Podręczniki Prawnicze Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej Maria Magdalena Kenig-Witkowska (red.) Adam Łazowski Rudolf Ostrihansky 5. wydanie C. H. Beck
PODRĘCZNIKI PRAWNICZE Maria Magdalena Kenig-Witkowska Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej
W sprzedaży: A. Zieliński (red.) KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO. KOMENTARZ, wyd. 5 Komentarze Kodeksowe M. Uliasz KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO. KOMENTARZ, wyd. 2 Komentarze Becka J. Nowińska, P. Cioch POSTĘPOWANIE CYWILNE, wyd. 2 Wykłady i Ćwiczenia E. Marszałkowska-Krześ (red.) POSTĘPOWANIE CYWILNE. PYTANIA. TABLICE Ćwiczenia Becka T. Ereciński (wprow.) POSTĘPOWANIE CYWILNE. ORZECZNICTWO Zbiory Orzecznictwa Becka G. Jędrejek KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO. EDYCJA PIERWSZA KodeksSystem KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO Z WPROWADZENIEM, wyd. 35 Twoje Prawo www.sklep.beck.pl
Prawo instytucjonalne Unii Europejskiej Redaktor Prof. dr hab. Maria Magdalena Kenig-Witkowska Autorzy Prof. dr hab. Maria Magdalena Kenig-Witkowska profesor zwyczajny Uniwersytetu Warszawskiego Wydział Prawa i Administracji Instytut Prawa Międzynarodowego Katedra Prawa Europejskiego dr Adam Łazowski Reader in Law School of Law University of Westminster Londyn dr Rudolf Ostrihansky Docent Uniwersytetu Warszawskiego Wydział Prawa i Administracji Instytut Prawa Międzynarodowego Katedra Prawa Europejskiego 5. wydanie WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2011
Poszczególne rozdziały napisali: Maria Magdalena Kenig-Witkowska: I 1 6; II; III (współautor) Adam Łazowski: I 7; III (współautor); IV; V; wykazy literatury i stron internetowych do wszystkich rozdziałów, indeks Rudolf Ostrihansky: VI; VII Redakcja: Aneta Flisek Wydawnictwo C. H. Beck 2011 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. Druk i oprawa: P.W.P. INTERDRUK, Warszawa ISBN 978-83-255-1954-4 ISBN e-book 978-83-255-2363-3
Spis treści Wykaz skrótów... Wykaz literatury... Przedmowa... Str. Nb. XIII XVII XIX Rozdział I. Zagadnienia wprowadzające... 1 1. Historia procesu integracji europejskiej... 3 1 I. Rada Europy... 5 4 II. Powstanie i ewolucja Wspólnot Europejskich... 7 8 1. Europejska Wspólnota Węgla i Stali... 7 9 2. Europejska Wspólnota Gospodarcza... 9 11 3. Europejska Wspólnota Energii Atomowej (Euratom)... 10 13 4. Traktaty o połączeniu instytucji trzech Wspólnot Europejskich 11 14 5. Jednolity Akt Europejski... 11 15 6. Traktaty o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht, Traktat z Amsterdamu oraz Traktat z Nicei)... 12 19 7. Konwent Europejski i Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy... 18 26 8. Traktat zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską oraz Traktat o utworzeniu Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (Traktat z Lizbony).. 21 30 9. Charakter relacji między Traktatami o Unii Europejskiej i funkcjonowaniu Unii Europejskiej, Traktatem EWEA oraz Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej... 22 31 2. Charakter prawny Unii Europejskiej... 24 33 I. Unia Europejska jako organizacja międzynarodowa... 24 33 II. Metoda unijna (wspólnotowa)... 30 45 3. Prawo Unii Europejskiej a prawo międzynarodowe... 33 49 4. Cele Unii Europejskiej... 48 70 5. Członkostwo w Unii Europejskiej... 51 75 I. Nabycie członkostwa w Unii Europejskiej... 52 76 II. Zawieszenie praw członkowskich w Unii Europejskiej... 54 80 III. Ustanie członkostwa... 55 81 6. Stowarzyszenie z Unią Europejską... 57 82 I. Stowarzyszenia traktatowe... 58 86 II. Stowarzyszenia konstytucyjne... 63 98 7. Obywatelstwo Unii Europejskiej... 64 100 I. Charakter prawny obywatelstwa Unii Europejskiej... 66 102 II. Prawa obywateli Unii Europejskiej... 68 106
