Ekonomika sieci dostępowych następnej generacji

Ekonomika sieci dostępowych następnej generacji Warsztat KIGEiT Warszawa, 1. grudnia 2009 Prezentowane przez Dr. Thomasa Plückebauma 0

Agenda (1) Wstęp (2) Wprowadzenia do sieci dostępowych następnej generacji (3) Ekonomika sieci dostępowych następnej generacji (4) Kluczowe wnioski z badania (5) Dobre praktyki oraz rekomendacje regulacyjne 1

Cele warsztatu Poznanie głównych wyników, wniosków oraz rekomendacji wynikających z badania WIK-Consult na temat sieci następnej generacji UmoŜliwienie bezpośredniego kontaktu i dyskusji z autorem badania Wspólne przedyskutowanie perspektyw rozwoju sieci następnej generacji w Polsce w kontekście wniosków i rekomendacji z badania 2

WIK został załoŝony w celu przygotowania i uczestniczenia w procesie liberalizacji Poczty Niemieckiej Od publicznego Instytutu Badań do naukowej Organizacji Badawczej i Doradczej: Rozwój WIK odzwierciedla rozwój rynku telekomunikacyjnego w Niemczech 1. reforma pocztowa 2. reforma pocztowa prywatyzacja Oferta publiczna Deutsche Telekom Pełna liberalizacja telekomunikacji Aukcja UMTS RegTP staję się Bundesnetzagentur 1982 1989 1994 1996 1998 2000 2001 2003 2004 2006 Utworzenie WIK jako części Poczty Niemieckiej Utworzenie WIK GmbH Ministerstwo Gospodarki zostaje jedynym właścicielem Utworzenie WIK-Consult W pełni kontrolowany przez niemieckie Ministerstwo Gospodarki WIK poszerza obszar działalności o energetykę WIK poszerza obszar działalności o gospodarkę wodną oraz transport 3

Doświadczenie WIK-Consult w branŝy telekomunikacyjnej w wielu krajach Wsparcie regulatorów w definiowaniu i ocenach rynków, oraz w definiowaniu działań regulacyjnych Międzynarodowe porównania oraz analiza najlepszych praktyk Wsparcie w zarządzaniu licencjami na częstotliwości, alokacji częstotliwości oraz w aukcjach Analiza regulacji rynkowych oraz ich wpływu na konkurencję Analizy makroekonomiczne dla rynków telekomunikacyjnych oraz internetowych Modelowanie bottom-up długookresowych kosztów inkrementalnych (LRIC) dla wszystkich sieci (PSTN, NGN, NGA, mobilne 2G / 3G, linie dzierŝawione, bitstream, LLU, SLU, usługa powszechna, ) Realizacja połączeń pomiędzy PSTN oraz NGN (interconnection) 4

Agenda (1) Wstęp (2) Wprowadzenia do sieci dostępowych następnej generacji (3) Ekonomika sieci dostępowych następnej generacji (4) Kluczowe wnioski z badania (5) Dobre praktyki oraz rekomendacje regulacyjne 5

Sieci dostępowe następnej generacji (NGA) są zwykle definiowane według kryterium przepustowości powyŝej 40 Mbit/s do abonenta Power Line: - sym. homogeniczna 20 Mbit/s dzielone ADSL 2+: - asym. niehomogeniczna 25 Mbit/s dedykowane VDSL/ FTTC: - asym. niehomogeniczna 50 Mbit/s dedykowane CA-TV Docsis 3.0: - asym. homogeniczna 300 Mbit/s dzielone LTE (mobilny): - sym. niehomogeniczna < 100 Mbit/s dzielone FTTB VDSL: + asym. homogeniczna < 100 Mbit/s dedykowane FTTB/ H GPON: + asym. homogeniczna 2,5 Gbit/s dzielone FTTH P2P: + sym. homogeniczna > 10 Gbit/s dedykowane 6

Sposobem na rozwiązanie problemu ograniczonej przepustowości linii miedzianych moŝe być wykorzystanie światłowodów na odcinkach bliŝszych końcowemu abonentowi VDSL MPoP Segment transmisyjny (Backhaul) Segment zasilający (Feeder) DP Segment kończący (Drop) MCL Światłowód MDF Światłowód SC Miedź Lokalizacja Metro (MCL), switch Ethernet, ODF DSLAM FTTB/H PON MCL Światłowód MDF Światłowód 1:64 Światłowód SC Światłowód ONU Splitter FTTB/H P2P Lokalizacja Metro (MCL), switch Ethernet, OLT, ODF Splitter, OSDF Światłowód 1:1 MCL Światłowód MDF Światłowód Światłowód Aktywne urządzenia elektroniczne Lokalizacja Metro (MCL), switch Ethernet, ODF Studzienka/ Rękaw Koncentracja ruchu na wyŝszym poziomie niŝ MDF ODF (Optical Distribution Frame) przełącznica optyczna OLT (Optical Line Termination) zakończenie linii światłowodowej MDF (Main Distribution Frame) przełącznica główna centrali MCL (Metro Core Location) lokalizacja sieci Metro DP (Distribtuion Point) punkt dystrybucyjny MPoP (Metro Point of Presence) punkt styku sieci Metro i Core SC (Street Cabinet) szafka uliczna ONU (Optical Network Unit) światłowodowa jednostka sieciowa 7

