 1920 przepisy finansowe Dowództwo 1 Korpusu Armii gen. Hallera 1 207 1918 1919 (I.123.2) Dowództwo 1 Dywizji Strzelców Polskich 1 18 1919 1920 (I.1.123.3) Jednostki 1 Dywizji Strzelców Polskich (I.123.4) 1 39 1918 1919 Dowództwo 2 Dywizji Piechoty Armii gen. Hallera (I.123.5) Dowództwo III Korpusu Armii gen. Hallera (I.123.6) Jednostki III Korpusu Armii gen. Hallera (I.123.7) 1 44 1919 1920 1 112 1919 1919 1 50 1917 1919
Władze etapowe Armii gen. Hallera (I.123.8) 1 13 1919 1922 Ewidencja Armii gen. Hallera (I.123.9) 1 163 1917 1918 Dyrekcja Kontroli Służby Ministerialnej Wydatków 1 105 1919 1921 Zagranicznych (wojna); sekcja francusko-polska (I.123.10) Akcja wojskowa w Ameryce Południowej; Komitet 1 4 1913 1920 Obrony Narodowej w Kurytybie (I.123.11) Polska Misja Wojskowa w Anglii (I.123.12) 1 48 1917 1919 Polski Komitet Narodowy Wydział Wojskowy 1 31 1918 1919 (I.123.13) Delegacja Polskiego Komitetu Narodowego w Belgii 1 3 1919 (I.123.14) Delegacja Polska we Włoszech (I.123.15) 1 14 1918 1919 Komisja Odbiorcza Materiałów Armii gen. Hallera 1 27 1919 1920 Ministerstwa Spraw Wojskowych (I.123.16) Dowództwo Grupy Polskiej we Francji płk. 1 102 1919 1920 Jasieńskiego (I.123.17) MINISTERSTWO SPRAW WOJSKOWYCH Gabinet ministra (I.300.1) 1919 1939 Korespondencja w sprawach projektów-ustaw i 231, 349, rozporządzeń Rady Ministrów dotyczących 367, 373 poszczególnych ministerstw. Materiały dotyczące 402, 419 repatriacji Hallerczyków. Korespondencja z 424, 427, towarzystwami dobroczynnymi, własnymi i 429, 433, zagranicznymi. Sprawy stowarzyszeń b. 462 465, wojskowych. Listy żołnierzy polskich z b. armii francuskiej. Korespondencja w sprawach organizacji cywilnych instytucji zagranicznych. Korespondencja 556 565, 575, 574, 622. 624 z przedstawicielami dyplomatycznymi i 628, 636, konsularnymi własnymi i obcymi. Sprawy 839 841, zagraniczne wystąpienia dyplomatyczne, 855, 860, audiencje, życzenia, zaproszenia, przyjazdy 871, 882, delegacji. Zezwolenia władz wojskowych na nabycie nieruchomości przez obcokrajowców (towarzystwa, 884, 886, 890, 913, spółki akcyjne i osoby prywatne). Sprawy 943, 950, zagranicznych misji wojskowych własnych i obcych Francuska Misja Wojskowa w Polsce. Umowy dotyczące Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce. 961, 997, 1102, 1106, 1109, 1110. Redukcje składu osobowego Misji. Sprawy personelu cywilnego Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce.