VI Spis treści Str. Nb. Rozdział II. System instytucjonalny Unii Europejskiej... 71 8. System instytucjonalny Unii Europejskiej... 73 108 9. Rada Europejska... 75 110 I. Ewolucja Rady Europejskiej... 75 110 II. Skład i organizacja... 76 111 III. Funkcje... 79 113 IV. Podejmowanie decyzji... 82 116 V. Podsumowanie... 83 117 10. Parlament Europejski... 84 118 I. Skład... 85 119 II. Organizacja wewnętrzna Parlamentu Europejskiego... 89 124 III. Funkcje Parlamentu Europejskiego... 92 132 11. Rada... 95 140 I. Skład i organizacja... 95 141 II. Zadania i kompetencje... 98 147 III. Podejmowanie decyzji... 100 152 12. Komisja... 106 160 I. Skład i organizacja... 107 161 II. Kompetencje Komisji... 111 167 III. Podejmowanie decyzji... 119 174 13. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej... 120 176 I. Skład... 121 177 II. Właściwość Trybunału Sprawiedliwości, Sądu oraz sądów wyspecjalizowanych... 124 180 III. Procedura orzekania... 125 183 14. Trybunał Obrachunkowy... 128 184 I. Skład i organizacja... 129 185 II. Zadania i kompetencje... 129 186 III. Sposób działania... 130 187 15. Organy doradcze Unii Europejskiej... 131 188 I. Komitet Ekonomiczno-Społeczny... 131 189 1. Skład i organizacja... 131 189 2. Zadania i sposób działania... 131 190 II. Komitet Regionów... 132 191 1. Skład i organizacja... 132 192 2. Zadania i sposób działania... 133 193 16. Instytucje finansowe... 134 194 I. Europejski Bank Centralny i Europejski System Banków Centralnych... 134 194 II. Europejski Bank Inwestycyjny... 135 195 17. Równowaga instytucjonalna... 137 196 Rozdział III. Źródła prawa Unii Europejskiej... 141 18. Zagadnienia wprowadzające... 142 197 I. Uwagi ogólne... 142 197 II. Pojęcie źródła prawa Unii Europejskiej... 143 198 III. Acquis Unii Europejskiej... 144 202
Spis treści VII Str. Nb. IV. Katalog i klasyfikacja źródeł prawa Unii Europejskiej... 145 203 V. Problematyka hierarchii źródeł prawa w systemie prawnym Unii Europejskiej... 147 206 19. Prawo pierwotne... 151 208 I. Uwagi ogólne... 151 208 II. Traktaty założycielskie Unii Europejskiej oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej... 151 209 1. Wykaz traktatów założycielskich oraz traktatów modyfikujących... 151 209 2. Zakres przedmiotowy traktatów założycielskich... 153 210 III. Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej... 154 211 IV. Ogólne zasady prawa... 156 212 V. Prawo zwyczajowe... 157 213 20. Prawo międzynarodowe publiczne jako źródło prawa Unii Europejskiej... 157 214 I. Uwagi ogólne... 157 214 II. Ius contrahendi Unii Europejskiej... 158 215 III. Rodzaje umów zawieranych przez Unię Europejską oraz Europejską Wspólnotę Energii Atomowej... 163 218 IV. Inne umowy międzynarodowe będące źródłem prawa Unii Europejskiej... 164 219 21. Prawo pochodne Unii Europejskiej... 164 220 I. Uwagi ogólne... 164 220 II. Akty prawne tworzone w ramach Unii Europejskiej oraz Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej... 165 221 1. Katalog wiążących aktów prawa pochodnego art. 288 TfUE.. 165 221 2. Rozporządzenia... 