Sieci kablowe w technologii DOCSIS 3.0 umoŝliwiają przepustowość do 300 Mbit/s dzielone między uŝytkowników w ramach jednej pętli, dzięki czemu stanowią konkurencję dla operatorów sieci stacjonarnych Sieci kablowe Wzmacniacz Punkt wejścia do budynku HE Sieć agregacyjna i szkieletowa CMTS Światłowód Kabel koncentryczny Stacja czołowa (Head End) Arbiter Koncentrator światłowodów Nie regulowane (lub w niewielkim zakresie) Bez moŝliwości fizycznego uwolnienia Istotne dla konkurencji między platformami, druga sieć stacjonarna Ograniczony zasięg Systemy aktywne CMTS (Cable Modem Termination System) - urządzenie które wraz z modemami kablowymi znajdującymi się u abonentów słuŝy do transmisji danych 8

Strategia NGA jest konieczna dla kaŝdego kraju aby utrzymać międzynarodową konkurencyjność biznesową Długookresowe wymagania wobec elektronicznej komunikacji dotyczące pojemności, przepustowości oraz jakości powodują konieczność inwestycji w sieci NGA Czas i pilność inwestycji w sieci NGA róŝnią się pomiędzy krajami i zaleŝą między innymi od presji konkurencyjnej oraz wystarczalności istniejących rozwiązań opartych na xdsl Operatorzy stacjonarni potrzebują przepustowości przewyŝszających moŝliwości ADSL2+, w przeciwnym razie istnieje groźba Ŝe utracą klientów na rzecz odradzających się sieci telewizji kablowej Sieci NGA będą miały istotny wpływ na przyszłą strukturę rynków telekomunikacyjnych Ekonomika sieci NGA zdeterminuje nowy punkt równowagi pomiędzy konkurencją opartą na infrastrukturze i konkurencją opartą na usługach Rozwój sieci NGA pozwoli na innowacyjność zarówno na poziomie usług/aplikacji jak i infrastruktury Rozwój NGA otworzy takŝe moŝliwości poprawy produktywność we wszystkich branŝach i sektorach usługowych 9

Agenda (1) Wstęp (2) Wprowadzenia do sieci dostępowych następnej generacji (3) Ekonomika sieci dostępowych następnej generacji Zakres badania (4) Kluczowe wnioski z badania (5) Dobre praktyki oraz rekomendacje regulacyjne 10

Badanie dotyczące ekonomiki sieci NGA (1) Podejście do modelowania budowy sieci VDSL oraz FTTH NGA - 6 krajów (Niemcy, Francja, Włochy, Hiszpania, Portugalia, Szwecja) - 3 opcje architektury sieci (FTTC VDSL, FTTH PON, FTTH P2P) - Obszar gdzie moŝliwa jest zyskowna budowa sieci NGA - MoŜliwość replikacji pierwszej sieci NGA zbudowanej na danym obszarze (przez operatora zasiedziałego) przez drugiego gracza - Wpływ narzędzi regulacyjnych na moŝliwość replikacji sieci NGA (2) Wnioski oraz rekomendacje dotyczące polityki regulacyjnej (3) 11

Agenda (1) Wstęp (2) Wprowadzenia do sieci dostępowych następnej generacji (3) Ekonomika sieci dostępowych następnej generacji Podejście do modelowania (4) Kluczowe wnioski z badania (5) Dobre praktyki oraz rekomendacje regulacyjne 12

Bazą modelowania było podejście bottom-up oparte na długookresowych kosztach inkrementalnych Standardowe podejście bottom-up oparte na długookresowych kosztach inkrementalnych Oparte na obecnych kosztach i przy załoŝeniu inwestycji typu greenfiled Perspektywa długoterminowa, ale bez wymiaru czasu Stan stabilny, bez migracji (taniej) Rozwinięty rynek dostępu do internetu szerokopasmowego Szczegółowe modelowanie dostępu, wiarygodne załoŝenia dotyczące koncentracji oraz sieci szkieletowej Analiza wraŝliwości dotycząca WACC, ARPU oraz kosztu dostępu do kanalizacji LRIC: WACC: ARPU: Długookresowe koszty inkrementalne Średni waŝony koszt kapitału Średni przychód na abonenta 13

Wiarygodne załoŝenia przyjęte przy współpracy z operatorami z poszczególnych krajów Konserwatywne załoŝenia dotyczące wzrostu przepustowości internetu szerokopasmowego WACC bez uwzględnienia szczególnej premii za ryzyko dla operatorów internetu szerokopasmowego Nie uwzględniona zamortyzowana infrastruktura dla modelu operatora zasiedziałego (załoŝenie reinwestycji) Koszt infrastruktury pasywnej dostosowany do lokalnych warunków Okablowanie napowietrzne wykorzystane w takim samym zakresie jak w przypadku miedzianej sieci dostępowej Okablowanie wewnątrzbudynkowe uwzględnione zgodnie z lokalnymi warunkami 14

