F I D E S E T R A T I O Stona 1
ISSN 2082-7067 3(7)2011 KWARTALNIK NAUKOWY
Rada Naukowa: of. d hab. Fanciszek Adamski, of. d hab. Anna Doboszyńska, ks. of. UKSW Jan Kokos, d Maia Jankowska, ks. of. Andzej Offmański, d Józef Placha, of. d hab. Halina Gzmil-Tylutki Zesół Redakcyjny: of. UKSW d hab. Maia Ryś (edakto naczelny) d Iena Gochowska (zastęca edaktoa naczelnego) d Paweł Kwas (seketaz) F I D E S E T R A T I O Stona 3
SPIS TREŚCI: INTEGRALNY WYMIAR LUDZKIEJ SEKSUALNOŚCI W MODELU SPICE PROFESORA THOMASA HILGERSA Iena Gochowska. 5 PSYCHOLOGICZNE KONSEKWENCJE PRZEDMAŁŻEŃSKIEGO WSPÓŁŻYCIA SEKSUALNEGO - Weonika Juoszek 17 ROZWÓJ WIĘZI I MIŁOŚCI MAŁŻEŃSKIEJ - Mata Byk i inni.. 28 INTELIGENCJA EMOCJONALNA A RELACJE W ZWIĄZKACH MAŁŻEŃSKICH Maia Jankowska, Maia Ryś. 48 DZIECI W RODZINIE - Paweł Kwas 66 PLURALIZM WARTOŚCI A WYCHOWANIE - Fanciszek Adamski.. 80 ODDZIAŁYWANIA WYCHOWAWCZE RODZICÓW A NADZIEJA NA SUKCES I KOMPETENCJE SPOŁECZNE U ICH DZIECI - Maia Ryś... 86 OCHRONA PRZED SYNDROMEM PUSTEGO GNIAZDA - Edyta Wolte.. 109 TROSKA KOŚCIOŁA O RODZINĘ - Bonisław Miezwiński. 121 ABSTRACTS 133 ZASADY PUBLIKACJI 135 ISSN 2082-7067 3(7)2011 KWARTALNIK NAUKOWY
d Iena Gochowska INSTYTUT EKOLOGII I BIOETYKI WFCH, UKSW INTEGRALNY WYMIAR LUDZKIEJ SEKSUALNOŚCI W MODELU SPICE PROFESORA THOMASA HILGERSA Pzyjęcie i wyażanie kobiecości i męskości są wyazem seksualności człowieka. Natua człowieka jest seksualna i wszystko co człowiek czyni zawsze nosi znamię jego łciowości, kobiecości lub męskości (Półtawska, 2002, s. 5). Dzisiejsza kultua uwyukla znaczenie fizyczności i ożądliwości i badziej skuia się na eotyzmie człowieka niż na jego wieloasektowej seksualności. Zainteesowanie skuiające większą uwagę na biologicznym i fizjologicznym asekcie ludzkiej seksualności owadzi do oddzielenia miłości od życia i życia od miłości. To sawia, że mniej ważna staje się sama osoba, a to z kolei owoduje sychiczną i duchową deawację. Antykoncecja, steylizacja, abocja, onogafia są konsekwecją takiego edukcyjnego sojzenia na ludzką łciowość. Odowiedzią na fizyczne i wąskie sojzenie na ludzką seksualność jest odejście oate badziej na ozumieniu niż ożądliwości (to mózg jest centum ludzkiej seksualności). Skuienie uwagi na wszystkich wymiaach ludzkiej seksualności (duchowy, fizyczny, sychiczny, intelektualny i elacyjny) i dążenie do ełnej integalności w ozwoju człowieka jest osobowe i wewnętzne, oznacza łączność omiędzy miłością a życiem oaz owadzi do afimacji człowieka we wszystkich wymiaach. Wowadzenie Rozważania o ludzkiej łciowości, zjednoczeniu i wzajemnym obdaowaniu owinny być ozedzone odniesieniem do samego człowieka. Podstawą do ozważań Pofesoa Hilgesa (2004) na temat seksualności człowieka jest encyklika Humanae Vitae (1968) i zyjęte w niej odejście zgodne z nauczaniem Kościoła, oate na filozofii tomistycznej. Wsółczesny tomizm ujmuje człowieka jako osobę. Ujęcie człowieka jako osoby jest obecne we wszystkich kieunkachj wsółczesnego tomizmu. Dobe ozumienie osoby wydaje się filozoficznym antidotum na wiele zagożeń, jakie niesie dla człowieka wsółczesna zeczywistość (Stęień, 2004, s. 163), także w dziedzinie ozumienia ludzkiej seksualności. Wiele małżeństw nie widzi związku seksu z codziennym życiem i codziennym otwiedzaniem wzajemnej miłości. F I D E S E T R A T I O Stona 5
