Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk

Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk Wydawnictwo Key Text

Instytut Nauk Ekonomicznych Polskiej Akademii Nauk Wydawnictwo Key Text

Opracowanie graficzne i typograficzne Jacek Tarasiewicz Redaktor Małgorzata Bednarkiewicz Copyright by Wydawnictwo Key Text ISBN: 978-83-87251-03-1 Warszawa 2013 Wydawnictwo Key Text sp. z o. o. ul. Sokołowska 9, lok. 410, 01-142 Warszawa tel. 22 632 11 36, faks wew. 212 www.keytext.com.pl wydawnictwo@keytext.com.pl

Spis treści Wstęp... 7 I. Alfred Nobel i nagroda jego imienia... 11 II. Zasady przyznawania Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych. 15 III. Zdobywcy Nagrody Nobla i ich poglądy... 23 1969 Ragnar Frisch, Jan Tinbergen... 27 1970 Paul A. Samuelson... 32 1971 Simon Kuznets... 40 1972 Kenneth J. Arrow, John R. Hicks... 44 1973 Wassily Leontief... 52 1974 Friedrich A. von Hayek, Gunnar K. Myrdal... 56 1975 Leonid Kantorowicz, Tjalling C. Koopmans... 63 1976 Milton Friedman... 66 1977 James E. Meade, Bertil Ohlin... 79 1978 Herbert A. Simon... 83 1979 Arthur Lewis, Theodore W. Schultz... 86 1980 Lawrence R. Klein... 90 1981 James Tobin... 92 1982 George J. Stigler... 95 1983 Gerard Debreu... 98 1984 Richard Stone... 103 1985 Franco Modigliani... 107 1986 James M. Buchanan.......................................... 110 1987 Robert Solow... 113 1988 Maurice Allais... 116 1989 Trygve Haavelmo... 119 1990 Harry M. Markowitz, Merton H. Miller, William F. Sharpe... 123 1991 Ronald H. Coase... 128 1992 Gary S. Becker... 131 1993 Robert W. Fogel, Douglass C. North... 133 1994 John C. Harsanyi, John F. Nash Jr., Reinhard Selten... 135 1995 Robert E. Lucas... 139 1996 James A. Mirrlees, William Vickrey... 147 1997 Robert C. Merton, Myron S. Scholes... 150 1998 Amartya Kumar Sen... 154 1999 Robert A. Mundell... 158 2000 James J. Heckman, Daniel L. McFadden... 166

6 Nobel z ekonomii 2001 George A. Akerlof, A. Michael Spence, Joseph E. Stiglitz... 170 2002 Daniel Kahneman, Vernon L. Smith... 175 2003 Robert F. Engle III, Clive W.J. Granger... 179 2004 Finn E. Kydland, Edward C. Prescott... 182 2005 Robert J. Aumann, Thomas C. Schelling... 186 2006 Edmund S. Phelps... 191 2007 Leonid Hurwicz, Eric S. Maskin, Roger B. Myerson... 196 2008 Paul Krugman... 201 2009 Elinor Ostrom, Oliver E. Williamson... 207 2010 Peter A. Diamond, Dale T. Mortensen, Christopher A. Pissarides.. 215 2011 Thomas J. Sargent, Christofer A. Sims... 224 IV. Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody. 231 Literatura wykorzystana... 245 Indeks... 249

Wstęp 7 Wstęp Nagroda Banku Szwecji w dziedzinie nauk ekonomicznych dla uczczenia pamięci Alfreda Nobla, jak brzmi pełna nazwa Nagrody Nobla w ekonomii, jest najbardziej prestiżowym wyróżnieniem, jakie może spotkać ekonomistę. Analiza dorobku laureatów tej nagrody stanowi okazję nie tylko do poznania osiągnięć znajdujących tak wysoką formę międzynarodowego uznania, rodzi także możliwość wzbogacenia własnej, ogólnej wiedzy ekonomicznej. Przyjrzenie się pracom noblistów daje bezpośredni kontakt z rezultatami pracy naukowej ocenionymi szczególnie wysoko jako propozycje rozwiązania najbardziej istotnych zagadnień gospodarczych. Zapewne nie wszyscy autorzy najważniejszych osiągnięć w dziedzinie ekonomii zostali uhonorowani przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk, jej wyróżnienia trafiają jednak do ludzi wybitnych i często bardzo znanych, posuwających wiedzę o gospodarce znacząco naprzód. Wielu z tych ludzi uzyskało wyniki będące kamieniami milowymi w rozwoju tej dyscypliny naukowej. Praca rozpoczyna się od przedstawienia genezy Nagrody Nobla i zasad jej przyznawania w dziedzinie nauk ekonomicznych. Następnie, w głównej części książki omówiono sylwetki poszczególnych laureatów i ich poglądy. W części końcowej analizowane są decyzje Szwedzkiej Akademii en bloc, ze wskazaniem szczegółowych obszarów nauk ekonomicznych i naukowych ośrodków, wyróżnionych w tak wysoki sposób. Ostatni fragment książki stanowi swego rodzaju podsumowanie prezentacji poglądów noblistów zawarte w części trzeciej. Przedkładana Czytelnikowi książka jest zarysem poglądów omówionych w formie skrótowej i często niestety niepozbawionych uproszczeń. Pełna prezentacja dorobku ponad sześćdziesięciu wybitnych naukowców jest jednak zadaniem niezwykle trudnym ze względu na rozległość i złożoność tematu. O tym, jak bardzo skomplikowane są prace niektórych noblistów, daje wyobrażenie opisywany model równowagi ogólnej Arrowa-Debreu. Na dodatek rezultaty naukowe laureatów stanowią nierzadko połączenie tradycyjnie rozumianej ekonomii, matematyki, psychologii i socjologii. Także sami zdobywcy nagrody z punktu widzenia wykształcenia i sposobu uprawiania pracy naukowej wykraczali poza granice wąsko rozumianej ekonomii, a może i szeroko definiowanych nauk ekonomicznych. Tym noblistom, których subiektywnie uznano za szczególnie ważnych dla rozwoju ekonomii, poświęcono w książce więcej miejsca. Nie opisuje się

8 Nobel z ekonomii bliżej metod ilościowych, do rozwoju których przyczynili się zdobywcy Nagrody Nobla, zajęłoby to bowiem zbyt wiele miejsca i byłoby niepotrzebne wobec istnienia na ten temat literatury specjalistycznej. Za niezbędne uznano wprowadzenie do tekstu elementów matematyki, bez czego opis poglądów niektórych noblistów stałby się nadmiernie ogólny i pozbawiony precyzji. Obok wzorów matematycznych starano się zamieszczać opisową prezentację problemu, aby w ten sposób ułatwić lekturę wszystkim Czytelnikom. Niniejsza praca odwołuje się wielokrotnie do ekonomii keynesowskiej, ponieważ zdobywcy Nagrody Nobla często uprawiali swą działalność naukową jako wyraźni zwolennicy lub przeciwnicy tego nurtu myślenia ekonomicznego, uważanego za najbardziej wpływowy w XX wieku. Sam John Maynard Keynes, zmarły w 1946 roku, nagrody nie zdobył i z tego powodu nie poświęcono mu osobnego rozdziału. Pośrednia rekonstrukcja jego poglądów ekonomicznych na podstawie tej pracy, znowu w formie zarysu, wydaje się realna i potrzebna. Napisanie tej książki było niezwykle ciekawym i bardzo kształcącym spotkaniem z wielkimi osiągnięciami współczesnej myśli ekonomicznej. Wcześniej miałem okazję do bezpośredniego kontaktu z pięcioma noblistami: Robertem Aumannem, Garym Beckerem, Leonidem Kantorowiczem, Lawrence em Kleinem i Robertem Mundellem. Nie zamierzam przekonywać Czytelnika do poglądów żadnego z omawianych tu ekonomistów, które skądinąd okazują się ze sobą niezgodne. Moim celem była jedynie ich prezentacja, pozwalająca Czytelnikowi wyrobić sobie w omawianych kwestiach własne zdanie. Jeżeli pojawia się w jakimś miejscu ocena osobista, została ona w tym charakterze wyraźnie oznaczona. Książka ta nie powstałaby, gdyby nie inicjatywa z końca lat dziewięćdziesiątych profesora Włodzimierza Kamińskiego. Podjął on kroki, by zorganizować w bibliotece Warszawskiej Wyższej Szkoły Ekonomicznej im. Edwarda Wiszniewskiego zbiór prac laureatów ekonomicznej Nagrody Nobla. Dzięki jego wieloletnim staraniom powstała w tej uczelni jedyna taka w Polsce kolekcja tekstów w językach oryginalnych i w tłumaczeniu na język polski. Przy tej okazji okazało się, że duże polskie biblioteki posiadają znikome zbiory prac niektórych noblistów w języku oryginalnym, można też było stwierdzić, że publikacji sporej grupy noblistów nie tłumaczono na język polski. Kolekcję w WWSE uzupełniają książki i artykuły w języku polskim na temat zdobywców Nagrody Nobla. Częste kontakty z profesorem Kamińskim w Warszawskiej Wyższej Szkole Ekonomicznej stały się inspiracją do napisania w 2001 roku książki Nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii 1969 2000. Zarys poglądów laureatów. Wydała ją WWSE. Niniejsza praca stanowi rozszerzoną wersję tej publikacji, objętość pracy powiększyła się o ponad jedną czwartą. Zostali w niej omówieni kolejni nowi nobliści, wprowadzono pewne zmiany i uzupełnienia. Opis osiągnięć tych ekonomistów noblistów w języku polskim, pozwalający na poznanie ich oryginalnego dorobku w sposób pośredni, trzeba

