BIBLIOTEKA GŁÓWNA AKADEMII WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W KATOWICACH BIBLIOTHECA NOSTRA. Biuletyn Informacyjny. No 2(6)

BIBLIOTEKA GŁÓWNA AKADEMII WYCHOWANIA FIZYCZNEGO W KATOWICACH BIBLIOTHECA NOSTRA Biuletyn Informacyjny No 2(6) KATOWICE 2006

Redakcja: mgr Mariusz Pacha (redaktor naczelny) mgr Katarzyna Baran mgr Joanna Chwałek Rada programowa: dr hab. Janusz Iskra prof. AWF dr hab. Mirosław Ponczek prof. AWF dr Krzysztof Sas-Nowosielski mgr Maciej Droń mgr Katarzyna Szaniewska Redakcja techniczna: Sławomir Baran Wydawca: Biblioteka Główna Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach. Adres redakcji: Biblioteka Główna Akademii Wychowania Fizycznego ul. Mikołowska 72 A 40-065 Katowice Adres internetowy: http://www.biblioteka.awf.katowice.pl e-mail: bibl@awf.katowice.pl ISSN 1734-6576 Druk: Poligrafia AWF, 40-065 Katowice, ul. Mikołowska 72 C Nakład: 230 egz.

SPIS TREŚCI ARTYKUŁY... 7 Wpływ techniki na dostęp do wiedzy i edukacji we współczesnym świecie...7 Internet dobrodziejstwo czy przekleństwo naszych czasów?...10 Metodologia Six Sigma gwarantem jakości i efektywności procesu udostępniania zbiorów w Bibliotece Głównej Politechniki Świętokrzyskiej...12 Biblioteka Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK w Katowicach...18 SPRAWOZDANIA... 21 V Forum Bibliotekarzy Sekcji Bibliotek Szkół Wyższych Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich oraz Dni Książki i Bibliotek...21 Public Relations jako narzędzie kreowania wizerunku bibliotek...27 Mundialeiro...30 WYDARZENIA... 33 Galerii Przy Schodach cd...33 RECENZJE... 35 NOWOŚCI WYDAWNICZE AWF W KATOWICACH... 42 INFORMACJE... 44 Aktualny wykaz czasopism...44 Bazy danych dostępne w Bibliotece Głównej...51 NOWOŚCI W ZBIORACH... 54 Wykaz książek zarejestrowanych w Bibliotece w II kwartale 2006 roku...54 Adresy kontaktowe... 97 Godziny otwarcia agend Biblioteki... 98

Szczęśliwe znalezienie dobrej książki może zmienić przyszłość duszy. Marcel Proust

Zapraszamy do współpracy To już szósty numer naszego biuletynu. Począwszy od numeru piątego uporządkowaliśmy pewne rzeczy, pojawiły się stałe rubryki, zmieniliśmy format, zwiększyliśmy również nakład. To ostatnie oznacza, że nasza praca nie idzie na marne, że ktoś po nas sięga. Więcej osób ma też ochotę coś dla nas napisać. Doszło ostatnio nawet do tego, że musieliśmy niektóre artykuły przerzucić do następnego numeru. A w tym zachęcamy m.in. do przeczytania sprawozdań z konferencji, recenzji książek, bardzo ciekawych rozważań na temat coraz większego wpływu techniki na dostęp do wiedzy i spróbujemy odpowiedzieć na pytanie: Czy Internet to dobrodziejstwo czy przekleństwo naszych czasów?. Polecamy także artykuł przybliżający nam Bibliotekę Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK w Katowicach oraz rozszyfrujemy tajemnicze określenie Six Sigma. Nie możemy nie wspomnieć o Mundialu 2006 w Niemczech, bo bibliotekarze, wbrew opinii niektórych, to znawcy i miłośnicy futbolu (żeby to stwierdzić, wystarczy odwiedzić naszą Bibliotekę). Zapraszamy również do odwiedzenia naszej Galerii przy Schodach. Bibliotheca Nostra trafia w różne miejsca. Proponujemy współpracę pracownikom i studentom nie tylko naszego AWF-u, ale również innych uczelni i instytucji. W tym numerze zamieściliśmy artykuł autorstwa Danuty Kapinos, dyrektora Biblioteki Głównej Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach i Sylwestra Staniszewskiego z firmy 3M oraz Edwarda Wieczorka, kierownika Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK w Katowicach. Jedna z naszych nowych rubryk to Okiem Czytelnika. Jeśli ktoś ma coś do powiedzenia na temat funkcjonowania biblioteki, jakieś propozycje zmian, krytyczne uwagi, to zapraszamy serdecznie. Mariusz Pacha

Misja Biblioteki Misją Biblioteki Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach jest rozpoznawanie i zaspakajanie potrzeb informacyjnych, edukacyjnych i kulturalnych studentów i pracowników Uczelni oraz innych użytkowników. Misją Biblioteki jest również zapewnienie profesjonalnego poziomu swych usług i ich popularyzacja oraz budowanie pozytywnego wizerunku Biblioteki w swoim środowisku i na zewnątrz. Biblioteka stawia sobie też za cel propagowanie pozytywnych wartości, jakie niesie ze sobą kultura fizyczna. Do podstawowych zadań Biblioteki należy gromadzenie, opracowywanie, przechowywanie, ochrona oraz udostępnianie użytkownikom materiałów bibliotecznych w formie tradycyjnej i elektronicznej. Bibliotekarze w swojej pracy kierują się takimi wartościami jak: fachowość, rzetelność, kompetencja i odpowiedzialność.

ARTYKUŁY Barbara Banaś Wpływ techniki na dostęp do wiedzy i edukacji we współczesnym świecie Podstawa mądrości: zdobywaj mądrość za wszystko, co masz, mądrości nabywaj! Księga Przysłów (4, 7) Istnieje takie chińskie przekleństwo "Obyś żył w ciekawych czasach". Patrząc na współczesny świat, który jest wielką tajemnicą, zagadką i niewiadomą, wydaje się, że w takich czasach żyjemy. Dotyka nas zjawisko powszechnego globalizmu, zarówno w sferze gospodarczej jak i kulturowej. Nie można zrozumieć własnej kultury i cywilizacji, bez poznania innych. Globalizacja i nowoczesny świat oznaczają, że musimy żyć wśród obcych. Żyjemy w czasach migracji i zacierania się różnic kulturowych. Kosmopolityzm ludzi przerasta, a nacjonalizm im zagraża. Niebezpieczeństwem dziś dla ludzi żyjących jest bierność i możliwość zagapienia się oraz ciągła rywalizacja, gdzie drugiego człowieka traktuje się jako mało wartościowego (pospolity rasizm). 1 W społeczeństwie wiedzy jesteśmy otwarci nie tylko na informację, ale również chcemy, by w tym chaosie i szumie informacyjnym, w jakim się znajdujemy, podpowiedziano nam, co mamy o niej myśleć. Wykorzystujemy nową technologię, aby tworzyć i promować własne produkty. Pojawia się technokultura (wideoblogi, podcastingi, social networking), napędzana wyszukiwaniem, gdzie przyswajanie świata ogranicza się do obszaru własnych gustów i upodobań. Powszechne zjawisko bezrobocia wymusza na nas edukację ustawiczną (ang. permanent education, amer. lifelong learning), czyli odnawianie i doskonalenie kwalifikacji w różnych formach przez całe życie. Obecne formy edukacji zmieniły swój charakter z modelu ukierunkowanego na uczelnie na model zorientowany na społeczeństwo. Popularna na świecie stała się 1 Pisarz i jego mistrz [wywiad z Ryszardem Kapuścińskim z okazji wydania w Niemczech jego książki pt. Podróże z Herodotem ]. Forum, 2005, nr 11; Patrzeć złu prosto w twarz [wywiad z Andre Gluksmannem fr. filozofem i publicystą]. Forum, 2006, nr 2