Zaludniona powierzchnia poszczególnych krajów została podzielona na 8 typów geograficznych Koszt na klienta jest silnie powiązany ze średnią długością wykopu / kanału na klienta, w związku z czym segmentacja oparta na gęstości zaludnienia pozwala na prawidłowe wnioskowanie odnośnie moŝliwego zasięgu sieci Typ obszaru Typ geograficzny Gęstość abonentów na km 2 (1) Gęsty miejski > 10.000 Miejski (2) Miejski > 6.000 (3) Rzadki miejski > 2.000 (4) Gęsty podmiejski > 1.500 Podmiejski (5) Podmiejski > 1.000 (6) Rzadki podmiejski > 500 Wiejski (7) (8) Gęsty wiejski Wiejski > 100 100 15

ARPU załoŝone na niezmiennym poziomie, ale zawierające więcej wartości Uwzględnieni uŝytkownicy biznesowi oraz konsumenci ARPU odniesione do średniej krajowej jako mix produktów - Niemcy: Typ abonenta Średni przychód na abonenta ( ) Udział w całkowitej bazie klientów (%) Skumulowany (%) Jedna usługa Dwie usługi Trzy usługi UŜytkownicy biznesowi Ogólnie 20.0 18.2 18.2 35.0 59.1 77.3 45.0 13.6 90.9 50.0 9.1 100.0 35.0 100.0 16

Increasingproportionof owninfrastructure PasiveAces ActiveAces Drabina inwestycyjna ERG dla NGA jest bardziej skomplikowana niŝ dla sieci miedzianych Produkty dostępowe Produkty hurtowe umoŝliwiające dotarcie do punktu dostępowego Dostęp do abonentów przy uŝyciu własnej infrastruktury Własna infrastruktura Rosnący udział własnej infrastruktury Dostęp pasywny Dostęp aktywny Dostęp do okablowania wewnątrzbud. Uwolnienie punktów koncentrujących / studzienek Uwolnienie szafek ulicznych Uwolnienie MDF/ODF Bitstream (Ethernet w tym ALA, IP, ATM) - DSLAM - węzeł główny - węzeł oddalony OdsprzedaŜ + Ciemne włókna DzierŜawa łączy (w tym Ethernet) Dostęp do kanalizacji Źródło: ERG 2009 Report on NGA Economic Analysis and Regulatory Principles 4 17

Wykorzystanie narzędzi regulacyjnych moŝe zredukować wielkość wymaganych inwestycji oraz poprawić replikowalność i zasięg sieci Narzędzia regulacyjne które mogą być modelowane Scenariusz FTTC/ VDSL - Współdzielenie szafek ulicznych - Wykorzystanie istniejących pustych kanalizacji oraz ciemnych włókien do transmisji Scenariusz FTTH PON - Uwolnienie podpętli światłowodowej - WspółuŜytkowanie OSDF (punkt koncentracyjny analogiczny do szafki ulicznej) - Dostęp do kanalizacji lub ciemnych włókien do transmisji lub dostępu do pętli światłowodowej Scenariusz FTTH P2P - Uwolnienie pętli światłowodowej w lokalizacjach Metro - Dostęp do kanalizacji oraz ciemnych włókien Metody budowania - Wykorzystanie i dzielenie się okablowaniem napowietrznym - Wspólne wykopy i wspólna budowa kanałów / kanalizacji 18

Wyliczone zostało wiele róŝnych scenariuszy dla kaŝdego z krajów Uwagi (1) Samodzielny operator (konkurencyjny) jako pierwszy inwestor VDSL PON P2P (2) Operator zasiedziały jako pierwszy inwestor VDSL PON P2P Oszczędności ze względu na demontaŝ MDF ów oraz lepsze wykorzystanie infrastruktury 80% dostęp do kanalizacji (3) Drugi inwestor VDSL 20% dostęp do kanalizacji 10% mniejsze przychody 80% dostęp do ciemnych włókien niŝ w (1) oraz (2) W 20% przypadków brak 20% dostęp do ciemnych włókien kolokacji w szafce 80% dostęp do ciemnych włókien / kanalizacji ulicznej 20% dostęp do ciemnych włókien / kanalizacji 80% dostęp do kanalizacji bez uwolnienia podpętli (SLU) 20% dostęp do kanalizacji bez uwolnienia podpętli (SLU) (4) Drugi inwestor PON 80% dostęp do ciemnych włókien z uwolnieniem podpętli (SLU) 20% dostęp do ciemnych włókien z uwolnieniem podpętli (SLU) 10% mniejsze przychody niŝ w (1) oraz (2) 80% dostęp do ciemnych włókien / kanalizacji z uwolnieniem podpętli (SLU) 20% dostęp do ciemnych włókien / kanalizacji z uwolnieniem podpętli (SLU) (5) Drugi inwestor P2P 80% duct access bez uwolnienia pętli (LLU) 20% duct access bez uwolnienia pętli (LLU) Uwolnienie pętli (LLU) 10% mniejsze przychody niŝ w (1) oraz (2) 19

