BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE WEDŁUG STANU NA KONIEC 2002 ROKU

MINISTERSTWO GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ BEZPOŚREDNIE INWESTYCJE ZAGRANICZNE W POLSCE WEDŁUG STANU NA KONIEC 2002 ROKU DEPARTAM ENT ANALIZ I PROGNOZ EKONOM ICZNYCH Warszawa, maj 2003 r. 1

SPIS TRESCI Synteza... str. 3 1. Rola inwestycji zagranicznych w gospodarce polskiej... str. 4 2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Polsce w 2002 r.... str. 7 2.1. Wielkość inwestycji zagranicznych... str. 7 2.1. BIZ wg krajów pochodzenia kapitału... str. 12 3. Struktura sektorowa inwestycji zagranicznych... str. 15 3.1. W 2002 roku... str. 15 3.2. Pod względem skumulowanej wartości... str. 16 4. Najwięksi indywidualni inwestorzy... str. 20 4.1. W 2002 roku... str. 20 4.2. Pod względem skumulowanej wartości... str. 22 5. Podsumowanie... str. 24 6. Spis tabel... str. 26 7. Spis wykresów... str. 27 8. Załączniki... str. 28 2

Opracowano: w Wydziale Analiz Gospodarczych w Departamencie Analiz i Prognoz Ekonomicznych 3

SYNTEZA W 2002 roku, wg danych Państwowej Agencji Inwestycji Zagranicznych, napłynęło do Polski 6,06 mld USD w formie BIZ. Jest to kwota ponad 1,0 mln USD mniejsza w porównaniu z rokiem poprzednim (7,1 mld USD). Spadek napływu BIZ wynika m.in. z utrzymującej się słabej koniunktury gospodarczej w świecie, w tym także w krajach Unii Europejskiej, co spowodowało zmniejszenie aktywności inwestycyjnej zagranicznych firm. Inwestycje zagraniczne krajów strefy euro w 2002 roku wyniosły 151 mld euro, podczas gdy w 2001 roku - 255,8 mld euro. Duży wpływ na zmniejszenie napływu BIZ do Polski ma też kurczenie się zasobów majątkowych przeznaczonych do prywatyzacji. Skumulowana wartość inwestycji zagranicznych na koniec 2002 roku wynosiła 65,1 mld USD, w tym inwestycji dużych tj. powyżej 1 mln USD 61,4 mld USD, zaś wg szacunku PAIZ inwestycje poniżej 1 mln USD wyniosły narastająco 3,7 mld USD. W przyszłości zagraniczne firmy planują dalsze inwestycje na kwotę 12,3 mld USD, w tym najwięcej w sferze produkcyjnej 5,5 mld USD. W strukturze napływu BIZ do Polski zachodzą korzystne zmiany. Spośród wszystkich inwestycji zrealizowanych w 2002 roku, 30% stanowiły całkowicie nowe projekty, z czego 37% stanowiły inwestycje od podstaw. Są one najbardziej wartościowe dla gospodarki, bowiem kreują nowe miejsce pracy nie tylko w nowo powstającym zakładzie, ale także w jego otoczeniu. Do korzystnych zjawisk należy zaliczyć również wzrost zainteresowania zagranicznych inwestorów przetwórstwem przemysłowym 2,1 mld USD, co stanowi 34,3% ogólnej wartości BIZ w 2002 roku. Odpowiednie wielkości w 2001 roku kształtowały się następująco: 2,0 mln USD i 27,6% Wzrost ten nastąpił kosztem spadku udziału inwestycji lokowanych głównie w handlu i naprawach oraz w pośrednictwie finansowym. Na drugim miejscu pod względem wielkości zainwestowanego w 2002 roku kapitału jest pośrednictwo finansowe, gdzie inwestorzy zagraniczni ulokowali 1,1 mld USD tj. 17,3% (w 2001 r. - 1.9 mld USD tj. 26,7%). Z ogólnej skumulowanej kwoty 61,4 mld USD, jaką dotychczas zagraniczne firmy zainwestowały w Polsce, najwięcej tj. 24,8 mld USD, przypada na przetwórstwo przemysłowe, co stanowi 40,3% ogólnej skumulowanej wartości BIZ. Najwięcej środ- 4

ków w sferze produkcyjnej zainwestowanych zostało w produkcję sprzętu transportowego tj. 6,2 mln USD, wynosząc 25,1% w przetwórstwie przemysłowym oraz 10,1% ogółu napływu BIZ do Polski. Pod względem skumulowanej wartości inwestycji pierwsze miejsce zajmują firmy francuskie, które zainwestowały w Polsce 11.503,0 mln USD. Na kolejnych miejscach są firmy z USA 7.985,2 mln USD oraz z Niemiec 7.444,6 mln USD. Na liście inwestorów, którzy zainwestowali w Polsce kwotę ponad 1,0 mln USD jest 920 firm z 35 krajów świata, w tym z Niemiec 212, z USA 126, a z Francji 89 i z Niderlandów 76. 1. Rola inwestycji zagranicznych w polskiej gospodarce. Bezpo rednie inwestycje zagraniczne spe niaj istotną rol w unowocze nieniu polskiej gospodarki. Firmy zagraniczne wprowadzaj c do polskich przedsi biorstw nowe technologie, nowe formy zarz dzania i organizacji produkcji przyczyniaj si do unowocze nienia i poprawy ich funkcjonowania. Spółki z kapitałem zagranicznym odgrywają istotną rolę w procesach przebudowy i modernizacji polskiej gospodarki. Wydatki inwestycyjne tych spółek (o liczbie pracujących 10 i więcej) na pozyskanie majątku trwałego, poniesione w 2001 roku wyniosły 47,7 mld zł, co stanowiło 63,2% łącznych nakładów inwestycyjnych wszystkich podmiotów składających bilans. 1 Tabela 1. Inwestycje w środki trwałe spółek z kapitałem zagranicznym i ich udział w inwestycjach ogółem podmiotów składających bilans w latach 1994-2001. Wyszczególnienie 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 Inwestycje w mld zł 3,9 7,7 13,2 24,5 40,5 50,7 49,0 43,8 Udział w % 19,7 27,8 33,2 40,2 52,8 62,2 61,8 63,2 Źródło: Inwestycje zagraniczne w Polsce, IKCHZ, W-wa 2003, str39. O roli i znaczeniu BIZ w gospodarce świadczy także ich udział w PKB jak i w inwestycjach ogółem, co obrazuje poniższa tabela. 1 Działalność gospodarcza spółek z działem kapitału zagranicznego w 2001 roku, GUS 2002 r. 5

