Wasze pytania. dotyczące Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Wasze pytania dotyczące Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

2

3 DLACZEGO ISTNIEJE TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ (TSUE)? Budując Europę, państwa członkowskie (dzisiaj w liczbie 28) zawarły między sobą traktaty ustanawiające Wspólnoty Europejskie, później Unię Europejską (UE), dysponujące instytucjami, które stanowią przepisy prawne w określonych dziedzinach. Z dniem wejścia w życie traktatu z Lizbony, tj. 1 grudnia 2009 r., Unia Europejska uzyskała osobowość prawną i przejęła kompetencje powierzone wcześniej Wspólnocie Europejskiej. Unia Europejska tworzy zatem własne normy prawne, własne ustawy (rozporządzenia, dyrektywy i decyzje). Aby prawo było przestrzegane, rozumiane i stosowane w ten sam sposób we wszystkich państwach członkowskich, niezbędna jest instytucja sądownicza. Tą instytucją jest Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE). Składa się on z trzech sądów: Trybunału Sprawiedliwości (utworzonego w 1952 r.), Sądu (utworzonego w 1988 r.) i Sądu do spraw Służby Publicznej (utworzonego w 2004 r.). Mówiąc inaczej, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stanowi wraz z sądami krajowymi władzę sądowniczą Unii. Główne zadanie Trybunału Sprawiedliwości polega na jednolitej wykładni prawa Unii i orzekaniu o jego ważności. Odpowiada on w szczególności na pytania zadane przez sądy krajowe, których rola jest zasadnicza, ponieważ one pierwsze stosują prawo Unii. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wraz z traktatami, rozporządzeniami, dyrektywami i decyzjami stanowi prawo Unii. CZY ORZECZNICTWO TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ DOTYCZY OBYWATELI EUROPEJSKICH? Tak, prawo Unii dotyczy obywateli bezpośrednio w różnych dziedzinach ich działalności. Bardzo wiele przepisów prawa krajowego ma swe źródło w prawie Unii, przykładowo w dziedzinie prawa pracy, ochrony środowiska, ochrony konsumenta, swobodnego przepływu towarów czy swobody świadczenia usług. Poza tym prawo Unii ma pierwszeństwo przed prawem krajowym i obowiązuje we wszystkich państwach członkowskich. Dokonując wykładni tego prawa i czuwając nad jego poszanowaniem, Trybunał Sprawiedliwości musi tym samym uwzględniać interesy obywateli w różnych aspektach ich życia powszedniego.

4 SKĄD WIEDZIEĆ, CZY MÓJ PROBLEM PRAWNY PODLEGA PRAWU UNII I CZY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ JEST WŁAŚCIWY? Zasadniczo niezbędne jest zasięgnięcie porady u specjalisty (na przykład adwokata), który sprawdzi, czy chodzi o problem mający związek z prawem Unii. Będzie on mógł również udzielić informacji, jaką procedurę należy obrać w celu dochodzenia swoich praw. W MOJEJ SPRAWIE PRZEGRAŁEM W OSTATNIEJ INSTANCJI PRZED SĄDEM KRAJOWYM. CZY MOGĘ WNIEŚĆ ODWOŁANIE DO TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ? Nie, w tych warunkach nie można wnieść odwołania do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Trybunał nie jest sądem odwoławczym od orzeczeń wydanych przez sądy krajowe. Nie może on nigdy uchylić lub zmienić wydanych przez nie orzeczeń. CZY KAŻDY OBYWATEL MA DOSTĘP DO TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ? Tak, każdy obywatel ma możliwość dostępu do Trybunału Sprawiedliwości lub Sądu na drodze prawnej w sposób pośredni lub bezpośredni. Taka możliwość istnieje przede wszystkim, kiedy sprawa toczy się przed sądem krajowym. Sąd krajowy, który rozpoznaje sprawę, postawiony przed problemem prawnym dotyczącym prawa Unii może, a czasami jest zobowiązany, zawiesić postępowanie i sporządzić wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, zwracając się do Trybunału Sprawiedliwości o dokonanie wykładni lub o skontrolowanie ważności danego przepisu Unii. Obywatel będzie więc mógł mieć dostęp do Trybunału poprzez to postępowanie. Obywatel może również zaskarżyć bezpośrednio przed Sądem decyzję podjętą przez instytucję, organ lub jednostkę organizacyjną Unii. Aby to uczynić, powinien być adresatem decyzji (to znaczy decyzja powinna być skierowana do niego) lub też dany akt powinien dotyczyć go bezpośrednio i indywidualnie. Obywatel nie może natomiast skierować do Trybunału lub Sądu skargi przeciwko innej osobie (fizycznej lub prawnej) lub przeciwko jednemu z państw członkowskich.