8 Bibliotheca Nostra edukacja interaktywna, tzw. e-learning, gdzie wykorzystuje się najnowsze rozwiązania technologiczne. Pozwala ona zdobywać wiedzę w toku indywidualnym, bez ograniczeń związanych z miejscem zamieszkania. Zdalne nauczanie (distance education), czyli kształcenie na odległość jest wygodne i skuteczne. Umożliwia rozwój i dokształcanie w takim samym stopniu osób w pełni sprawnych jak i osób niepełnosprawnych. 2 Wiedza i dostęp do niej wymuszają konieczność powiązania działalności w zakresie zdalnego nauczania z usługami bibliotek. Pod koniec lat 90-tych ubiegłego wieku zostało to zauważone w Stanach Zjednoczonych przez Association of Colleges and Research Libraries (ACRL), organizację skupiającą kilkanaście tysięcy akademickich i naukowych bibliotekarzy oraz osób zainteresowanych tą problematyką. Członkowie ACRL opracowali w 2000 r. dokument pt. Guidelines for Distance Learning Library Service (Wytyczne dotyczące bibliotecznych usług w zakresie zdalnego nauczania). Sformułowano w nim podstawowe zasady dotyczące pracy biblioteki, gdzie zwrócono uwagę m.in. na to, aby umożliwić równy dostęp dla wszystkich czytelników, rozwinąć ich umiejętności korzystania z biblioteki, wykorzystywać jak najnowsze rozwiązania techniczne, zgodnie z wymaganymi standardami, pozyskiwać stałe wsparcie finansowe od odpowiedzialnych instytucji, współuczestniczyć we wdrażaniu programów kształcenia. 3 Nowoczesne rozwiązania serwisu Question Point OCLC 4, oferują elektroniczne usługi i produkty dla bibliotek na świecie w formie subskrypcji, pozwalają korzystać m.in. ze wspólnej bazy wiedzy, regulaminów bibliotecznych. Instytucje biorące udział w projekcie zasilają obydwie bazy danymi, np. pytaniami i odpowiedziami z linkami do witryn internetowych, informacjami o bibliotekach. Kierowana przez Bibliotekę Kongresu ogólnoświatowa sieć Global Reference Network 5 umożliwia bibliotekom i konsorcjom uczestniczącym z całego świata obsługiwanie swoich użytkowników na zasadzie współpracy. W Europie na początku tego wieku powstał raport pt. E -Inclusion. The Information Society's potential for social inclusion in Europe, w którym Komisja Europejska zwróciła uwagę na konieczność przeciwdziałania tzw. wyklu- 2 Współczesne rozumienie terminu niepełnosprawność postrzega się jako uniwersalne, ludzkie doświadczenie, gdzie istotne są bariery, na jakie napotyka osoba w środowisku, a nie sam rezultat uszkodzenia, zaproponowane w 2001 roku przez Międzynarodową Klasyfikację Funkcjonowania Niepełnosprawności i Zdrowia (International Classification of Functioning Disability and Health). 3 D. Konieczna : Usługi bibliotek akademickich ukierunkowane na potrzeby zdalnego i ustawicznego kształcenia W : Nowoczesna Biblioteka Akademicka : Olsztyn 20-21 maja 2004 [on-line]. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/matkonf/nba/konieczna.danuta.php 4 Dostęp do serwisu: http://www.questionpoint.org 5 Dostęp do serwisu: http://www.loc.gov/rr/digiref

Artykuły 9 czeniu społecznemu. Dostęp do Internetu oraz e-edukację dla e-włączenia (nauczenie ludzi posługiwania się technologiami informatycznymi) uznano jako główne wskaźniki udziału w rozwijającym się społeczeństwie informacyjnym Unii Europejskiej. Jako bariery dla e-włączenia wymieniono m.in., oprócz braku dostępu do Internetu, brak dostępu do wiedzy i brak świadomości korzyści z e-włączenia. Zaproponowano utworzenie sieci (Public Internet Acces Points), tzw. punktów publicznego dostępu do Internetu, które zainstalowano m.in. w bibliotekach oraz podkreślono ich rolę w samym procesie kształcenia. 6 Również w Polsce pojawiły się konkretne akty prawne, gdzie wspierane finansowo mają być projekty informatyczne, m.in. tworzenie i rozwój publicznej infrastruktury dostępu do Internetu, tworzenie i rozwój polskich zasobów cyfrowych w Internecie, tworzenie i rozwój elektronicznego kształcenia. 7 Plany dotyczące permanentnego kształcenia z pewnością będą wymagały współpracy producentów, sprzedawców najnowszych technologii z bibliotekami i uczelniami. W procesie integracji informacyjnej niezwykle ważne będą: normalizacja procesów bibliotecznych, opracowanie standardowego wykazu wymagań wobec systemów bibliotecznych oraz utworzenie forum dyskusyjnego nad problemami integracji systemów z uwzględnieniem potrzeb użytkowników i nowych technologii sieciowych. Jednocześnie trwają prace nad poszerzeniem informacji bibliograficznej o dodatkowe elementy, np.: obraz okładki opisywanej pozycji, spis treści, streszczenie, biografię autora czy fragment tekstu. Chodzi o ujednolicenie formatów i norm stosowanych przez księgarzy, wydawców, archiwistów oraz bibliotekarzy. Od 1.01.2007 10-cyfrowy numer ISBN zostanie zastąpiony 13-cyfrowym identyfikatorem. Przygotowywana jest rewizja systemu ISSN oraz normy regulującej strukturę i wykorzystanie tego identyfikatora. Przyszłość należy do schematów metadanych opartych na językach znacznikowych typu XML. Szerokie zastosowanie znajdzie sztuczna inteligencja i systemy ekspertowe. Głównym celem istnienia biblioteki będzie ustawiczny rozwój wysokiej jakości usług do zmieniających się potrzeb, a nie ochrona zbiorów. Mgr Barbara Banaś jest pracownikiem Sekcji Udostępniania Zbiorów Biblioteki Głównej AWF w Katowicach. 6 eeurope pełna nazwa eeurope 2002 An Information Society for All [Społeczeństwo Informacyjne dla Wszystkich] inicjatywa Komisji Europejskiej i państw członkowskich, której celem jest modernizacja i umocnienie europejskiej gospodarki informacyjnej w krajach Unii Europejskiej ; J. Długosz : Społeczeństwo informacyjne a wykluczenia W: EBIB Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy [on-line] 2003, nr 7. Dostępny w World Wide Web: http://ebib.oss.wroc.pl/2003/47/dlugosz.php. 7 Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 31 marca 2006 r.. w sprawie kryteriów i trybu przeznaczania oraz rozliczania środków finansowych na informatyzację (2006). Dziennik Ustaw, Nr 53 poz. 388