Tabela 2. Napływ BIZ wg danych NBP do Polski oraz jego relacja do wartości PKB i nakładów inwestycyjnych ogółem w latach 1994-2002 Wyszczególnienie 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Napływ BIZ (w mln USD) 1.875 3.659 4.498 4.908 6.365 7.270 9.341 5.713 4.119* BIZ/PKB w % 2,0 2,9 3,1 3,4 4,0 4,7 5,9 3,1 2,2 BIZ/ inwestycje ogółem w % 12,5 15,5 15,1 14,5 16,0 18,4 23,8 14,9 11,4 *Napływ BIZ na bazie płatności, w pozostałych latach na bazie transakcji Źródło: Inwestycje zagraniczne w Polsce, IKCHZ, W-wa 2003, str. 27 Spó ki z kapita em zagranicznym odgrywaj także istotn rol w obrotach polskiego handlu zagranicznego. W 2002 roku wyeksportowały one towary o wartości 22,3 mld USD, co stanowiło 54,5% całego polskiego eksportu. Jednocześnie w stosunku do roku poprzedniego eksport zwiększył się o 17,0%, przy wzroście o 10,7% eksportu w firmach wyłącznie z kapitałem polskim 2. O tempie wzrostu eksportu spó ek z udzia em kapita u zagranicznego wiadczy tak e fakt, i w 1995 roku warto ich eksportu wynosi a zaledwie 6.9 mld USD, (stanowi o 30,0% eksportu ogó em), a zatem w ciągu 6 lat nastąpił blisko trzykrotny wzrost. Znaczny, ponad 50,0% udział podmiotów zagranicznych w polskim eksporcie świadczy o wyższy poziomie międzynarodowej konkurencyjności tych firm, jak i ich wyrobów. Najważniejszą pozycję towarową w eksporcie stanowią m aszyny i urządzenia, których wartość w 2002 roku wyniosła 6.636,9 mln USD (5644,7 w 2001 r.), co stanowiło 29,7% eksportu ogółem spółek zagranicznych oraz 73,7% łącznego eksportu w tej grupie towarowej. G ównym kierunkiem eksportu pozostaj kraje Unii Europejskiej. W 2002 roku eksport do UE wyniós 16.8 mld USD (14.3 mld USD w 2001 r.), co stanowi o 75,4% ca ego eksportu spółek. Spo ród pa stw Unii najwi kszy eksport w kwocie 7,9 mld USD realizowany by do Niemiec. Na kolejnych miejscach znalaz y si W ochy - 1,6 mld USD oraz Francja - 1,5 mld USD. Spó ki z udzia em kapita u zagranicznego maj tak e znacz cy udział w imporcie, co wynika g ównie z du ego importu inwestycyjnego jak i zaopatrzeniowego, który jest konieczny, szczególnie na pocz tku uruchamiania dzia alno ci gospo- 2 Inwestycje zagraniczne w Polsce. Raport roczny. IKCHZ, Warszawa 2003 r. str.54 6

darczej w Polsce. Warto importu w 2002 roku wynios a 32,1 mld USD, co stanowiło 58,2% całego polskiego importu. Tabela 3. Obroty handlu zagranicznego spółek zagranicznych na tle ogólnych obrotów polskiego handlu zagranicznego w latach 2001-2002 ( w mln USD) Wyszczególnienie Spółki z udziałem Podmioty z kapitałem Handel zagraniczny kapitału zagr. wyłącznie polski Polski ogółem 2001 2002 2001 2002 2001 2002 Wartość w mln USD - eksportu 19.327,8 22.341,2 16.764,4 18.668,5 36.092,2 41.009,8 - importu 28.938,4 32.095,3 21.336,8 23.017,4 50.275,1 55.112,7 - saldo - 9.610,6-9.754,2-4.572,4-4.348,8-14.182,9-14.102,9 Zmiana do roku poprzedniego - eksport ( w mln USD) 2.815,1 3.013,4 1.625,9 1.902,4 4.440,9 4.917,6 - import 553,6 3.156,9 781,5 1.680,6 1.334,9 4.837,6 - saldo 2.261,5-143,5 844,4 223,6 3.106,0 80,0 Zmiana do roku poprzedniego w % - eksport 17,0 15,6 10,7 11,4 14,0 13,6 - import 2,0 10,9 3,8 7,9 2,7 9,6 Udział w obr. handlu zagran. w % - eksport 53,6 54,5 46,4 45,5 100,0 100,0 - import 57,6 58,2 42,4 41,8 100,0 100,0 - saldo 67,8 69,2 32,2 30,8 100,0 100,0 Źródło: Inwestycje zagraniczne w Polsce. Raport roczny. IKCHZ, Warszawa 2003 r. Inwestycje zagraniczne oddzia ywuj tak e pozytywnie na rynek pracy, szczególnie wtedy, kiedy dokonywane s w formie inwestycji od podstaw (greenfield). W 2001 roku zatrudniały 957,9 tys. pracowników, z tego najwięcej tj. około 55,0% osób pracowało w spółkach zajmujących się przetwórstwem przemysłowym, 19,0 % w handlu i naprawach, a 10,0% w transporcie składowaniu i łączności. 3 PAIZ szacuje, i tylko w 2002 roku dzi ki inwestycjom zagranicznym typu greenfield powsta o w Polsce blisko 4.500 nowych miejsc pracy. Jednocze nie powstaj te nowe miejsca pracy w ich otoczeniu, g ównie w firmach kooperuj cych oraz w us ugach. Szacuje si, i jedno miejsce pracy powsta e w wyniku inwestycji zagranicznych generuje rednio cztery nowe miejsca pracy w ich otoczeniu. Z tych to m.in. powodów stale wzrastaj cy poziom inwestycji zagranicznych w Polsce nale y uzna za element pozytywny i wa ny dla naszej gospodarki. 3 / Działalność gospodarcza spółek z działem kapitału zagranicznego w 2001 roku, GUS 2002 r. 7

2. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w 2002 roku 2.1. Wielkość inwestycji zagranicznych Rok 2002 nie był korzystny dla zagranicznych inwestycji nie tylko w Polsce, ale i w świecie. Wynika to z faktu osłabienia światowej koniunktury gospodarczej, której towarzyszył spadek aktywności inwestycyjnej korporacji międzynarodowych. Szereg znanych, inwestujących także mi.in w Polsce, międzynarodowych koncernów w tym m.in. France Telecom zanotował w 2002 roku rekordową stratę 20,7 mld euro, największą w historii francuskiego przemysłu. Również niemiecki operator telekomunikacyjny Deutsche Telekom zakończył 2002 rok stratą netto w wysokości 24,6 mld euro, największą w historii Niemiec i drugą w historii Europy. Straty odnotowały także niektóre koncerny samochodowe, w tym m.in. Fiat, który przeprowadził głęboką restrukturyzację, sprzedając część aktywów i zwalniając 15,0 tys. pracowników. Trudności finansowe dużych m iędzynarodowych koncernów przełożyły się także na znaczne ograniczenie ich aktywności inwestycyjnej, w tym również na zmniejszenie inwestycji zagranicznych. Wartość inwestycji zagranicznych w świecie w 2002 roku Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD) szacuje na kwotę 534 mld USD, tj. o 27% mniej w porównaniu z 2001 rokiem i aż 64,2 % w porównaniu z 2000 rokiem. Według danych publikowanych przez Eurostat bezpośrednie inwestycje krajów Unii Europejskiej w 2002 roku za granica wyniosły 140,4 mld euro, wobec 267,9 mld euro w 2001 roku 4. Oznacza to spadek o 48,0%. W 2001 roku w porównaniu z poprzednim spadek BIZ wynosił 34,0%. A zatem począwszy od 2001 roku następuje znaczący spadek inwestycji zagranicznych państw UE. Natomiast napływ BIZ do krajów UE w 2002 roku wyniósł 76,2 mld euro, podczas gdy w roku poprzednim 117,3 mld euro. Oznacza to spadek o 35,0%. Te niekorzystne tendencje miały również ujemny wpływ dla Europy Środkowej i Wschodniej. Szacuje się, że po raz pierwszy od 1996 roku odnotowano niewielki tj. o 200,0 mln USD spadek porównaniu z rokiem poprzednim napływu BIZ do tego regionu do poziomu 27,0 mld USD. 4 Komunikat Eurostatu 73/2003 8

Wykres 1. Napływ BIZ w świecie w latach 1990-2002 w mld USD 1600 1400 1492 1200 1088 1000 800 694 735 600 400 200 202 156 168 222 257 330 386 478 534 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Źródło: UNCTAD, PAIZ Wpłynęło to także negatywnie m.in. na wielkość inwestycji zagranicznych w Polsce. Na podstawie wstępnych danych NBP 5 wartość inwestycji zagranicznych wyniosła około 4.119 mln USD, podczas gdy w analogicznym okresie roku ubiegłego 6.995 mln USD. Spadek o 2.876 mln USD tj. o 41,0%. Tabela 4. Napływ BIZ wg NBP ROK I kw. II. kw. I półr. III kw. za trzy kw. IV. kw. Ogółem 2001 1.413 1410 2.823 1.326 4.149 2.846 6.995 2002 989 858 1.847 912 2.659 1.460 4.119 Źródło: NBP, Bilans Płatniczy NBP 5 Pozycja "Inwestycje bezpośrednie :saldo" z Bilansu Płatniczego NBP. Dane te obejmują jedynie wpływy gotówkowe bez np. aportów rzeczowych. 9

Według danych Państwowej Agencji Inwestycji Zagranicznych 6 w 2002 roku do Polski napłynęło w formie bezpośrednich inwestycji zagranicznych 6,06 mld USD, podczas gdy w analogicznym okresie roku poprzedniego 7,1 mld USD. Jest to mniej o ponad 1,0 mld USD tj. o 14,7% w porównaniu z rokiem ubiegłym i o ponad 4,5 mld mniej niż w 2000 roku. Jednakże na duży napływ BIZ w 2000 roku miała prywatyzacja Telekomunikacji Polskiej S.A. za kwotę ca 3,0 mld USD. Wykres.2. Napływ BIZ do Polski w latach 1993-2002 w mln USD 12000 10000 9574 10601 8000 7891 7147 6000 5197 5678 6064 4000 2830 2510 2000 1491 0 Źródło: PAIZ 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Skumulowana wartość inwestycji zagranicznych na koniec 2002 roku wynosiła 65.114,6 mln USD, w tym inwestycji dużych tj. powyżej 1 mln USD - 61.447,4 mln USD. Jednocześnie PAIZ szacuje, że inwestycje poniżej 1 mln USD wyniosły narastająco 3.667,2 mln USD. Zmniejszenie nap ywu BIZ w 2002 r. wynika także z ograniczenia procesów prywatyzacyjnych Polsce w porównaniu z rokiem poprzednim. Jednocześnie firmy zagraniczne zadeklarowały w najbliższej przyszłości dalsze inwestycje w Polsce na kwotę 12,9 mld USD. 6 Między danymi NBP i PAIZ występują różnice metodologiczne. NBP podaje stan zobowiązań zagranicznych z tytułu inwestycji bezpośrednich w bilansie pasywów zagranicznych na podstawie sprawozdań podmiotów gospodarczych. Natomiast PAIZ zbiera dane metodą ankietową: rozsyła zapytania na temat BIZ do poszczególnych inwestorów zagranicznych, koncentrując swoją uwagę na inwestycjach dużych (powyżej 1 mln USD). Uzyskane odpowiedzi służą do określenia wielkości BIZ. Bywa, że nie wszystkie rejestrowane przez PAIZ w danym roku inwestycje są realizowane w tym roku i w deklarowanej wysokości. W rezultacie oceny PAIZ mają charakter szacunkowy i są wyższe od danych NBP oraz GUS. Ocenia się jednak, że dane PAIZ oddają prawidłowo dynamikę przypływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Polski, zwłaszcza w okresie ostatnich pięciu lat transformacji gospodarki w Polsce. 10