Wstęp 9 uznać za ograniczony. W Polsce pojawiły się cztery wartościowe publikacje tego rodzaju. Praca zbiorowa przygotowana pod koniec lat osiemdziesiątych w Szkole Głównej Planowania i Statystyki pod redakcją profesora Zbigniewa Matkowskiego traktuje o nagrodach przyznanych do 1987 roku 1. Jest to opis bez matematyki i wykresów. Na wiosnę 2001 roku profesor Włodzimierz Kamiński opublikował książkę poświęconą wybranym dwudziestu książkom napisanym przez noblistów 2. Przedstawia w niej swe refleksje po ich lekturze, prezentuje też noty o poszczególnych noblistach. W 2004 roku ukazało się nowe rozszerzone wydanie tej książki. Również w 2001 roku pojawił się w księgarniach leksykon Wydawnictwa Naukowego PWN ze zwięzłą informacją o noblistach ze wszystkich dziedzin, nie tylko z ekonomii 3. Wreszcie w tym samym czasie została opublikowana nieduża książka profesora Tomasza Gruszeckiego 4. Kończąc wstęp, chciałbym podziękować profesorowi Włodzimierzowi Kamińskiemu za współpracę i inspirację. Wyrażam też wdzięczność Centrum Europejskiemu Natolin, z którym pozostaję związany od lat, za możliwość łatwego i szybkiego dostępu do informacji ekonomicznej, bez czego praca ta przyjęłaby postać znacznie skromniejszą. Leszek Jerzy Jasiński 1 Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, red. Z. Matkowski, PWN, Warszawa 1991. Rok wcześniej publikacja ta, opisująca 24 ekonomistów, była wydawana przez SGPiS w serii Monografie i Opracowania. 2 W. Kamiński, Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii (1969 2000). Moje impresje i fascynacje, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2001, wydanie rozszerzone 2004. 3 Nagrody Nobla, red. B. Tarnowska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001. 4 T. Gruszecki, Nagrody Nobla w ekonomii, Verba, Lublin 2001.

Wstęp 11 I Alfred Nobel i nagroda jego imienia Alfred Nobel urodził się w Sztokholmie w 1833 roku w rodzinie o dużych tradycjach technicznych. Jego ojciec Immanuel był wynalazcą miny morskiej, odmiany tokarki i producentem materiałów wybuchowych; w ślady ojca poszedł syn. Kiedy ojciec prowadził interesy w Rosji, młody Alfred studiował w tym kraju chemię. Bankructwo przedsięwzięcia spowodowało powrót Alfreda do Szwecji, gdzie skoncentrował się na technologiach produkcji materiałów wybuchowych. W fabryce Alfreda Nobla podczas wytwarzania nitrogliceryny doszło do wybuchu, w którym poniósł śmierć jego brat i kilku pracowników. Skłoniło to Alfreda do poszukiwania materiału wybuchowego bardziej bezpiecznego okazał się nim dynamit. Łącznie Nobel zdobył ponad trzysta pięćdziesiąt patentów oraz utworzył firmy i laboratoria w ponad dwudziestu krajach. Victor Hugo nazwał go najbogatszym wagabundą Europy. W ostatnich latach życia kierował przedsiębiorstwem Bofors, które zaczął przekształcać z niedużych zakładów metalowych, wytwarzających wyroby o małym stopniu przetworzenia, w nowoczesną, znaną na świecie fabrykę armat i wyrobów chemicznych. Alfred Nobel zgromadził spory majątek, żył samotnie i bywał traktowany przez otoczenie jako wytwórca środków niosących śmierć i zniszczenie. Nie był żonaty, nie miał dzieci. Łączył w sobie cechy naukowca odkrywcy, przemysłowca dążącego do sukcesu w długim okresie oraz osoby zainteresowanej problemami społecznymi i utrzymaniem pokoju na świecie. Uważał, że wynalazek dynamitu i innego groźnego materiału wybuchowego, balistytu, powinien odstraszać polityków i narody od rozpoczynania wojen. Był miłośnikiem literatury, pisał wiersze, jest autorem dramatu Nemezis o Beatrice Cenci 5. Inicjatywa nagradzania osób legitymujących się wybitnymi osiągnięciami 5 Tragedia została wydrukowana w chwili, gdy Nobel umierał. Zaraz po jego śmierci cały nakład, poza trzema egzemplarzami, został zniszczony. Utwór został wydrukowany ponownie w Szwecji w 2003 roku. Tekst oceniano jako skandaliczny i bluźnierczy.

Zasady przyznawania Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych 15 II Zasady przyznawania Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych Po raz pierwszy Nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii przyznano w 1969 roku, a ustanowiono ją w roku poprzednim. W ten sposób ekonomia znalazła się obok pięciu szczególnie ważnych obszarów ludzkiej aktywności, trzech nauk ścisłych i dwóch dziedzin działalności pozanaukowej. Niewątpliwie zwiększyło to rangę wiedzy o gospodarce. W jej przypadku, inaczej niż w dziedzinach pozostałych, nagroda nie jest finansowana przez Fundację Nobla, ale przez szwedzki bank centralny, Sveriges Riksbank, który sfinansował ją po raz pierwszy w trzystulecie swego istnienia. Selekcja kandydatów do nagrody w dziedzinie ekonomii przypomina procedurę stosowaną w innych dyscyplinach. Każdego roku Królewska Szwedzka Akademia Nauk otrzymuje od dwustu do trzystu nominacji, wskazujących zwykle ponad sto osób, przy czym nie są rozpatrywane nominacje nadsyłane przez osoby lub instytucje niezaproszone do udziału w procedurze. Tak zwanymi kwalifikowanymi podmiotami nominującymi (qualified nominators) są: krajowi i zagraniczni członkowie Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk, członkowie Komitetu Wyboru Nagrody w Dziedzinie Ekonomii, laureaci Nagrody z lat poprzednich, profesorowie nauk ekonomicznych uniwersytetów i kolegiów w Danii, Finlandii, Islandii, Norwegii i Szwecji, naukowcy zajmujący wysokie stanowiska na sześciu uniwersytetach i kolegiach w różnych krajach wybranych w danym roku przez Akademię oraz inni naukowcy uznani przez Akademię za odpowiednich, by zgłaszać trafne kandydatury. Komitet Wyboru Nagrody w Dziedzinie Ekonomii działa w ramach Akademii i liczy od pięciu do ośmiu członków, aktualnie sześciu oraz czterech członków stowarzyszonych. Zleca on wykonanie opinii o najpoważniejszych kandydatach. Przygotowują je eksperci szwedzcy i zagraniczni. Na tej pod-