Głównym zagadnieniem kótkiej efleksji ozważanej w tym atykule jest integalność i dojzałość we wzajemnym obdaowywaniu się w oblubieńczej miłości oaz czynniki, któe na tę zeczywistość wływają. Punktem do ozważań etycznych na temat zekazywania życia jest więc właściwe ozumienie, kim jest człowiek?. Rozważania na temat osoby ludzkiej wato ozocząć od filozofi Boecjusza, według któego osoba to jednostkowa substancja o natuze ozumnej. Wystęujace w tej definicji ojęcie natua oznacza istotę bytu waz ze wszystkimi zyadłościami i skutkami tych zyadłości 1. Najważniejszymi zyadłościami są władze, a za nimi doieo działania, któe dzięki władzom mogą być ealizowane. Świety Tomasz inteetując Boecjusza (za: tamże, s. 168.) wymienił fomę jako duszę osiadającą dwie władze oznawcze intelekt bieny i intelekt czynny. Obie te władze umożliwiają ozumne działanie. Natua jest więc istotą w działaniu. Boecjańska natua ozwala byt ozumnie działajacy taktować jako byt osobowy. Jest to ujęcie osoby od stony jej działań. Wyjątkowość człowieka olega na tym, że osiada ciało (mateię) oaz możność niemateialną. Bogactwo człowieka wiąże się z jednoczesnym osiadaniem możności mateialnej i niemateialnej. Pofeso Hilges acując nad aktyczną stoną medycyny związanej z dziedziną ginekologiczno ołożniczą, esektuje nauczanie Kościoła odnoszące się do człowieka i jego owołania, a więc zyjmuje filozofię, na któych oiea sie nauczanie Kościoła. 1. Nauczanie Kościoła jako odstawa metody Pofesoa Hilgesa Kościół naucza o zyodzonej godności człowieka i wynikającej z tej godności aw, zede wszystkim awa do życia i jego ochony. Godność człowieka jest ojęciem filozoficznym, któe ma szczególne znaczenie w teologii Św. Tomasza z Akwinu, jako neotomizm stanowiący odstawę sołecznego nauczania Kościoła, w tym nauczania Jana Pawła II. Stanowisko esonalistyczne wynikające z tego nutu oate jest na antoologii odczytywanej z Księgi Rodzaju.. Godność osoby wynika z odobieństwa człowieka do Boga [Rdz 1, 26-28] Uczyńmy człowieka na Nasz obaz, odobnego Nam (..) Stwozył więc Bóg człowieka na swój obaz, na obaz Boży go stwozył: stwozył mężczyznę i niewiastę. Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich Bądźcie łodni i ozmnażajcie się ). Doieo zyjęcie awdy o wielkiej godności osoby ludzkiej obdaowanej istnieniem, życiem i łciowością (..) każe człowiekowi szukać takiego sosobu zachowania jaki odowiada godności każdej osoby (Półtawska, 2009, s. 7). Encyklika Humanae Vitae ukazuje wewnętzne zeznaczenie aktu małżeńskiego oaz zachęca do esektowania tego zeznaczenia w zekazywaniu życia ludzkiego [HV, 11]. Nauczanie zawate w encyklice otwiedza Boże ustanowienie o jedności i odzicielstwie jako dwóch odstawowych wymiaach sensu stosunku małżeńskiego [HV, 12]. 1 Natua jest ozumiana jako istota bytu z jej zyadłościami i ich skutkami. ISSN 2082-7067 3(7)2011 KWARTALNIK NAUKOWY