5 JAKIE SĄ OGÓLNE KOMPETENCJE TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI, SĄDU I SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ? Zasadnicze zadanie Trybunału Sprawiedliwości, podobnie jak sądu najwyższego lub konstytucyjnego, polega na badaniu zgodności z prawem aktów instytucji Unii i zapewnieniu, w szczególności w drodze odpowiedzi na pytania prejudycjalne, jednolitej wykładni i jednolitego stosowania prawa Unii. Trybunał interweniuje również w celu stosowania prawa Unii i rozwiązywania sporów między instytucjami Unii oraz między tymi instytucjami a państwami członkowskimi lub też między państwami członkowskimi. Sąd zajmuje się skargami wniesionymi przez państwa członkowskie przeciwko Komisji i skargami na niektóre akty Rady, jak również skargami wniesionymi do niego przez osoby fizyczne lub prawne na decyzje lub bezczynność instytucji, organów lub jednostek organizacyjnych Unii (na przykład skargi wniesione przez przedsiębiorstwo przeciwko decyzji Komisji Europejskiej nakładającej na nie grzywnę), których one są adresatami lub które dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie, jak również przeciwko aktom regulacyjnym (które dotyczą ich bezpośrednio i nie obejmują środków wykonawczych). Sąd do spraw Służby Publicznej ma natomiast za zadanie rozstrzyganie sporów między instytucjami Unii a ich pracownikami.

6

7 CO TO JEST ODESŁANIE PREJUDYCJALNE? Prawo Unii jest włączone w krajowe systemy prawne. W konsekwencji jest możliwe, że spór przed sądem krajowym podlegać będzie przepisom prawa Unii. Z jednej strony sąd krajowy może być zobowiązany do stosowania i do interpretowania przepisów prawa Unii; powinien w szczególności, jeżeli to konieczne, odstąpić od zastosowania przepisu krajowego niezgodnego z prawem Unii. Z drugiej strony może się zdarzyć, że wykładnia prawa Unii będzie trudna lub że sąd krajowy będzie miał wątpliwości dotyczące zgodności aktów przyjętych przez instytucje Unii z prawem. W takich wypadkach może on sporządzić wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym i zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości o wykładnię prawa Unii lub orzeczenie o ważności aktu instytucji Unii. Oznacza to, że sąd krajowy zawiesza postępowanie, które się przed nim toczy, oczekując na wykładnię lub orzeczenie w przedmiocie ważności, które podejmie Trybunał Sprawiedliwości. W ramach tego postępowania obywatele mają możliwość przedstawienia swojego stanowiska przed Trybunałem za pośrednictwem swoich adwokatów lub radców prawnych. Trybunał Sprawiedliwości nie rozstrzyga natomiast sporu krajowego. Dokonuje on wyłącznie wykładni lub orzeka o ważności danego aktu. Po uzyskaniu odpowiedzi Trybunału na pytanie prejudycjalne do sądu krajowego należy rozstrzygnięcie zawisłej przed nim sprawy. CZY SĄDY KRAJOWE SĄ ZOBOWIĄZANE DO STOSOWANIA WYKŁADNI TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI? Tak. Jeżeli Trybunał stwierdzi, że akt instytucji Unii jest niezgodny z traktatami lub jeżeli dokona wykładni prawa Unii, orzeczenie takie ma moc wiążącą dla sądu, który zadał pytanie, jak również dla wszystkich sądów państw członkowskich. Sądy krajowe są zatem związane wykładnią dokonaną przez Trybunał. To samo dotyczy innych władz publicznych. CZY STRONY MUSZĄ KORZYSTAĆ Z POMOCY ADWOKATA W CELU REPREZENTOWANIA PRZED TRYBUNAŁEM SPRAWIEDLIWOŚCI, SĄDEM LUB SĄDEM DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ? W ramach postępowania w trybie prejudycjalnym strony muszą być reprezentowane przez osoby, które zgodnie z przepisami ich państwa członkowskiego są uprawnione do występowania przed sądem krajowym rozpoznającym sprawę. W przypadku innych rodzajów skarg strony muszą być reprezentowane przez adwokata lub radcę prawnego uprawnionego do występowania przed sądem krajowym państwa członkowskiego lub innego państwa będącego stroną Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym.

