Badania nad efektywnością psychoterapii MetaSystemowej W Polskim Instytucie Psychoterapii Integratywnej przywiązuje się duża wagę do empirycznej weryfikacji efektów, jakie przynosi prowadzona tutaj psychoterapia. Wyniki psychoterapii są monitorowane przez psychoterapeutę podczas psychoterapii (wywiad przed psychoterapią, zbieranie informacji zwrotnych na spotkaniach oraz na zakończenie psychoterapii). Drugim ważnym sposobem weryfikowania efektywności psychoterapii przez PIPI są naukowe badania ilościowe. Takie badania powinna prowadzić każda placówka psychoterapeutyczna i każdy psychoterapeuta. Psychoterapeuci uprawiający określone podejście psychoterapeutyczne nie powinni zasłaniać się ogólnymi badaniami nad skutecznością tego podejścia, by unikać weryfikacji własnej skuteczności. Dlaczego? Badania ostatnich dekad w naukach psychoterapeutycznych udowodniły, że większe są różnice skuteczności pomiędzy psychoterapeutami uprawiającymi określoną modalność psychoterapeutyczną, niż pomiędzy modalnościami. Inaczej mówiąc: dobrzy psychoterapeuci są skuteczni, a marni psychoterapeuci są nieskuteczni, niezależnie od deklarowanej modalności. I dlatego, skuteczność podejść psychoterapeutycznych, jeżeli badanie porównawcze jest oparte na poprawnej metodologii jest taka sama. I dlatego placówki psychoterapeutyczne i psychoterapeuci, jeśli rzetelnie traktują obiektywne podejście do swojej pracy powinni sprawdzać jak jest ich rzeczywista skuteczność. Każdy pacjent ma prawo znać wyniki pomiarów skuteczności psychoterapii placówki, do której się zgłasza. Modalność MetaSystemowa jest obecnie przedmiotem różnych projektów badawczych dotyczących i skuteczności psychoterapii i skuteczności szkolenia psychoterapeutów, prowadzonych we współpracy z naukowcami z Sigmund Freud University w Wiedniu. Wstępne obserwacje i analizy pozwalają przypuszczać, że skuteczność psychoterapeutów MetaSystemowych może przewyższać skuteczność psychoterapeutów innych podejść, z uwagi na bardzo wymagający program szkolenia psychoteraputów. W Polskim Instytucie Psychoterapii Integratywnej Pacjenci są poddawani testom, które przeprowadzają osoby nieprowadzące psychoterapii. Przedstawimy tu krótko wyniki dwóch studiów badawczych prowadzonych w Instytucie w ostatnich latach. Badanie skuteczności różnych formatów psychoterapii MetaSystemowej prowadzonej w Polskim Instytucie Psychoterapii Integratywnej. W tym projekcie badano wpływ psychoterapii na pacjentów korzystających z różnych formatów psychoterapii MetaSystemowej; indywidualnej, małżeńskiej i grupowej. Psychoterapeutami był psychoterapeuci MetaSystemowi z Instytutu i psychoterapeuci szkoleni w Instytucie na Certyfikat Psychoterapeuty. Średni wiek pacjentów wynosił 34 lata, czas trwania psychoterapii wahał się od jednego spotkania do 49 tygodni, średnio 4 miesiące. 48% pacjentów była badana przed psychoterapią i po zakończeniu psychoterapii a 52% przed psychoterapią i w trakcie trwania psychoterapii po 12 spotkaniach. Pacjenci byli leczeni w placówkach o różnym charakterze prywatnych gabinetach, szpitalu psychiatrycznym, instytucie psychoterapeutycznym.