Zdobywcy Nagrody Nobla i ich poglądy 23 III Zdobywcy Nagrody Nobla i ich poglądy W trzeciej, głównej części książki są przedstawione najważniejsze dokonania naukowe ekonomistów uhonorowanych Nagrodą Nobla. Opisano, czym się zajmowali, co stanowi ich oryginalny wkład w rozwój nauk ekonomicznych, w jaki sposób odnosili się do poglądów i ocen już istniejących oraz co po latach tworzy ich trwały udział w dostępnej nam dzisiaj wiedzy ekonomicznej. Mniej miejsca zajmuje pozanaukowa aktywność noblistów, w przypadku niektórych z nich równie intensywna jak praca naukowa. Kolejne osoby są opisane zgodnie z kolejnością otrzymania wyróżnienia. Prezentację laureatów rozpoczyna naszkicowanie ich życiorysów i wymienienie najważniejszych publikacji, głównie książkowych. Dorobek laureatów przedstawiony jest przede wszystkim drogą zestawienia napisanych przez nich książek, chociaż w odniesieniu do kilku późniejszych zdobywców nagrody metoda ta okazuje się mało odpowiednia. Są oni autorami przede wszystkim artykułów, a ich publikacje książkowe, czasem nieliczne, okazują się pracami zbiorowymi, w których zamieścili krótkie teksty. Dzisiaj często nowe idee są prezentowane w formie krótkich tekstów; natomiast po wypowiedź długą, jaką jest książka, zawierającą z reguły opis wyników wielu badaczy, sięga się rzadziej niż dawniej. Obok listy książek podano także wybrane artykuły noblistów; pełne przedstawienie tej części ich dorobku byłoby trudne i zajęłoby zbyt wiele miejsca. Pisany dorobek niektórych noblistów może wydawać się nieduży z perspektywy oczekiwań stawianych w Polsce pracownikom naukowym, zwłaszcza przed ich awansowaniem. Niekiedy wręcz widziany w kategoriach ilościowych jawi się jako skromny. W spisach publikacji zamieszczonych na własnych stronach internetowych wielu opisywanych naukowców miejsce eksponowane zajmują working papers, w naszym kraju traktowane ciągle jako materiał mniej ważny niż książki i artykuły. Po krótkiej prezentacji dorobku omówiono poglądy i główne dokonania ekonomiczne laureatów. Tworzą one zasadniczy temat tej części książki. Oprócz zagadnień wskazanych w sentencji towarzyszącej ogłoszeniu decyzji

1969 Ragnar Frisch, Jan Tinbergen 27 1969 Ragnar Frisch Norwegia Uniwersytet w Oslo Jan Tinbergen Holandia Holenderska Szkoła Ekonomii Nagroda za opracowanie i zastosowanie modeli dynamicznych dla potrzeb analizy procesów gospodarczych Pierwsi nobliści przeszli do historii jako pionierzy współczesnych badań bieżącego i przyszłego stanu gospodarki, budując przy tej okazji podstawy ekonometrii. Norweg Ragnar Frisch (1895 1973) był wychowankiem, a później wykładowcą, Uniwersytetu w Oslo. Studiował we Francji, Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Włoszech. Politycznie związał się z lewicą społeczną, pozostając gorliwym chrześcijaninem. Jego główne prace to: Statistical Confluence Analysis by Means of Complete Regression Systems (1943), Planning for India (1960), Theory of Production (1965), Maxima and Minima (1966), Economic Planning Studies: A Collection of Essays (1976). Swej aktywności nie ograniczał do ekonomii: zajmował się także pszczelarstwem i złotnictwem pochodził z rodziny o silnej tradycji jubilerskiej. Być może pozostałby w kręgu zawodu swoich przodków, gdyby nie decyzja o rozpoczęciu studiów ekonomicznych, uznanych przez jego rodziców za najkrótsze i najłatwiejsze 14. Holender Jan Tinbergen (1903 1994). Jego brat Niko zdobył Nagrodę Nobla w dziedzinie psychologii i medycyny, inny brat Luuk został znanym or- 14 W. Kamiński, Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii (1969 2000). Moje impresje i fascynacje, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2001, wydanie rozszerzone 2004, s. 176.

56 Nobel z ekonomii 1974 Friedrich A. von Hayek Wielka Brytania Gunnar K. Myrdal Szwecja Nagroda za pionierskie prace w teorii pieniądza i wahań cyklicznych oraz za pogłębioną analizę współzależności zjawisk ekonomicznych, społecznych i instytucjonalnych Myrdal i von Hayek reprezentowali przeciwstawne sobie poglądy w kwestii roli państwa w gospodarce, pierwszy z nich dopuszczał jego interwencję w procesy rynkowe, drugi był temu całkowicie przeciwny. Friedrich August von Hayek żył w latach 1899 1992. Urodził się w Wiedniu w rodzinie o tradycjach naukowych. Wyszedł z głośnej na początku XX wieku austriackiej szkoły w ekonomii, do 1931 roku był dyrektorem Austriackiego Instytutu Badań Ekonomicznych. Następnie wykładał w London School of Economics, od 1950 roku w Chicago University i od 1964 roku na uniwersytecie we Fryburgu Bryzgowijskim w Niemczech. Uważany jest za ważnego współtwórcę głośnej szkoły ekonomicznej z Chicago. Uzyskanie Nagrody Nobla bardzo przyczyniło się do umocnienia jego pozycji jako głównej postaci wśród liberałów. Był nie tylko ekonomistą, ale także filozofem i myślicielem społecznym. Z jego bogatego dorobku wymienimy następujące książki: Monetary Theory and Trade Cycle (1929), Prices and Production (1931), The Pure Theory of Capital (1941), Road to Serfdom (1944), Individualism and Economic Order (1948), Konstytucja wolności (1961, tłumaczenie polskie 2006), Studies in Philosophy, Politics and Economics (1967), Law, Legislation and Liberty (trzy tomy pochodzące z lat 1973 1979), Denationalisation of Money (1976), New Studies in Philosophy, Politics, Economics and the History of Ideas (1978), Zgubna pycha. O błędach socjalizmu (1988, tłumaczenie pol-

1984 Richard Stone 103 1984 Richard Stone Wielka Brytania Cambridge University Nagroda za decydujący wkład do rozwoju systemu rachunków narodowych i dzięki temu znaczące udoskonalenie podstawy dla empirycznych analiz ekonomicznych Z rezultatów pracy Stone a, pozwalających na zbudowanie całościowego obrazu zjawisk gospodarczych, korzysta obecnie, przynajmniej w sposób pośredni, każdy ekonomista analizujący bieżący ogólny stan gospodarki i politykę ekonomiczną. Sir John Richard Nicholas Stone żył w latach 1913 1991. Był absolwentem uniwersytetu w Cambridge, z którym później związał swoją karierę naukową. W okresie II wojny światowej pracował w sekcji statystycznej Office of the War Cabinet, co dla osiągniętych przez niego wyników naukowych miało duże znaczenie. Do jego najbardziej znanych książek należą: National Income and Expenditure (1944, napisana wspólnie z J. Meade em, noblistą z 1977 roku), The Role of Measurement in Economics (1951), Measurement of Consumers Expenditures and Behaviour in the United States (1954, napisana razem z D.A. Rowe) i Aspects of Economic and Social Modelling (1981). Wymieńmy także głośny artykuł Linear Expenditure Systems and Demand Analysis ( Economic Journal 1954). Richard Stone przeszedł do historii jako twórca systemu rachunków narodowych w jego ostatecznej, znanej nam dzisiaj formie, która szybko stała się podstawowym instrumentem analiz makroekonomicznych. Na powstanie tego systemu, obok innych ekonomistów niewyróżnionych przez Szwedzką Akademię, mieli znaczny wpływ nobliści Ragnar Frisch i Simon Kuznets. Bez systemu rachunków narodowych, czyniącego możliwym ustalenie, jakie zjawiska zachodzą w gospodarce w makroskali, nie istniałaby współczesna ekonomia teoretyczna i powszechnie przyjęte w praktyce metody analizy i oceny aktualnego stanu gospodarki. Pracę nad ewidencją zjawisk gospodarczych Stone rozpoczął podczas II wojny światowej. Razem ze zdobywcą Nagrody Nobla z 1977 roku, Jamesem Meade em, został asystentem Johna M. Keynesa. Autor przełomowej