165 222 3. Dyrektywy... 171 225 4. Decyzje... 179 231 III. Instrumenty Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa... 182 235 1. Katalog aktów tworzonych w ramach WPZiB... 182 235 2. Charakter prawny aktów Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa... 183 236 3. Ogólne wytyczne... 184 237 4. Decyzje... 184 238 IV. Akty prawa pochodnego w dotychczasowym III filarze Unii Europejskiej... 185 239 1. Uwagi wprowadzające... 185 239 2. Okres przejściowy przewidziany w Protokole Nr 36 do traktatów założycielskich... 187 240 3. Decyzje ramowe... 188 241 22. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej... 190 242 23. Niewiążące akty prawa pochodnego... 191 244 24. Akty prawa wewnętrznego... 192 246 Rozdział IV. Tworzenie prawa Unii Europejskiej... 195 25. Uwagi wprowadzające... 196 247 26. Kompetencje Unii Europejskiej... 197 248 I. Zasada kompetencji powierzonych... 197 248
VIII Spis treści Str. Nb. II. Katalog kompetencji przyznanych Unii Europejskiej... 198 249 III. Kompetencje dorozumiane art. 352 TfUE oraz art. 203 TEWEA... 202 252 27. Tworzenie prawa pierwotnego... 204 254 I. Tworzenie i modyfikacja traktatów założycielskich... 204 254 1. Uwagi wprowadzające... 204 254 2. Zmiany traktatów założycielskich w trybie art. 48 TUE... 205 256 3. Zmiany traktatów założycielskich za pośrednictwem traktatów akcesyjnych... 207 257 4. Zmiany na podstawie procedur kładki... 208 258 II. Zawieranie traktatów akcesyjnych... 209 259 28. Procedury zawierania umów międzynarodowych przez Unię Europejską... 209 260 I. Uwagi wprowadzające... 209 260 II. Procedura zawierania umów międzynarodowych przez Unię Europejską... 210 261 III. Procedura zawierania umów międzynarodowych przez Europejską Wspólnotę Energii Atomowej... 212 262 IV. Publikacja i wejście w życie umów międzynarodowych zawieranych przez Unię Europejską i Euratom... 212 263 29. Procedury tworzenia wiążących aktów prawa pochodnego Unii Europejskiej... 213 264 I. Uwagi wprowadzające... 213 264 II. Inicjatywa legislacyjna... 216 266 III. Wybór podstawy prawnej oraz rodzaju aktu prawnego... 222 272 IV. Zasady techniki prawodawczej oraz budowa aktu prawnego... 227 275 V. Procedury legislacyjne... 228 277 1. Uwagi wprowadzające... 228 277 2. Zwykła procedura ustawodawcza... 229 279 3. Specjalna procedura ustawodawcza... 233 282 4. Specjalna procedura ustawodawcza budżet Unii Europejskiej.. 237 284 5. Procedura ustawodawcza bez udziału Parlamentu Europejskiego... 239 286 6. Procedura komitologii... 240 287 VI. Udział Rady Europejskiej w procedurach tworzenia prawa pochodnego... 242 288 VII. Udział Parlamentów narodowych w procesie tworzenia prawa pochodnego... 245 290 VIII. Publikacja aktów prawnych i ich wejście w życie... 247 291 1. Uwagi wprowadzające... 247 291 2. Konsekwencje braku publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej... 248 293 30. Podejmowanie decyzji w ramach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa... 255 296 I. Uwagi ogólne... 255 296 II. Inicjatywa... 255 297 III. Wybór podstawy prawnej oraz instrumentu działania... 256 298 IV. Zasady techniki prawodawczej oraz budowa instrumentów WPZiB... 256 299