Pacjenci byli badani polską wersją używanego w wielu świata krajach testu CORE-OM. Proces tłumaczenia i walidacji tego testu został przeprowadzony w Polskim Instytucie Psychoterapii Integratywnej we współpracy z prof. C. Evansem, jego głównym autorem, oraz Sigmund Freud University w Wiedniu. CORE-OM bada nie tylko objawy psychopatologiczne na przestrzeni tygodnia poprzedzającego badanie, ale także poziom funkcjonowania, subiektywne samopoczucie i poziom zagrożenia zdrowia i życia. W badaniach został ustalony poziom odróżniający pacjentów zdrowych od klinicznych, tzw. punkt odcięcia. Ustalono także, jaka zmiana w przebiegu psychoterapii jest wiarygodna klinicznie (Clinically Reliable; RC), czyli nie tylko istotna statystycznie ale stanowiąca zauważalną poprawę. W czasie trwania leczenia i na koniec leczenia 76% osób wykazywało poprawę. Średnia poprawa u badanych pacjentów wynosiła nieco więcej niż zmiana wiarygodna klinicznie. To dużo. Dla porównania: w metaanalizie badań nad skutecznością leków antydepresyjnych nowej generacji 8/10 badań wskazywało brak poprawy, a 2/10 bardzo niewielką poprawę, ledwo na minimalnym poziomie istotności statystycznej. W omawianym badaniu psychoterapii MetaSystemowej 35% pacjentów cierpiących na poważne zaburzenia została wyleczona całkowicie. Wykres 1. Odsetek pacjentów mających zaburzenia o nasileniu klinicznym oraz zdrowych, przed psychoterapią i po psychoterapii MetaSystemowej. zdrowi zaburzeni Na wykresie widzimy, że po psychoterapii nastąpił ponad dwukrotny spadek liczby pacjentów z zaburzeniami psychicznym i dwukrotny wzrost liczby pacjentów zdrowych. Ponieważ większość pomiarów zmiany została dokonana w trakcie trwania psychoterapii, ekstrapolując uzyskane dane możemy się spodziewać, że po zakończeniu psychoterapii poziom skuteczności będzie jeszcze wyższy.
Badanie skuteczności psychoterapii grupowej prowadzonej w Polskim Instytucie Psychoterapii Integratywnej. Pacjenci uczestniczący w półrocznej psychoterapii grupowej zgłosili się z problemami takimi jak chroniczne depresje, uzależnienia, zaburzenia osobowości, wieloletnie ciężkie problemy małżeńskie, poważne problemy z dziećmi, niemożność stworzenia związku, zaburzenia jedzenia itp. Badanie było przeprowadzone za pomocą testu objawowego, sprawdzającego objawy psychopatologiczne w ciągu 4 tygodni przed badaniem, nazywającego się SCL-90. Składa się on z 9 skal badających takie zaburzenia i problemy jak: somatyzacje (objawy cielesne), depresyjność, fobie, lęki, natręctwa, psychotyczność oraz wrogość, paranoidalność i nadwrażliwość interpersonalną. Wyróżnia się też wynik ogólny zwany ogólnym wskaźnikiem stresu (GSI), pokazującym coś, co można by nazwać ogólnym nasileniem cierpienia. Pacjent ocenia każdy z 90 objawów w skali 0-4. Ten test nie zajmuje się tym jak człowiek funkcjonuje w rodzinie, z ludźmi czy w pracy jedynie tym jakie ma aktualnie objawy. Wiek pacjentów wahał się od 24 do 53 lat. Pomiar był przeprowadzony 3-krotnie, przed rozpoczęciem psychoterapii (przed pierwszą sesją), po zakończeniu półrocznej psychoterapii oraz po pół roku od zakończenia psychoterapii. W badaniach psychoterapeutycznych uważa się, że taki pomiar jakiś czas po zakończeniu psychoterapii jest bardziej miarodajny niż w momencie zakończenia. Dlatego, że jest wolny od wpływu emocji, jakie pacjenci mogą mieć w momencie zakończenia leczenia. W praktyce badawczej dość często okazuje się, że to co wydawało się wielką zmianą w momencie kończenia psychoterapii, z czasem zanika i nie wszystkie pozytywne skutki się utrzymują. Tak się okazało np. w przypadku bardzo reklamowanej terapii dialektyczno-behawioralnej DBT Marshy Linehan, która rzekomo miała być skuteczniejsza od innych terapii w leczeniu osobowości borderline. Poniżej przedstawimy graficzną postać wyników badania psychoterapii grupowej w Instytucie w 9 skalach i ogólny poziom stresu (GSI). Wszystkie różnice pomiędzy 3 pomiarem a pierwszym były istotne statystycznie. Wykres 2. Objawy somatyzacji związanych z lękami lub możliwymi chorobami somatycznymi takie jak bóle, palpitacje, napięcia, dreszcze itp. w trakcie trwania psychoterapii nieznacznie ustępowały. Po zakończeniu psychoterapii efekt leczenia pogłębił się jeszcze 6-krotnie.