1994 John C. Harsanyi, John F. Nash Jr., Reinhard Selten 135 1994 John C. Harsanyi USA University of California John F. Nash Jr. USA Princeton University Reinhard Selten Niemcy Rheinische Friedrich-Wilhelms Universitaet Nagroda za pionierskie prace w dziedzinie analizy równowagi w teorii gier niezespołowych Nash zdefiniował równowagę w grze wieloosobowej, stan w pewnym sensie zadowalający dla wszystkich jej uczestników, Selten rozszerzył to pojęcie na przypadek ujęcia dynamicznego, Harsanyi opisywał grę z niepełną informacją. John C. Harsanyi urodził się na Węgrzech w 1920 roku. Związał się naukowo z University of California w Berkeley. Zmarł w 2000 roku. W jego dorobku pozycją szczególnie znaczącą są artykuły z lat 1967 1968 pod wspólnym tytułem Games with Incomplete Information Played by Bayesian Players, zamieszczone w Management Science. Matematyk z uniwersytetu w Princeton, John F. Nash, urodził się w 1928 roku. Jego wielkim osiągnięciem była praca doktorska z dziedziny matematyki z 1950 roku Noncooperative Games, rok później opublikował pod tym samym tytułem artykuł w Annals of Mathematics. Jest on bohaterem głośnego filmu z 2001 roku Piękny umysł w reżyserii Rona Howarda o matematyku walczą-

182 Nobel z ekonomii 2004 Finn E. Kydland Norwegia Carnegie Mellon University, University of California Edward C. Prescott USA Arizona State University, Federal Reserve Bank of Minneapolis Nagroda za wkład do dynamicznej makroekonomii: badanie zgodności w czasie polityki ekonomicznej i badanie czynników rozstrzygających o przebiegu cyklu koniunkturalnego Opisana przez noblistów zgodność w czasie działań podejmowanych w ramach polityki makroekonomicznej ma zasadnicze znaczenie dla jej skuteczności. Kydland i Prescott stwierdzili także, że o przebiegu cyklu koniunkturalnego, wyrażającego się we fluktuacjach poziomu produkcji i zatrudnienia, decydują losowe zmiany produktywności. Wyniki te pozostały nie bez wpływu na praktyczne projektowanie polityki makroekonomicznej. F.E. Kydland urodził się w 1943 roku w Norwegii w rolniczym dystrykcie Jæren, stanowiącym część obszaru Rogaland, centrum norweskiego przemysłu petrochemicznego. Rogaland wskazuje się jako miejsce o najniższym bezrobociu na świecie, co daje dobrą rekomendację ekonomistom pochodzącym z tego terenu. Zainteresowania ekonomią i matematyką rozbudził w sobie, pracując w młodym wieku jako księgowy w gospodarstwie mlecznym swego kolegi. Ukończył Norwegian School of Economics. W wieku trzydziestu lat uzyskał doktorat na Carnegie Mellon University, następnie przeniósł się na uczelnię norweską, skąd w 1978 roku powrócił na uniwersytet amerykański. Pracował także na University of California. Interesuje się bluesem, piłką nożną, chętnie jeździ motocyklem, uczestniczył w biegach maratońskich. E.C. Prescott urodził się w 1940 roku w Glen Falls w stanie Nowy Jork. W 1967 roku napisał pracę doktorską na Carnegie Mellon University. Na tej uczelni w Graduate School of Industrial Administration (obecnej Tepper

224 Nobel z ekonomii 2011 Thomas J. Sargent USA New York University Christofer A. Sims USA Princeton University Nagroda za ich prace empiryczne na temat przyczyn i efektów w makroekonomii Zawarta w dołączonej do decyzji o Nagrodzie Nobla sentencja, za ich badania empiryczne nad przyczynami i efektami w makroekonomii, wskazuje wspólny mianownik dokonań obu ekonomistów. Ich osiągnięcia, pomimo przypadków bezpośredniej współpracy, okazują się w znacznej mierze rozdzielne. Najważniejszym wynikiem Sargenta jest rozwinięcie i rozpropagowanie teorii racjonalnych oczekiwań. Zgodnie z nią, podmioty gospodarcze, a więc przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe, budując swój obraz przyszłości, wykorzystują wszystkie dostępne informacje i szybko uczą się na własnych, popełnionych w przeszłości błędach przy formułowaniu ocen. Oznacza to łatwość szybkiego dostosowania się tych podmiotów do zmian w polityce gospodarczej, a to powoduje jej pełną lub częściową nieskuteczność. Sims zyskał uznanie jako autor ekonometrycznych modeli autoregresji wektorowej. Na jej gruncie kształtowanie się w danym okresie wartości zmiennej poddanej analizie tłumaczą jedynie jej wartości w okresach minionych, a nie, jak czyni się to w równaniach strukturalnych, inne zmienne, zewnętrzne w stosunku do występujących w danym badaniu. Obaj ekonomiści opisywali problem przyczyn i efektów zjawisk makroekonomicznych w wyraźnie odmienny sposób. Thomas J. Sargent urodził się w 1943 roku w Pasadenie w stanie Kalifornia. Studiował na University of California, gdzie uzyskał stopień Bachelor of Arts, oraz w Harvadzie, gdzie obronił doktorat. Po latach jako przyczynę swojego zainteresowania się ekonomią podawał poszukiwanie przyczyn bankructwa swoich dziadków w okresie wielkiego kryzysu. Jeden z nich kierował kamie-

Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody 231 IV Kierunki badań ekonomicznych reprezentowane przez laureatów nagrody Wyróżnienie noblowskie jest przyznawane za wybitne osiągnięcia w dziedzinie nauk ekonomicznych, a zatem na szerokim polu zagadnień badawczych, obejmującym ekonomię sensu stricto i dyscypliny pokrewne. Warto przeanalizować, jakie obszary badawcze zostały przy tej okazji wskazane przez Królewską Szwedzką Akademię Nauk. Będziemy rozpatrywać przede wszystkim pięć podstawowych działów: teorię równowagi ogólnej, pozostałą część mikroekonomii, makroekonomię, metody analizy ekonomicznej oraz badania interdyscyplinarne 205. Teorię równowagi ogólnej warto wyodrębnić raz, dlatego że stanowi ona specyficzny i w dużym stopniu odrębny temat analiz rynku, dwa, ponieważ przez pewien czas nagrody w tej dziedzinie były przyznawane stosunkowo często. W ostatnich latach liczba laureatów zajmujących się tym zagadnieniem nie rośnie. W dużym przybliżeniu wolno stwierdzić, że częstotliwość wyróżniania przedstawicieli tych pięciu dziedzin okazała się do tej pory jednakowa, byłoby trudno dowodzić, że w decyzjach Szwedzkiej Akademii ujawniła się wyraźna asymetria tematyczna. Dokonamy obecnie krótkiego przeglądu obszarów badawczych poszczególnych noblistów, mając świadomość tego, że zaklasyfikowanie niektórych naukowców tylko do jednej ze wskazanych wyżej dziedzin stanowi uproszczenie. Wśród reprezentantów pierwszego obszaru, teorii równowagi ogólnej, znalazła się niemała grupa ekonomistów. Stało się tak, mimo że poszukiwa- 205 Nieco inną klasyfikacje zastosował J. Nowicki, Współczesna światowa myśl ekonomiczna. Próba syntezy wkładu laureatów Nagrody Nobla, Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, op. cit., s. 21 32.