Plan wykorzystania kredytu francuskiego. Zapotrzebowanie na materiał wojenny z pożyczki francuskiej 400 mln. franków francuskich. Wycinki z prasy francuskiej i polskiej dotyczące stosunków polsko-francuskich Wiceminister (I.300.2) 1919 1921 Zarządzenie na wypadek cofnięcia się dywizji francuskiej na Górnym Śląsku. Sprawy przewozu amunicji artyleryjskiej z Galatz do Polski. Raport tygodniowy Polskiej Misji Zakupów w Paryżu. Opinie dotyczące mjr. de Gaull a. Zakupy amunicji we Francji. Korespondencja z Francuską Misją Wojskową w Polsce. Raporty Polskiej Misji Wojskowej Zakupów w Paryżu. Rozkaz w sprawie utworzenia we Francji Polskiej Misji Wojskowej. Korespondencja związana z Francuską Misją Wojskową w Polsce. Sprawy reorganizacji Polskiej Misji Wojskowej Zakupów w Paryżu 2, 3, 6, 7, 9, 13, 23. 26, 28 II Wiceminister (I.300.3) 1919 1920 Korespondencja z instytucjami Ministerstwa Spraw 3, 5 8, 10 Wojskowych, dowództwami, jednostkami i Francuską Misją Wojskową w sprawach zaopatrzenia armii, zagranicznych dostaw wojskowych, organizacyjnych, uzupełnienia stanów osobowych, personalnych, szkolnictwa wojskowego, służby zdrowia i budownictwa wojskowego. Meldunki oficerów łącznikowych przy Naczelnym Dowództwie i Szefie Francuskiej Misji Wojskowej. Raport czynności Misji Wojskowej Zakupów w Paryżu. Artykuł G. Cury zawierający krytykę polskiej organizacji wojskowej Rada Wojskowa (I.300.6) 1919 1921 Sprawozdania z inspekcji wytwórni wojskowych. Korespondencja w sprawie produkcji uzbrojenia. Umowy na zakup sprzętu wojskowego. 1, 5, 13, 15 Oddział I Mobilizacyjno-Organizacyjny Sztabu (I.300.7) Zestawienie oddziałów i dowództw powstałych z Armii generała Hallera przy zjednoczeniu z armią krajową. Ustawa o zaopatrzeniu wojskowych i ich rodzin, inwalidów wojennych z armii państw obcych, wdów i sierot po poległych wojskowych w armiach 23, 24, 84, 104 1918 1921
obcych podczas wojny światowej wraz z motywami i objaśnieniami projekt do Sejmu. Tekst umowy między rządem francuskim a polskim o prawach i obowiązkach wojskowych francuskich Oddział III Naukowo-Szkolny Sztabu (I.300.8) 1919 1921 Zatwierdzenia list kandydatów do szkół wojskowych we Francji. Raporty w sprawach wydania oficerów do szkół wojskowych we Francji. Podstawowe wiadomości z balistyki zewnętrznej tłumaczenie z języka francuskiego. Korespondencja dotycząca wysłania oficerów do szkół wojskowych we Francji. Sprawozdanie z organizacji i działalności Szkoły Intendentów w Paryżu. Wykaz oficerów-słuchaczy szkół wojskowych za granicą. Warunki egzaminów konkursowych dla oficerów-kandydatów do Wyższej Szkoły Wojennej w Paryżu. Raport z pobytu oficerów na kursie instrukcyjnym we Francji 5, 6. 9, 33, 44, 65, 67, 99 Inspektorat Szkół Wojennych Piechoty (I.300.9) 1918 1920 Ustanowienie Komisji przygotowawczej dla zjednoczenia wojsk polskich we Francji i w kraju. Organizacja kursu francuskiej musztry formalnej i polowej. Lista oficerów wysłanych do szkół wojskowych we Francji Oddział IV Zaopatrzenia i Komunikacji Sztabu (I.300.10) Raporty, referaty, korespondencje dotyczące warunków wojskowej umowy polsko-francuskiej w związku z organizacją Wojskowej Misji Francuskiej w Polsce. Sprawozdanie Polskiej Wojskowej Misji Zakupów w Paryżu, oferty firm prywatnych i zagranicznych, wykazy dostawców, wycinki prasowe dotyczące Polskiej Misji Wojskowej w Paryżu 6, 13, 23 1 5, 9 21, 27, 33 38, 48, 59, 87 1920 1921 Oddział V Personalny Sztabu (I.300.11) 1920 1921 Projekt układu między rządem polskim a francuskim o prawach i obowiązkach wojskowych francuskich wchodzących w skład Misji w Polsce. Korespondencja Szefa Misji Francuskiej w sprawie przydziału oficerów francuskich, uwagi odnośnie zakupów w Paryżu. Materiały dotyczące mieszanej komisji polsko-francuskiej. Opinie dotyczące redukcji personelu Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce 8 10