Agenda (1) Wstęp (2) Wprowadzenia do sieci dostępowych następnej generacji (3) Ekonomika sieci dostępowych następnej generacji Wyniki modelowania (4) Kluczowe wnioski z badania (5) Dobre praktyki oraz rekomendacje regulacyjne 20

Graniczny udział w rynku jest minimalnym udziałem w rynku wymaganym do osiągnięcia zyskowności Wyznaczenie granicznego udziału w rynku dla pojedynczego obszaru: ilustracja 100 90 80 70 Total Całkowity cost koszt per subscriber na abonenta na and miesiąc month, (obszar (cluster urban miejski) cluster 7) Average Średni przychód revenue na abonenta per subscriber na miesiąc and ( ) month in in ARPU 60 50 40 30 20 10 0 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% m arket share Udział Market w rynku share(%) Źródło: WIK-Consult 21

Nawet w obszarach miejskich wymagane są znaczące inwestycje do wybudowania sieci światłowodowej Inwestycje wymagane do budowy sieci światłowodowych są wysokie - 1,000 2,000 Euro na gospodarstwo domowe w gęsto zaludnionych obszarach - FTTH wymaga pięć razy wyŝszych inwestycji niŝ VDSL - Architektura P2P wymaga niecałe 10% wyŝszych inwestycji niŝ PON Inwestycje w przeliczeniu na podłączone gospodarstwo domowe (w Euro), udział w rynku 50%, obszar miejski, samodzielny operator jako pierwszy inwestor** Typ sieci Kraj Niemcy Francja Szwecja Portugalia Hiszpania Włochy VDSL 457 nieopłacalne 352 218 254 433 PON 2,039 1,580 1,238 1,411 1,771 1,110 P2P 2,111 (54%) 2,025 1,333 1,548 1,882 1,160 ** Oparte na inwestycjach w obszarze miejskim i 50% udziału w rynku. Jeśli są załoŝone inne udziały w rynku, jest to zaznaczone w nawiasie 22

InvestitionproHomePased(inEuro) Im mniej gęsto zaludnione obszary, tym wyŝsze inwestycje na gospodarstwo domowe w zasięgu sieci. Inwestycje na FTTH/P2P są znacząco wyŝsze Niemcy 5.000 4.500 Inwestycje na gospodarstwo domowe w zasięgu sieci 50% udziałw rynku 4.506 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 0 596 852 1.157 1.259 1.538 129 184 219 252 329 416 2.109 2.613 796 2.009 FTTC FTTH/P2P Gęsty miejski Źródło: WIK 2009 Miejski Rzadki miejski Gęsty podmiejski Podmiejski Rzadki podmiejski Gęsty wiejski Wiejski With Homogeniczny homogenous udział udział market w rynku rynku share 50% 50% of 50% Bez Without Bez urządzeń CPE & klienckich Inhouse i Cabling i i okablowań wewnątrzbudynkowych 23

śaden z krajów nie moŝe być zyskownie pokryty przez infrastrukturę FTTC lub FTTH W Ŝadnym z krajów budowa sieci FTTC/FTTH nie jest zyskowna dla wszystkich gospodarstw domowych - FTTH zyskowne we Francji dla 25 % ludności - VDSL zyskowne w Niemczech dla 72 % ludności Zyskowne inwestycje w NGA wymagają wysokich udziałów w rynku MoŜliwy zyskowny zasięg sieci NGA budowanej przez operatora zasiedziałego w róŝnych krajach w zaleŝności od technologii % ludności Typ sieci Niemcy Francja Kraj Szwecja Portugalia Hiszpania Włochy VDSL 71.5% niewykonalne 18.3% 39.0% 67.4% 100.0% PON P2P 25.1% 25.2% 18.3% 19.2% 13.7% 18.6% 18.3% 19.2% 12.2% 17.6% 12.2% 12.6% 24

Narzędzia regulacyjne takie jak dostęp do kanalizacji nie umoŝliwiają znaczącej replikowalności sieci NGA Nawet jeśli drugi inwestor ma dostęp do infrastruktury operatora zasiedziałego na danych obszarze, replikacja infrastruktury NGA jest rzadko zyskowna Replikowalność sieci NGA: MoŜliwy zyskowny zasięg sieci NGA budowanej przez drugiego inwestora na danym obszarze z załoŝeniem 80% dostępu do infrastruktury operatora zasiedziałego po cenach dostępu opartych na bieŝących kosztach % ludności Typ sieci VDSL PON P2P Kraj Niemcy Francja Szwecja Portugalia Hiszpania Włochy 18.5% niewykonalne nieopłacalne 39.0% niewykonalne 17.6% 0.3% 6.8% nieopłacalne nieopłacalne nieopłacalne 1.6% 0.0% 6.8% nieopłacalne nieopłacalne nieopłacalne 0.2% 25