Jan Paweł II (1986) w swoich efleksjach na temat encykliki Pawła VI Humanae Vitae odkeśla ten jej fagment, któy mówi o odwójnej funkcji znaku w zbliżeniu małżeńskim oaz o nieozewalności tego odwójnego wymiau funkcji. Z unktu widzenia moalności fagment encykliki odnoszący się do odwójnego wymiau aktu seksualnego jest szczególnie ważny. Jan Paweł II jako wieny kontynuato nauczania Pawła VI, w swojej teologii ciała odejmuje analizę encykliki Humanae Vitae, uważając, że nauka zawata w tym dokumencie wsółczesnego nauczania Kościoła ozostaje w oganicznym związku zaówno z sakamentem małżeństwa, jak też z całą biblijną oblematyką teologii ciała, skoncentowaną wokół kluczowych słów Chystusa. W ewnym sensie można owiedzieć, że całokształt ozważań t. Mężczyzną i niewiastą stwozył ich na temat odkuienia ciała a sakamentalności małżeństwa stanowi jakby ozbudowany komentaz do nauki zawatej właśnie w encyklice Humanae Vitae (Jan Paweł II, 1986, s. 6). Wiele ytań dotyczących łciowości i seksualności człowieka oaz samego aku małżeńskiego ojawiło się o wydaniu zez Paieża Pawła VI encykliki Humanae Vitae. Encyklika dając odowiedzi na wsółczesne oblemy i wyzwania biomedyczne związane z moalnością małżeństwa i odziny, uuchomiła ównież szeeg ytań odnoszących się do teologii, szczególnie do jej obszau związanego z antoologią obejmujacą teologię ciała. Niezwykle ważne w nauczaniu obu aieży było zagadnienie ochony życia. Paktyczną odowiedzią na część ytań zainsiowanych encykliką Humanae Vitae jest stosunkowo nowa nauka i metoda doktoa Hilgesa 2 NaPoTechnology. Doobek ontyfikatów Pawła VI i Jana Pawła II zyczyniły sie do zozumienia ludzkiej seksualności, a węcz były unktem zwotnym na miaę ewolucji koenikańskiej. Nie uwiezono Koenikowi, kiedy mówił, że Ziemia kąży wokół Słońca, ale aczej utzymywano, że to Słońce kąży wokół Ziemi. W dzisiejszym świecie ludzka seksualność jest odbieana jako obacająca się wokół biologii i fizjologii oganów genitalnych, kiedy tak naawdę ludzka seksualność ogniskuje się wokół leszego zozumienia ludzkiej osoby. Dokto Hilges, któy twiedzi, że niektóe oblemy, któych doświadczamy dzisiaj, są odbiciem naszej zbioowej bieności w studiowaniu tych dwóch aieży. Ojciec Święty Jan Paweł II w swojej adhotacji Familiais Consotio wowadził koncecję wewnętznej duszy ludzkiej (u of. Hilgesa inne soul ), na któej tak wyaźnie oał zesłanie Dokto Hilges w swojej nowej nauce NaPoTechnology (Natual Poceative Technology). NaPoTechnology jest nauką zainsiowaną encykliką Humanae Vitae, (a szczególnie jej wybanym fagmentom dotyczącym wewnętznego ładu stosunku małżeńskiego) Pawła VI, któy zaoczątkował w nauczaniu Kościoła toskę o integalny ozwój człowieka. NaPoTechnology jako nauka oświęcona ozodczości kobiety, jest automatycznie zyisywana dziedzinie ginekologiczno-ołożniczej, ale z całą ewnością 2 Pofeso Hilges jako lekaz i naukowiec był doceniony zez Jana Pawła II i od 1985 oku uhonoowany członkowstwem w Paieskiej Akademii Życia (Watykańskie Towazystwo Naukowe założone zez Jana Pawła II w celu odjęcia studiów nad zagadnieniami dotyczącymi obony życia). F I D E S E T R A T I O Stona 7