Wykres 3. Objawy czucia się gorszym, nieadekwatnym w porównaniu z innymi itp., w trakcie trwania psychoterapii ustępowały. Po zakończeniu psychoterapii efekt leczenia pogłębił się jeszcze o drugie tyle. Wykres 4. Objawy właściwe dla zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego w trakcie trwania psychoterapii ustępowały. Po zakończeniu psychoterapii efekt leczenia pogłębił się jeszcze 2-krotnie.
Wykres 5. Objawy lękowe takie jak nerwowość, drżenie, przerażenie itp. w trakcie trwania psychoterapii ustępowały. Po zakończeniu psychoterapii efekt leczenia pogłębił się jeszcze 3-krotnie. Wykres 6. Objawy wrogości, takie jak agresywność, rozdrażnienie, pretensje czy wściekłość itp., w trakcie trwania psychoterapii znacząco ustępowały. Po zakończeniu psychoterapii pozytywny efekt leczenia pogłębiał się nadal.
Wykres 7. Objawy lęków fobijnych, typowych dla agorafobii w trakcie trwania psychoterapii nasiliły się, natomiast po zakończeniu psychoterapii efekt leczenia przejawił się 40% spadkiem objawów. Wykres 8. Objawy paranoidalności takie jak podejrzliwość, projekcyjne myślenie, wrogość, obawa przed byciem kontrolowanym itp w trakcie trwania psychoterapii nieznacznie ustępowały, by po zakończeniu grupy zmniejszyć się w 13-krotnie szybszym tempie. Całkowity efekt leczenia polegał na 54% spadku objawów.
Wykres 9. Objawy depresji takie jak pogorszenie nastroju, utrata energii, beznadziejność, tendencje samobójcze itp w trakcie trwania psychoterapii nieznacznie ustępowały. Po zakończeniu psychoterapii pozytywny efekt leczenia pogłębił się jeszcze 11-krotnie. Wykres 10. Objawy psychotyczności takie jak wycofanie, izolacja, cechy schizoidalne czy urojenia i halucynacje w badanej próbie miały niskie nasilenie. Niemniej w trakcie trwania psychoterapii nieznacznie ustępowały. Po zakończeniu psychoterapii efekt leczenia wzrósł dramatycznie i wyniósł ogółem 52% poprawy.
Wykres 11. Ogólny wskaźnik objawowości obniżał się podczas trwania psychoterapii a po jej zakończeniu ustępowanie objawów postępowało nadal tylko w większym nasileniu. Tak więc stwierdzono poprawę we wszystkich skalach. Można zauważyć ogólny wzorzec zdrowienia trwającego po zakończeniu psychoterapii. Co więcej, owo zdrowienie wydaje się przebiegać intensywniej po zakończeniu psychoterapii. Charakterystyczna krzywa dwuetapowego spadku objawów może być interpretowana jako efekt kuli śnieżnej, gdzie podczas psychoterapii zostaje wzbudzony proces leczący, który toczy się nadal po jej zakończeniu. W praktyce klinicznej psychoterapii MetaSystemowej ten efekt kontynuacji leczenia obserwujemy nie tylko przez pół roku ale przez około 3 lata po zakończeniu psychoterapii. Psychoterapia krótkoterminowa MetaSystemowa wydaje się być impulsem, którego wpływ rozciąga się na kilka lat. Nie bez znaczenie jest też to, że pacjent płaci za ½ roczna psychoterapię a procesu leczącego doświadcza nawet przez kolejne 3 lata. Zaznacza się tu nieobecność, częstego wszakże w różnych psychoterapiach i dominującego w leczeniu farmakologicznym wzorca nawracania objawów po zakończeniu leczenia. A tu poprawa nie tylko nie cofa się, ale jeszcze pogłębia. Sam czas trwania psychoterapii jest okresem bardzo intensywnej pracy nad sobą i trudnych przemian, co może tłumaczyć początkowy wzrost lęków agorafobijnych. Przedstawiono tu wyniki dwóch badań. Ich ograniczeniem jest, że metody badawcze były skoncentrowane głównie na objawach, nie obejmowały natomiast bardziej wielowymiarowo życia naszych pacjentów. Ponieważ w Instytucie kończone są prace nad nowym, wielowymiarowym narzędziem badawczym, WISD-OM, a monitorowanie efektywności psychoterapii MetaSystemowej są kontynuowane, możemy się spodziewać dalszego poszerzenia empirycznej, obiektywnej wiedzy o skuteczności tego kierunku psychoterapii. Wszystkich pacjentów zachęcamy by tam, gdzie się zgłaszają na psychoterapię zapoznawali się wynikami skuteczności danej placówki.