:: CENTRUM ONKOLOGII - INSTYTUT IM. MARII SKŁODOWSKIEJ - CURIE Dr hab. n. med. Krzysztof Jeziorski Warszawa, dn. 10 maja 2018 r. Recenzja rozprawy doktorskiej Pani Magister Katarzyny Golańskiej Kozubek "Diagnostyka chorób żołądka i jelit w Galicji oraz Królestwie Polskim w latach 1888-1914". Wiedza na temat rozwoju gastroenterologii w Polsce jest bardzo ograniczona. Co więcej, dostrzec można brak zainteresowania tą problematyką wśród polskich gastroenterologów. A przecież warto ' poznać korzenie uprawianej przez siebie, specjalności. Jak wynika z informacji zamieszczonych na stronie internetowej Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego w Warszawie w kilkuletnich programach specjalizacji z zakresu gastroenterologii jak równlez kursach.' specjalizacyjnych i doskonalących z tej specjalizacji lekarskiej, nie uwzględniono nawet 1 godziny dydaktycznej na zapoznanie szkolących ' się lekarzy z historią gastroen.terologii. Jak wynika również z informacji dostępnych na stronie internetowej Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Towarzystwo to w odróżnieniu od inny~h medycznych. towarzystw naukowych n'ie posiada sekcji zajmującej się. gastroenterologią. Zatem pozytywnie odnotować należy każdą publikację naukową z historii medy'cyny przybliżającą historię ' gastroenterologii, zwłaszcza polskiej. Zadania tego podjęła się Pani Magister Katarzyna Golańska - Kozubek w swojej rozprawie doktorskiej pt. " Diagnostyka chorób żołądka i jelit w Galicji oraz KróJestwie Polskim. w latach 1888-1914" przygotówanej pod opieką promotora Pani Prof. dr hab. Bożeny Urbanek. Przedstawiona do oceny rozprawa doktorska jest obszernym opracowaniem obejmującym 205 stron maszynopisu składającym się ze wstępu poprzedzonego wykazem tabel i rycin, założeń i celów pracy, opisu materiału i metod, wyników, dyskusji, podsumowania i wniosków, wykazu piśmiennictwa, streszczeń w językach: polskim i angielskim oraz., załączników.. ' 1 ~~O~::A~~ A~~~~ ~ ~W~~: K~ ~~BSTYTUT IM. MARII SKŁODOWSKIEJ - CURIE Centrala Tel. : +48225462000 Dyrekcja Tel.: +48225709322 E - maił : dyrektor@colpl NIP.: ' 5250008057 l Centrala Fax: +48225463300 Dyrekcja Fax: +48225709472 Url: www.colp l REGON : 000288366 Adres do korespondencji: 02-781 Wa rszawa, Ul. w'k. Roe n tge ~ a 5
Na podkreślenie, zasługuje, że Autorka podjęła się bardzo trudnego wyzwania, gdyż jak sama podkreśliła rozprawa jest pracą historyczną a przygotowała pracę według konstrukcji typowej dla z prac z zakresu nauk medy~znych, nauk o zdrowiu czy prac biologicznych, a więc: wstępu, materiału i metod, wyników, dyskusji, wniosków. Doktorantka dostrzegła,ten dualizm i samokrytycznie na stronie 13 :rozprawy zwróciła uwagę na, jak określiła, nierówl10mierną konstrukcję pracy. Ten samokrytycyzm Autorki świadczy o dojrzałośc?i naukowej i znajomości metodologii nie tylko nauk historycznych, ale także nauk o zdrowiu. Ponadto przyjęta przez, Doktorantkę koncepcja ' pracy ma charakter nowatorski, gdyż świetnie wpisuje się w postulowane od pewnego czasu dążenia do interdyscyplinarnego charakteru prac naukowych, także w naukach humanistycznych. W, kolejnych rozdziałach Autorka opisała choroby układu pokarmowego w Europie Zachodniej na przełomie XIX i XX wieku, obserwacje polskich badaczy w zakresie diagnostyki chorób układu pokarmowego na tle dokonań