można owiedzieć, że NaPoTechnology jest oozycją nowego stylu życia nie buzącego hamonii, dającego szansę na ełny ozwój człowieczeństwa, a w zyadkach zdiagnozowanych schozeń i atologii naukową oozycją ich leczenia. Pofeso Hilges oacował metodę z nadzieją, że stanie się ona nazędziem w zywacaniu i zachowaniu hamonii w życiu kobiety, małżeństwa i odziny. NaPoTechnology jest oozycją ołączenia ecyzyjnie sfomułowanej wiedzy z nauką i aktyką w zesłaniu ewangelicznym. Naotechnology wsółga z natualnym cyklem kobiety i ozwala dokładnie okeślić zyczyny niełodności, diagnozować je i w końcu leczyć. Tzeba tutaj nadmienić, że NaPoTechnology to nie tylko wsomaganie ozoznania zyczyn niełodności, ale ównież omoc w leczeniu innych schozeń układu ozodczego z jednoczesną uważnością na integalność osoby ludzkiej. NaPoTechnology konsekwentnie ealizuje nauczanie dotyczące godności i życia ludzkiego: esektuje godność ay i asystuje nie wyęczając w akcie małżeńskim owadzącym do szczęśliwego ozwiązania ciąży; wsółacuje z natualnymi mechanizmami i funkcjami okeacyjnymi kobiecego cyklu; odchodzi do oganizmu kobiety jak do całej ludzkiej osoby; jest metodą uwzględniającą medyczne, chiugiczne i enatalne odejście; omaga aze odkywać duszę ludzkiej seksualności; sztuczną antykoncecje i INF taktuje jako niemoalne ozwiązanie. Hilges twiedzi, że coaz częściej metody natualne uważane za niekonwencjonalne są esektowane zez medycynę konwencjonalną. Jan Paweł II w Familiais Consotio naisał, że wybó ytmu natualnego ociaga za sobą akcetacje cyklu osoby, to jest kobiety, a co za tym idzie akcetację: dialogu, wzajemngo szacunku, wsółodowiedzialności, i samokontoli w integalnej wizji człowieka i jego owołania. Pzyjęcie ytmu cyklu i odjęcie dialogu oznacza zyjęcie duchowego, cielesnego, emocjonalnego, intelektualnego i sychicznego chaakteu komunii małżeńskiej zeżywanej w wieności. Takie doświadczenie ozwala na ubogacenie wsółnoty małżeńskiej czułością i sedecznością oźywiającą łciowość ludzką, także w wymiaze fizycznym, czyli konstytuuje wewnętzną duszę (inne soul) ludzkiej seksualności. 2. Koncecja Pofesoa Hilgesa Ludzka seksualność jest wielowymiaowa, ofeso Hilges (2004) zwaca uwagę na dwa odzaje seksualności: na seksualność mózgową [celebocentic sexuality]; na seksualność genitalną [ geniotocentic sexuality]. Zozumienie i zyjęcie głębi seksualności mózgowej sawi, że będzie ona zyjemnością zeważajacą nad kultuą genitalną i stanie się szansą na ezygnowanie z samej tylko seksualności genitalnej. Jeżeli wsółczesny człowiek taktuje seks jako jedną z odstawowych zyjemności w życiu, to oganiczenia fomalne na oziomie zmysłowym i fizycznym ISSN 2082-7067 3(7)2011 KWARTALNIK NAUKOWY