Polska w roku 2002, mimo obni enia poziomu BIZ, pozostaje nadal atrakcyjnych krajem spośród państw Europy rodkowej i Wschodniej pod wzgl dem wielko- ci nap ywu bezpo rednich inwestycji zagranicznych. Wg danych UNCTAD do krajów Europy rodkowo-wschodniej nap yn o w 2002 roku inwestycji zagranicznych na czn kwot 27,0 mld USD, w tym do Polski 6,06 mld USD, co stanowi 22,4%. Jednakże w 2002 roku spadek zagranicznych inwestycji w krajach Europy Środkowej i Wschodniej wyniósł 200,0 mln USD tj. ca 1,0%, to w Polsce spadek wyniósł ponad 1,0 mld USD tj. 15,0%. To dowodzi, iż coraz trudniej jest przekonać zagraniczne firmy do inwestowania w Polsce. Znaczne zmniejszenie napływu BIZ odnotowały również Węgry. Według danych otrzymanych z Wydziału Ekonomiczno-Handlowego polskiej Ambasady w Budapeszcie, w 2002 roku napłynęło 908 mln euro w formie bezpośrednich inwestycji, podczas gdy w roku poprzednim - 2.715 mln euro. Skumulowana wartość BIZ na koniec 2002 roku wyniosła 27.598 mln euro 7. Po okresie wielkich prywatyzacji przeprowadzonych w latach 90-tych, doszło do nasycenia gospodarki inwestycjami zagranicznymi. W przemyśle udział firm z kapitałem zagranicznym zbliża się do 73%, zatrudniają one 47% pracujących, osiągają 72% obrotów i 89% eksportu. Największym inwestorem na Węgrzech są Niemcy (Siemens, Audi), na które przypada 1/3 inwestycji zagranicznych, przed USA - 1/4 (IBM, Flextronics - elektronika, GM - motoryzacja) i Francją. W ostatnich paru latach stała się Słowacja jedną z najatrakcyjniejszych lokalizacji kapitału dla inwestorów zagranicznych. W ubiegłym roku przyciągnęła ponad 4,5 mld dolarów w formie BIZ. To ponad dwa razy tyle co w 2001 roku i blisko wyniku Polski. 8 W 2002 roku zagraniczni inwestorzy ulokowali tam 182 mld koron, podczas gdy rok wcześniej było to 74 mld koron. (Dla porównania, od 1.01.1993 roku do 31.12.1999 ogółem napłynęło 1,9 mld USD 9 ). Wg danych Banku Centralnego Słowacji największą kwotę przeznaczono na projekty prywatyzacyjne (152 mld koron), w tym m.in. na akcje lokalnego monopolisty paliwowego SPP. Zdaniem analityków taki rok jak 2002 może już się nie powtórzyć. Analitycy z angielskiej firmy The Economist Intelligence Unit Limited zakładają, iż napływ BIZ w 2003 roku wyniesie 1,9 mld USD. Dzięki inwestycjom zagranicznym Słowacja stała się także liczącym się producentem 7 Sprawozdanie ekonomiczne za rok 2002, WEH, Budapeszt, marzec 2003 8 Reuters, 06.05.2003 r. 9 Kapitał zagraniczny w gospodarce słowackiej i strategia jego wspierania. WEH, Bratysława, 2003 r. 11