Literatura wykorzystana bez prac zdobywców Nagrody Nobla 245 Literatura wykorzystana bez prac zdobywców Nagrody Nobla Balassa B., The Purchasing Power Parity Doctrine, Journal of Political Economy 1964. Bannock G., Baxter R.E., Davis E., The Penguin Dictionary of Economics, Penguin, London 1998. Barber W.J., A History of Economic Thought, Penguin, London 1985. Barro R., Grilli V., European Macroeconometrics, Macmillan, London 1994. Barro R., Nic świętego. Ekonomiczne idee na nowe Millenium, CeDeWu, Warszawa 2003. Bartkowiak R., Historia myśli ekonomicznej, PWE, Warszawa 2003. Bartosik K., Handel międzynarodowy a zatrudnienie i płace. Teoria i polskie doświadczenia, INE PAN, Warszawa 2006. Belka M., Doktryna ekonomiczno-społeczna Miltona Friedmana, PWN, Warszawa 1986. Belka M., Reaganomika: sukces czy porażka, INE PAN, Ossolineum, Wrocław Warszawa 1991. Black J., Oxford Dictionary of Economics, Oxford University Press, Oxford 1997. Brakman S., Garretsen H., van Marrewijk C., van Witteloostuijn A., Nations and Firms in the Global Economy. An Introduction to International Economics and Business, Cambridge University Press, Cambridge 2006. Bremond J., Salort M.-M., Leksykon wybitnych ekonomistów, PWN, Warszawa 1997. Briscoe S., Interpreting the Economy. An Essential Guide to Economic Statistics, Penguin, London 2000. Burda M., Wyplosz C., Makroekonomia. Podręcznik europejski, PWE, Warszawa 1995. Carbaugh J., International Economics, South-Western, Mason 2002. Cleaver T., Economics. The Basics, Routledge, New York 2005. Dasgupta P., Economics. A Very Short Introduction, Oxford University Press, Oxford 2007. De Grauwe P., Unia walutowa, PWE, Warszawa 2003. Dębski W., Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001. Diamond P., A Search-Equilibrium Approach to the Micro Foundations of Macroeconomics, MIT Press 1984. Domański S.R., Kapitał ludzki i wzrost gospodarczy, PWN, Warszawa 1993. Domaszewicz R., Finanse w gospodarce rynkowej, Akademia Ekonomiczna, Kraków 1991. Dzielski M., Bóg, wolność, własność, OMP, Kraków 2001. Economics. Making Sense of the Modern Economy, red. P. Lane, The Economist, London 1999. Ekonometria współczesna, red. M. Osińska, Dom Organizatora, Toruń 2007. Fores M., Management: Science or Activity, w: Introducing Management, red. P. Lawrence, K. Elliott, Penguin, London 1985. Friedman T.L., Lexus i drzewo oliwne. Zrozumieć globalizację, Rebis, Poznań 2001. Fulcher J., Capitalism. A Very Short Introduction, Oxford University Press, Oxford 2004.

246 Nobel z ekonomii Gaertner M., Macroeconomics, Prentice Hall, Harlow 2003. Galbraith J.K., Ekonomia w perspektywie. Krytyka historyczna, PWE, Warszawa 1991. Gruszecki T., Nagrody Nobla w ekonomii, Verba, Lublin 2001. Haas F., Tamirisa N., Euro Area Policies, INE PAN, Warszawa 2008. Hall R.E., Taylor J.B., Makroekonomia, PWN, Warszawa 2000. Hardin G., The Tragedy of the Commons, Science 162, 1968. Heibroner R.L., Wielcy ekonomiści. Życie, czasy, idee, PWE, Warszawa 1993. Jasiński L.J., Problem obecności monetaryzmu w polskiej polityce pieniężnej, Bank i Kredyt, kwiecień 2005. Jasiński L.J., Nobel 91. Ronald Coase, czyli nowe rozumienie kosztu społecznego, Życie Gospodarcze, 27 października 1991. Jasiński L.J., Analiza integracji. Przygotowania do członkostwa Polski w Unii Europejskiej, Ziggurat, Warszawa 1998. Jasiński L.J., Polska polityka kursowa w okresie umacniania się systemu rynkowego 1990 1998, wydanie II, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2000. Jasiński L.J., Integracja regionalna w warunkach globalizacji gospodarki światowej, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2000. Jasiński L.J., Konsensus waszyngtoński jako formuła rozwoju gospodarczego, Studia Ekonomiczne 2006, nr 4. Joskow P., Contract Duration and Relation-Specific Investments: Empirical Evidence from Coal Markets, American Economic Review, 77, 1987. Joskow P., Vertical Integration and Long-term Contracts: The Case of Coal-burning Electric Generating Plants, Journal of Law, Economics, and Organization, 1, 1985. Kamerschen D.R., McKenzie R.B., Nardinelli C., Ekonomia, FG NSZZ Solidarność, Gdańsk 1991. Kamiński W., Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii (1969 2000). Moje impresje i fascynacje, Warszawska Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2001, wydanie rozszerzone 2004. Kiwka M., ABC filozofii, Alta 2, Wrocław 2001. Kokoszczyński R., Współczesna polityka pieniężna w Polsce, PWE, Warszawa 2004. Kostro K., Hayek kontra socjalizm. Debata socjalistyczna a rozwój teorii społeczno-ekonomicznych Friedricha von Hayeka, DIG, Warszawa 2001. Krugman P., Peddling Prosperity. Economic Sense and Nonsense in the Age of Diminished Expectations, Norton, New York 1996. Krugman P., Obstfeld M., International Economics. Theory and Practice, Addison Wesley, Boston 2003. Landreth H., Colander D.C., Historia myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 1998. Laureaci Nagrody Nobla w dziedzinie ekonomii, red. Z. Matkowski, PWN, Warszawa 1991. Legutko R., Dylematy kapitalizmu, Biblioteka Libertas, Paryż 1986. Lindbeck A., The Sveriges Riksbank (Bank of Sweden) Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1969 1998, http://www.nobel.se/economics, 16 maja 2001. Lipowski A., Ograniczenia akademickiej koncepcji ekonomicznej zawodności państwa, INE PAN, maszynopis powielony, Warszawa 2001. Mankiw N.G., Priciples of Economics, Harcourt, Fort Worth 2001. Markusen J.R., Factor Movements and Commodity Trade as Complements, Journal of International Economics 13, 1983. Meltzer A.H., Keynes s "General Theory": A Different Interpreting, Journal of Economic Literature 1, 1981. Misala J., Współczesne teorie wymiany międzynarodowej i zagranicznej polityki ekonomicznej, SGH, Warszawa 2001. Mortensen D., Pissarides C., Job Creation and Job Destruction in the Theory of Unemployment, Review of Economic Studies 61, 1994.