będą dla niego niezozumiałe. Skutecznym sosobem na ubogacenie seksu zmysłowego, zyjemnościowego może być głębsze zozumienie ludzkiej seksualności i odkycie w niej głębokiego wymiau duchowego. Poznanie szeokich hoyzontów ludzkiej seksualności może zyczynić się do głębszego jej zozumienia i zobaczenia jeszcze iękniejszego, ełnego sensu i nowej teści jej wymiau. Osoba, któa nie zna zyjemności duchowych z kontaktu z Bogiem, automatycznie ozgląda się za innymi zyjemnościami szczególnie czeanymi z kontaktu z innymi. Jeżeli oznawanie seksualności ozoczyna się od biologicznego oędu, to tudniej jest dojść do sedna, czyli do jej awdziwej zyjemmności.. To tutaj tzeba właśnie odnaleźć to, co św. Augustyn nazwał delectatio victix, zwycięskim ozkoszowaniem się. Tylko zyjemność odnosi zwycięstwo nad zyjemnością. Nigdy nie odnosi się zwycięstwa nad zyjemnością zez obowiązek. Pzyjemność zawsze będzie otężniejsza niż obowiązek. To właśnie chce wyazić św. Augustyn: Pzyjemność okonuje się tylko zez zyjemność (Daniélou, 1994). W tym kontekście chciałabym odkeślić, że wsłuchiwanie sie w ludzką seksualność, szanując godność osoby i szukając odbicia Bożej Miłości w jej ludzkim wymiaze dostacza człowiekowi owej delectatio victix, wstęujemy wtedy na to zwycięskiego ozkoszowania, któe odczuwane jest nie tyle w zmysłach co na 'oziomie ducha, seca, osoby 3. Wielu wsółczesnych naukowców takich jak: Kingsley, Davis, Mastes and Johnsons (za: Hilges, 2004) główną uwagę skuiało na oglądzie, że ludza seksualność oiea się w zeważajacej części na seksualności genitalnej. Rozbudowane studia seksualnych zachowań skuiają się głównie na eotycznych i fizycznych asektach ludzkiej seksualności. Podczas, gdy dojzała osoba cały człowiek musi być ozatywany w kontekście totalnej seksualności. Mało uwagi oświęca się głębszemu jej znaczeniu i nie zwaca sie uwagi na odkywanie awdziwej wewnętznej duszy ludzkiej seksualności. Pofeso Hilges owiada, że aby człowiek stał się dojzały w swojej seksualności owinien zozumieć jej głęboki wymia, jej wewnętzną duszę (inne soul). Człowiek wyaża się ozez swoją seksualność, któa jest związana z łcią i zyomina, że wyaża sie ozez męskość lub ozez kobiecość. Kobiecość i męskość wykazują swoistość, któa jest niezazeczalna i w niej zawata jest watość własna, któa jest siłą w służbie dla dugiego człowieka (Stein, 2005, s. 15). Jan Paweł II (1994) odkeślał, że omiedzy byciem dla siebie oaz byciem dla dugich zachodzi badzo głęboka więź. Tylko ten może stać się bezinteesownym daem dla dugich, kto sam siebie osiada. Dokto Hilges uwzględnił to zesłanie w swoim modelu odnoszącym sie do więzi małżeńskiej, dlatego zachęca do wzajemngo oznania siebie i budowania zaufania. Pofeso Hilges odowiedział swoją nauką i aktyką, na wołanie Pawła VI, któy ozez słowa Encykliki Humanae Vitae ytał: Czy ze względu na większe oczucie odowiedzialności, jakim się odznaczają wsółcześni ludzie, nie nadszedł już czas, aby 3 K. Osuch, Pokonać gzech zwycięską ozkoszą htt://mateusz.l/mt/ko/kzysztof-osuch-sj-pokonac-gzech-zwycieska-ozkosza.html F I D E S E T R A T I O Stona 9