Oddział VI Prawny Sztabu (I.300.12) 1919 1921 Instrukcje mobilizacyjne i administracji rezerw 6 Dział Kontroli Gospodarczej Władz i Zakupów 1920 1923 Centralnych (I.300.14) Korespondencja w sprawach Misji Francuskiej w 19, 20, 79, Polsce i rozliczeń b. Armii gen. Hallera. Główne 80, 94, 134, księgi kasowe Polskiej Misji Wojskowej Zakupów w 148, 149, 195 Paryżu. Zestawienie wydatków attache wojskowych w Paryżu i Waszyngtonie za 1922 rok. Preliminarze Budżetowe Polskiej Misji Wojskowej we Francji Wojskowa Kontrola Generalna (I.300.15) 1920 1925 Sprawozdania miesięczne z działalności Polskiej 107 110 Misji Wojskowej we Francji za 1921 rok korespondencje. Materiały dotyczące działalności Polskiej Misji Wojskowej Zakupów we Francji (lokowanie funduszy w bankach zagranicznych) Korpus Kontrolerów (I.300.16) 1921 1925 Materiały, sprawozdania oficerów Korpusu Kontrolerów ze studiów we Francji, projekt instrukcji w sprawie wydatków i rozrachunków Ministerstwa Wojny we Francji. Raporty Biura Ogólno-Organizacyjnego Ministerstwa Spraw Wojskowych o funkcjonowaniu służb i dowództw we Francji. Projekty umów Departamentu IV Żeglugi Powietrznej. Umowy Wojskowego Zakładu Zaopatrzenia Aeronautyki i Kierownictwa Marynarki Wojennej z firmami zagranicznymi na dostawę materiałów, sprzętu lotniczego, technicznego i broni 1, 2, 9, 107, 119 124 Biuro Kontroli (I.300.17) 1922 1939 Rozrachunki firm z zakładami wojskowymi (firmy zagraniczne) likwidacja zrealizowanych umów i zamówień. Korespondencja w sprawie urządzenia działu polskiego w Muzeum Vincennes w Paryżu 6, 13 14, 56 Kierownictwo Marynarki Wojennej (I.300.21) 1918 1939 Sprawy dotyczące attaches wojskowych wizyty, wycieczki, przyjęcia. Materiały dot. Francuskiej Misji Morskiej w Polsce (rola, organizacja, zadania) skrypt. Sprawy dot. Polskiej Misji Wojskowej Zakupów we Francji. Sprawy dotyczące reorganizacji i wyszkolenia w armii francuskiej. Wykazy oficerów na studiach we Francji. Sprawozdanie z podróży instrukcyjnej do Francji w 1 71
1923 roku. Graficzne porównanie flot wojennych Anglii, USA, Francji, ZSRR, Japonii, Włoch, Niemiec. Korespondencja Komisji Zakupów we Francji dotycząca zakupów okrętów we Francji. Umowa na dostawę kontrtorpedowców. Umowy na dostawę łodzi podwodnych. Uznanie École Navale za szkołę wyższą Centralny Inspektorat Wyszkolenia Armii (I.300.23) Współpraca z oficerami francuskimi 2 1920 1921 Generalny Inspektorat Piechoty (I.300.24) 1919 1920 Opinia Generalnego Inspektora Piechoty o konwencji 1, 3 polsko-francuskiej. Materiały w sprawie zjednoczenia Armii Generała Hallera i Armii Wielkopolskiej z Armią Krajową Generalny Inspektorat Jazdy (I.300.25) 1919 1920 Organizacja i zależności władz na obszarze 8, 10 wojennym (etapowym) oraz dywizji instrukcyjnej armii gen. Hallera. Sprawy komisji przygotowawczej do zjednoczenia Wojsk Polskich sformowanych we Francji z Armią Krajową Generalny Inspektorat Artylerii (I.300.26) 1919 1920 Reorganizacja, zestawienia pułków Armii generała Hallera; przydziały rekruta, wykazy i zapotrzebowanie na sprzęt artyleryjski francuski Departament I Broni Głównych i Wojsk Taborowych (I.300.27) Instrukcja