10 Bibliotheca Nostra Krzysztof Piaskowski Internet dobrodziejstwo czy przekleństwo naszych czasów? Każda nowa technologia swoim odkryciem dość często zarówno przeraża, jak i zachwyca, ale nie każda jednak, podobnie do Internetu, rozprzestrzenia się z taką chyżością, jak porost stepowy. Ma ona, podobnie do każdej technologii, ciemną i jasną stronę awers i rewers Stanisław Lem Czy można uprawiać filozofię Internetu, czy warto roztrząsać problematykę wartości w odniesieniu do nowych mediów? A może jednak warto podjąć to wyzwanie? Czyż Ikar nie wznosił się ku słońcu, Don Kichot nie walczył z wiatrakami, czy ktoś jeszcze pamięta wiersz B. Leśmiana Dwunastu braci, wierząc w sny, zbadało mur od marzeń strony. Wierzę, że próba postawienia pytań, wyrażenia wątpliwości i lęków jest niekiedy ważniejsza niż same odpowiedzi na nie. Najtrudniej jest zadać pytanie, cała reszta to tylko problem inżynierów i informatyków. Każda epoka ma swoje dobrodziejstwa i swoje przekleństwa, każde zdarzenie ma awers i rewers, każde pokolenie ma swoje anioły i swoje demony. Czym jest Internet, bramą do raju czy wrotami do piekieł ludzkości? Jeżeli stwierdzę, że Internet jest Ikoną naszych czasów, to w gruncie rzeczy niczego nowego nie powiem. Historia ludzkości dzieli się przecież na to, co było przed Internetem i to, co jest po jego nastaniu. Wszystko przed jest stare, anachroniczne i nic nie warte, wszystko po jest nowe, nowoczesne i użyteczne. Jak mantra dźwięczą mi w uszach zasłyszane niegdyś słowa, że jeżeli czegoś nie ma w Internecie, to znaczy, że tego czegoś w ogóle nie ma, że to coś w ogóle nie istnieje? Skrajność, być może, ale czy nie ma w tym ziarna prawdy. Szkoła nie przygotowała mnie do kontaktu z Internetem, nie mogła, bo przecież nie było jeszcze Internetu. Otrzymałem solidne wykształcenie, można by nawet rzec- klasyczne. Profesorowie wpajali mi wiedzę z zakresu filozofii, historii, sztuki. Czytałem dzieła Arystotelesa, utwory Goethego, oglądałem obrazy malarzy z kręgu szkoły niderlandzkiej. Bywałem w filharmoniach i na operach Wagnera. W tych to, minionych już, czasach każda czytana przeze mnie książka miała swojego autora, każde dzieło twórcę, każda

Artykuły 11 praca właściwą sobie metodologię, a nawet, za przeproszeniem, aparat naukowy. Kiedy sięgałem po Politykę albo Kulturę, to byłem pewien, że znajdę tam teksty znanych i uznanych autorów : Kapuścińskiego, Passenta, Toeplitza. Autor, dzieło, twórca, to wszystko miało wartość i sens przed epoką nowych mediów. Stare media, stary świat wartości, któż jeszcze o tym pamięta. Kogo obchodzi dzisiaj Mistrz, odeszła w niebyt Małgorzata Doceniam dobrodziejstwo Internetu. Codziennie doświadczam jego użyteczności, stanowi narzędzie mojej pracy, pozwala na wysłanie listu, uzyskanie dowolnej informacji na dowolny temat. Jednakże komputer, Internet to dla mnie tylko narzędzia, owszem praktyczne, niezbędne nawet, ale tylko narzędzia. Nie jest to jednak mój świat. Po śmierci Stanisława Lema przeczytałem, że ten wizjoner przyszłości, twórca Solaris, Dzienników gwiezdnych, Bajek robotów, nie korzystał z komputera ani z Internetu. Pisał na zwykłej maszynie do pisania, bo ta miała duszę- mechaniczną, ale zawsze. Jęczała ta dusza, skrzypiała za każdym uderzeniem palców w klawiaturę, skarżyła się na ciężką fizyczną robotę, tak powstawało dzieło, nowe dzieło Mistrza. Statystyka jest przeciwko mnie. Liczby nie kłamią. Miliard ludzi na świecie korzysta z Internetu, w Polsce około dziesięciu milionów użytkowników ma dostęp do sieci. Gdzie tutaj jest miejsce dla ludzi z minionej epoki, przeszłego już przecież wieku? Kogo dzisiaj obchodzi ten autor i to dzieło, kto słyszał o Ingardenie, czy piszą o tym w Wikipedii? Kiedy Internet z sieci akademickiej przekształcił się w ogólnodostępne medium, w przekonaniu wielu jego wyznawców, miał być Nową Atlantydą, nowym światem, wolnym od wad i ograniczeń właściwych dla naszych czasów. Wszyscy mieliśmy być równi i wolni, każdy miał być twórcą i stwórcą. Nawigacja, nawigacja, nowe hasła nowej epoki. Precz z porządkami starego świata. Gazety na śmietnik, książki do muzeum, po co komu stare media i stara cywilizacja, nowe jest trendy, nowe jest piękne, nowe jest nowe i tyle. Niestety, tak jak człowiek obarczony grzechem pierworodnym, tak i Internet pokazał swoją ciemną stronę. Pojawiły się przestępstwa komputerowe, piractwo sieciowe, wirusy, pornografia, ale czy mogło być inaczej? Czy Internet, ten najdoskonalszy z wytworów człowieka, mógł być lepszy od swego stwórcy? Doceniam wartość Internetu, jego użyteczność i tylko czasami przed zaśnięciem nachodzi mnie myśl, że gdzieś tam w głębi Internetu, w jego ukrytym wymiarze, obdarzona świadomością Sieć generuje, bo przecież nie pisze, swoje własne Bajki robotów. I tylko Lema w nich brak. Mgr Krzysztof Piaskowski jest pracownikiem Sekcji Gromadzenia i Opracowania Zbiorów Biblioteki Głównej AWF w Katowicach.

12 Bibliotheca Nostra Danuta Kapinos, Sylwester Staniszewski Metodologia Six Sigma gwarantem jakości i efektywności procesu udostępniania zbiorów w Bibliotece Głównej Politechniki Świętokrzyskiej Licz to, co policzalne, mierz to, co mierzalne, a to, co niemierzalne, uczyń mierzalnym Galileusz Intrygujące pytanie organizatorów tej Konferencji czy przetrwamy? 1 skłania do zastanowienia się, co może, a raczej co wydarzy się za kilkanaście lub kilkadziesiąt lat w szeroko rozumianej kulturze świata. Czy zamiast homo sapiens będzie homo cyberneticus? Ray Kurzwelt przepowiada, że w ciągu najbliższych 20 lat bio- i nanotechnologia oraz technologie komputerowe bardziej odmienią nasze życie, niż wszystkie przemiany, jakie dokonały się na przestrzeni całego XX wieku. 2 Myhrvold twierdzi, że od 1970 roku moc komputerów wzrosła w skali jeden do miliona. Jego zdaniem, tempo to powinno się utrzymać jeszcze przez najbliższe 20 lat. 3 Obrazując to zjawisko, pisze, że żeby rzecz przybliżyć: stosunek jeden do miliona ma się tak jak rok w stosunku do 30 sekund. Dzisiejszy komputer potrzebuje 30 sekund na wykonanie zadania, które przy pracy na starych modelach musiałoby pochłonąć około rok czasu. W roku 2010 komputerowi wystarczy 30 sekund, by uporać się z zadaniem, które komputerowi z lat 70-tych zajęłoby milion lat. Dobrym futurologiem okazał się Błażej Feret, który wraz z koleżanką Marzeną Marcinek, wykorzystując metodę delficką, zaprezentowali pod koniec lat dziewięćdziesiątych przyszłość bibliotek i bibliotekarzy w 2005 roku. 4 Z pewnością można powiedzieć, że wszystkie zaprezentowane w cytowanym referacie czynniki kształtujące obraz współczesnej biblioteki a także zakres działań 1 Konferencja Biblioteki XXI wieku. Czy przetrwamy?, zorganizowana przez Bibliotekę Główną Politechniki Łódzkiej odbyła się w dniach 19 21 czerwca 2006 r. w Łodzi (przyp. red.). 2 F. Schirrmacher: Obudź się Europo w rzeczywistości Tech. [Dokument elektroniczny] http://www.magazynsztuki.home.pl/n_technologia/3kult.htm 3 tamże. 4 B. Feret, M. Marcinek: Przyszłość bibliotek i bibliotekarzy akademickich. Studium wykorzystujące metodę delficką. [Dokument elektroniczny] http://ebib.oss.wroc.pl/arc/e009-06.html