samochodów. Już teraz przem ysł samochodowy, to najważniejsza gałąź słowackiego przemysłu. Od 10 lat w Bratysławie istnieją bowiem zakłady Volkswagena, które zatrudniają 9 tys. osób i w ub. roku wyprodukowały ponad 225 tys. samochodów. W 2002 roku wartość eksportu pojazdów samochodowych wyniosła 2.142,4 mln USD, co stanowiło 14,9% całego eksportu Słowacji 10. Eksport samochodów jest największą pozycją towarową słowackiego eksportu. Pozycja Słowacji w tej dziedzinie jeszcze się wzmocni. Obecnie budowana jest kosztem 700,0 mln euro przez PSA Peugeot- Citroen w Tarnawie fabryka samochodów. Pierwsze samochody małolitrażowe wyjadą z Trnawy na początku 2006 roku. Roczna produkcja ma wynieść ponad 300 tys. pojazdów. Pracę w zakładach PSA ma znaleźć 3,5 tys. osób, a kolejne 6-7 tys. miejsc pracy może powstać w firmach współpracujących z francuską fabryką. Tabela 5. Napływ inwestycji zagranicznych do Czech, Słowacji i Węgier w latach 1995-2002 oraz prognoza na 2003 (mln USD) Kraj 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 prognoza Czechy 2.568 1.435 1.287 3.699 6.313 4.986 4.923 8.200 5.000 Słowacja 235 351 174 561 355 2.053 1.475 4.000 1.900 Węgry 4.518 2.274 2.167 2.037 1.977 1.647 2.439 1.300 2.000 Polska 3.659 4.498 4.908 6.365 7.270 9.341 5.713 5.700 6.800 Źródło: The Economist Intelligence Unit, 2003 Z porównania napływu BIZ per capita wynika, iż zagraniczne firmy zainwestowały w 2002 roku w Polsce znacznie mniej niż w Czechach i Słowacji. W 2002 roku Polska wyprzedziła jedynie Węgry. Jednakże w latach poprzednich, do tego kraju per capita napływało więcej inwestycji zagranicznych niż do Polski, co prezentuje poniższa tabela. Tabela 6. Napływ inwestycji zagranicznych per capita do Czech, Słowacji i Węgier w latach 1995 2002 oraz prognoza na 2003 (w USD) Kraj 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 prognoza Czechy 248,7 139,2 124,9 359,4 614,1 485,4 481,7 799,5 487,8 Słowacja 43,8 65,3 32,3 104,0 65,7 379,6 272,5 737,7 737,7 Węgry 438,8 221,3 211,5 199,5 194,3 162,5 241,3 129,0 199,1 Polska 94,8 116,4 126,9 164,6 188,1 241,7 147,9 147,6 176,0 Źródło: The Economist Intelligence Unit, 2003 10 Sprawozdanie ekonomiczne za rok 2002, WEH, Bratysława, marzec 2003 12

Również Czechy skutecznie przyciągają zagranicznych inwestorów. W 2002 roku stały się liderem w napływie bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Według danych opublikowanych przez Czeski Bank Narodowy napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych do Republiki Czeskiej osiągnął w 2002 roku wartość 8,5 mld USD, co jest nie notowaną dotychczas wielkością. W 2001 roku napływ BIZ wyniósł 4,9 mld USD. Do dnia 31 grudnia 2002 roku skumulowana wartość inwestycji zagranicznych w tym kraju wyniosła 35,2 mld USD. Ponad 45% wszystkich bezpośrednich inwestycji zagranicznych do czeskiej gospodarki pochodzi ze sprzedaży udziałów należących do państwa w prywatyzowanych zakładach 11. Do największych inwestorów należą tradycyjnie Niemcy, którzy w 2002 roku zainwestowali 4.752,6 mln USD (1.375,1 mln USD w 2001 r.) oraz Niderlandy 950,0 mln USD. Największa ilość inwestycji zagranicznych skierowana była do sektora transportu i telekomunikacji 4.130,0 mln USD (843,5 mln USD w 2001 r.) Stanowi to 49,0% ogólnej wartości BIZ w 2002 r. Decydujący wpływ na tak duży udział sektora transportu i telekomunikacji w napływie inwestycji miała sprzedaż firmy Transgas niemieckiemu koncernowi RWE. Drugim sektorem co do wielkości napływu kapitału zagranicznego był sektor przemysłu przetwórczego, gdzie wartość inwestycji osiągnęła 1,7 mld USD i była wyższa o ponad 250 mln USD w porównaniu z rokiem poprzednim. Przedsiębiorstwa, z majątkowym udziałem firm zagranicznych mają z każdym kolejnym rokiem większy wpływ na rozwój gospodarczy Republiki Czeskiej. Przyczyniają się do unowocześniania sfery produkcyjnej oraz wzrostu wydajności pracy i eksportu. Firmy z udziałem kapitału zagranicznego wyeksportowały w roku 2002 towary o wartości prawie 30 mld USD. Liczba zatrudnionych w tych firmach wzrosła z 574 tys. w 2001 roku do 614 tys. pracowników w 2002 roku. Na koniec 2002 roku skumulowana wartość bezpośrednich zagranicznych inwestycji w Rosji wg danych Państwowego Komitetu Federacji Rosyjskiej ds. Statystyki wyniosła 20.351 mln USD, co stanowi ca 1/3 wartości napływu BIZ do Polski, z czego najwięcej zainwestowały firmy am erykańskie tj. 4.220 mln USD. 2.2. BIZ według krajów pochodzenia kapitału 11 Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Republice Czeskiej w latach 2001-2002, WEH, Praga 13