budowy karabinu maszynowego Mitrailleuse Automatique BRIXIA Modele 1920 19 99 1920 Departament Piechoty (I.300.28) 1921 1939 Studia i referaty dotyczące organizacji i wyszkolenia 14 armii obcych, w tym m.in. armii francuskiej Departament IV Koni (I.300.29) 1919 1921 Organizacja Polskiej Misji Wojskowej we Francji 1 Departament Kawalerii (I.300.30) Załączniki do sprawozdania ze stażu w armii francuskiej kpt. Hermana. Materiały dotyczące studiów nad kawalerią francuską fotokopia. Materiały do przygotowań ekip jeźdźców polskich na 21, 192, 198, 200, 222, 213
Olimpiadę w Paryżu (1924 rok). Korespondencja między MSZ Francji i Polski w sprawie udziału zespołu polskiego jeździeckiego w zawodach konnych w Nicei (zarządzenia wyjazdu, nagrody, sprawozdania). Fragmentaryczne materiały z zawodów hippicznych w Paryżu. Referat mjr. de Mazarat nt. Jazda kolonialna francuska. Materiały w sprawie pożegnania oficerów Misji Wojskowej Francuskiej Departament Artylerii i Uzbrojenia (I.300.32) 1919 1926 Sprawy realizacji kredytu francuskiego. Skrypty wyszkoleniowe: Kurs szczegółowy amunicji francuskiej. Zapotrzebowanie na poczet I raty kredytu francuskiego. Materiały z realizacji kredytu francuskiego. Sprawozdania z działalności Wydziału Artylerii Polskiej Misji Wojskowej Zakupów. Spostrzeżenia dotyczące wartości technicznej broni francuskiej. Zakupy surowców i półfabrykatów (oferty, przetargi, umowy, zamówienia, cena). Sprawy zakupów zagranicznych 12, 25, 35, 36, 37, 41, 64 Departament Artylerii (I.300.34) 1926 1939 Protokoły z posiedzeń komisji studiów chemicznych armii francuskiej. Sprawozdania z prac nad prochami i gazami bojowymi prowadzonymi w armii francuskiej. Katalogi sprzętu i materiałów artyleryjskich armii francuskiej. Katalogi sprzętu przeciwlotniczego. Kurs szczegółowy amunicji amunicja francuska 190 193, 212 214, 221 Departament Uzbrojenia (I.300.35) 1926 1939 Sprawozdanie o przemyśle chemicznym Francji. 15, 16, 107 Sprawozdania z praktyk i zwiedzania zakładów francuskiego przemysłu chemicznego. Referat o zużyciu amunicji 75 mm w armii francuskiej w czasie I wojny światowej Departament Uzupełnień (I.300.37) 1928 1939 Instrukcje paszportowe, sprawy wyjazdów 66, 67 zagranicznych oficerów zawodowych Dowództwo Lotnictwa (I.300.38) 1919 1939 Akta dotyczące handlu zagranicznego, sprawy importu i eksportu. Materiały z Sesji Międzynarodowej Komunikacji Powietrznej, projekty 2, 13, 42 45, 94, 119, 121 128,
umów konwencji międzynarodowych dotyczących 132 137, lotnictwa. Informacje o organizacji lotnictwa 144 147, francuskiego, korespondencje dotyczące wystaw 161 sprzętu lotniczego, materiały z rajdów lotniczych o zasięgu międzynarodowym. Umowy handlowe, oferty firm zagranicznych dotyczące sprzętu lotniczego Inspektorat Wojsk Lotniczych (I.300.39) 1919 1920 Sprawy organizacyjne wojsk lotniczych, protokoły z 25 31 konferencji poświeconej tym zagadnieniom, informacje o reorganizacji lotnictwa frontowego, ocena wartości użytkowej sprzętu sprowadzonego z Francji. Akta dotyczące przeformowania eskadr lotniczych utworzonych we Francji i przybyłych z Armią gen. Hallera. Raporty Polskiej Misji Zakupów w Paryżu, wykazy pojazdów mechanicznych z określeniem ich przydatności Departament Techniczny (I.300.41) 1918 1934 Materiały dotyczące personelu Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce. Raporty Polskiej Misji Wojskowej Zakupów w Paryżu. Materiały dotyczące Polskiej Misji Wojskowej we Francji. Sprawozdania z wyjazdów do