Literatura wykorzystana bez prac zdobywców Nagrody Nobla 247 Nagrody Nobla, red. B. Tarnowska, PWN, Warszawa 2001. Narski Z., Ekonomia w rozwoju. Historia myśli ekonomicznej, Suspens, Toruń 2001. Nasiłowski M., Historia myśli ekonomicznej dlaczego studiujemy?, Key Text, Warszawa 1998. Neary J.P., Two-by-two International Trade Theory and with Many Goods and Factors, Econometrica 53, 1985. Nobel Lectures. Economic Sciences 1969 1995, World Scientific Publishing Co., Singapore. Noga A., Bogactwo instytucjonalne gospodarki, Nowe Życie Gospodarcze, 19 20, 2009. Norberg J., Spór o globalizację, Fijor Publishing, Warszawa 2006. Petrongolo B., Pissarides C., Looking into the Black Box: A Survey of the Matching Function, Journal of Economic Literature 39, 2001. Próchnicki L., Zrozumieć gospodarkę. Makroekonomia, Zachodniopomorska Szkoła Businessu, Szczecin 1997. Romanow Z.B., Historia myśli ekonomicznej w zarysie, Akademia Ekonomiczna, Poznań 1999. Rødseth A., Open Economy Macroeconomics, Cambridge University Press, Cambridge 2000. Semkow J., Śladami wielkich ekonomistów, PWN, Warszawa 1988. Skidelsky R., Świat po komunizmie, Znak, Kraków 1999. Sloman J., Economics, Pearson, Harlow 2000. Smith D., Ekonomia dobrze przygotowana, Helion, Gliwice 2007. Snowdon B., Vane H., Wynarczyk P., Współczesne nurty teorii makroekonomii, PWN, Warszawa 1998. Socha J., Niespodzianka (artykuł o G.J. Stiglerze w związku z otrzymaniem przezeń Nagrody Nobla), Życie Gospodarcze 1983, nr 29. Sorman G., Nowe bogactwo narodów, Kurs, Warszawa 1989. Sorman G., Prawdziwi myślicieli naszej epoki, Kurs, Warszawa 1990. Sorman G., Made in USA, Prószyński, Warszawa 2004. Spychalski G.B., Zarys historii myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 1999. Stankiewicz W., Historia myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 1998. Straffin P.D., Teoria gier, Scholar, Warszawa 2004. Szpak J., Historia gospodarcza powszechna, PWE, Warszawa 1999. Sztaudynger J.J., Wzrost gospodarczy a kapitał społeczny, prywatyzacja i inflacja, PWN, Warszawa 2005. The New Palgrave: A Dictionary of Economics, J. Eatwell, M. Milgate, P. Newman (red.), Macmillan, London 1991. Wachowiak P., Teoria gier a sytuacje konfliktowe w organizacji, Zeszyty Naukowe WWSE 18, 2001. Wilczyński W., Wrogie państwo opiekuńcze, czyli trudna droga Polski do gospodarki rynkowej, PWN, Warszawa 1999. Wilczyński W., Rynek i pieniądz w Polsce u progu XXI wieku, Wyższa Szkoła Bankowa, Poznań 2000. Winiecki J., Polemiki w drodze (do kapitalizmu), Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2001. Winters L.A., International Economics, Routledge, London 1991. Welfe W., Welfe A., Ekonometria stosowana, PWE, Warszawa 1996. Wojtyna A., Ewolucja keynesizmu a główny nurt ekonomii, PWN, Warszawa 2000. Zięba M., OP, Papieże i kapitalizm, Znak, Kraków 1998. Z problematyki współczesnej zachodniej myśli ekonomicznej, red. M. Belka, E. Kwiatkowski, INE PAN, Warszawa 1989.

Indeks 249 Indeks A Acemoglu Daron 243 agregat monetarny 144 akcelerator 32, 37, 38, 48, 235 akcja śmiała 188, 189 tchórzliwa 188, 189 Akerlof George A. 6, 170, 171 173, 233, 240 aktywa toksyczne 227 Alesina Alberto 242, 243 Alfred Cowles III 31 Allais Maurice 5, 17, 98, 116 118, 194, 232 Allen Roy George Douglas 48 analiza autoregresyjna model autoregresyjny ekonomiczna 18, 28, 31, 83, 134, 140, 226, 231, 232, 238, 239, 240 konsumpcji 33, 107, 108 pożądanych rozmiarów przedsiębiorstwa 96 wyboru dyskretnego 168 Ando Albert 69, 93, 108 ARCH autoregresyjna warunkowa heteroscedastyczność (autoregressive conditional heteroskedasticity) Arrow Kenneth J. 5, 7, 24, 39, 44 51, 98, 99, 101, 102, 111, 117, 155, 232 arxiv 243 asymetria informacyjna informacja asymetryczna attention economics 85 aukcja angielska 178 drugiej ceny 178 dwóch cen aukcja Vickreya holenderska 178 pierwszej ceny 178 podwójna 199 Vickreya 149 Aumann Robert John 6, 8, 186 188, 237 autoregresyjna warunkowa heteroscedastyczność (autoregressive conditional heteroskedasticity, ARCH) 181 Azariadis Costas 217 B Bank Światowy 170, 174 Bannock Graham 81, 124 Barr Nick 216 Barro Robert J. 46, 96, 97, 109, 140, 146, 242, 243 Basudeb-Guha-Khasnobis 208 Baxter Robert E. 81, 124 Becker Gary Stanley 5, 8, 131, 132, 238, 243, 244 Becker Guity Nashat 131 Bentham Jeremy 132 Bentzel Ragnar 17 Bernanke Ben Shalom 113, 216, 244 Beveridge William 222 Bhagwati Jagdish Natwarlal 242 Blacka-Scholesa wzór 13, 152 Black Fischer 13, 150 152 Blanchard Olivier 243 Blau Julian H. 50 Blundell Richard 244 bounded rationality 84 Brumberg Richard 69, 93, 108 Buchanan James McGill 5, 110 112, 237, 239 Bush George Walker 39 C Calmfors Carls 17 Campbell John Young 244 CAPM model ustalania cen aktywów kapitałowych Carlson Sune 17 Carter Jimmy 90, 187 Cassel Gustav 57, 61 Cenci Beatrice 11 Chamberlin Edward 77 Chandrasekhar Subrahmanyan 18 Chruszczow Nikita 18 Clinton Bill 201 Clinton Hillary 201 cliometrics kliometria Coase Ronald Harry 5, 18, 78, 128 130, 134, 197, 208, 211, 214, 237, 238, 239 cost-push inflation inflacja kosztowa Crawford Marion 32 Curie Piotr 13 Cyert Richard Michael 84

250 Nobel z ekonomii cykle Kondratiefa 41 koniunkturalne 28, 41, 58, 62, 76, 91, 182, 185, 205, 236, 241 Kuznetsa 41 cykl koniunkturalny realny 185 D Dantzig George 64, 242 darwinizm 60 Davis E. 81, 124 Debreu Gerard 5, 7, 24, 44, 51, 98 102, 116, 117, 232, 241 Diamond Peter Arthur 149, 215 223 Dorfman R. 32, 113 Drucker Peter 241 drugie twierdzenie Modiglianiego-Millera 108 drugi po najlepszym 81 dynamiczna nieefektywność (dynamic inefficiency) 194 E Edgeworth Francis 148 efekt Allaisa 118 Balassy-Samuelsona. Zobacz teoria Balassy-Samuelsona bardziej chłonnego rynku (thick market externality) 221 Mundella-Tobina 165 rynku krajowego (home-market effect) 203 zatłoczenia (congestion externality) 221 efektywność Kaldora-Hicksa 49 efekty zewnętrzne (externalities) 102, 129, 221, 222 Einstein Albert 24, 25, 197 ekonometria 27, 28, 31, 43, 63, 65, 77, 90, 91, 94, 119, 120, 133, 134, 144, 168, 177, 227, 236 ekonomia dobrobytu 36, 81, 102, 110, 154, 238, 241 eksperymentalna 175 głównego nurtu (mainstream economics) 39, 146 informacji 95, 137, 170, 171, 173 instytucjonalna 134 keynesowska 8, 48, 66 kosztów transakcyjnych (transaction costs economics) 130 międzynarodowa 79, 81, 235, 242 neoklasyczna 37, 39, 48, 61, 239 procesu starzenia się (economics of aging) 169 psychologiczna (psychological economics) 176 rodziny (family economics) 219 eksperyment monetarystyczny 75, 77 w polu (field experiment) 177 Ellingsen Tore 16 Ellison Glenn 243 endogeniczna teoria wzrostu 242 Engerman Stanley 133 Engle Robert Fry III 6, 167, 179 181, 237, 243 Englund Peter 16, 17 Engwall Lars 16 etatyzm 59, 97 europocentryzm 61 F Fabozzi Frank J. 107 Feldstein Martin Stuart. 242 filozofia moralna 137 Fischer Stanley 13, 151, 227, 242 Fisher Irving 70, 192 fizjokratyzm 54 Fogel Robert William 5, 25, 133, 134, 187, 238 Friedman Milton 5, 18, 21, 24, 25, 26, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 73, 74, 75, 76, 77, 78, 93, 94, 95, 97, 108, 113, 115, 131, 140, 153, 191, 193, 194, 227, 234, 239 Frisch Ragnar 5, 27 31, 103, 119, 236 funkcja dopasowania się (matching function) 219 produkcji Cobba-Douglasa 219 G Galbraith John K. 29, 45, 61, 242 Gali Jordi 243 Gandhi Mahatma 242 Gärdenfors Peter 16 Gerschenkron Alexander 42 Gertler Mark Lionel 243 Glaeser Edward Ludwig 243, 244 globalizacja 26, 35, 36, 122, 165, 171, 174, 242 gra bazowa 188 tchórza 188 gracz 136, 137, 141, 188, 189, 198 Granger Clive William John 6, 179, 181, 237, 244 Grossman Sanford 173, 242 Gruszecki Tomasz 9 gry dwuosobowe 137