W 2002 roku inwestycje zagraniczne pochodziły głównie z Europy i Stanów Zjednoczonych AP. Najwięcej bezpośrednich inwestycji zagranicznych napłynęło z Wlk Brytanii - 1.365 mln USD, stanowiąc ca 23% ogółu napływu BIZ do Polski w 2002 r. Na drugim miejscu uplasowały się firmy niderlandzkie z kwotą BIZ w wysokości 1.072 mln USD (17,7%), a na trzecim firmy z USA - 887 mln USD. Na kolejnych miejscach znalazły się firmy francuskie - 742 mln USD, następnie niemieckie - 562 mln USD oraz belgijskie 496 mln USD. Łączna kwota napływu BIZ z tych sześciu w/w krajów wyniosła 5.124,0 mln USD, co stanowiło 84,5% ogólnej kwoty napływu bezpośrednich inwestycji do Polski w 2002 roku. Na liście krajów pod względem skumulowanej wartości napływu BIZ do Polski, nie zaszły, w porównaniu ze stanem na koniec 2001 roku, żadne istotne zmiany. Na pierwszym miejscu są nadal inwestorzy francuscy, którzy zainwestowali łącznie 12,2 mld USD, tj. 19,8% ogółu BIZ w Polsce. Największe kwoty ulokowali m.in. w telekomunikacji (France Telecom i Vivendii) łącznie 4.443,0 mln USD tj. 36,5% ogólnej wartości francuskich inwestycji w Polsce oraz w handel i naprawy ( firmy Casino, Carrefour, Auchan) łącznie 2.396,2 mln USD tj. 19,7% ogólnej kwoty inwestycji francuskich w Polsce. Te dwa w/w obszary działalności stanowią 56,2% skumulowanej wartości inwestycji francuskich w Polsce. W ostatnich paru latach francuscy inwestorzy wykazują duże zainteresowanie inwestowaniem w Polsce. Dla porównania, wartość francuskich inwestycji w Polsce w 2000 r wynosiła 7,9 mld USD, a w 1999 r - 3,9 mld USD. Wzrostowi zaangażowania kapitałowego towarzyszy zwię-kszająca się liczba firm francuskich. Na koniec 2002 r. inwestorów francuskich, któ-rzy ulokowali kwotę powyżej 1,0 mln USD, było 93, podczas gdy w roku poprzednim 89. Jednocześnie firmy francuskie planują dalsze inwestycje w Polsce na kwotę 2,3 mld USD. Drugie miejsce pod względem wartości inwestycji zajmują firmy z USA z kwotą zainwestowanego kapitału w wysokości 8,7 mld USD. Ich udział w inwestycjach zagranicznych ogółem wyniósł 14,2%. Również pod względem liczby inwestorów (128) Stany Zjednoczone zajmują drugie miejsce. Do największych amerykańskich inwestorów należą Citibank (1,3 mld USD) oraz General Motors Corporation (0,8 mld USD), producent samochodów Opel. Ponadto firmy amerykańskie zadeklarowały dalsze inwestycje na kwotę przekraczającą 2,5 mld USD. Z żadnego innego kraju firmy nie planują tak znaczących inwestycji w Polsce. Na zwiększenie napływu BIZ z USA niewątpliwie wpłynie offset z tytułu zakupu myśliwca wielozadaniowego. 14

Trzecią pozycję zajęli inwestorzy z Niemiec, których zainwestowany kapitał wynosi 8,7 mld USD. Stanowi to 12,8% ogólnej wartości BIZ w Polsce. Jednocześnie firmy niemieckie zadeklarowały dalsze inwestycje w Polsce na kwotę 1,7 mld USD. Niemcy od lat zajmują pierwsze miejsce pod względem liczby inwestorów. Na koniec grudnia 2002 r. obecnych było 231 firm i ich liczba wzrosła o 19 w okresie 2002 roku. Tabela 7. Skumulowana wartość BIZ w 2002 roku w Polsce według kraju pochodzenia kapitału w mln USD. Skumulowana wartość L.p. Kraj pochodzenia zainwestowanego kapitału na : Poz. na liście w 2001 r. Plany inwestycyjne Liczba inwest orów 31.12.2001 31.12.2002 Udział w % 1. 1. Francja 10.220,8 12.172,1 19,8 2.261,2 93 2. 2. USA 7.806,0 8.736,1 14,2 2.522,5 128 3. 3. Niemcy 7.138,3 7.841,0 12,8 1.672,3 231 4. 4. Niderlandy 4.584,6 5.846,1 9,5 728,3 91 5. 6. Wielka Brytania 2.667,0 4.051,8 6,6 515,8 45 6. 5. Włochy 3.501,4 3.696,2 6,0 1.085,5 62 7. 8. Szwecja 2.312,1 2.788,8 4,5 334,6 57 8. 7. Międzynarodowe 2.465,7 2.424,7 3,9 697,0 17 9. 13. Dania 915,0 1.839,2 3,0 303,0 43 10. 15. Belgia 1.162,1 1.645,3 2,7 205,8 23 11. 9. Korea 1.618,7 1.465,3 2,4 1,2 4 12. 10. Rosja 1.286,4 1.323,2 2,2 300,0 3 13. 12. Irlandia 1.041,2 1.059,7 1,7 31,2 2 14. 14. Cypr 914,8 998,9 1,6 184,0 3 15. 15. Szwajcaria 904,7 925,0 1,5 334,9 24 16. 16. Austria 818,7 795,3 1,3 81,8 39 17. 22. Hiszpania 380,2 592,2 1,0 38,5 13 18. 20. Portugalia 493,1 560,2 0,9 66,6 4 19. 19. Grecja 501,5 558,0 0,9 4,0 4 20. 21. Finlandia 424,1 405,6 0,7 102,8 16 21. 18. Japonia 517,5 351,8 0,6 365,5 11 22. 23. Kanada 250,2 314,0 0,5 284,4 14 23. 17. Norwegia 546,3 304,3 0,5 73,9 13 24. 24. Chorwacja 173,0 173,0 0,3 16,0 2 25. 26. Luksemburg 77,8 143,3 0,2 23,3 10 26. 25. Turcja 100,1 100,1 0,2 58,0 4 Razem kraje od poz. 1 do 26 52.821,3 61.111,2 99,5 12.292,1 956 Pozostałe 9 krajów 330,9 336,2 0,5 574,3 23 Razem inwestycje powyżej 1 mln USD 53.152,2 61.447,4 100,0 12.866,4 979 Szacunkowe BIZ poniżej 1 mln USD 3.681,3 3.667,2 OGÓŁEM 56.833,5 65.114,6 Źródło: PAIZ 15