Francji. Materiały wysłane z Francji. Sprawozdania Polskiej Misji Wojskowej Zakupów w Paryżu. Korespondencja z Polską Misją Zakupów w Paryżu w sprawie kupna i dostaw sprzętu samochodowego. Sprawozdanie z podróży dla zbadania stanu broni pancernej we Francji. Instrukcja w sprawie zakupów we Francji. Raport Polskiej Misji Wojskowej w Paryżu o dostawach przybyłych z Francji. Rozkaz o rozwiązaniu Polskiej Misji Wojskowej we Francji. Protokoły odbioru sprzętu (reflektorów) z Francji 4, 8, 21, 29 31, 35 38, 52, 54, 55, 68, 76, 79, 107, 111, 149, 151, 160, 178 Inspektorat Inżynierii i Saperów (I.300.43) 1919 1920 Sprawy organizacyjne, szkolenia i uzupełnień 5 program szkolenia, instrukcja w sprawie demobilizacji Armii gen. Hallera, uzupełnienie ludzi i koni, wykazy oficerów i podoficerów Inspektorat Wojsk Łączności (I.300.46) 1919 1920 Organizacja i reorganizacja służby i wojsk łączności 1 (w tym Armii gen. Hallera)
Dowództwo Broni Pancernych (I.300.47) 1929 1939 Przepisy służbowe, korespondencja, charakterystyka 3 6 i zestawienie porównawcze Polski, Niemiec i Francji organizacja, wyposażenie i szkolenie Dowództwo Saperów (I.300.48) 1929 1939 Wnioski nad studiami armii obcych zestawienie 1 3 porównawcze Dowództwo Łączności (I.300.49) 1929 1939 Regulaminy, instrukcje wyszkoleniowe i 7 8 korespondencie odnośnie dowództwa łączności. Biuletyn Francuskiego Towarzystwa Radioelektrycznego Dowództwo Żandarmerii (I.300.51) 1918 1939 Sprawy dotyczące przedstawicielstw 11 dyplomatycznych i konsularnych Departament Przemysłu Wojennego (I.300.55) 1924 1927 Korespondencja w sprawie zakupów na kredyt, 2. 3, 27 wykazy zamówień gotówkowych i realizacji kredytu francuskiego Polskiej Misji Wojskowej we Francji. Instrukcje i sprawozdania dotyczące praktyk personelu technicznego w zakładach przemysłu chemicznego we Francji Biuro Przemysłu Wojennego (I.300.56) 1935 1939 Plany zakupów zagranicznych, korespondencja w 5, 16 51 sprawie zwolnień celnych na potrzeby wojska. Wyjazdy zagraniczne pracowników Dowództwa Lotnictwa Departamentu Aeronautyki RP Departament Sprawiedliwości (I.300.58) 1918 1939 Protokoły komisji prawa międzynarodowego, 74, 135, 138 wyciągi z kontraktu Wojskowej Misji we Francji. Materiały dotyczące przestępstw politycznych i innych, materiały śledztwa przeciwko Wojskowej Misji Zakupów w Paryżu Departament Intendentury (I.300.59) 1918 1939 Akta dotyczące armii gen. Hallera: demobilizacja 11, 31, 85, roczników starszych, zatrzymanie personelu 110, 112 francuskiego, koszty związane z organizacją armii na terenie Francji, umowy i rozliczenia. Instrukcja w sprawie zaopatrzenia materiałowego Armii gen. Hallera. Tymczasowa organizacja gospodarki wojskowej i zarządzenia gospodarcze dla byłej armii gen. Hallera
Główny Urząd Zaopatrzenia Armii (I.300.62) 1919 1938 Zamówienia, protokoły odbiorcze, korespondencja w sprawie dostaw dla wojska przez firmy zagraniczne. Sprawozdanie ze studiów zagranicznych we Francji zarządzenia personalne (nominacje, przeniesienia) wykazy żołnierzy byłej armii gen. Hallera pochodzących z Ameryki Północnej. Sprawy dotyczące kosztów pogrzebów żołnierzy francuskich w latach 1919 1929 1 4, 50, 51, 58 MISJE WOJSKOWE Francuska Misja Wojskowa w Polsce (I.305.1) 1918 1932 Przepisy, umowy i korespondencja w sprawach 1 34 reorganizacji Misji. Biuletyny informacyjne francuskiego Sztabu Generalnego o Armii Radzieckiej. Biuletyny dotyczące lotniczego rozpoznania na poszczególnych frontach. Skrypty wykładów Oficerów Francuskiej Misji