Przegląd wyników dla jednej architektury FTTH dla większości scenariuszy wziętych pod uwagę dla pojedynczego kraju (tutaj Niemcy) PON - DE Przypadek Pierwszy inwestor Drugi inwestor 80% 20% SLU + 80% SLU + 80% SLU + 20% SLU + 20% Typ geograficzny Skumulowana baza klientów Samodzielny operator Operator zasiedziały dostęp do kanalizacji dostęp do kanalizacji ciemne włókna ciemne włókna ciemne włókna oraz dostęp do kanalizacji ciemne włókna oraz dostęp do kanalizacji Gęsty miejski 0,3% 33% 30% 35% 38% 8% 8% 20% 20% Miejski 2,4% 48% 44% 50% 55% 11% 11% 30% 30% Rzadki miejski 13,7% 65% 60% 65% 73% 12% 12% 33% 33% Gęsty podmiejski 18,5% 69% 63% 69% 78% 17% 17% 38% 38% Podmiejski 25,1% 83% 77% 83% 94% 22% 21% 50% 49% Rzadki podmiejski 37,4% nieopłacalne nieopłacalne nieopłacalne nieopłacalne 36% 27% 66% 61% Gęsty wiejski 71,5% nieopłacalne nieopłacalne nieopłacalne nieopłacalne 61% 81% nieopłacalne nieopłacalne Wiejski 100,0% nieopłacalne nieopłacalne nieopłacalne nieopłacalne nieopłacalne nieopłacalne nieopłacalne nieopłacalne 26

Wyniki modelu dla Niemiec Operator zasiedziały Graniczny Critical Market udział w Share rynku 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% MoŜliwości budowy sieci NGA przez operatora zasiedziałego w Niemczech w zaleŝności od technologii 15% 10% 18% 20% 27% 34% Incumbent Case 0% 0 5 10 15 20 25 30 35 Skumulowana Accumulated baza Customer klientów Base (w (in milionach) millions) Mio.) VDSL FTTH-PON FTTH-P2P 78% 0.3% 2.4% 13.7% 18.5% 25.1% 37.4% 71.5% Źródło: WIK-Consult 27

Wyniki modelu dla Niemiec Operator alternatywny MoŜliwości budowy sieci NGA przez operatora alternatywnego w Niemczech w przypadku dostępu do 80% infrastruktury operatora zasiedziałego Critical Graniczny Market udział Share w rynku 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 17% 23% 31% 35% 46% VDSL FTTH-PON FTTH-P2P 65% 0% - 2 4 6 8 10 12 14 16 18 Skumulowana Accumulated Customer baza klientów Base (w (in milionach) millions) Mio.) 0.3% 2.4% 13.7% 18.5% 25.1% 37.4% Źródło: WIK-Consult 28

Wykorzystanie narzędzi regulacyjnych wpływa na graniczny udział w rynku, szczególnie uwolnienie pętli Wpływ narzędzi regulacyjnych na graniczny udział w rynku operatorów alternatywnych w obszarach miejskich (architektura PON) 100% 90% 80% Graniczny udział w rynku 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Francja Niemcy Włochy Hiszpania PON własna infrastruktura przy 80% dostępnie do infrastruktury operatora zasiedziałego (kanalizacja) Uwolnienie podpętli światłowodowej w ograniczonym (20%) dostępem do ciemnych włókien i kanalizacji Uwolnienie podpętli światłowodowej z 80% dostępem do ciemnych włókien i kanalizacji 29

Operatorzy zasiedziali są w lepszej pozycji niŝ operatorzy alternatywni jeśli chodzi o moŝliwość inwestowania w sieci NGA na duŝą skalę Operatorzy zasiedziali mogą korzystać z istniejących waŝnych elementów sieci potrzebnych do NGA (lokalizacja z szafkami ulicznymi, kanalizacja, światłowody) podczas gdy operatorzy alternatywni muszą dopiero zainwestować w te elementy Operatorzy zasiedziali mogą zaoszczędzić (w sensie ekonomicznym) na inwestycjach poprzez uzyskanie jednorazowych przychodów z likwidacji MDF ów Operatorzy zasiedziali mogą wykorzystać efekty skali i zakresu ze względu na swoją większą bazę klientów (80-90% pętli lokalnej, około 50% detalicznych klientów internetu szerokopasmowego w porównaniu do 10-15% dla wiodących konkurentów), która moŝe zostać zmigrowana do sieci NGA Operatorzy alternatywni mają zwykle wyŝszy koszt kapitału niŝ operatorzy zasiedziali ze względu na swoją mniejszą wielkość i ekspozycję na ryzyko Ze względu na czynniki wymienione powyŝej, inwestycje w NGA są bardziej ryzykowne dla operatorów alternatywnych niŝ dla zasiedziałych. Mimo to, operatorzy alternatywni mogą okazać się pierwszymi inwestorami, gdyŝ ich cały obecny biznes model jest zagroŝony 30