Indeks 251 ewolucyjne 137 kooperatywne 136, 137, 237 niekooperatywne 136, 237 o pełnej informacji 137 powtarzalne 187, 188 wieloosobowe 137 H Haavelmo Trygve 5, 17, 119 122, 236 Hammarskjoeld Dag 61 handel wewnątrzgałęziowy (inter-industry trade) 203 Hansen Alvin Harvey 45 Hansen Lars Peter 225 Hardin Garett 209 Harrod Roy 79, 241 Harsanyi John Charles 5, 135 137, 188, 237, 241 Hart A.G. 29 Hassler John 16 Hawtrey Ralph 241 Hayek Friedrich von 5, 45, 56 62, 78, 236, 238, 239, 241 hazard moralny 148 HDI indeksu rozwoju ludzkiego Heckman James Joseph 5, 166 169, 237, 243 Heckscher Eli 29, 34, 35, 52, 54, 55, 79, 80, 81, 165, 202, 233 Helpman Elhanan 244 Herbert Simon 208, 238 Hess C. 208 heurystyka reprezentatywna (representativeness heuristic) 177 Hicks John Richard 5, 44 48, 67, 98, 120, 159, 232, 235, 236 Holmlund Bertil 17 homo oeconomicus 83, 132, 176 Hoover Institution 225 Hotelling Harold 241 Hoxby Caroline 243 Hugo Victor 11 Hume David 70 Hurwicz Leonid 6, 167, 196 200, 234 I incentive compatible 148, 198 indeks dobrobytu 155 rozwoju ludzkiego (human development index, HDI) 156 Theila 242 ubóstwa 155 informacja asymetryczna 26, 147, 148, 149, 170, 171, 172, 173, 232 informacja prawdziwa 198 informatyka 185 instrumenty bezwarunkowe 151 finansowe 151 pochodne 150, 151, 233 integracja monetarna 164, 204, 205, 235 akceleratora i mnożnika 37 interwencja rządowa 37, 97 investment-saving krzywa IS inwestycje 38, 41, 53, 58, 61, 71, 88, 93, 94, 104, 109, 131, 185, 194 islamofaszyzm 78 James Madison Award 208 Jasiński Leszek Jerzy 35, 76, 129, 164, 174 Johan Skytte Prize in Political Science 208 Johnson Lyndon 18 J K Kahneman Daniel 6, 175, 176, 177, 238 Kahn R. 79 Kamiński Włodzimierz 8, 9 Kanbur Ravi 208 Kantorowicz Leonid 5, 8, 17, 18, 59, 63 65, 236, 240 katalaksja 59 Kenen P.B. 164 Kennedy John 18, 92 keynesizm 39, 43, 45, 47, 57, 60, 66, 68, 71, 76, 91, 106, 107, 108, 112, 140, 145, 146, 173, 185, 238 Keynes John Maynard 8, 37, 39, 42, 44, 45, 61, 73, 78, 80, 81, 90, 97, 103, 104, 106, 107, 108, 110, 119, 173, 239, 242 King Robert G. 244 Klein Lawrence R. 5, 8, 90, 91, 235 kliometria 133, 134 Klub Rzymski 28, 29, 30 Knight Frank 78 kointegracja szereg czasowy ze wspólnym trendem Komisja Cowlesa 31, 63, 92, 98, 120 Komitet Nagrody Nobla 12, 16, 25 komunizm 64, 134, 209, 240 Konsensus Kopenhaski 134, 187 Waszyngtoński 174 konsumpcja 53, 61, 93, 104, 115, 234 Koopmans Tjalling Charles 5, 63, 64, 65, 236, 241

252 Nobel z ekonomii koszt transakcyjny 211 koszty mechanizmu cenowego 211 Kremer Michael 243 Krueger Anne Osborn 242 Krugman Paul Robin 6, 75, 201 206, 227, 233, 243 Krusell Per 16, 17 krytyka Lucasa 144 kryzys 144, 202, 206 drugiej generacji 206 walutowy pierwszej generacji 206 krzywa Beveridge a 222, 223 Fishera 192 IS 46, 47, 160, 161 Kuznetsa 41, 237 Laffera 76, 121 LM 47 Lorenza 155 Phillipsa 39, 66, 73, 74, 115, 144, 191, 192, 193, 222, 226, 234, 236 rozszerzona o oczekiwania inflacyjne (expectations-augmented Phillips curve) 193 podaży Lucasa 142, 145 popytu zagregowanego 73 krzyż keynesowski 46 kurs walutowy płynny 163 stały 158, 160, 163, 206 zmienny 158, 160, 162, 165 Kuznets Simon 5, 40 43, 103, 237, 238 Kuznets swings cykle Kuznetsa Kydland Finn Erling 6, 182 185, 235 L Laffer Arthur 242 Landahl Erik 61 Lange Oskar 59, 196 La Porta Rafael 244 Leontief Wassily 5, 52 55, 77, 81, 113, 236, 241 lepkość cen i płac 145 leseferyzm 62 Levine Ross 243 Levitt Steve 243 Lewis Arthur 5, 86, 87, 88, 89, 234 life-cycle hypothesis hipoteza cyklu życia Lindbeck Assar 17 LINK (projekt badań ekonometrycznych) 91 Lintner J. 124 Lipsey R.G. 38 liquidity-money supply krzywa LM Ljungqvist Lars 225 Löfgren Karl-Gustaf 17 Long-Term Capital Management 153 Lopez-de-Silanes Florencio 244 Lucas Robert Emerson, Jr. 5, 25, 75, 93, 139 146, 184, 191, 225, 226, 234, 239, 243 Lundberg, Erik 16 M mainstream economics ekonomia głównego nurtu makroekonomia 28, 32, 37, 39, 76, 78, 79, 80, 91, 94, 103, 106, 139, 144, 159, 173, 182, 183, 184, 185, 191, 192, 193, 194, 206, 218, 219, 224, 227, 229, 231, 232, 234, 235, 236 racjonalnych oczekiwań 39 malejąca funkcja PKB 46 Mäler Karl-Göran 17 Malinvaud Edmond C. 116 Malthus 32 Mankiw Nicholas Gregory 171, 242, 244, 246 March J.G. 84 market with search frictions 217 Markowitz Harry Max 5, 123 127, 152, 233 marksizm 39, 97, 174, 239, 240 Markusen James R. 36 Marshall Alfred 48, 239 Maskin Eric S. 6, 196 198, 216, 234 Matkowski Zbigniew 9 McFadden Daniel Little 5, 166 169, 237 McKinnon R.J. 164 Meade James Edward 5, 17, 79, 80, 103, 235 mechanizm akceleratora 38, 48 Menger Carl 60 Merton Robert Carhart 5, 13, 108, 123, 127, 150 153, 233 Merton Robert King 150 metoda input-output 52, 77 Komisji Cowlesa 120 sympleks 242 ujawnionych preferencji Samuelsona 33 wartości indukowanej (induced value method) 177 metody heurystyczne 176 ilościowe 8, 25, 133, 134 międzynarodowy system walutowy 29, 30, 94 miękkie państwo 62 Miller D.T. 176 Miller Merton Howard 5, 107, 108, 109, 123 127, 150, 233 Mill John Stuart 176, 239 Miłosz Czesław 25 Mirrlees James Alexander 5, 147 149, 216, 232 Mises Ludwig Edler von 48, 58, 59, 196, 241