Wojskowej: mjr Dido, płk Noël i ppłk Landrot z organizacji armii, taktyki i ćwiczeń aplikacyjnych na kursie informacyjnym dla wyższych oficerów. Wykłady i ćwiczenia z kursu dla wyższych dowódców, artylerii i lotnictwa. Listy uposażeń, oficerów, podoficerów i szeregowych Misji. Zestawienia miesięczne wydatków Francuskiej Misji Wojskowej. Zestawienia budżetowo-finansowe Misji i wykazy składek oraz potrąceń na cele specjalne Polska Wojskowa Misja Zakupów w Paryżu 1919 1921 (I.305.3) Zarządzenia, instrukcje i raporty dotyczące 1 28 organizacji Misji obsada personalna. Sprawozdania i raporty z działalności poszczególnych wydziałów. Komunikaty, opisy i korespondencje dotyczące aktualnych zagadnień politycznych. Wewnętrzna organizacja i instrukcja służbowa Misji. Zakres czynności poszczególnych wydziałów instrukcje i uzupełnienia w sprawie sposobów zawierania kontraktów. Rozkazy dzienne. Korespondencja dotycząca spraw ogólnych oficerskich i podoficerskich: przeniesień, przydziałów i przyjazdów. Spisy imienne personelu oficerskiego, podoficerskiego i szeregowych w bazach: Cherbourg i Saint-Nazaire. Opisy dotyczące organizacji zakupów we Francji. Wykazy,
korespondencja w sprawie zakupów amunicji, części samochodowych i umundurowania dla wojska sprawy transportu. Raporty w sprawie zakupów artykułów i materiałów artyleryjskich we Francji Korespondencja dotycząca ekspedycji, transportu i konwoju zakupionych materiałów: samochodowych, amunicyjnych i sanitarnych do Polski z baz i ekspozytur Bourg, Yerneuil, Romarantin, Ambronay. Rozliczenia finansowe baz polskich w Moutoir de Bretagne, w Bourg i w Koblencji. Listy płac oficerów, podoficerów i pracowników cywilnych. SZKOŁY WOJSKOWE Wyższa Szkoła Wojenna (I.340.1) 1919 1939 Materiały dotyczące rekrutacji personelu 1 francuskiego. Sprawozdania z pobytu w szkołach francuskich 137 Akta budowy pomnika Napoleona przed gmachem 146 Szkoły Wykazy absolwentów od I promocji 1919 do 204 211 promocji XVII 1938. Korespondencja z Wojskową Komisją francuską 545 Wyższa Szkoła Intendentury (I.340.2) 1922 1930 Ćwiczenia j wykłady z tematyki zaopatrzenia Armii 7 9 francuskiej przed i po wojnie Szkoła Podchorążych Saperów (I.340.7) 1922 1935 Wykłady ppłk Bosta z kierownictwa Inżynierii, 96, 403, 420 Wojskowej Misji Francuskiej Szkoła Uzbrojenia (I.340.70) 1917 1925 Skrypty: Amunicja francuska album. Wykłady na 54, 67 temat sprzętu francuskiego NACZELNE DOWÓDZTWO WP 1918 1921 Oddział I (I.301.7) Utworzenie batalionów zapasowych dla Armii gen. Hallera. Zaciąg ochotniczy do Armii gen. Hallera. Dekret Piłsudskiego o przygotowaniu zjednoczenia Armii gen. Hallera z WP. Reorganizacja Armii gen. Hallera. Zależność dywizji Armii gen. Hallera. Utworzenie etapów dla Armii gen. Hallera. 3 20, 26, 29, 30, 31, 35 38, 40, 45, 50, 52, 54, 57, 60, 62, 64, 75,
Zależność organizacyjna Armii gen. Hallera. 84, 85, 89, Utworzenie w Nowym Dworze kadry uzupełniającej 96, 140, 144 dla Armii gen. Hallera. Demobilizacja Armii gen. Hallera. Zamówienia amunicji działowej we Francji. Zmiana nazwy oddziałów Armii gen. Hallera. Organizacja oddziałów zapasowych dla 2 dywizji Armii gen. Hallera, Wykaz francuskiego materiału artyleryjskiego przybyłego do Polski i podzielonego między jednostki. Zakup haubic polowych we Francji dla uzbrojenia WP. Skierowanie oficerów do szkół francuskich. Mianowanie gen. Castellaca inspektorem oddziałów zapasowych Armii gen. Hallera. Wykaz statystyczny ilości żołnierzy Armii gen. Hallera wg roczników i rodzajów