EGZAMIN MATURALNY Z EMII POZIOM ROZSZERZONY MODEL ODPOWIEDZI I SEMAT OENIANIA Zdający otrzymuje punkty tylko za poprawne rozwiązania, precyzyjnie odpowiadające poleceniom zawartym w zadaniach. Odpowiedzi niezgodne z poleceniem (nie na temat) są traktowane jako błędne. Komentarze wykraczające poza zakres polecenia nie podlegają ocenianiu. Rozwiązania zadań, uwzględniające inny tok rozumowania niż podany w schemacie punktowania, oceniane są zgodnie z zasadami punktacji. Gdy do jednego polecenia zdający podaje kilka odpowiedzi (jedną prawidłową, inne nieprawidłowe), to nie otrzymuje punktów za żadną z nich. Jeżeli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji..., to w odpowiedzi zdający powinien napisać równanie reakcji chemicznej, a nie jej schemat. Niewłaściwy dobór lub brak współczynników w równaniu reakcji powoduje utratę punktu za zapis tego równania. W rozwiązaniach zadań rachunkowych oceniane są: metoda, wykonanie obliczeń i podanie wyniku z jednostką. Błędny zapis jednostki lub jej brak przy ostatecznym wyniku liczbowym wielkości mianowanej powoduje utratę punktu. W obliczeniach wymagane jest poprawne zaokrąglanie wyników liczbowych. Za poprawne obliczenia będące konsekwencją zastosowania niepoprawnej metody zdający nie otrzymuje punktów. Za poprawne spostrzeżenia i wnioski będące konsekwencją niewłaściwie zaprojektowanego doświadczenia zdający nie otrzymuje punktów. Za napisanie wzorów strukturalnych zamiast wzorów półstrukturalnych (grupowych) nie odejmuje się punktów. Zapis, w równaniach reakcji nie jest wymagany. W równaniach reakcji, w których ustala się stan równowagi, brak nie powoduje utraty punktów. Elementy odpowiedzi umieszczone w nawiasach nie są wymagane.
Numer zadania Kryteria oceniania Oczekiwana odpowiedź Uwagi Punktacja za umiejętność sumaryczna Za narysowanie klatkowego modelu konfiguracji elektronów walencyjnych: (s ) (p ) Za podanie symbolu pierwiastka Y oraz wartości liczby masowej jego izotopu: Symbol pierwiastka Y: Liczba masowa A : Za dokończenie obu zdań:. W cząsteczce amoniaku atomowi azotu przypisuje się hybrydyzację ( sp / sp / sp ).. Spośród ( dwóch / trzech / czterech ) zhybrydyzowanych orbitali atomu azotu jeden jest obsadzony przez ( wiążącą / niewiążącą ) parę elektronową. a) Za określenie stanu skupienia wodorków: X gazowy lub gaz Y gazowy lub gaz b) Za określenie położenia pierwiastków i wskazanie bloku energetycznego: Pierwiastek X leży w okresie trzecim lub lub III, pierwiastek Y leży w okresie piątym lub 5 lub V Zwroty strzałek na podpowłoce p mogą być przeciwne niż na rysunku, ale wszystkie muszą być takie same. Po p. za uzupełnienie każdego zdania. x Blok energetyczny: p 5 Za wybór i podkreślenie wzorów wszystkich substancji niejonowych: O N Na O Na NO N l 6 Za metodę rozwiązania uwzględniającą zmianę stężeń substratu A i B Za obliczenia i wynik z jednostką: 0 mol dm s
7 Przykład rozwiązania: c c = 0, mol dm 0 A = 0, mol dm 0 B ' 0 ca = ca = 0, mol dm = 0, mol dm Z równania reakcji wynika, że n A = n B, więc n B zmniejszy się o 0, mola w dm roztworu ' c = 0, mol dm B więc v = k c c = 0, dm mol s 0, mol dm 0, mol dm ' ' ' A B ' v = 0 mol dm s lub lub ' v = 0,00 mol dm s lub a) Za określenie.: (reakcja) egzotermiczna mol v ' = 0,00 dm s v ' 0 mol = dm s b) Za ustalenie wartości i jednostki standardowej entalpii tworzenia: 5,9 kj/mol lub 5,9 kj mol lub 6 kj mol 8 Za napisanie równań reakcji: Po p. za każde x Etap : (Pt lubkatalizator, T) N + 7O NO + 6 O równanie. Etap : NO + O NO + NO Etap : NO + N N NO lub NO + N O N NO + O 9 Za wskazanie drobin tworzących sprzężone pary: Sprzężona para Kwas : O Zasada : Sprzężona para Kwas : N + Zasada : N Kolejność par jest dowolna.