Agenda (1) Wstęp (2) Wprowadzenia do sieci dostępowych następnej generacji (3) Ekonomika sieci dostępowych następnej generacji Analiza wraŝliwości (4) Kluczowe wnioski z badania (5) Dobre praktyki oraz rekomendacje regulacyjne 31

Zyskowność jest silnie uzaleŝniona od załoŝeń dotyczących poziomu oraz zmian ARPU Wpływ zmian APRU o ± 10% na graniczny udział w rynku w Niemczech VDSL PON P2P ARPU +10% ~ - 25% ~ -13% ~ -15% ARPU -10% ~ +46% ~ +18% ~ +22% MoŜliwość utrzymania wyŝszych cen będzie wyzwaniem biorąc pod uwagę substytucję ze strony obecnych usług xdsl oraz konkurencję ze strony operatorów kablowych ARPU 100 90 80 70 60 50 40 Całkowity Total cost per koszt subscriber na abonenta and month, na miesiąc (cluster urban cluster 7) (obszar miejski) Średni Average przychód revenue per na subscriber abonenta and na miesiąc month in in ( ) Doświadczenie pokazuje, Ŝe przy wyŝszych cenach popyt na usługi o wysokiej przepustowości jest znacznie ograniczony 30 20 10 0 0% 10% 20% 30% 40% 50% market share Market share 60% Udział w rynku (%) 70% 80% 90% 32

Premia za ryzyko przy budowie sieci światłowodowych negatywnie wpływa na zyskowność konkurentów WACC w wysokości 15% zastosowany do wyliczenia opłaty za uwolnienie podpętli światłowodowej dla operatora alternatywnego z siecią PON we Francji wykorzystującego w 80% infrastrukturę operatora zasiedziałego Critical Graniczny Market udział Share w rynku 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% PON SLU z uwolnieniem + 80% shared podpętli infrastructure + 80% dostęp do infrastruktury PON SLU z uwolnieniem (based on podpętli 15% WACC) (oparty na + 15% WACC) 80% + 80% shared dostęp infrastructure do infrastruktury 10% 0% - 5 10 15 20 25 Skumulowana Accumulated baza Customer klientów Base (w milionach) (in Mio.) millions) 2.6% 6.8% 18.6% 25.2% 34.7% 44.3% 62.6% Źródło: WIK-Consult 33

Dodatkowe przychody hurtowe osiągane z dostępu do infrastruktury zmniejszają ryzyko operatora zasiedziałego oraz poprawiają jego zyskowność Graniczny udział w rynku w przypadku operatora zasiedziałego z siecią PON w Portugalii osiągającego przychody hurtowe z dostępu do infrastruktury Graniczny Critical udział Market w Share rynku 100% 90% PON Operator Incumbent zasiedziały Base z Case siecią PON (scenariusz bazowy) 85% 80% PON Operator Incumbent zasiedziały + wholesale z siecią PON revenues osiągający from przychody 2nd od drugiego mover P2P inwestora with 80% z siecią infr. sharing P2P korzystającego w 70% 80% z infrastruktury operatora zasiedziałego 70% 60% 50% 54% 40% 35% 30% 28% 20% 10% 0% 0.0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0 1.2 1.4 1.6 Accumulated Skumulowana Customer baza klientów Base (w(in milionach) millions) M io.) 0.9% 3.7% 19.2% 22.8% 29.8% Źródło: WIK-Consult 34

Agenda (1) Wstęp (2) Wprowadzenia do sieci dostępowych następnej generacji (3) Ekonomika sieci dostępowych następnej generacji (4) Kluczowe wnioski z badania (5) Dobre praktyki oraz rekomendacje regulacyjne 35

Mimo Ŝe wyniki zaleŝą od specyfiki poszczególnych krajów, budowa sieci NGA o zasięgu ogólnokrajowym nie jest nigdzie zyskowna w ramach przyjętych załoŝeń Ekonomika sieci NGA róŝni się pomiędzy technologiami, architekturami sieci oraz typami obszarów geograficznych w zaleŝności od zagęszczenia abonentów oraz kosztu budowy infrastruktury Budowa ogólnokrajowej sieci NGA nie jest zyskowna w Ŝadnych z sześciu przeanalizowanych krajów (dla Ŝadnej technologii NGA, nawet dla monopolistycznej struktury rynku) Zasięg sieci NGA przekraczający poziom zyskownego zasięgu moŝe zostać osiągnięty tylko przy pomocy publicznego finansowania lub subsydiów Nasz model pokazuje waŝność efektów skali i zakresu, zmniejszających moŝliwość replikowalności. Tam gdzie to moŝliwe, replikacja sieci NGA operatora zasiedziałego będzie wymagała od operatorów alternatywnych większej skali i wyŝszego udziału w rynku w porównaniu do obecnego biznes modelu opartego na LLU, tym sposobem zmniejszając ilość moŝliwych konkurentów na poziomie sieci dostępowej Zyskowna replikacja sieci VDSL operatora zasiedziałego przez operatorów alternatywnych jest trudniejsza do osiągnięcia w porównaniu do modelu LLU wykorzystywanego obecnie przez tych operatorów. W środowisku sieci NGA opartej o VDSL dzisiejszy poziom konkurencyjności rynku opartego na LLU nie wydaje się moŝliwy do powtórzenia. Nasze wyniki w tej kwestii są zgodne z wynikami podobnych badań przeprowadzonych na zlecenie krajowych regulatorów w Holandii, Irlandii oraz Belgii 36