Artykuły 13 tych bibliotek oraz zmiana wizerunku bibliotekarza i dyrektora biblioteki, będą nadal aktualne i będą ewaluowały w tym kierunku. Tak, więc istnieje szansa, że przetrwamy, choć w nieco zmienionej szacie i kondycji intelektualnej. Musimy zacząć doceniać wiedzę bibliotekarza i angażować go do takich czynności, które pozwolą na nadążanie za rozwojem: technologicznym, usług informacyjnych oraz potrzeb informacyjnych. Wielokrotnie zostało zdefiniowane społeczeństwo informacyjne i rola bibliotekarza w tym społeczeństwie, aby jej sprostać potrzebne jest zarządzanie wiedzą na najwyższym poziomie. Sektor informacji to wyspecjalizowany personel obsługujący procesy tworzenia, gromadzenia i przesyłania informacji i wiedzy. 5 Jesteśmy świadomi, że nic nie zastąpi człowieka, jednak z ekonomicznego punktu widzenia postaramy się udowodnić, że maszyna nawet ta bardzo droga, biorąc pod uwagę fundusze bibliotek, jest bardziej ekonomiczna niż człowiek. Tu, gdzie jest to możliwe, należy zastępować bibliotekarza maszyną. Z chwilą zagospodarowania w 2002 roku nowego gmachu Biblioteki Głównej Politechniki Świętokrzyskiej, zorganizowano wolny dostęp do zasobu bibliotecznego, który wymagał odpowiedniego zabezpieczenia. Zakupiono System zabezpieczenia księgozbioru, który funkcjonuje na bazie elektromagnetycznej i nie ma on żadnego wpływu na działanie innych systemów w Bibliotece. System kontrolny uruchamia się automatycznie wtedy, gdy czytelnik przechodzi przez bramkę, czyli w momencie, gdy znajdzie się w strefie kontrolnej. Licznik użytkowników oraz alarmów jest standardowo zintegrowany z systemem. Wmontowane bramki kontrolne w pełni współdziałają z paskami magnetycznymi, zapewniając ponad 90% wykrywalność. Paski magnetyczne są umieszczone w książce w sposób praktycznie niezauważalny dla czytelnika, a tym samym nie jest możliwy do usunięcia z zabezpieczonego medium. Przy tak zabezpieczonym księgozbiorze, możliwe było wprowadzenie najnowocześniejszej technologii, czyli samoobsługę przy wypożyczeniach i zwrotach. Zostały zakupione do tego celu dwie maszyny SelfCheki i o słuszności zakupu tych maszyn będziemy chcieli Państwa przekonać. Kilka zdań na temat funkcjonowania tych maszyn. Przy wypożyczaniu, procedura rozpoczyna się od położenia przez osobę wypożyczającą karty bibliotecznej pod skaner. Kiedy system odczyta kod kreskowy, sprawdza w bazie danych Biblioteki prawa do wypożyczeń zgodnie ze statusem użytkownika. Jeżeli użytkownik jest uprawniony do wypożyczania, informacje na ekranie wyjaśniają, jak umieścić materiały do wypożyczenia. Następnie system weryfikuje pozycje, zapisuje operację w bazie danych Biblioteki, dezaktywuje pasek zabezpieczający i drukuje potwierdzenie z terminem zwrotu. Cała operacja trwa kilkanaście sekund. Jeżeli osoba chcąca wypożyczyć książkę nie jest do tego upoważniona lub występują inne problemy, jak np. 5 M. Majta Rola informacji w kształtowaniu nowych społeczeństw. EBIB, nr 1, 2005.

14 Bibliotheca Nostra przekroczony limit wypożyczeń, informacje o tym również pojawiają się na ekranie. Przy zwrotach procedura jest jeszcze prostsza. Zwracana pozycja jest pod skanerem identyfikowana za pomocą kodu kreskowego i rejestrowana jako zwrócona. Następnie uaktywniany jest pasek magnetyczny oraz potwierdzenie wydrukiem zwrotu. Mimo że użytkownicy sami się obsługują, biblioteka pozostaje bezpieczna. Wbudowana detekcja wielu książek zapobiega wypożyczaniu więcej niż jednej pozycji o tym samym kodzie kreskowym, a szereg czułych fotokomórek zapobiega podmianie książki zanim proces zostanie zakończony. Procedury zarządzania obiegiem materiałów bibliotecznych we wszystkich trzech obszarach przetwarzaniu, wydawaniu i zwrotach, pomagają nam podnieść sprawność działania biblioteki, jej wydajność, a także poprawiają jakość obsługi użytkowników. Maszyny te zbudowane są w sposób prosty i intuicyjny w obsłudze. Jest to de facto komputer obudowany w specyficzny sposób i z odpowiednim oprogramowaniem realizującym zadane funkcje. Wspomniane obudowanie komputera polega na dodaniu do niego skanera kodów kreskowych, półki służącej do aktywacji zwracanych i dezaktywacji wypożyczonych książek, drukarki paragonów oraz szeregu czujników kontrolujących prawidłowe ułożenie książki w procesie wypożyczania/zwracania. Oprogramowanie SelfCheck a umożliwia pracę w jednym z wybranych trzech trybów pracy: - tylko zwroty - tylko wypożyczenia - zwrot lub wypożyczenie wybierane przez Użytkownika. W BG PŚ maszyny pracują oczywiście w ostatnim wymienionym trybie, który pozwala zdecydować Użytkownikowi, czy chce teraz wypożyczyć czy zwrócić wybraną książkę. Wyboru Użytkownik dokonuje poprzez wciśnięcie na klawiaturze numerycznej odpowiednio cyfry 1 dla uruchomienia wypożyczania lub 2 dla uruchomienia zwrotu książek. Tryby te jak również całość pracy urządzenia jest opisana w czytelny i estetyczny sposób na jego ekranie, który również w graficzny sposób prowadzi Czytelnika krok po kroku, realizując odpowiednią procedurę. Zakończeniem pracy na urządzeniu jest wydruk pokwitowania informującego o wypożyczonych pozycjach wraz z ich datami zwrotu lub jako potwierdzenie dokonanych zwrotów książek. Posiadając tak dobre i zaawansowane technicznie urządzenia, obserwowano stopień ich wykorzystania przez Użytkowników. Poziom ich wykorzystania nie był zadowalający. Około 25% udostępnień w pierwszym roku pracy urządzeń było realizowanych samoobsługowo, zaś w 2005 roku w niektórych tygodniach osiągano ponad 40% (średnio 33,7%). Pomimo, że po niespełna trzech latach użytkowania maszyn, zwróciły się koszty inwestycji/zakupu