zadanie zekazywania życia owiezyć aczej ich ozumowi i woli, aniżeli okeślonym ocesom ich oganizmów?. Ważne jest, aby w tym miejscu zyomnieć odstawowe awa antoologiczne, któe z wielkim esektem zyjął twóca NaPoTechnology: jesteśmy naszym ciałem, nie używamy go, ani nie osiadamy; jesteśmy złożonym bytem z duszy i ciała; dusza, któa fomuje osobowe (duchowe) cechy człowieka czyni całego człowieka osobą; dusza nie jest komletną osobą, jest duchem, niemateialnym komonentem; człowiek jets stwozonyn na obaz Boży a jego seksualność jest odstawowym elementem osoby ludzkiej 4. Katolicki ogląd na ludzką seksualność esektuje całą osobę ludzką, choć niejednokotnie nauczanie Kościoła jest wyszydzane, gdyż wsółczesny świat chetniej obaca sie wokół eotyki, niż oznania głębi ludzkiej seksualności. W biblijnym zekazie możemy znaleźć hamonię iękna zmysłowego i duchowego. Słowa skieowane do kobiety w Pn 1,15 O jak iękna jesteś zyjaciółko Moja zyominają o tym, że kobieta staje się dla mężczyzny zede wszystkim źódłem odziwu, ale odnoszą się nie tylko do iękna zmysłowego, ale także do jeszcze otężniejszego iękna duchowego i są otwiedzeniem, że iękno duchowe waunkuje zmysłowe, bo wiemy, że samo zmysłowe nie wytzyma óby czasu. Jan Paweł II (1994) uświadamie, że oboje, kobieta i mężczyzna są dani sobie, aby mogli wzajemnie otwiedzać swoje człowieczeństwo, zdumiewając sie nad jego dwoistym bogactwem. 3. MODEL SPICE Ostatecznie uświadamiamy sobie, że ludzka seksualność jest wielowymiaowa. Tzeba sojzeć na seksualność mózgową jako konstuktywną altenatywą do kultuy genitalnej. Ceighton Model 5 kaze nam sojzeć, nauczyć się i zyjąć całość seksualności człowieka. Wyzwanie dla tych, któzy zyjmują Model Ceightona lub inny natualny system olega na tym, że zakładamy, że wsółżycie twa 24 godziny na dobę zez 7 dni w tygodniu, a nie 2-3 dni w tygodniu. Nie oznacza to tywializowania genitalnego lub seksualnego asektu ludzkich elacji. W swojej istocie Model Ceihgtona ozszeza ludzką seksualność i ludzkie seksualne hoyzonty. Pozwala zozumieć ełnie ludzkiej seksualności i jej awdziwe znaczenie. W ten sosób seksualność ludzka jest esektowana i omowana w awdzie i ełnym ludzkim wymiaze. Nie jest taktowana zedmiotowo (instumentalnie) i nie 4 Pof. Hilges omawia je w wielu ublikacjach. Należą do nich n. Hilges T. (2004). Ceighton Model Fetility Cae System Basic Teaching Skills, Omaha: Poe Paul VI Institute Pess; Hilges T. (2004). Medical and sugical actice of Na PoTechnoliogy, Omaha: Poe Paul VI Institute Pess; Hilges T. (2004). Reoductoive Anatomy and Physiology, A ime fo fetility Cae Pofessionals, Omaha: Poe Paul VI Institute Pess; Hilges T. (2010). The NaPoTechnology Revolution Unleashing the Powe in a Woman's Cycle, New Yok: Beaufot Books. 5 Ceighton Model Fetility Cae System. ISSN 2082-7067 3(7)2011 KWARTALNIK NAUKOWY