Spis treści IX Str. Nb. V. Procedura decyzyjna w ramach WPZiB... 257 300 VI. Publikacja i wejście w życie instrumentów WPZiB... 257 301 Rozdział V. Stosowanie prawa Unii Europejskiej na płaszczyźnie wewnętrznej państw członkowskich... 259 31. Zagadnienia wprowadzające... 261 302 32. Zasady stosowania prawa Unii Europejskiej na płaszczyźnie krajowej. 265 307 I. Zasada pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej... 265 307 1. Ewolucja zasady pierwszeństwa... 265 307 2. Zakres zastosowania zasady pierwszeństwa prawa Unii Europejskiej... 269 309 3. Konsekwencje prawne zasady pierwszeństwa... 279 314 II. Zasada skutku bezpośredniego... 287 315 1. Uwagi wprowadzające... 287 315 2. Traktaty założycielskie... 288 316 3. Rozporządzenia... 297 323 4. Dyrektywy... 300 326 5. Decyzje... 312 337 6. Umowy międzynarodowe oraz akty prawne wydane na ich podstawie... 314 338 III. Zasada skutku pośredniego... 320 342 1. Uwagi wprowadzające... 320 342 2. Podstawowe założenia zasady skutku pośredniego... 321 343 IV. Zasada odpowiedzialności państw członkowskich za naruszenie prawa Unii Europejskiej... 326 347 1. Uwagi wprowadzające... 326 347 2. Podstawowe założenia zasady odpowiedzialności państw za naruszenie prawa Unii Europejskiej... 330 349 33. Instrumenty Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa... 332 351 34. Zasady stosowania aktów prawnych dawnego III filaru UE na płaszczyźnie krajowej... 333 352 Rozdział VI. Sądowa kontrola przestrzegania prawa... 337 35. Właściwość Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Sądu... 338 353 36. Postępowanie przeciwko państwu członkowskiemu o naruszenie zobowiązania ciążącego na mocy traktatów... 340 355 I. Naruszenie zobowiązania ciążącego na mocy Traktatów... 341 356 1. Ujęcie naruszenia zobowiązania... 341 356 2. Naruszenie zobowiązania przez brak wdrożenia prawa Unii Europejskiej... 344 358 3. Okoliczności egzoneracyjne podnoszone przez państwa... 345 361 II. Postępowanie wszczęte przez Komisję... 348 366 1. Postępowanie nieformalne... 349 369 2. Formalne postępowanie wyjaśniające... 350 372 3. Postępowanie sądowe... 352 375 III. Postępowanie wszczęte przez państwo członkowskie... 355 379 IV. Postępowanie w razie niewykonania wyroku Trybunału... 356 382
X Spis treści Str. Nb. V. Postępowanie przeciwko państwu członkowskiemu odnośnie do zobowiązań wynikających ze Statutu EBI... 359 386 37. Skarga na nieważność aktu prawa pochodnego... 360 387 I. Strony w postępowaniu... 361 388 1. Podmioty uprawnione do składania skarg... 361 388 2. Strony pozwane... 363 390 3. Postanowienia dotyczące Europejskiego Banku Inwestycyjnego.. 364 391 II. Podział kompetencji między Sąd oraz Trybunał Sprawiedliwości. 365 392 III. Przedmiot skargi... 365 393 1. Rodzaje aktów prawnych podlegających zaskarżeniu... 365 393 2. Akty dotyczące skarżących bezpośrednio i indywidualnie... 367 396 IV. Przesłanki stwierdzenia nieważności... 371 402 1. Brak kompetencji... 371 403 2. Naruszenie istotnego wymogu proceduralnego... 372 404 3. Naruszenie prawa materialnego... 373 406 4. Nadużycie władzy... 373 407 V. Termin do wniesienia skargi... 373 408 VI. Skutek orzeczenia o nieważności... 374 409 1. Konstytutywny charakter orzeczenia... 374 409 2. Pozostawienie pewnych skutków nieważnego aktu w mocy... 375 411 VII. Zarzut bezprawności... 376 412 1. Akcesoryjność zarzutu bezprawności... 376 413 2. Zakres przedmiotowy zarzutu bezprawności... 