Artykuły 15 urządzeń, postanowiono jeszcze pełniej wykorzystać fakt posiadania Self- Check ów. W tym celu Biblioteka Główna Politechniki Świętokrzyskiej, wespół z firmą 3M, zrealizowała projekt SixSigma. Co to jest Six Sigma? Six Sigma to: 1. Filozofia Zarządzania Biznesem Filozofia zarządzania nakierowana na doskonalenie wydolności procesów, oparta o jednolity system pomiaru jakości tych procesów. W tej filozofii JAKOŚĆ jest jednym z podstawowych parametrów zarządczych. 2. Miara Jakości Six Sigma to systematyczna droga zmierzająca do redukcji kosztów złej jakości poprzez ciągłą poprawę wydolności procesów. Podstawą Six Sigma są pomiary i statystyka, nie zaś doświadczenie, wiara i przekonania. 3. Proces Ciągłego Usprawniania Six Sigma jest procesem niekończącego się usprawniania opartego na przesłankach wynikających z analizy krytycznych zagadnień i kosztów, które zmuszają do nieustannego poprawiania i usprawniania procesów wewnątrz firmy/organizacji. 4. Katalizator Zmian w Kulturze Pracy Aby zapewnić sukces, Six Sigma wymaga radykalnych zmian w kulturze pracy, które aktywnie inicjować będą Liderzy, wybrane spośród Pracowników osoby odpowiedzialne za wdrożenie i realizację nowej metody zarządzania. Najprościej... Six Sigma jest podobna do innych metod poprawy jakości, z tą różnicą, że: - koncentruje się na kliencie, strategii, procesach i ludziach, - nastawiona jest na duży, mierzalny efekt, - wdraża na dużą skalę narzędzia statystyczne oraz kontrolę jakości. Aby sprostać ciągle rosnącym wymogom Użytkowników oraz jak najlepiej realizować wyznaczone regulaminem zadania spoczywające na Bibliotece Głównej, należy podnieść wskaźnik wypożyczeń i zwrotów zbiorów z wykorzystaniem urządzeń do samoobsługi. to główne założenie naszego projektu Six Sigma. Praca rozpoczęła się 17 listopada 2005, w tym dniu po raz pierwszy spotkał się Zespół Six Sigma. Zostały zaprezentowane i omówione zagadnienia projektu oraz narzędzia, jakie będą stosowane podczas realizacji tego projektu. Nasze główne cele to: - zmiana wskaźnika udostępnień w samoobsłudze z 40% na 70% (cel doskonały 90%), - pozyskanie dodatkowego czasu pracy w dziale udostępniania 12 godzin/tydzień (cel doskonały 20),

16 Bibliotheca Nostra - 5 krytycznych zgłoszeń/miesiąc uwagi użytkowników dot. procesu udostępniania (cel doskonały 0), - zachowanie poziomu obsługi udostępniania, całkowitej ilości udostępnień na użytkownika. Pamiętajmy, że zmiany zachodzą tylko wtedy, gdy ludzie się zmieniają. W tym momencie musieliśmy stawić czoła problemom, jakie zwykle pojawiają się u ludzi w czasie zmiany. Należało zatem poradzić sobie z oporem przeciwko zmianie, zbudować zdolność do zmiany przez akceptację jej przeprowadzenia i zaplanowania. O skuteczności Liderów projektu i efektywności pracy Zespołu niech świadczą pierwsze rezultaty projektu: wzrost wskaźnika udostępniania w samoobsłudze do średnio 52,68%, jeszcze w okresie prac/kolejnych spotkań Zespołu. Jest to straszne uczucie, kiedy próbując przewodzić innym, oglądasz się za siebie i nikogo nie widzisz - Franklin Delano Roosevelt. Podczas ostatniego spotkania Zespołu w pełnym składzie, 1 grudnia 2005, przeprowadzono analizę zagrożeń i skutków (FMEA) oraz opracowano plan kontrolny projektu. Pamiętajmy, że ludzie zaakceptują jedynie ograniczoną zmianę, dlatego aby uzyskać efekt, należy wdrażać ją stopniowo. Ułatwić zrozumienie powiązań pomiędzy systemami (praca - ludzie), strukturami (organizacja decyzje i informacje) i planowaną zmianą oraz wybrać właściwy sposób jej dokonania. Podstawowe zagrożenie to nawyki, bez presji ludzie powrócą do starych nawyków. Efekty projektu mierzymy od początku roku 2006. Nie jest dla mnie zaskoczeniem, że wskaźnik udostępnień w okresie styczeń-maj wyniósł średnio 79,23%, osiągając maksymalnie nawet 85,77%. Dlaczego? Już na etapie pracy nad projektem udało się stworzyć pozytywne zaangażowanie i kreatywność Zespołu, wynikiem czego wprowadzanie zmian stało się praktycznie formalnością. Należy podkreślić, że jeszcze nie wszystkie pomysły poprawy procesu zostały wdrożone ze względu na zasady wcześniej opisane. Bibliotekarz XXI wieku to bibliotekarz-nauczyciel, jak trafnie określiła to koleżanka Mirosława Majewska i wraz z koleżanką Marzeną Kowalczuk, odwołując się do trwającej rewolucji techniczno-technologicznej, nakreślają obraz biblioteki i bibliotekarza oraz wskazują kierunki, w których powinien on podążać 6. Aby realizować te cele/założenia/wizje nieodzownym jest korzystanie z takich urządzeń jak SelfCheck i. Zalety maszyny nad człowiekiem w pewnych procesach, tutaj w etapach procesu udostępniania, są bezdyskusyjne. Maszyna jest dyspozycyjna 24 godziny na dobę, nie ma przerw na ka- 6 M. Kowalczuk Zadania współczesnej biblioteki na przykładzie Biblioteki Pedagogicznej w Siedlcach; M. Majewska Nowe wyzwania w kształceniu nauczycieli i bibliotekarzy. Referaty wygłoszone w czasie konferencji: Praca z czytelnikiem - rutyna czy wyzwanie zawodowe.

Artykuły 17 wę, nie choruje i nie miewa złych humorów. Łatwość obsługi nie peszy użytkowników, a daje satysfakcję swobody i szybkiej obsługi. Bibliotekarz zaoszczędzony czas może efektywnie przeznaczyć Użytkownikowi. Tutaj musieliśmy szybko ułatwić mu to działanie. Jednymi z punktów planu poprawy, a tym samym osiągnięcia celu procesu i wdrożenia odpowiednich zmian, zostały wytypowane integracja Zespołu i szkolenie typu Bibliotekarz Użytkownik. W marcu 2006, w pięknej zimowej scenerii kieleckich lasów odbyło się szkolenie i integracja. Był to jeden z etapów zmiany systemu i struktury. Szkolenie przeznaczone było dla osób, które realizują zadania związane ze współpracą zarówno w zespole, jak i z klientem. Obejmowało teorię komunikowania się oraz techniki efektywnej komunikacji. Przeprowadzono praktyczne warsztaty dające możliwość zidentyfikowania własnych barier w zakresie ekspresji i umiejętności słuchania oraz dostarczające praktycznych rozwiązań ułatwiających komunikowanie się w środowisku pracy. Uczestnicy uczyli się m.in., w jaki sposób rozpoznawać potrzeby klientów i współpracowników oraz podwładnych, dobrze ich rozumieć oraz jak formułować komunikaty, aby być wysłuchanym i dobrze zrozumianym. Szkolenie wprowadziło pojęcie analizy transakcyjnej jako użytecznego narzędzia ułatwiającego zrozumienie procesu komunikacji oraz jego potencjalnych zakłóceń, a także zagadnienie asertywności jako postawy sprzyjającej efektywnemu komunikowaniu się w sytuacjach wzbudzających negatywne emocje. Program integracji, poza podstawowym celem, łączył w sobie elementy zabawy, humoru i był dyskretną formą wynagrodzenia za zaangażowanie oraz zachętą do pełnego energii przyszłego działania. Zakończony wspólną biesiadą, ale wcześniej zimowe ognisko z pieczeniem kiełbasek i jak na zimę przystało - kulig przez leśne drogi, ale... nie tradycyjny tylko ciągniony przez czterokołowce (quady). Przeżycie niezapomniane i ekstremalne jak dla tradycyjnego bibliotekarza. Dlaczego nie? Mamy w końcu XXI wiek :) Przywództwo polega na zachęcaniu ludzi w podążaniu za Tobą do miejsc, do których nigdy by sami nie poszli Joel Barker. Mgr Danuta Kapinos jest Dyrektorem Biblioteki Głównej Politechniki Świętokrzyskiej w Kielcach. Mgr inż. Sylwester Staniszewski jest pracownikiem firmy 3M Poland, zajmującej się między innymi produkcją systemów zabezpieczania zbiorów bibliotecznych przed kradzieżą.