broni. Zjednoczenie Armii gen. Hallera z armią krajową. O. de B. Armii gen. Hallera. Obowiązki oficerów francuskich jako instruktorów w artylerii. Demobilizacja wojskowych francuskich w Polsce. Poprawki do instrukcji dla oficerów francuskich. Przeniesienie oddziałów zapasowych Armii gen. Hallera z Modlina na Wołyń. Werbunek zdemobilizowanych żołnierzy polskich do pracy przy Odbudowie Francji. Przydział oficerów Dowództwa Armii gen. Haliera. Dyslokacja jazdy Armii gen. Hallera. Instrukcja dla personelu francuskiego armii polskiej zorganizowanej we Francji Odejście artylerii ciężkiej I i III Korpusu Armii gen. Hallera na front Litewsko-Białoruski. Awansowanie aspirantów oficerskich z Armii gen. Hallera. Instrukcja o demobilizacji wojskowych francuskich służących w Polsce. Likwidacja I i III Korpusu Armii gen. Hallera. Konwencja polsko-francuska i organizacja Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce. Odtransportowanie żołnierzy z Armii gen. Hallera pochodzących z Ameryki. Demobilizacja starszych roczników w oddziałach Armii gen. Hallera. Organizacja Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce. Projekt polsko-francuskiej umowy w sprawie Misji Wojskowej. Odwołanie oficerów francuskich z pułku czołgów. Szkolenie formacji Armii gen. Hallera w mustrze krajowej. Użycie personelu francuskiego. Rozwiązanie grupy taktycznej gen. Petitdemange. Francuski materiał artyleryjski przybyły do Polski. Wprowadzenie regulaminu musztry krajowej do formacji Armii gen. Hallera. Przezbrojenie 15 pap w
działa francuskie 75 mm. Uwagi Misji Francuskiej o rozmieszczeniu centrów wyszkolenia. Uprawnienia oficerów francuskich służących w armii polskiej. Sprawozdanie z konferencji międzyministerialnej w sprawie użycia personelu francuskiego w Polsce. Zasady regulaminowe Wojskowej Misji Francuskiej do wyszkolenia w centrach instrukcyjnych frontów i dowództwach okręgów generalnych. Pismo Francuskiej Misji Wojskowej w sprawie utworzenia stanowiska Centralnego Inspektora Stanów Liczebnych. Użytkowanie niektórych zasad regulaminów francuskich w regulaminach polskich. Organizacja centralnej kadry warsztatów reperacyjnych artyleryjskich materiałów francuskich w Warszawie etat. Sprawa dalszego przebywania oficerów francuskich jako instruktorów w armii polskiej. Instrukcja w sprawie demobilizacji roczników Armii gen. Hallera nie objętych tymczasową ustawą o powszechnym obowiązku służby wojskowej. Redukcja francuskiego personelu instruktorskiego. Zakup granatomiotaczy dla WP we Francji. Raport o nieużyteczności francuskich dział górskich. Wstrzymanie repatriacji hallerczyków do Ameryki. Współdziałanie z generałami francuskimi przydzielonymi do wyższych dowództw. Reorganizacja szkolenia w armii francuskiej. Rejestracja i repatriacja żołnierzy Armii gen. Hallera, pochodzących z Ameryki Północnej. GENERALNY INSPEKTORAT SIŁ 1926 1939 ZBROJNYCH (I.302) Korespondencja z generałami i oficerami armii obcych w tym z reprezentantami armii francuskiej. Korespondencja w sprawie kredytu francuskiego. Memoriał w sprawie emigracji polskiej we Francji. Przegląd prasy zagranicznej w tym i francuskiej. Materiały i korespondencja dotycząca niektórych danych o siłach zbrojnych Francji. Raporty attache wojskowego w Paryżu. Materiały informacyjne o wojsku francuskim. Materiały z manewrów armii francuskiej. Dane o czołgach francuskich. Sprawozdania ze stażów oficerów polskich w armii francuskiej. Uwagi szefa Wojskowej Misji Francuskiej o funkcjonowaniu Wyższych Studiów Wojskowych. Program rozwoju lotnictwa 11, 18, 113, 142, 167 178, 477, 483, 488, 496, 502, 585, 594, 811 816, 819, 1949, 2033, 2091