377 414 3. Skutki uznania zarzutu bezprawności... 378 415 38. Skarga na bezczynność instytucji... 379 416 I. Strony w postępowaniu... 379 417 II. Przesłanki skargi... 380 418 1. Rodzaje aktów, których niewydanie może być zaskarżone... 380 418 2. Wezwanie instytucji do działania... 381 420 III. Skutek orzeczenia o bezczynności... 382 422 39. Skarga odszkodowawcza... 382 423 I. Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej... 383 424 II. Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną działaniem prawotwórczym... 385 430 III. Odpowiedzialność odszkodowawcza Unii i państw członkowskich.. 386 431 40. Postępowanie odwoławcze... 387 432 41. Wydawanie opinii przez Trybunał Sprawiedliwości... 390 438 Rozdział VII. Współpraca sądów krajowych z Trybunałem Sprawiedliwości.. 393 42. Znaczenie pytań prejudycjalnych dla jednolitego stosowania prawa Unii Europejskiej.... 395 440 43. Pojęcie sądu państwa członkowskiego... 397 444 I. Sądy powszechne... 398 446 II. Sądy administracyjne... 402 448 III. Sądy konstytucyjne... 404 450 IV. Sądy międzynarodowe... 404 451 V. Sądy arbitrażowe... 405 453 VI. Sądy dyscyplinarne... 408 456
Spis treści XI Str. Nb. VII. Inne organy... 410 457 VIII. Podsumowanie. Zadawanie pytań przez sądy i organy polskie... 410 458 44. Obowiązek zadawania pytań prejudycjalnych... 413 460 I. Pojęcie sądu, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu... 413 462 II. Doktryna acte éclairé... 415 465 III. Doktryna acte clair... 417 468 IV. Skutek braku zadania pytania prejudycjalnego... 419 471 45. Zakres pytań prejudycjalnych... 423 477 I. Formułowanie pytań prejudycjalnych... 423 477 II. Orzekanie o ważności aktów prawa pochodnego... 425 481 III. Podstawy odmowy wydania orzeczenia wstępnego... 429 486 46. Proceduralne aspekty zadawania pytań przez sąd krajowy... 431 489 I. Zawieszenie postępowania przed sądem krajowym... 431 489 II. Kontrola zgodności z konstytucją krajową a zadawanie pytań prejudycjalnych... 434 491 III. Cofnięcie pytania prejudycjalnego... 439 492 IV. Związanie sądu krajowego wytycznymi wyższej instancji... 440 494 V. Ograniczenie możliwości podnoszenia zagadnień prawa unijnego w II instancji... 443 495 47. Postępowanie przed Trybunałem o wydanie orzeczenia wstępnego... 444 496 48. Moc prawna orzeczenia wstępnego... 449 502 Indeks rzeczowy... 451
Wykaz skrótów 1. Akty prawne AP... Akt o warunkach przystąpienia do UE (16.4.2003 r.) AWB... Akt o wyborach bezpośrednich KNZ... Karta Narodów Zjednoczonych Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm. i ze sprost.) KPPUE... Karta Praw Podstawowych UE KPT... Konwencja wiedeńska o prawie traktatów KPTO... Konwencja wiedeńska o prawie traktatów między państwami a organizacjami międzynarodowymi albo organizacjami międzynarodowymi JAE... Jednolity Akt Europejski Regulamin PE... Regulamin Parlamentu Europejskiego TA... Traktat z Amsterdamu TEWEA... Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej TEWWiS... Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali TEWG... Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą TfUE... Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej TN... Traktat z Nicei TUE... Traktat o Unii Europejskiej TWE... Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską Tr. Kon.... Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy 2. Organizacje międzynarodowe i ich organy TS... Trybunał Sprawiedliwości SPI... Sąd Pierwszej Instancji Euratom... Europejska Wspólnota Energii Atomowej EWWiS... Europejska Wspólnota Węgla i Stali PE... Parlament Europejski RB... Rada Bezpieczeństwa UE... Unia Europejska WE... Wspólnoty Europejskie WPZiB... Wspólna polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa 3. Zbiory dokumentów i periodyki AUWr... Acta Universitatis Wratislaviensis BOIRE... Biuletyn Ośrodka Informacji Rady Europy CJEL... Columbia Journal of European Law CLJ... Cambridge Law Journal
XIV Wykaz skrótów CMLRev.... Common Market Law Review Dz.U.... Dziennik Ustaw Dz.Urz. UE Wyd. Sp... Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej Wydanie Specjalne w j. polskim (po 1.5.2004 r.) Dz.Urz. WE/UE... Dziennik Urzę do wy Wspólnot Europejskich (od 1.2.2003 r. Unii Europejskiej) ECR... Zbiór orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości oraz Sądu Pierwszej Instancji; od 2004 r. również jako Zbiór Orzeczeń (Zb. Orz.) publikowany w j. polskim EFGiUR... Europejski Fundusz Gwarancji i Ukierunkowania Rolnictwa EJIL... European Journal of International Law ELJ... European Law Journal ELRev.... European Law Review EPL... European Public Law GSP... Gdańskie Studia Prawnicze ICLQ... International and Comparative Law Quarterly JCMS... Journal of Common Market Studies JMWP... Jean Monnet Working Papers KPP... Kwartalnik Prawa Prywatnego KPPub.... Kwartalnik Prawa Publicznego KSM... Krakowskie Studia Międzynarodowe LIEI... Legal Issues of European Integration LQR... Law Quarterly Review MLR... Modern Law Review OJLS... Oxford Journal of Legal Studies OJ L/C... Official Journal of the European Communities (od 1.2.2003 r. Official Journal of the European Union) Pal.... Palestra PiP... Państwo i Prawo PL... Public Law PolYBIL... Polish Yearbook of International Law PPE... Przegląd Prawa Europejskiego Prz. L.... Przegląd Legislacyjny PS... Przegląd Sądowy P. Sejm.... Przegląd Sejmowy PUE... Prawo Unii Europejskiej R. Pr.... Radca Prawny RTDE... Reveu Trimestrielle de droit européen SE... Studia Europejskie SM... Sprawy Międzynarodowe SP... Studia Prawnicze SPE... Studia Prawno-europejskie St. M.... Stosunki Międzynarodowe TRPCiP... Toruński Rocznik Praw Człowieka i Pokoju Zb. Orz.... Zbiór Orzeczeń ZN PSPE... Zeszyty Naukowe Podyplomowego Studium Prawa Europejskiego YEL... Yearbook of European Law
Wykaz skrótów XV 4. Inne AKP... kraje Afryki, Karaibów i Pacyfiku ang.... angielski cyt.... cytowany EFTA... Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu EOG... Europejski Obszar Gospodarczy EURO-MED... Partnerstwo Euro-Śródziemnomorskie fr.... francuski lit.... litera n.... następny(a, e) Nb.... Numer boczny niem.... niemiecki nl.... niderlandzki por.... porównaj SPI... Sąd Pierwszej Instancji t.... tom WPZiB... Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa zob.... zobacz