18 Bibliotheca Nostra Edward Wieczorek Biblioteka Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK w Katowicach. Historia zbiorów Biblioteka Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK w Katowicach kontynuuje tradycje połączonej w latach pięćdziesiątych XX w. biblioteki Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego i Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego w Katowicach, zwanej w środowisku biblioteką Halamy. Księgozbiór ten został w czasach stalinowskich zdekompletowany i rozparcelowany pomiędzy oddziały PTTK działające w województwie katowickim. Część zbiorów prawdopodobnie została zniszczona (taka była intencja rozparcelowania biblioteki), część uratowały od zagłady prywatne osoby. W styczniu 1978 r. w ramach wstępnego etapu prac organizacyjnych, związanych z zamierzonym utworzeniem Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK powstała biblioteka krajoznawcza przy Oddziale PTTK w Katowicach (obecnie Górnośląski Oddział PTTK). Biblioteka, mająca stanowić podstawowy człon tej pracowni, z zadaniem gromadzenia księgozbioru i wszelkiego rodzaju publikacji z zakresu krajoznawstwa i turystyki ze szczególnym uwzględnieniem regionu śląskiego, zorganizowana została na bazie kilkudziesięciu książek, przekazanych w swoim czasie Oddziałowi PTTK w Katowicach przez rodzinę zmarłego działacza PTTK, przewodnika po ziemi śląskiej, Bolesława Badyny oraz w oparciu o kilka tomów z dubletów Biblioteki Śląskiej. W ciągu kilku lat liczba woluminów w bibliotece osiągnęła ok. 1200 pozycji (wg stanu na początku 1984 r.). Wiosną 1990 r. bibliotekę, liczącą 1900 woluminów, przejął wraz z Regionalną Pracownią Krajoznawczą PTTK Zarząd Wojewódzki PTTK w Katowicach, zlikwidowany w grudniu 1990 r. Stan zbiorów Biblioteka Regionalnej Pracowni Krajoznawczej, działająca aktualnie w strukturze Regionalnej Fundacji Turystyki i Krajoznawstwa PTTK w Katowicach mieści się przy ul. Staromiejskiej 4. Od 1990 r. gromadzi, opracowuje i nieodpłatnie udostępnia zainteresowanym z całego regionu swoje zbiory książkowe, kartograficzne i archiwalne, dotyczące historii, przyrody i atrakcji turystycznych województwa śląskiego. W ciągu minionych 16 lat biblioteka RPK wchłonęła następujące księgozbiory lub ich części: 1990 likwidowanej delegatury Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publi-

Artykuły 19 kacji i Widowisk (cenzury), likwidowanej biblioteki redakcyjnej Trybuny Robotniczej ; 1994 likwidowanego oddziału Polskiej Agencji Promocji Turystyki (Centralnego Ośrodka Informacji Turystycznej); 1997 Wydziału Kultury Fizycznej i Sportu Urzędu Wojewódzkiego; 2000 Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich w Katowicach; 2006 Górnośląskiego Oddziału PTTK w Katowicach. Aktualnie w zbiorach biblioteki znajduje się ponad 6300 zinwentaryzowanych woluminów, w tym ponad 800 map turystycznych i topograficznych oraz opracowania na nośnikach CD. Kolejne kilkaset pozycji czeka na wciągnięcie do inwentarza. W zbiorach biblioteki RPK znajduje się również dokumentacja źródłowa (kartoteki wraz ze zdjęciami obiektów) inwentaryzacji krajoznawczej dawnego województwa katowickiego dla 35 gmin. Biblioteka gromadzi następujące publikacje: - przewodniki turystyczne o Polsce i innych krajach; - mapy turystyczne i plany miast; - mapy topograficzne województwa śląskiego; - monografie krajoznawcze i historyczne miejscowości, zakładów pracy, parafii; - opracowania encyklopedyczne, słownikowe i podręczniki z zakresu geografii, historii, sztuki, przyrody; - opracowania metodyczne i szkoleniowe dotyczące turystyki i krajoznawstwa, przewodnictwa i pilotażu; - opracowania statystyczne, sprawozdawcze i organizacyjne PTTK; - publikacje z zakresu ochrony przyrody i środowiska oraz ochrony zabytków i dziedzictwa kulturowego. Priorytetem wśród gromadzonych publikacji są monografie krajoznawcze gmin, parafii i zakładów pracy oraz wydawnictwa organizacyjne PTTK (materiały zjazdowe, sprawozdania, instrukcje, poradniki itp.). Części tych publikacji nie posiada nawet renomowana Biblioteka Śląska. Księgozbiór zgromadzony jest w zamykanych szafach według numeracji nadanej zgodnie z kolejnością zakupów. Mapy turystyczne zgrupowane są w kolejności alfabetycznej tytułów, a drobne, nie inwentaryzowane publikacje (foldery, ulotki) wg województw. Także według województw gromadzone są nie inwentaryzowane materiały promocyjne pozyskiwane przy okazji targów i giełd turystycznych. Część zbiorów bibliotecznych (do numeru 2800) jest skatalogowana (katalog alfabetyczny i rzeczowo-terenowy). Niestety szczupłość kadrowa nie pozwala na opracowanie całości zbiorów. Regionalna Fundacja Turystyki i Krajoznawstwa PTTK kontynuuje programową działalność Towarzystwa w skali ogólnowojewódzkiej po zlikwidowanym w 1990 r. Zarządzie Wojewódzkim PTTK. Oprócz prowadzenia Regionalnej Pracowni Krajoznawczej Fundacja zajmuje się działalnością szkoleniową kadry

20 Bibliotheca Nostra turystycznej oraz znakowaniem turystycznych szlaków nizinnych na przeważającym obszarze województwa śląskiego. Zbiory biblioteczne Pracowni służą kształceniu kwalifikowanych kadr turystycznych oraz pogłębianiu wiedzy o regionie. Korzysta z nich młodzież ucząca się i studiująca zwłaszcza na kierunkach związanych z obsługą ruchu turystycznego; nauczyciele przygotowujący zajęcia z zakresu edukacji regionalnej i dziedzictwa kulturowego regionu, dziennikarze oraz kadra kwalifikowana PTTK (przewodnicy, przodownicy turystyki kwalifikowanej, organizatorzy turystyki, instruktorzy krajoznawstwa) przy opracowywaniu przez nich programów turystyczno-krajoznawczych. W oparciu o materiały Regionalnej Pracowni Krajoznawczej powstają liczne prace magisterskie, skorzystało z niej także 4 doktorantów. W bieżącej prenumeracie gromadzi biblioteka RPK następujące periodyki: Wierchy, Płaj, Ziemia, Śląsk, Przyroda Górnego Śląska, Spotkania z Zabytkami, Poznaj Swój Kraj, Voyage, Podróże, Miejsca Święte, Gościniec, Wędrowiec Zachodniopomorski (Szczecin), Wędrownik (Łódź). Posiada też archiwalne zbiory miesięcznika Gościniec (w latach 1973-1993), Poznaj Świat, Turysta, Taternik, Architektura i Krajobraz, Górnośląski Informator Architektoniczny. Niezależnie od prowadzenia biblioteki Regionalna Pracownia Krajoznawcza PTTK włącza się szeroko w działania na rzecz promocji regionu. Pragniemy przypomnieć, że pracownia wydaje periodyk krajoznawczy Krajoznawca Górnośląski (do tej pory 20 numerów) oraz zeszyty Inwentaryzacji Krajoznawczej Województwa Śląskiego (do tej pory 21 zeszytów). Pracownia jest organizatorem Górnośląskich Sympozjów Krajoznawczych PTTK. W roku 2006 w dniach 22-23 kwietnia odbyło się XXI z kolei poświęcone dziejom i walorom krajoznawczym ziemi lublinieckiej i oleskiej. Udostępnianie Biblioteka Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK w Katowicach ma charakter prezencyjny. Wydawnictwa udostępniane są na miejscu w czytelni. Na miejscu istnieje możliwość dokonania odbitek kserograficznych. W rzadkich przypadkach książki wypożyczane są czytelnikom do domu. Biblioteka i Regionalna Pracownia Krajoznawcza służą pomocą i poradnictwem turystycznym w poniedziałki i środy w godz. 10-17. Ponieważ obsługujący bibliotekę kierownik Regionalnej Pracowni Krajoznawczej ma szereg innych obowiązków, wskazany jest wcześniejszy kontakt telefoniczny 032-2539-352. Mgr Edward Wieczorek jest Kierownikiem Regionalnej Pracowni Krajoznawczej PTTK w Katowicach.