Indeks 253 Mitchell Wesley Clair 41 mnożnik 32, 37, 38, 120, 121, 236 model Arrowa-Debreu 99 autoregresyjny 227, 228 Diamonda-Mortensena-Pissaridesa 220 DMP model Diamonda-Mortensena-Pissaridesa Harroda-Domara 241 Hicksa 45 Hicksa-Hansena model Hicksa IS-LM 44, 45, 46, 67, 120, 158, 159, 232, 235, 236 Kleina-Goldbergera 90 Mundella-Fleminga 159, 163 ogólnej równowagi gospodarczej 98 przepływów międzygałęziowych 53 rdzenia i peryferii (core and periphery model) 204 równowagi ogólnej Arrowa-Debreu 7, 51, 102 strukturalny 228 ustalania cen aktywów kapitałowych (capital asset pricing model, CAPM) 124, 152 wolnorynkowy 37 wzrostu Solowa model wzrostu Solowa- Swana wzrostu Solowa-Swana 194 modele ekonometryczne 90, 91, 119, 120, 168, 179, 235 zorientowane popytowo 91 wielorównaniowe 65, 90, 144 Modigliani Franco 5, 24, 69, 93, 107, 108, 109, 127, 233, 234 monetaryzm 26, 47, 58, 66, 70, 71, 72, 75, 76, 77, 92, 94, 107, 115, 145, 185, 234 Moore Henry Ludwell 28 Morgenstern Oskar 136, 179 Morishima Michio 217 Mörk Eva 16 Mortensen Dale Thomas 215 220, 223 Mossin Jan 124 Mulligan Casey 243 Mundell Robert A. 5, 8, 76, 78, 158 165, 235 Muth John 140 Myerson Roger B. 6, 196 200, 234 Myrdal Alva Reimer 57 Myrdal Gunnar Karl 5, 18, 21, 25, 56 63, 236, 238, 239 N Nagypál E. 217 NAIRU stopa bezrobocia nieprzyspieszająca inflacji (non-accelerating inflation rate of unemployment) Nash John Forbes, Jr. 5, 135 138, 188, 189, 197, 237 naturalna stopa bezrobocia 66, 73, 193, 234, 235 Nelson Richard 195 Neumann John von 98, 136, 189 New Deal 73, 206 Ngai L.R. 217 nieefektywność polityki ekonomicznej (policy ineffectiveness proposition) 226 niekorzystna selekcja (adverse selection) 171 nierówność dopuszczająca 198, 199 Nobel Alfred 5, 7, 11, 12, 17, 21, 237 Nobel Immanuel 11 Nobel Peter 21 noc kryształowa 186 Nordhaus William Dawbney 33, 38, 42, 49, 65, 71, 72, 73, 74, 113, 114, 129, 203, 218 norma Tinbergena 30 North Douglass Cecil 5, 133, 134, 187, 238, 239 nowa ekonomia instytucjonalna 214 keynesistowska 145, 146, 240 klasyczna 145 nowa keynesistowska analiza cyklu koniunkturalnego 185 makroekonomia klasyczna 227 szkoła austriacka 60 teoria oczekiwań 177 nowoczesna ekonomia neoklasyczna 39 nowoczesny wzrost gospodarczy 42 Nowy Międzynarodowy Ład Ekonomiczny 29 nurt instytucjonalny 61, 239 keynesowski 114, 235 neoklasyczny 70, 135 nurty heterodoksyjne 39 O Obama Barrack 216, 227 Obstfeld Maurice 201, 206 oczekiwania adaptacyjne 140, 226 racjonalne 39, 93, 139, 140, 141, 144, 145, 146, 224, 225, 226, 227, 229, 234, 242 Ohlin Bertil Gotthard 5, 16, 29, 34, 35, 52, 54, 55, 61, 79 82, 165, 202, 233 Okun Arthur 241 opcje kupna 151, 152 opcje sprzedaży 151, 152 opis symptomatyczny 228 optimum w sensie Pareto 102, 157, 198, 199 Orszag Peter Richard 216

254 Nobel z ekonomii Orwell George 60 Ostrom Elinor 207 211 Ostrom Vincent 207 outsourcing 214 overemployment 39 P paradoks Allaisa 116, 117, 118 Diamonda 221 głosowania 49, 50 Grossmana-Stiglitza 173 Leontiefa 54, 55 Pattanaik Prasant 155 Persson Mats 16 Persson Torsten 16 Pesendorfer Wolfgang 243 Phelps Edmund Strother 6, 73, 74, 115, 117, 184, 191 195, 216, 226, 227, 235 Phelps W.S. 73, 74 Phillips Alban William 38, 39, 192, 193 pierwsze twierdzenie Modiglianiego-Millera 108 Pissarides Christopher Antoniou 215, 217, 219, 220 planowanie dyrektywne (planning by direction) 89 w otoczeniu rynkowym (planning through the market) 89 playometrics 31 podatek na spekulacyjne operacje 233 podejście autoregresyjne model autoregresyjny neokeynesowskie 39 strukturalne model strukturalny polityka keynesowska 57 monetarna 76, 78, 205 powstrzymywania wzrostu cen i dochodów 81 Pollak Robert 195 popyt inwestycyjny 58 konsumpcyjny 58, 106, 169 zagregowany 37, 38, 70, 108, 143, 145, 160, 184, 204 prakseologia 59, 60 prawa własnościowe (property rights) 128, 129, 238 prawo kosztów komparatywnych Davida Ricardo 81 Prescott Edward Christian 6, 182 185, 235, 243 prices and incomes policy polityką powstrzymywania wzrostu cen i dochodów principle of cumulative causation zasada skumulowanej przyczynowości prognozowanie cyklu koniunkturalnego 91 prognozy ekonometryczne 77, 91 programowanie liniowe 63, 64, 65, 242 programowanie nieliniowe 200 przepełnienie informacyjne (information impactedness) 214 przepływy użyteczności (utility flows) 193 przyczynowość Grangera (Granger causality) 181 punkt ogniskowy 190 równowagi w grze 67, 137, 188, 198 Schellinga 190 Quesnay Francois 54 Q R racjonalne oczekiwania 229 R&D (research and development) 195 recesja 58, 184, 185, 218, 229 reguła kciuka 176 Taylora 227 relacja oszczędności do dochodu 42 relation-specific 213, 214 revealed preference Metoda ujawnionych preferencji Samuelsona revelation principle zasada odkrycia rewolucja racjonalnych oczekiwań 226 Reymont Władysław 25 ricardiański teoremat ekwiwalentności 109 Ricardo David 81, 109, 202, 239 Robbins Lionel 59 Robinson A. 79 Robinson Joan 77, 79, 241 Rogoff Kenneth S. 206, 243 Romer Paul 242 Roosevelt Franklin Delano 206 Rostow Walt Whitman 42 Rothschild Ema Georgina 154 rotten kid theorem 132 rozłożony w czasie konfliktu celów (intertemporal tradeoffs) 191, 194 równanie Fishera 70 równowaga rozdzielna (separating equilibrium) 173 skorelowana 188, 189 w sensie Nasha 137, 138, 188, 189 rynek z frykcjami 217, 221, 222 S Sachs Jeffrey 243 samospełniająca się prognoza 150