zyczynia się do ozbijania ludzkiej jedności duszy i ciała, ale owadzi do głębszej inteakcji natuy i osoby. Jeżeli aa zyjmuje model Sice (Hilges, 2004a,b,c) jako sawdzian więzi małżeńskiej i osteów w zemianie dotychczasowego stylu życia, wtedy aa zgadza sie na wstzemieźliwość we wsołżyciu odczas dni łodnych, (jeżeli chce odłożyć oczęcie dziecka na óźniej). Wiele a taktuje dni bez stosunku, któe są nastęstwem wybou metody natualnej, jako wadę metody. Najważniejszą zeczą w zozumieniu metod natualnych, w tym omawianej NaPoTechnology i stosowanego w niej Modelu Ceightona jest nauczenie się i zyjęcie niektóych zachowań chaakteystycznych i koniecznych w stosowaniu metod natualnych (n. okesowa wstzęmięźliwość w odejmowaniu stosunków łciowych). Takie odejście okazuje aze całość ich ludzkiej seksualności w odowiedniej esektywie. Nasza obecna kultua jest nakieowana na zyjemność wynikającą z fizycznego aktu seksualnego (genitocentyzm), jest więc dużym wyzwaniem zyjęcie Ceighton Model Fetility Cae 6. Koniecznym waunkiem tej metody (dotyczy także innych natualnych metod) jest asystowanie aze w zozumieniu i docenieniu mózgowego odejścia do seksualności. Kiedy mózg staje się centum seksualności człowieka, ożądliwość fizyczna nabiea innego wymiau, staje sie doełnieniem kontaktu seksualnego 7,bowiem kontakt seksualny óżni się zasadniczo od kontaktu fizycznego (łciowego, genitalnego). Kontakt genitalny jest kontaktem czysto fizycznym miedzy kobietą i mężczyzną,w odóżnieniu od całego bogactwa wielowymiaowych zeżyć seksualnego kontaktu. Seksualny kontakt óżni się od łciowego, onieważ jest to kontakt całej osoby z dugą osobą. Ponieważ seksualny kontakt jest szeszy od kontaktu fizcznego, to jeżeli ten dugi będzie wyłączony zez kilka dni, nie włynie to na jakość więzi małżeńskiej. Kontakt seksualny nidgy nie owinien być unikany. Seksualny kontakt zawiea awdziwe seksualne inteakcje i jest zez to wielowymiaowy. Do hamonijnego ealizowania więzi w związku niezbędne jest zozumienie óżnic między tymi dwoma fomami kontaktu. Ponieważ żyjemy w kultuze eotyzmu, to tudno jest być śwadkiem kultuy seksualnej nie oatej na zyjemności związanej z ożądaniem eotycznym i będącej wynikiem dojzałości ludzkiej seksualności. Pofeso Hilges dzieli się doświadczeniem acy z aami i otwiedza fakt, że zez unikanie stosunków łciowych w okesie łodnym, ozwija się natualna tendencja, że ay ozwijają swoje elacje ozez inne, niełciowe sosoby. Rozwój takiej fomy komunikacji staje się odstawą do adosnych i twałych małżeńskich elacji. Kiedy stosunek łciowy staje się ogniskującym elacje, to inne asekty komunikacji i osobowości ozostają nieozwijane. 6 The Ceighton Model Fetility Cae TM System, któy okazuje, że sojzenie na seks zez yzmat ozumu (celebocentic) daje altenatywę w stosunku do kutuy eotycznej i owadzi do integalności seksualnej. System uczy sojzenia i akcetowania całości ludzkiej seksualności, któa jest okazana w modelu SPICE (sitytual, hysical, intellectual, ceative, emotional). 7 Kontakt seksualny taktowany jest w tym atykule jako całość ludzkiej seksualności, jest czymś więcej niż kontakt fizyczny (stosunek łciowy). F I D E S E T R A T I O Stona 11