SPRAWOZDANIA Joanna Chwałek V Forum Bibliotekarzy Sekcji Bibliotek Szkół Wyższych Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich oraz Dni Książki i Bibliotek Sekcja Bibliotek Szkół Wyższych Stowarzyszenia Bibliotek Polskich powstała w maju 2004 roku. Postawiła sobie za cel zacieśnienie współpracy bibliotek uczelni śląskich, a także zmianę wizerunku bibliotekarza we współczesnym świecie. W ramach Sekcji współpracują biblioteki następujących śląskich uczelni: Uniwersytetu Śląskiego, Politechniki Śląskiej, Politechniki Częstochowskiej, Wyższej Szkoły Bankowej w Poznaniu Wydział Zamiejscowy w Chorzowie, Wyższej Szkoły Ekonomii i Administracji w Bytomiu, Wyższej Szkoły Zarządzania i Marketingu w Sosnowcu, Wyższej Szkoły Zarządzania i Nauk Społecznych w Tychach, Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej, Wyższej Szkoły Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych w Katowicach oraz Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji Towarzystwa Wiedzy Powszechnej. Jako biblioteka szkoły wyższej, czuliśmy się zobowiązani przystąpić do prac Sekcji i nastąpiło to na V Forum w Wyższej Szkole Bankowej w Chorzowie 5 kwietnia tego roku. Hasłem V Forum było pytanie Jak informacja kształtuje naszą rzeczywistość? Odpowiedzi na nie próbowali nam udzielić dr Joanna Kamińska z Uniwersytetu Śląskiego oraz redaktor Jacek Żakowski z tygodnika Polityka. W referacie pt. Rola informacji w społeczeństwie uczącym się dr Joanna Kamińska przypomniała, że funkcjonujemy obecnie w gospodarce opartej na wiedzy. Oznacza to, że we współczesnym świecie wzrasta znaczenie wiedzy teoretycznej, na rynku dominuje sektor usług, a w strukturze zawodowej społeczeństw dominują różnego rodzaju specjaliści, eksperci i naukowcy. Wkłada się więc wiele wysiłku w tworzenie nowych technologii intelektualnych. Skrótowo charakter gospodarki opartej na wiedzy można rozpisać następująco: - know-what (wiedzieć co) - know-why (wiedzieć dlaczego)

22 Bibliotheca Nostra - know-how (wiedzieć jak) - know-who (wiedzieć kto) Rodzi to szereg problemów z których najistotniejszy to gwałtowny przyrost informacji i olbrzymia ich ilość. Autorka referatu podaje, że według badań Uniwersytetu w Berkeley, w 2002 roku wyprodukowano 5 eksabajtów informacji 1. Jest to ilość, która zapełniłaby 37.000 nowych bibliotek wielkości Biblioteki Kongresu. Ogarnięcie takiego ogromu informacji zdecydowanie przekracza możliwości ludzkie. Trzeba więc tę wiedzę weryfikować. Po zweryfikowaniu trzeba ją przyswoić i wykorzystać, a także na bieżąco uzupełniać i uaktualniać. Jesteśmy więc społeczeństwem uczącym się przez całe życie (Life Long Learning). Osoba, która nie realizuje tego wymogu, przechodzi do informacyjnego getta i przestaje liczyć się w społeczeństwie. Konieczność ciągłego uczenia się jest polem do działania dla instytucji uczących, a co za tym idzie dla bibliotek, jako dostarczycielek zweryfikowanej, sprawdzonej informacji. Biblioteki stanowią bazę do realizacji procesów edukacyjnych, ich zadaniem jest też propagowanie idei permanentnej edukacji. I tu przechodzimy do roli bibliotekarza. Ranga tego zawodu na pewno wzrasta w społeczeństwie uczącym się, i my bibliotekarze musimy o tym mówić i zmieniać stereotyp naszego zawodu. Na nas spoczywa ciężar dostarczenia prawdziwej i rzetelnej informacji, a to bardzo odpowiedzialne zajęcie. To implikuje również ciągłe dokształcanie się samego bibliotekarza. Dr Kamińska na końcu swego wykładu wspomniała o Komisji Zarządzania i Marketingu przy Zarządzie Głównym Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, w której sama prężnie działa. Komisja ta ma na celu zaszczepienie na gruncie środowiska bibliotekarskiego w większym zakresie tematyki zarządzania i marketingu, poprzez organizowanie konferencji i wydawanie książek. Zebrani zostali też zaproszeni na konferencję Zarządzanie kadrami w bibliotece, która ma odbyć się w dniach 12 13 października we Wrocławiu 2. Z tematyką kształtowania rzeczywistości przez informację zmierzył się też redaktor Jacek Żakowski, który przedstawił problem segregacji informacji przez dziennikarzy. W świecie dziennikarskim mamy do czynienia jednak z innego typu informacją nie pomocną ludziom w życiu, lecz natury rozrywkowej i sensacyjnej. Bo ludzie nie pragną informacji poważnej, potrzebnej do codziennego radzenia sobie w życiu. Taka informacja jest dla nich za nudna. Tytuł wystąpienia to: Jak żywić innych infor- 1 1 eksabajt to 10 18 bajta. 2 Strona internetowa Komisji Zarządzania i Marketingu przy Zarządzie Głównym Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich: http://ibin.us.edu.pl/komisja/komisja.html