0 Za podanie stosunku objętości kwasu solnego: Vk 00 Vk = lub 00 V V = p Przykłady rozwiązań: I sposób p Wzrost p o jednostki to zmniejszenie stężenia jonów + 0 = 00 razy, więc objętość końcowa musiała być większa 00 razy lub trzeba zwiększyć objętość 00-krotnie. II sposób l mocny kwas, więc [ + ] = c l = 0, mol/dm p = log [ + ] = log 0, = log 0 = p = p + = + =, więc [ + ] = 0 mol/dm, więc c l = 0 mol/dm = 0,00 mol/dm i n l = const, więc Vk 00 = V p Za metodę rozwiązania prowadzącą do powiązania szukanej z danymi Za obliczenia i wynik z jednostką podany z dokładnością do dwóch miejsc po przecinku:, mol dm mol lub, dm Przykład rozwiązania: I sposób M NO = 6 g mol c p =,00% d =, g cm =, 0 g dm n m m r ( c m = n = V = ) V M d cp d,00%, 0 g dm cm = = =,mol dm M 00% 6g mol 00% Zdający nie musi zapisać obliczeń i działań na jednostkach, ale jeżeli obliczenia i działania na jednostkach są, to muszą być poprawne. Należy zwrócić uwagę na zależność wartości wyniku końcowego od ewentualnych wcześniejszych zaokrągleń. Należy uznać za poprawne wszystkie wyniki, będące konsekwencją przyjętych przez zdającego poprawnych zaokrągleń.
II sposób M NO = 6 g mol c p =,00% d =, g cm =, 0 g dm dm roztworu, 0 g 00 g roztworu,00 g NO 0 g roztworu x x = 7,6 g NO mol NO 6 g x 7,6 g x =, mola c =, mol dm m a) Za uzupełnienie schematu doświadczenia: (nadmiar) l zawiesina świeżo wytrąconego osadu Zn() b) Za podanie obserwowanych zmian, np.: I (nadmiar) Na W obu probówkach osad rozpuści się lub roztworzy lub zniknie. c) Za napisanie równań reakcji odpowiednio do uzupełnienia schematu w części a) zadania: II Wybrane odczynniki mogą być odwrotnie przyporządkowane probówkom I i II. x Probówka I: Zn() + + Zn + + O Probówka II: Zn() + [Zn() ] lub Zn() + Zn() a) Za dokończenie równania reakcji: a 0 (PO ) 6 () + 8 + 0a + + 6PO + O 5
b) Za określenie wpływu, np.: zmniejsza lub szkliwo wolniej ulega odwapnieniu lub hamuje proces odwapnienia szkliwa zwiększa lub szkliwo szybciej ulega odwapnieniu lub przyspiesza odwapnienie szkliwa Za napisanie równań reakcji elektrodowych: Równanie reakcji katodowej: O + e + lub O + e - 5 6 Równanie reakcji anodowej: l l + e lub l e - l lub l l + e - (i l l ) a) Za zapis równania reakcji: Fe + + Sn + Fe + + Sn + b) Za zapis schematu ogniwa: Pt Sn +, Sn + Fe +, Fe + Pt c) Za obliczenie SEM ogniwa podanie wartości liczbowej z jednostką: (SEM = 0,77 V 0,5 V = )0,60 V lub 0,6 V a) Za napisanie równań procesu redukcji i procesu utleniania po p. za każde równanie: Równanie procesu redukcji: lo + + + e - l + O/(x ) lub lo + + + e - l + /(x ) Równanie procesu utleniania: r() + 5 - ro + O + e - /(x ) b) Za uzupełnienie równania: r() + lo + ro + l + 5 O Odpowiedź typu będzie powstawało więcej/mniej szkliwa jest niepoprawna. Zapis powoduje utratę punktu. Jeśli zdający zapisze obliczenia, to muszą być one poprawne. c) Za określenie funkcji anionów chloranowych(i): utleniacz x 6