Uwolnienie pętli światłowodowej będzie kluczowym narzędziem do poszerzenia konkurencji infrastrukturalnej do całego obszaru w zasięgu sieci NGA pierwszego inwestora Koszty budowy infrastruktury pasywnej oraz okablowań wewnątrzbudynkowych są kluczowymi barierami replikowalności sieci NGA w architekturze FTTB/H, ale zmniejszanie negatywnego wpływu tych barier (na przykład poprzez dostęp do kanalizacji operatora zasiedziałego) samo w sobie nie zapewni konkurencyjnego środowiska rynkowego W architekturze NGA opartej o FTTH, powtórzenie stopnia konkurencyjności rynku opartego o LLU będzie moŝliwe tylko jeŝeli uwolniona podpętla światłowodowa (w przypadku architektury PON) i/lub uwolniona pętla światłowodowa (w przypadku architektury P2P) będą dostępne jako produkty dostępowe Wyniki naszego modelu pokazują, Ŝe poprzez udostępnianie swojej infrastruktury operatorzy zasiedziali mogą obniŝyć swoje koszty, zwiększyć zyskowność swoich sieci NGA oraz osiągnąć zyskowność przy niŝszym udziale w rynku. Te wyniki sugerują, Ŝe biznes plany inwestycyjne operatorów zasiedziałych mogą się poprawić (a nie pogorszyć) jeśli zastosują oni zasadę otwartego dostępu do sieci W przypadku sieci FTTH, architektura P2P jest bardziej spójna z zasadą otwartego dostępu do sieci niŝ architektura GPON 37

Agenda (1) Wstęp (2) Wprowadzenia do sieci dostępowych następnej generacji (3) Ekonomika sieci dostępowych następnej generacji (4) Kluczowe wnioski z badania (5) Dobre praktyki oraz rekomendacje regulacyjne 38

Zasady dobrych praktyk efektywnej regulacji sieci NGA (1) Potrzebne jest wywaŝenie przewag osiąganych przez pierwszego inwestora Inwestycje w sieci NGA mogą stworzyć znaczącą i trwałą przewagę pierwszego inwestora, która moŝe ograniczyć moŝliwość osiągnięcia przez drugiego inwestora udziałów rynkowych wymaganych dla replikowalności oraz zyskowności sieci NGA Regulatorzy powinni zapewnić, aby operatorzy zasiedziali nie otrzymali przewagi pierwszego inwestora w budowie sieci NGA i powinni wcześnie zdefiniować swoje podejście regulacyjne dla sieci NGA, aby zapewnić konieczny szkielet regulacyjny i przewidywalność regulacyjną dla wszystkich graczy aby mogli oni efektywnie tworzyć swoje strategie i planować inwestycje w NGA Regulatorzy powinni równieŝ zmniejszyć przerwę pomiędzy zdefiniowaniem narzędzi regulacyjnych dla sieci NGA i rzeczywistą dostępnością produktów hurtowych. W przypadku LLU opóźnienie we wdroŝeniu wynosiło kilka lat. W przypadku sieci NGA, biorąc pod uwagę znaczenie przewagi pierwszego inwestora, podobne opóźnienie moŝe jeszcze bardziej lub całkowicie zagrozić (ograniczonemu) potencjałowi do replikacji sieci NGA 39

Zasady dobrych praktyk efektywnej regulacji sieci NGA (2) Przejrzystość odnośnie planów budowy sieci NGA jest warunkiem koniecznym zarówno do stworzenia właściwego podejścia regulacyjnego jak i do zapewnienia zachęt ekonomicznych do budowy sieci NGA. Brak takiej przejrzystości moŝe zwiększyć utopione koszty w procesie migracji do sieci NGA, stworzyć ekonomicznie nieuzasadnioną przewagę pierwszego inwestora oraz zmniejszyć potencjał do zapewnienia konkurencji w otoczeniu NGA Regulatorzy powinni zapewnić, aby architektura sieci NGA zaprojektowana przez operatora dominującego dawała moŝliwość uwolnienia sieci NGA (fibre unbundling) w moŝliwie najbardziej efektywny sposób. Mimo, Ŝe nie jest moŝliwe nakazanie operatorowi dominującemu wybranie określonej architektury sieci NGA, zasygnalizowanie oczekiwań co do rozsądnych / uzasadnionych warunków dostępu oraz wskazanie, Ŝe ceny za dostęp będą wyznaczane przy załoŝeniu efektywnej architektury sieci NGA moŝe pomóc w zapewnieniu, Ŝe właściciele sieci NGA uwzględnią w ramach projektowanej przez siebie architektury wymagania dotyczące otwartego dostępu do sieci 40