Sprawozdania 23 macją?, redaktor wprowadza bowiem rozróżnienie na żywienie, które jest racjonalne oraz karmienie czyli zapychanie byle czym, z małymi wartościami odżywczymi. Tak samo jak w żywieniu, również w informacji ludziom najbardziej smakuje to, co jest niezdrowe. Dziennikarz nieustannie musi wybierać między tymi dwoma światami. Innym problemem jest nadmiar informacji. Dziennikarze siedzący w swoich news-roomach 3 dokonują bezustannej rzezi informacji. Miliony ich bezpowrotnie giną, a tylko nieznaczna część, tych zdaniem dziennikarza najistotniejszych, dociera do nas odbiorców. Jedynymi więc osobami, które jako tako wiedzą, co się na świecie dzieje, są tylko dziennikarze. Natomiast przeciętni odbiorcy, by odebrać prawidłowo oderwaną z kontekstu innych wydarzeń informację, muszą ją mieć dostarczoną z odpowiednim komentarzem. Wyjaśnienia są różne, w zależności od tego, jaką ideologię wyznaje dziennikarz, czasopismo czy stacja telewizyjna lub radiowa. To samo wydarzenie może być opisane w zupełnie różny sposób w dwóch różnych gazetach. Tak więc media kształtują naszą rzeczywistość. Dlatego są doskonałym narzędziem indoktrynacji. My czytelnicy prasy fałszywie postrzegamy więc świat i co gorsza, jesteśmy na to skazani, bo nie mamy czasu, aby sami przetwarzać wszystkie pojawiające się informacje. Idąc dalej, redaktor Żakowski powołał się na katastroficzną wizję Ulricha Becka 4, według którego żyjemy w cywilizacji ryzyka, a światem rządzi coś nieprzewidywalnego, nie poddającego się kontroli i nie dającego się zrozumieć. Współczesnemu człowiekowi towarzyszy ciągły lęk, a lęk to coś nieokreślonego. Łatwiej jest lęk pokonać, gdy zamieni się go w strach przed czymś konkretnym. I właśnie to robią media wskazują winnego. Raz jest to Ben Laden, innym razem wściekłe krowy, SARS czy ptasia grypa. Informacje tego typu są specjalnie rozdmuchiwane, pomimo że nie ma podstaw do realnej, namacalnej obawy przed tymi zjawiskami. Tak więc problemem współczesnego świata jest zapychanie ludzi informacjami nie dającymi się ogarnąć, ale też nieprzydatnymi, a dostarczającymi jedynie taniej rozrywki. Uświadomienie sobie tego rodzi konieczność uczenia młodych pokoleń bardziej racjonalnego i krytycznego odbioru informacji i wychowania świadomego społeczeństwa. W obu wystąpieniach przedstawione zostały dwa stanowiska bibliotekarza, w którego mniemaniu najważniejsza dla człowieka jest rzetelna wiedza, oraz dziennikarza, który wie, że ludzie najbardziej domagają się 3 News-room miejsce, w którym dziennikarze zaopatrzeni w komputery wyszukują informacje. 4 Ulrich Beck to niemiecki socjolog, profesor monachijskiego Ludwig-Maximilians- Universität; zajmuje sie m.in. zagadnieniami związanymi z ryzykiem, środowiskiem oraz globalizacją (źródło: http://pl.wikipedia.org).

24 Bibliotheca Nostra rozrywki. Obydwaj mają do czynienia z informacją, ale jakże odmienną. Łączy ich jednak jeden problem problem nadmiaru informacji, z którym muszą się borykać, gdyż odbiorca nie ma czasu, by sam selekcjonować informację. Kolejne spotkanie w ramach Sekcji Bibliotekarzy Szkół Wyższych SBP odbyło się z okazji Tygodnia Bibliotek (8-15 maja), obchodzonego pod hasłem: Nie wiesz? - zapytaj w bibliotece. Gospodarzem spotkania była Wyższa Szkoła Zarządzania Marketingowego i Języków Obcych w Katowicach. 15 maja, pod hasłem Książka Informacja Bibliotekarz we współczesnym społeczeństwie uczącym się, przedstawili tam swoje wystąpienia dr hab. Anna Tokarska z Uniwersytetu Śląskiego oraz Tomasz Kammel, znany dziennikarz i prezenter telewizyjny. Dr Anna Tokarska wygłosiła referat zatytułowany Książka i informacja przewodnikiem po społeczeństwie uczącym się. Przedstawiła w nim obieg informacji we współczesnym świecie: jej transmisję (nadawanie) i absorpcję (odbiór). Społeczeństwo uczące się kupuje informację, która stała się towarem. Instytucje czy firmy mające społeczeństwu tę informację dostarczać badają rynek, oczekiwania społeczne dotyczące informacji, po to aby sprzedać wartościowy, najbardziej odpowiadający odbiorcy produkt. Bada się zachowania członków społeczeństwa informacyjnego. Ostatnio dużo pisze się na przykład o lęku przed biblioteką (library anxiety) wśród studentów pierwszych lat studiów. Gdy firmy już wiedzą, jaką informację dostarczyć, mają do dyspozycji nowoczesne techniki ich przesyłania (Internet), które są szybkie, tanie i łatwe zarówno w zapisie jak i w odczycie. Poziom dostępu do informacji wyrównuje się w dobie powszechnego dostępu do sieci komputerowych. Obecnie polityka zarządzania informacją jest nierozerwalnie związana z polityką państwa, które próbuje robić wszystko, by zapewnić do niej dostęp. Powstają akty prawne czy programy rozwoju społeczeństwa informacyjnego. Taką rolę pełni realizowany obecnie program epolska, którego celem jest: - rozwój infrastruktury teleinformatycznej; - zapewnienie wszystkim dostępu do taniego, szybkiego i bezpiecznego Internetu; - inwestowanie w ludzi zajmujących się informacją oraz w ich umiejętności; - stymulowanie lepszego wykorzystania technologii informacyjnych (w dziedzinie gospodarki, administracji, sądownictwa, policji, służby zdrowia, opieki społecznej i transportu); - informatyzacja obszarów wiejskich; - rozwój radiofonii i telewizji cyfrowej;

Sprawozdania 25 - wspomaganie rozwoju zaplecza naukowego 5. Ważnym zagadnieniem jest także digitalizacja zbiorów bibliotek i archiwów oraz wyeliminowanie tak zwanego smogu informacyjnego czyli masy informacji nieuporządkowanej, wprowadzającej chaos. Zapanować nad tym możemy dzięki wypracowanym w bibliotekarstwie modelom organizowania informacji. I znów widzimy tu silną pozycję bibliotekarza jako kreatora rzeczywistości, budującego ją poprzez odpowiednią selekcję danych. Pojawiają się nowe określenia dla naszego zawodu moderator informacji czy e-moderator. Godną uwagi inicjatywą są powstające ostatnio licznie biblioteki cyfrowe zdigitalizowane zasoby największych polskich bibliotek. Wykorzystywany jest do tego celu pierwszy polski system do budowy bibliotek cyfrowych o nazwie dlibra, rozwijany przez Poznańskie Centrum Superkomputerowo Sieciowe 6. Śląsk pozostaje tu znacznie w tyle, gdyż nie zaczęto jeszcze nic robić w tym kierunku, podczas gdy inne ośrodki są już na różnych, często bardzo zaawansowanych etapach prac. Od tematyki współczesnego społeczeństwa uczącego się i polityki państwa zapewniającej jego rozwój, przeszliśmy do przedstawionego z dużym poczuciem humoru wystąpienia Tomasza Kammela zatytułowanego Rola informacji w świecie mediów. Lekkie, łatwe i przyjemne traktowało jednak o sprawach bardzo ważnych o manipulacji informacją. O tym, jak zmienia się wymowę wypowiedzi danej osoby publicznej, przemilczając jej część, by stworzyć informacyjny hit, o którym potem długo się mówi. O tym, że odpowiednio nagłośniona informacja nie musi być bardzo ważna, by zelektryzować opinię publiczną (tzw. materiał medialnie nośny). I o tym, że takie środki nagminnie w mediach się stosuje. Najobszerniejsza część wystąpienia dotyczyła jednak formy wystąpień publicznych i przedstawiała szereg rad, które pomagają wypaść naturalnie, wiarygodnie i przede wszystkim interesująco, osobie występującej przed publicznością. W skrócie można powiedzieć, że: - najważniejszy jest początek; - trzeba panować nad oddechem co daje uspokojenie; - trzeba patrzeć na całą salę, nie na poszczególnych widzów (wtedy nikt nie czuje się pominięty); - nie wolno się nadmiernie przymilać publiczności; - bardzo ważny jest strój, gesty i postawa. Trzeba również trzymać się magicznej zasady 3P, to znaczy: - powiedz to, co chcesz powiedzieć; 5 Źródło: http://www.kbn.gov.pl/cele/02.ppt#1 6 Pełną lista wdrożeń oprogramowania i zarazem listę polskich bibliotek cyfrowych można obejrzeć na stronie http://dlibra.psnc.pl/