Na czwartym miejscu są Niderlandy - 5,8 mld USD, a na piąte awansowała Wlk Brytania - 4.1 mld USD. Łącznie firmy z tych pięciu w/w krajów zainwestowały kwotę 38,6 mld USD, co stanowi 62,9% ogólnej kwoty napływu BIZ do Polski. Z ogólnej skumulowanej kwoty 61.447,4. mln USD jaka napłynęła do Polski w formie BIZ (inwestycje powyżej 1,0 mln USD), najwięcej tj. 45.189,5 mln USD wynoszą inwestycje krajów Unii Europejskiej i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. Stanowi to 73,5% ogólnej skumulowanej wartości BIZ. Wartość zaangażowanego przez EBOR kapitału na koniec 2002 roku wynosiła 1.194,6 mln USD. Wykres 3. Liczba inwestorów zagranicznych w latach 1993-2002 (na koniec roku) 1200 1000 800 714 799 885 906 979 600 496 585 400 200 192 267 362 0 Źródło: PAIZ 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 W Polsce obecni są inwestorzy z 35 krajów świata, a liczba firm, które zainwestowały kwotę powyżej 1,0 mln USD wyniosła 979. W porównaniu z 2001 rokiem to o 73 firmy więcej. 3. Struktura sektorowa inwestycji zagranicznych 3.1. BIZ w 2002 roku Struktura sektorowa BIZ w 2002 roku znacznie odbiega od kierunków alokacji kapitału w roku poprzednim. W 2002 roku najwięcej środków inwestorzy zagraniczni 16

ulokowali w przetwórstwie przemysłowym. Wartość napływu BIZ wyniosła 2.080,0 mln USD, co stanowi 34,3% ogólnej wartości. Odpowiednie wielkości w 2001 roku kształtowały się następująco: 1.973,9 mln USD i 27,6% Wzrost ten nastąpił kosztem spadku udziału inwestycji lokowanych głównie w handlu i naprawach oraz w pośrednictwie finansowym. Największe środki zainwestowano w produkcję:! sprzętu transportowego 725,2 mln USD (236,0 mln USD w 2001 r.), co stanowiło 34,9% kapitału zainwestowanego w sektorach produkcyjnych.! artykułów spożywczych, napojów i tytoniu 600,4 mln USD (656,1 mln USD w 2002 r.), co stanowiło 28,9% środków ulokowanych w działalności produkcyjnej.! wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych 296,0 mln USD (336,5 mln USD w 2001 r.), co stanowiło 14,2% środków ulokowanych w działalności produkcyjnej. W tych trzech w/w obszarach zainwestowano łącznie 1.621,6 mln USD, co stanowi 78,0% napływu BIZ do działalności produkcyjnej. W 2002 roku duże zainteresowanie wykazali zagraniczni inwestorzy lokowaniem środków w produkcję chemikaliów i wyrobów chemicznych. Wartość BIZ wyniosła 246,0 mln USD, podczas gdy w roku poprzednim zaledwie 34,2 mln USD. Drugim obszarem pod względem wielkości napływu inwestycji zagranicznych jest pośrednictwo finansowe, gdzie zagraniczni inwestorzy ulokowali 1.052,0 mln USD, co stanowiło 17,3% ogólnej wartości BIZ w 2002 r. Odpowiednio w 2001 roku: 1.907,0 mln USD i 26,7%. Na trzecim miejscu pod względem wielkości napływu BIZ jest handel i naprawy, gdzie zainwestowano kwotę 749,7 mln USD, co stanowi 12,4% wartości BIZ. W 2001 r. odpowiednie wielkości wyniosły: 2.096 mln USD i 29,3%. Zatem w 2002 roku wystąpiły korzystne zmiany struktury w napływie bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Nastąpił wzrost napływu BIZ do sfery produkcyjnej. Łącznie w tych trzech w/w obszarach tj. w działalności produkcyjnej, pośrednictwie finansowym oraz w handlu i naprawach zagraniczne firmy zainwestowały kwotę 3.881,7 mln USD, co stanowi 64,0% ogólnej kwoty BIZ w 2002 roku. 3.2. Pod względem skumulowanej wartości 17

Z ogólnej kwoty 61.447,4 mln USD, jaką dotychczas zagraniczne firmy zainwestowały w Polsce, najwięcej tj. 24.753,7 mln USD, przypada na przetwórstwo przemysłowe, wynosząc 40,3% ogólnej skumulowanej wartości BIZ w Polsce. Najwięcej środków w sferze produkcyjnej zainwestowanych zostało w produkcję sprzętu transportowego tj. 6.219,4 mln USD, co stanowi 25,1% wartości BIZ w przetwórstwie przemysłowym oraz 10,1% ogółu napływu BIZ do Polski. Produkcja środków transportu jest w Polsce zdominowana przez kapitał zagraniczny. W branży motoryzacyjnej największymi inwestorami są znane międzynarodowe koncerny samochodowe: Fiat, General Motors, Isuzu, Volkswagen, Toyota, Volvo i inne. Zdecydowana większość produkcji w/w firm, a w przypadku takich firm jak na przykład Volkswagen Motor Polska spółka z o.o w Polkowicach i Isuzu Motors Polska w Tychach, Toyota, cała ich produkcja jest kierowana na eksport. Wg danych CIHZ wartość eksportu pojazdów samochodowych i ich części (poz. 87) w 2002 roku wyniosła 3.812,9 mln USD, podczas gdy w roku poprzednim 3.267,1 mln USD. Również systematycznie wzrasta eksport silników wysokoprężnych (poz. 8408), produkowanych przez zagraniczne firmy. W 2002 roku ich wartość wyniosła 1.515,1 mln USD i była większa o 17,5% w porównaniu z rokiem poprzednim. Firmy zajmujące się w Polsce produkcją środków transportu należą do ścisłej czołówki największych eksporterów. Dla przykładu Fiat wyprodukował w Polsce w 2002 roku 158,5 tys. samochodów, z czego 119,8 tys. zostało wyeksportowanych 12. Natomiast firma Volkswagen Motor Polska w Polkowicach, produkująca silniki wysokoprężne została wyróżniona w 2003 roku Nagrodą Gospodarczą Prezydenta RP w kategorii Najlepszego Eksportera. Wartość eksportu za 2002 rok 1.039 mln USD, co stawia ją w rzędzie najwięks zych polskich eksporterów. Jednocześnie firmy motoryzacyjne planują w najbliższej przyszłości dalsze inwestycje na kwotę 927,3 mln USD, w tym najwięcej zam ierzają zainwestować: firma Volkswagen - 250,0 mln USD oraz Toyta 185,0 mln USD. Drugą pozycję pod względem wielkości zainwestowanego kapitału zajmuje produkcja artykułów spożywczych, napojów i tytoniu, gdzie zainwestowanych zostało 5.984,0 mln USD. Stanowi to 24,2% BIZ w przetwórstwie przemysłowym oraz 9,7% ogólnej kwoty BIZ w Polsce. Do największych inwestorów należą firmy: Coca-Cola Hellenic Bottling Company, która zainwestowała kwotę 513,0 mln USD oraz Phlips 12 Źródło :Fiat Auto Poland 18