Wykaz literatury 1. Wykaz podręczników i komentarzy M. Ahlt, M. Szpunar, Prawo europejskie, wyd. 5, Warszawa 2011. A. Arnull, The European Union and its Court of Justice, wyd. 2, Oxford 2006. A. Dashwood, M. Dougan, B. Rodger, E. Spaventa, D. Wyatt, Wyatt & Dashwood s European Union Law, wyd. 5, London and Portland, Oregon 2011. J. Barcz (red.), Prawo Unii Europejskiej. wyd. 2, Warszawa 2010. J. Barcz (red.), Prawo gospodarcze Unii Europejskiej, wyd. 1, Warszawa 2011. C. Barnard, The Substantive Law of the EU The Four Freedoms, wyd. 3, Oxford 2010. D. Chalmers, G. Davis, G. Monti, European Union Law. Text and Materials, wyd. 2, Cambridge 2010. P. Craig, G. de Búrca, EU Law. Text, Cases and Materials, wyd. 5, Oxford 2011. P. Craig, G. de Búrca (red.), The Evolution of EU Law, wyd. 2, Oxford 2011. T. C. Hartley, The Foundations of European Union Law, wyd. 5, Oxford 2010. A. Kaczorowska, European Union Law, wyd. 2, London 2011. K. Lenaerts, D. Arts, I. Maselis, R. Bray (red.), Procedural Law of the European Union, wyd. 2, London 2006. K. Lenaerts, P. van Nuffel, R. Bray (red.), Constitutional Law of the European Union, wyd. 3, London 2006. A. Łazowski (red.), A. Łabędzka, M. Szpunar, Prawo Unii Europejskiej. Testy. Kazusy. Tablice, wyd. 5, Warszawa 2011. N. Nugent, The Government and Politics of the European Union, wyd. 7 poprawione, London 2010. J. Steiner, L. Woods, Textbook on EC Law, wyd. 10, Oxford 2009. H. Wallace, M. Pollack, A. Young (red.), Policy-Making in the European Union, wyd. 6, Oxford 2010. S. Weatherill, Cases & Materials on EC Law, wyd. 9, Oxford 2010. 2. Zbiory dokumentów i orzeczeń J. Barcz (red.), Podstawy prawne Unii Europejskiej. Wybór dokumentów, wyd. 3, Warszawa 2011.
Przedmowa Zamysł napisania podręcznika zakresu prawa instytucjonalnego Unii Europejskiej, którego piąte wydanie oddajemy do rąk czytelników, powstał w Katedrze Prawa Europejskiego, na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Naszym celem było przedstawienie prawa instytucjonalnego Unii Europejskiej w pełnym jego obrazie. Dokonując wyboru zagadnień do przygotowywanego podręcznika, braliśmy pod uwagę ich praktyczne znaczenie dla systemu funkcjonowania Unii Europejskiej. Przygotowując poszczególne części podręcznika za radą Profesora Eugeniusza Piontka, przyjęliśmy konwencję przedstawiania omawianej tematyki tam, gdzie to było możliwe, z perspektywy orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W związku z powyższym, poza tradycyjnymi odesłaniami do orzecznictwa, Czytelnik znajdzie w tekście fragmenty wybranych wyroków, każdorazowo poprzedzone opisem stanu faktycznego. Tłumaczenia tekstów orzeczeń sprzed akcesji Polski do Unii Europejskiej zaczerpnęliśmy z dwóch dostępnych na rynku zbiorów orzecznictwa, za każdym razem podając źródło oraz tam, gdzie to było możliwe Autora tłumaczenia. W przypadku wyroków wydanych po 1.5.2004 r. korzystaliśmy z tłumaczeń oficjalnych zawartych w Zbiorze Orzeczeń Trybunału. Zawsze, gdy odwoływaliśmy się do przykładów orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE oraz aktów prawa pochodnego przyjęliśmy zasadę podawania oryginalnych tytułów w języku polskim, a gdzie to nie było możliwe te kstów w języku angielskim lub francuskim. Przy pracach nad piątym wydaniem priorytetem autorów było uwzględnienie licznych zmian wprowadzonych przez Traktat z Lizbony. Dodano zarówno informacje o najnowszych aktach prawnych, jak też o zmianach w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości. Podręcznik został pomyślany przede wszystkim jako pomoc dla studentów, którzy specjalizują się w prawie Unii Europejskiej. Mamy nadzieję, że będzie on również użyteczny dla uczestników studiów podyplomowych oraz prawników-praktyków i wszystkich Czytelników zainteresowanych Unią Europejską. Każdy rozdział poprzedzony jest rozbudowanym wykazem literatury, co