7 Za ustalenie objętości roztworu substancji B: 5,0 (cm ) 8 Za określenie barwy fenoloftaleiny, np.: malinowa lub różowa 9 Za wybór związków: Substancja A: NO Substancja B: K 0 a) Za wybór odczynnika X: K SO K SO KNO b) Za uzupełnienie tabeli: Zaobserwowane zmiany po dodaniu wybranego odczynnika Roztwór w probówce stał się zielony. Roztwór w probówce odbarwił się. c) Za określenie czynnika, np.: Numer probówki środowisko (reakcji) lub p środowiska (reakcji) lub odczyn środowiska (reakcji) lub p roztworu (reakcji) lub odczyn roztworu (reakcji) Za określenie stopni utlenienia: Wzory związków organicznych O O Stopnie utlenienia atomów węgla II 0 II II I Jeżeli zdający błędnie wybierze odczynnik w p. a), otrzymuje 0 p. za całe zadanie. Określenie musi jednoznacznie wskazywać na środowisko reakcji (p roztworu). Użycie cyfr arabskich (, ) oraz zapis +II lub + nie powoduje utraty punktów. 7
Za napisanie równań reakcji : x Równanie reakcji I: + l lub = l Równanie reakcji II: l n (p, T, katalizator) lub l n = l (p, T, katalizator) Za uzupełnienie schematu reakcji: O l n l + Na + n O ONa benzenokarboaldehyd alkohol sól kwasu karboksylowego lub O O Na + 8
a) Za podanie nazwy systematycznej: (kwas) -metylopropanowy b) Za narysowanie wzoru: O 5 Za napisanie wzoru sumarycznego tymolu: 6 0 O lub każdy inny zapis, w którym podano właściwe liczby atomów, i O w dowolnej kolejności a) Za ocenę prawdziwości zdań:. Karwakrol i tymol to izomery, ponieważ mają taki sam wzór sumaryczny, ale różnią się wzorami strukturalnymi.. W cząsteczkach obu związków sześciu atomom węgla można przypisać hybrydyzację sp, a czterem atomom węgla hybrydyzację sp.. ząsteczki karwakrolu i tymolu są chiralne. F b) Za ocenę prawdziwości zdań:. Karwakrol i tymol są fenolami, tworzą więc z roztworem chlorku żelaza(iii) kompleksy o charakterystycznym zabarwieniu.. Karwakrol i tymol nie wykazują zdolności tworzenia estrów. F. Karwakrol i tymol nie ulegają reakcji nitrowania. F P P P 9
7 Za napisanie wzorów po p. za każdy wzór: Produkt organiczny reakcji I: ONa lub O - Na + Produkt organiczny reakcji II: x 8 Za uzupełnienie tabeli: Właściwość. Odwodnienie (dehydratacja) tej substancji jest laboratoryjną metodą otrzymywania etenu (etylenu). Numer wzoru. Związek ten ulega reakcji hydrolizy zasadowej i kwasowej. IV. W warunkach laboratoryjnych związek ten jest gazem o charakterystycznym zapachu, który bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie, tworząc roztwór o odczynie zasadowym.. Związek ten reaguje z wodnym roztworem Na, tworząc sól, a nie reaguje z kwasem solnym. 5. Addycja wody do tej substancji (wobec gso i SO ) stanowi ważną metodę otrzymywania etanalu. 9 a. Za podanie wzoru i nazwy związku X: Wzór związku X: Nazwa systematyczna związku X: -metylopropan--ol II V III I Jeśli zdający napisze poprawny wzór i poda poprawną nazwę produktu ubocznego (-metylopropan-- olu), należy przyznać punkt. za 5 poprawnych odpowiedzi p. lub odpowiedzi p. lub mniej odpowiedzi 0 p. 0
b. Za określenie typu reakcji i : Typ reakcji : eliminacja Typ reakcji : addycja c. Za określenie mechanizmu reakcji : Mechanizm reakcji : elektrofilowy 0 Za metodę rozwiązania prowadzącą do powiązania szukanej z danymi Za obliczenia i podanie wzoru sumarycznego: 6 O Przykład rozwiązania: I sposób M + M n no M n no 6 =, x+ =, x = 0, x = 58 x n + n + 6 = 58 n= O II sposób n + 6 + =, n + 6 = 0, n + 6 n= O 6
Za uzupełnienie równań reakcji po p. za każde równanie: O O + - + O N + O - N O - x O O + O + + O N + Za uzupełnienie tabeli po p. za każdy wzór, np.: Para enancjomerów: O O O - Para diastereoizomerów: O O O N + O O Należy ocenić jako poprawne wzory, w których pominięto atomy wodoru, np.: O O x O lub O O Razem: 60