europejskich. Bardzo interesujący jest rozdział dotyczący epidemiologii chorób układu pokarmowego na ziemiach polskich w, drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. Należy podkreślić w tym miejscu, że Doktorantka sama dokonała opracowania statystycznego na podstawie danych' zawartych w materiałach źródłowych, zwłaszcza w "Gazecie Lekarskiej". W rozdziale "Wyniki" Autorka przedstawiła kształtowanie się systematyki schorzeń ' przewodu pokarmowego od 1888 r. przedstawiając poglądy Wale'rego Jaworskiego, Michała Rejchniana i Henryka Pacanowskiego oraz rozwój metod diagnostycznych od 1888 r. odnosząc je do wymienionych trzech lekarzy. W dyskusji Doktorantka porównała dotychczasowy stan wiedzy z analizą żródeł schyłku XIX i początków XX wieku oraz wkład Polaków w rozwój nauki o chorobach układu pokarmowego w analizowanych okresie. Sformułowane wnioski przedstawione w rozdziale "Podsumowanie i wnioski" są odpowiedzią na postawione przez Autorkę cele pracy. Autorka w przekonywujący sposób na stronie 11 wyjaśniła wybór cezury początkowej i końcowej pracy. Na szczególne podkreślenie zasługuje ogrom pracy Doktorantki w dotarciu do materiałów źródłowych i ich analizie. Doktorantka nie ograniczyła się tylko do analizy m.in. "Polskiej bibliografii lekarskiej Stanisława Konopki za lata 1860-1914", zbiorów Światowej Biblioteki Cyfrowej, zasobów Biblioteki Jagiellońskiej, lecz także skorzystała z zasobów londyńskiej Wellcome Library. Wielką zaletą pracy jest wielokrotne zwrócenie uwagi Doktorantki w kilku 2
miejscach pracy (m.in. na stronach: 60, 180, 193) na przykry fakt ; niedoceniania wybitnych osiągnieć polskich lekarzy i przypisywanie ich zasług innym badaczom. Co gorsza ten przykry fakt jest kontynuowany współcześnie i to przez polskich lekarzy. Praca zawiera liczne interesujące ryciny dotyczące m.in. sprzętu diagnostycznego. Szkoda, że nie zamieszczono wizerunków omawianych wybitnych lekarzy. Ale tłumaczę to tym, że sam nie znalazłem w internecie poza wizerunkiem Walerego Jaworskiego podobizn innych uczonych. Na stronie 16 pracy w rozdziale "Materiał i metody" Autorka po zadaniu pytania badawczego nr 1 od razu udziela odpowiedzi na to pytanie, choć odpowiedź na to pytanie powinna znaleźć się na końcu pracy w rozdziale "Podsumowanie i wnioski". Na stronie 55 Doktorantka użyła terminu "wc:z;esny rak żołądka". Prawdopodobnie Doktorantka miała na myśli wczesne zaawansowanie czyli wczesną postać raka żołądka i takiego terminu użyła poprawnie na stronie 179 pracy. Wczesny ' rak żołądka nie oznacza ' wczesnego zaawansowania nowotworu lecz jest zdefiniowany jako nowotwór, ' którego inwazja jest ogranic?zona do błony śluzowej lub warstwy, podśluzowej z lub bez obecności przerzutów węzłowych bez względu na wielkość guza. Termin ten jest często mylony przez lekar~y, a Autorka nie ' jest lekarką i nie pracuje klinicznie, a analizowała materiał z okresu, kiedy ten termin jeszcze nie istniał. Na stronach 103-104 w opisie tabel podany jest termin "śmiertelność" zamiast "umieralność", co prawdopodobnie wynika stad, że Autorka literalnie odnosiła się do cytowanych publikacji zawa'rtych w ówczesnych, "Gazecie Lekarskiej" i "Zdrowiu"., Podobnie na stronach 105-106 Autorka powołując się na dane opublikowane w "Zdrowiu" dokonuje rozróżnienia na raka żołądka, odźwiernika, żołądka (strona 105) i raka esicy, raka jelita grubego, raka jelita, ślepego (strona 106), choć współcześnie wiadomo, że wpust, odźwiernik są integralnymi częściami żołądka, a esica, jelito ślepe są częściami jelita grubego. Współczesne dane epidemiologiczne dotyczą,raka żołądka, a nie poszczególnych struktur żołądka, podobnie jak w przypadku raka jelita grubego. W pracy występuję drobne błędy, głównie stylistyczne i ortograficzne. 3