Moris i Imperial Tobacco PLc, Każda z tych firm zainwestowała kwotę 500,0 mln USD. Jednocześnie zagraniczne firmy zadeklarowały dalsze inwestycje na kwotę 600,4 mln USD. Kolejną sekcją przetwórstwa przemysłowego, gdzie zagraniczne firmy ulokowały znaczące środki finansowe, jest produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych. Skumulowana wartość BIZ na koniec 2002 roku wyniosła 3.383,4 mln USD, co stanowi 13,7% napływu BIZ do sfery produkcyjnej. Największym inwestorem jest tu francuska firma Saint-Gobain, która zainwestowała 610,0 mln USD. Posiada ona kilkanaście spółek w różnych regionach kraju zajmujących się produkcją szkła i materiałów budowlanych. Znaczącymi inwestorami są także niderlandzka firma CBR Baltic N.V, która zainwestowała 496,5 mln USD, posiadająca m.in. udziały w Cementowni Górażdże, Groszowice ( Opole) i Wiek (Ogrodzieniec) oraz francuska firma Lafarge, która zainwestowała 357,0 mln USD. Ta ostatnia firma posiada udziały m.in. w Kombinacie Cementowo-Wapienniczym Kujawy oraz w Cementowni Małogoszcz i Wierzbica. Ponadto firmy planują w tym obszarze dalsze inwestycje na kwotę 950,2 mln USD, z czego najwięcej zam ierzają zainwestować firma Lafarge 252,0 mln USD oraz niemiecka firma Dyckerhoff Zement International GmbH - 193,5 mln USD. Jej dotychczasowe inwestycje w Polsce wynoszą 135,0 mln USD. Łącznie w tych trzech w/w działach przetwórstwa przemysłowego zainwestowano kwotę 15.586,8 mln USD, co stanowi 25,4% ogólnej skumulowanej wartości BIZ w Polsce oraz 63,0% kwoty ulokowanej w przetwórstwie przemysłowym. Wykres 4. Struktura napływu BIZ wg sektorów na koniec 2002 r. Budownictwo 5,3% Transport, łączność 10,2% Zaopa trywanie w energię el. gaz i wodę 3,7% Pozostałe 6,4% Przetwórstwo przemysłowe 40,3% Ha ndel i naprawy 12,3% Pośrednictwo finansowe 21,8% 19

Źródło: PAIZ Na drugim miejscu pod względem wielkości BIZ jest pośrednictwo finansowe z kwotą zainwestowanego kapitału w wysokości 13.393,2 mln USD. Jego udział stanowi 21,8% (23,0% w 2001 r.) całości inwestycji zagranicznych w Polsce. Trzecią pod względem wielkości napływu BIZ jest sekcja handel i naprawy, gdzie zagraniczni inwestorzy ulokowali 7.586,3 mln USD. Stanowi to 12,3 % ogólnej kwoty inwestycji zagranicznych w Polsce. Skumulowana wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w tych trzech wyżej wymienionych sekcjach tj. w przetwórstwie przemysłowym, pośrednictwie finansowym oraz w handlu i naprawach wyniosła 45.733,2 mln USD (36.959,5 mln USD w 2001 r.), co stanowi 74,4% ogólnej wartości BIZ w Polsce. Strukturę napływu BIZ wg sekcji i działów PKD za 2002 rok przedstawiono w tabeli 7, natomiast za okres 1997-2002 w załączniku nr 1. Tabela 8. Wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Polsce wg sekcji i działów PKD (stan na 31.12.2002 w mln USD) Sekcje i działy PKD Przetwórstwo przemysłowe w tym produkcja: Kapitał zainwestowany w 2002 r. Skumulowane BIZ na koniec 2002 r. Udział w % Plany inwestycyjne 2.080,0 24.753,7 40,3 5.475,3 - sprzętu transportow ego 725,2 6.219,4 10,1 927,3 - art. spożyw czych napojów, tytoniu 600,4 5.984,0 9,7 417,5 - w yrobów z pozost sur. niemetalicznych 296,0 3.383,4 5,5 950,2 - chemikaliów i w yr. chemicznych 245,7 1.925,0 3,1 796,4 - papieru, dział. publikacyjna i poligraficzna 148,3 1.728,1 2,8 287,4 - urządzeń elektrycznych i optycznych 100,4 1.678,1 2,7 279,9 - drew na i w yrobów z drew na 48,9 1.339,6 2,2 203,2 - w yrobów z gumy i tw orzyw sztucznych 26,1 647,9 1,1 408,8 - metali i przetw orzonych w yroby z metali 9,9 548,1 1,0 787,1 - maszyn i urządzeń gdzie indziej nie sklasyfikow ana -1,7 524,4 0,9 86,4 - gdzie indziej nie sklasyfikow ana -9,2 452,3 0,7 284,5 - tkanin i w yrobów w łókienniczych -10,0 308,8 0,5 46,1 - skór i w yroby ze skóry -100,0 14,6 0 0,5 Pośrednictwo finansowe 1.052,0 13.393,2 21,8 197,4 Handel hurtowy i detaliczny, naprawy 749,7 7.586,3 12,3 908,5 Transport gospod. magazynowa i łączność 691,0 6.251,4 10,2 625,9 20