8 JAKIE SĄ KOSZTY POSTĘPOWANIA PRZED TRYBUNAŁEM SPRAWIEDLIWOŚCI, SĄDEM LUB SĄDEM DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ? W ramach postępowania prejudycjalnego do sądu krajowego należy orzeczenie o kosztach sporu zgodnie z obowiązującymi przepisami krajowymi. Postępowanie przed Trybunałem Sprawiedliwości, Sądem i Sądem do spraw Służby Publicznej jest wolne od kosztów. Nie ma mianowicie obowiązku wnoszenia żadnych opłat. Sądy te nie przejmują jednak kosztów adwokackich. Strona, która nie jest w stanie ponieść kosztów postępowania, może jednak złożyć wniosek o przyznanie pomocy w tym zakresie. JAKI JEST SKŁAD TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI, SĄDU I SĄDU DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ? Trybunał Sprawiedliwości składa się z 28 sędziów, mianowanych przez rządy państw członkowskich, po konsultacji z komitetem, którego zadaniem jest opiniowanie, czy kandydaci są odpowiedni do pełnienia danej funkcji. Mandat jest sześcioletni i odnawialny. Sędziowie wybierają spośród siebie prezesa na okres trzech lat. W skład Trybunału Sprawiedliwości wchodzi również 9 rzeczników generalnych. Mają oni za zadanie wspomaganie Trybunału Sprawiedliwości, przedkładając opinie w sprawach, to znaczy uzasadnione propozycje orzeczeń. Niemniej jednak Trybunał Sprawiedliwości nie jest związany ich opiniami. W skład Sądu wchodzi co najmniej jeden sędzia z każdego państwa członkowskiego. Sędziowie są mianowani przez rządy państw członkowskich po konsultacji z komitetem, którego zadaniem jest opiniowanie, czy kandydaci są odpowiedni do pełnienia danej funkcji. Mandat jest sześcioletni i odnawialny. Sędziowie wybierają spośród siebie prezesa, również na okres trzech lat. Sąd do spraw Służby Publicznej składa się z siedmiu sędziów, mianowanych przez Radę na okres sześciu lat z możliwością ponownego mianowania, po wezwaniu do przedstawiania kandydatur i zasięgnięciu opinii siedmiu osobistości wybranych spośród byłych członków Trybunału Sprawiedliwości i Sądu oraz prawników o uznanej kompetencji. Zarówno sędziowie, jak i rzecznicy generalni działają przy zachowaniu całkowitej bezstronności i niezależności. Administracją instytucji (około 2000 osób) kieruje sekretarz, który sprawuje funkcję sekretarza generalnego podlegającego prezesowi Trybunału Sprawiedliwości. Administracja obejmuje różne służby, między innymi służby tłumaczeniowe (tłumaczenia pisemne i konferencyjne), analizę i dokumentację, służbę informatyczną, bibliotekę oraz wydział kontaktów z mediami i informacji. Każdy sąd posiada swój sekretariat.

9

10

11 JAKI JEST SYSTEM JĘZYKOWY TRYBUNAŁU SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ? Każdy z 24 języków urzędowych Unii Europejskiej może być wyznaczony jako język postępowania. W ramach odesłań prejudycjalnych językiem postępowania jest język sądu, który skierował sprawę do Trybunału Sprawiedliwości. Instytucja posługuje się zatem wieloma tłumaczami i służbą językową, która stanowi prawie połowę zatrudnionych. Taka sytuacja jest wyrazem zasady równego dostępu wszystkich obywateli Unii do wymiaru sprawiedliwości. Sędziowie prowadzą narady bez tłumaczy we wspólnym języku, którym tradycyjnie jest język francuski. JAKIE DOKUMENTY SĄ DOSTĘPNE PUBLICZNIE I GDZIE MOŻNA JE ZNALEŹĆ? Większość wyroków, postanowień i opinii jest publikowana we wszystkich językach urzędowych Unii Europejskiej w Zbiorze Orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości i Sądu oraz w Zbiorze Orzeczeń Służba Publiczna. Teksty te są dostępne na stronie internetowej Trybunału: Służby ds. kontaktów z mediami i informacji Trybunału, odpowiedzialne za kontakty z mediami i obywatelami, udostępniają również publicznie komunikaty prasowe dotyczące najważniejszych spraw, mających bezpośredni wpływ na życie obywateli. ILE SPRAW ROZSTRZYGNĄŁ TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI, SĄD I SĄD DO SPRAW SŁUŻBY PUBLICZNEJ I I JAKICH DZIEDZIN PRAWA UNII NAJCZĘŚCIEJ ONE DOTYCZĄ? Od momentu utworzenia do końca 2009 r. Trybunał Sprawiedliwości zamknął sprawy. Sąd, od 1989 r. do końca 2009 r., rozstrzygnął 6229 spraw. Sąd do spraw Służby Publicznej natomiast zakończył od momentu utworzenia 155 spraw. Dziedziny prawa Unii, których najczęściej dotyczą sprawy rozpoznawane przez Trybunał Sprawiedliwości, to ochrona środowiska i prawa konsumenta, rolnictwo, podatki, polityka społeczna oraz prawo instytucjonalne. Sąd natomiast orzeka w szczególności w sprawach z dziedziny prawa konkurencji, pomocy państwa, znaków towarowych i rolnictwa.

12 QD PL-C Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej: Orzecznictwo: Komunikaty prasowe: Portal instytucji Unii Europejskiej: Dostęp do prawa Unii Europejskiej: Zdjęcia: Georges Fessy wydanie wrzesień 2010 doi: /33365 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Kontakty z mediami i informacja L-2925 Luksemburg www. curia.europa.eu ISBN