opracowanie gen. Armanda Leveque a. Organizacja OPL we Francji. Sprawozdanie ppłk. A. Lukasa ze stażu fortyfikacyjnego we Francji. KOLEKCJA AKT TEKI TESLARA (I.475.1) 1917 1921 Instrukcje dla Armii Polskiej we Francji i zestawienia jej stanu liczebnego. Rekrutacja do Armii Polskiej we Francji. Korespondencja w sprawie rekrutacji i organizacji Armii Polskiej we 1 55 Francji oraz organizacja 1 dywizji strzelców polskich. Korespondencja w sprawie organizacji 1, 3, 6 i 7 dywizji piechoty oraz jednostek broni i służb Armii Polskiej we Francji O. de B. i zestawienia stanu liczebnego żołnierzy i sprzętu Armii Polskiej. Korespondencja w sprawie rekrutacji personelu francuskiego do Armii Polskiej. Lista imienna Polaków żołnierzy armii francuskiej. Korespondencja w sprawach przydziału personelu i obsady personalnej Misji Wojskowej Francusko- Polskiej. Korespondencja w sprawach wyposażenia materiałowego Armii Polskiej we Francji. Korespondencja w sprawach organizacji obozów i rozmieszczenia centrów wyszkolenia oraz organizacji szkolenia oddziałów polskich na terenie Francji. Organizacja Komitetu Narodowego Polskiego we Francji. Materiały informacyjne o polskich partiach i organizacjach politycznych w kraju i we Francji. Listy imienne żołnierzy francuskich w Armii Polskiej. Lista alfabetyczna oficerów Armii Polskiej we Francji w końcu 1918 roku. Korespondencja z Komitetem Narodowym Polskim dotycząca sytuacji w obozach Sille le Guillaume i innych. Korespondencja w sprawie rekrutacji personelu francuskiego na wyjazd do Polski. Korespondencja w sprawach przydziałów umundurowania dla Armii Polskiej we Francji. Sprawy transportu do Polski Armii gen. Hallera. Korespondencja w sprawie umowy polskofrancuskiej z dnia 15.01.1919 roku. Korespondencja własna Francusko-Polskiej Misji Wojskowej dotycząca spraw organizacyjnych, personalnych, materiałowych, zaopatrzeniowych oraz finansowych. Lista imienna oficerów piechoty z armii francuskiej. Korespondencja, zarządzenia, instrukcje i raporty dotyczące organizacji akcji rekrutacyjnej do Armii
Polskiej na terenie Francji (organy zaciągu, rozmieszczenie obozów, obóz w Le Pay oraz rekrutacja w Alzacji i Lotaryngii). Szczegółowe O. de B. 1 Dywizji Strzelców Polskich i obsada oficerska. Korespondencja własna 2 Biura i Sekcji Kurierów Polsko-Francuskiej Misji Wojskowej w sprawach rekrutacji. Zestawienie sumaryczne wyników rekrutacji do Armii Polskiej we Francji. Korespondencja wpływająca Francusko-Polskiej Misji Wojskowej w sprawach rekrutacji i organizacji Armii Polskiej. Korespondencja dotycząca sytuacji politycznej i wojskowej Polski oraz ocena możliwości rozbudowy Armii Polskiej we Francji. Rozkazy i zarządzenia dotyczące organizacji Armii Polskiej we Francji. Rozkazy personalne szefa Francusko-Polskiej Misji Wojskowej we Włoszech. Umowa polsko-francuska z dnia 14.06.1919 roku o zwierzchnictwie marsz. Focha nad Wojskiem Polskim. Sprawozdania ppłk. Ernesta de Renty z działań wojskowych w Galicji Wschodniej. Sprawozdania 2 Biura Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce o sytuacji wewnętrznej i położeniu militarnym Polski. Raporty informacyjne oficerów Francuskiej Misji Wojskowej o sytuacji i działaniach poszczególnych armii. Zadania i działalność Francuskiej Misji Wojskowej w Polsce. Akta sprawy szefa cenzury w Armii Polskiej we Francji Paula Casin.