Na stronie 12 pracy powinno być ' "... kształtowanie tej nowej specjalności lekarskiej miało już swój początek", a nie "początkach" i dalej powinno być "dlą rozwoju tej dziedziny" a nie "rozwoju się". Na stronie 13 "nierównomiernie" i "niejasriym" pisze się łącznie, a nie oddzielnie. Na stronie 27 wystarczy "umożliwiano" a nie "umożliwiano na". Na stronie 40 ' brak apostrofów przy cytowaniu tytułu pracy,,0 nowoczesnym lecze'niu zboczeń żołądka". Na stronie 56 "można by" pisze się oddzielnie a nie razem. Na st~onie 58 niezręczne jest sformułowanie sprowadzające się do tego, że Rejchman opisał zespół Rejchmana. Proponowałbym: Rejchman opisał zespół nazwany później jego nazwiskiem Na stronie 59 powinno być Maria Skłodowska-Curie a nie Maria Curie Skłodowska, co sugeruje, że wybitna polska uczona byłą Francuzką a nie Polką, choć Uniwersytet w Lublinie też nosi nazwę Marii Curie Skłodowskiej a nie Marii Skłodowskiej-Curie. Na stronie 156 p9winno być "Kroniki Lekarskiej" a nie "Kroniki ekarskiej". Na stronie 159 powinno być "Franza Riegela" a nie "Franz Riegela". Zauważone drobne błędy nie wpływające na ogólną bardzo pozytywną ocenę rozprawy, a wymieniłem je przed ewentualną publikacją rozprawy, na co praca ta w pełni zasługuje. Praca jest nie tylko rozwiązaniem problemu badawczego ambitnie postawionego przez Doktorantkę, ale także hołdem złożonym wybitnym polskim lekarzom tworzącym polską i. światową gastroenterologię. Zatem przedstawiona rozprawa doktorska w pełni spełnia wymogi dotyczące rozpraw doktorskich zawarte w artykule 13 Ustawy z dnia 14 marca 2003 r. (ze zm.) o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki, gdyż stanowi oryginalne rozwiązanie problemu naukowego oraz wskazuje na wysoką ogólną wiedzę Kandydatki w zakresie historii medycyny oraz umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej. Wnoszę zatem do Wysokiej Rady Wydziału Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach o dopuszczenie Pani Magister Katarzyny Golańskiej - Kozubek do dalszych etapów przewodu doktorskiego. Jednocześnie wnoszę o wyróżnienie rozprawy Pani Magister Katarzyny Golańskiej - Kozubek. Uzasadniam to wysokim wkładem 4
pracy Doktorantki w przygotowanie oryginalnej pracy. Jak dotychczas brak tak szerokiego i obszernego opracowania w historii medycyny dotyczącego rozwoju diagnostyki chorób żołądka i jelit na ziemiach polskich. Autorka nie będąc lekarzem włożyła dużo wysiłku w opracowanie zagadnień wymagających profesjonalnej wiedzy i znajomości terminologii, w tym w językach obcych. Praca ma ponadto walor edukacyjny i popularyzujący, gdyż promuje osiągnięcia polskich uczonych błędnie przypisywane zagranicznym lekarzom. I SPECJALISTA... w zakresie chemioterapii nowotworów.... SPECJAUSTA ~ w dziedzinie onkologii klinicznej ~ Dr Mb. n. med. Krzysztof G. JeziorMj. Profesor nadzwyczajny Centrum OnkolOQii.lnstvtlltu w Warszawie v.~ 5