Narzędzia regulacyjne dla sieci NGA (1) Interwencja regulacyjna i właściwe produkty dostępowe są wymagane dla konkurencyjnego rynku NGA: - Dostęp do kanalizacji oraz ciemnych włókien zwiększą poziom replikowalności infrastruktury, ale nie są wystarczające do zapewnienia trwałej konkurencji - Fizyczna kolokacja w szafkach ulicznych zwiększa ograniczony potencjał do replikacji w przypadku FTTC - Uwolnienie pętli światłowodowej (w lokalizacjach Metro) oraz uwolnienie podpętli światłowodowej (w OSDF) znacząco zwiększają potencjał do zapewnienia konkurencji - Dostęp hurtowy oparty o bitstream jest istotny dla wsparcia koncepcji drabiny inwestycyjnej, dla obszarów w których nie jest moŝliwa replikacja infrastruktury oraz dla operatorów działających na rynku klientów biznesowych - Dodatkowo, podejście regulacyjne do NGA powinno brać pod uwagę inwestycje poniesione w infrastrukturę LLU, aby umoŝliwić operatorom działającym w oparciu o uwolnioną pętlę skuteczną i opłacalną migrację do infrastruktury NGA 41

Narzędzia regulacyjne dla sieci NGA (2) Wyzwania wynikające z (wysokiego) ryzyka inwestycji w NGA, zróŝnicowanych kosztów w róŝnych obszarach, róŝnego stopni replikowalności oraz koncepcji drabiny inwestycyjnej mogą zostać skutecznie zaadresowane tylko jeŝeli operatorzy alternatywni będą mogli wybrać pomiędzy róŝnymi moŝliwościami dostępu Obecne podejście do uwolnienia pętli lokalnej zdefiniowane dla sieci miedzianej powinno być poszerzone w technologicznie neutralny sposób do sieci światłowodowych Architektura sieci FTTB/H powinna zapewniać innym operatorom dostęp w ekonomicznie opłacalnych punktach dostępowych, które jednocześnie umoŝliwiają innowacyjność W przypadku architektury P2P uwolnienie pętli światłowodowej powinno być umoŝliwione w lokalizacjach Metro. W przypadku architektury PON uwolnienie podpętli światłowodowej powinno być umoŝliwione w OSDF. Lokalizacja OSDF powinna umoŝliwić efektywną replikację infrastruktury sieciowej (zobacz dyskusję we Francji na temat mutualisation points) 42

Narzędzia regulacyjne dla sieci NGA (3) Tam gdzie moŝliwa jest opłacalna budowa sieci NGA do budynku, regulatorzy powinni rozwaŝyć narzędzia regulacyjne wspierające wspólne uŝytkowanie przez operatorów okablowań wewnątrzbudynkowych w budynkach wielorodzinnych (dodatkowe informacje na następnym slajdzie) MoŜliwość replikacji infrastruktury NGA jest ograniczona. To powoduje, Ŝe istotne staje się udostępnienie odpowiednich produktów hurtowych typu bitstream, aby przynajmniej wesprzeć konkurencję w ramach usług opartych o sieci NGA w rzadziej zaludnionych obszarach Dostęp w oparciu o bitstream dodatkowo wspiera koncepcję drabiny inwestycyjnej biorąc pod uwagę przewagę operatora zasiedziałego jako pierwszego inwestora Bitstream w oparciu o IP powinien być dostępny w środowisku NGA z moŝliwością oferowania zróŝnicowanych klas usługi tak, aby operatorzy alternatywni mogli oferować zróŝnicowane usługi i produkty łącznie z wszelkimi technicznymi moŝliwościami wynikającymi z NGA. Operatorzy alternatywni powinni być w stanie definiować swoje własne produkty w oparciu o własne klasy jakości usług (QoS) 43

Dostęp do budynków i współdzielenie okablowań wewnątrzbudynkowych jest istotne dla zapewnienia efektywnej konkurencji Więcej niŝ jeden operator instalujący okablowanie wewnątrzbudynkowe? (koszty, ograniczona przestrzeń oraz odmowa właścicieli nieruchomości na umoŝliwienie dostępu więcej niŝ jednemu operatorowi) Pierwszy operator instalujący światłowody w budynku zapewni sobie de facto monopol. Zakończenie linii światłowodowej (OLT) Operator 1 Światłowód Uwolnienie podpętli lokalnej w szafce ulicznej Splittery OSDF Mieszkania klientów końcowych Operator 2 Światłowód Brak urządzeń elektronicznych Brak zasilania UŜyteczność i opłacalność dla konkurencji zaleŝy od lokalizacji punktu koncentrującego Brak klimatyzacji / wentylacji Splittery mogą być umieszczone w studzienkach 44

WIK-Consult GmbH Postfach 2000 53588 Bad Honnef Deutschland Tel +49 (0) 2224-9225-0 Fax +49 (0) 2224-9225-68 email info@wik-consult.com www. wik-consult.com