Zaufanie w elacji małżeńskiej wynika z ozwoju niegenitalnych fom komunikacji. Pawdziwe elacje między mężczyzną i kobietą, stają sie uwalniające i twałe, kiedy ozwijają sie wszystkie wymiay ludzkiej seksualności. Wtedy, kiedy zaczyna egzystować awdziwa miłość to zjednoczenie łciowe nabiea głębszego znaczenia i staje się coaz badziej satysfakcjonujące. Niektóe ay żyjące wg. eotycznej kultuy, kiedy decydują się na zmodyfikowanie swoich ostaw naotykają na oblemy, onieważ do chwili decyzji kieowali się tylko ożądaniem w odejmowaniu wsółżycia łciowego. Zmiana sosobu odejścia do swojej seksualności i życia łciowego jest szczególnym wyzwaniem dla tych, któzy mają długą histoię stosowania antykoncecji. Jest to tudny okes dla tych, któzy chcą ozwijać wszystkie asekty swojej elacji, aż do momentu osiągnięcia ównowagi i nowego wzoca wzajemnych odniesień seksualnych. Do zmiany sosobu myślenia, działania w sfeze ludzkiej seksualności oaz do miezenia jakości więzi małżeńskiej służy model SPICE 8. Model SPICE ujmuje całościowo ludzką osobę i służy do oceny dojzewania a do wzajemnego obdaowywania się miłością (Hilges, 2004a,b,c). Ewaluacja Modelu SPICE u Pof. Hilgesa zebiega według okeślonych ytań i zawiea ewaluację zaówno własną jak i wsółmałżonka. Taka foma ozwala śledzić dojzewanie wielowymiaowego chaakteu więzi małżeńskiej. Model Sice uwzględnia: S = SPIRITUAL (iewiastek duchowy) P = PHYCICAL (iewiastek fizyczny) I = INTELLECTUAL (iewiastek intelektualny) C = CREATIVE / COMMUNICATIVE (iewiastek keatywny) E = EMOTIONAL / PSYCHOLOGICAL (iewiastek emocjonalny, sychologiczny) 3.1. Piewiastek duchowy (siitual) W wymiaze duchowym jako najważniejszy element ozwoju wzajemnej miłości, Hilges wymienia wsólną modlitwę. Modlitwa omaga w ozwijaniu i wzmacnianiu otzeb duchowych zaówno jednostki jak i ay. Najwyższą fomą modlitwy jest miłość do Boga. Miłość do małżonka wynika z miłości do Boga. Głęboko duchowym, jak ównież emocjonalnym i sychicznym doświadczeniem jest webalne komunikowanie się małżonków. Ważne jest wyowiedzenie i usłyszenie od kochanej osoby, że to, co dotyczy ich obojga, jest objęte miłością. Gdy jest to owtazane w codziennym życiu, wsomaga ozwój zaufania i zminiejsza chwiejność emocjonalną związku. 3.2. Piewiastek fizyczny (hysical) Fizyczny kontakt nie oganicza się tylko do samego aktu, dlatego Hilges namawia, aby nie ezygnować ze wsólnej syialni, nawet w okesach, gdy aa unika stosunku. Efekt miodowego miesiąca, jako secjalna jakość ożycia ojawia się o okesie wstzemięźliwości. W tym tudnym dla niektóych a (szczególnie na oczątku) okesie, 8 T.Hilges, Ceighton Model Fetility cae System. ISSN 2082-7067 3(7)2011 KWARTALNIK NAUKOWY
można zwacać szczególną uwagę na dotyk czułości, zytulanie, obejmowanie, tzymanie się za ęcę. Być może jednym z seketów jest to, że mężczyźni lubią być zytulani tak samo jak kobiety. Keatywne zytulanie jest śodkiem wyażającym bliskość, nie owadzącym do genitalnego stosunku. Zasyianie w amionach ukochanej osoby, bez oczekiwań jest ównież ięknym zeżyciem. Dobze jest, jeżeli aa otafi sobie wytyczyć ganice odniecenia seksualnego. Okes, w któym aa unika kontaktu genitalnego jest często doświadczane jako zewa w otzebie wykazania się każdej nocy. Ważną fomą fizycznej aktywności jest elacja z dziećmi. Zabawa, zytulanie, całowanie wzmacnia ich oczucie bezieczeństwa i jest śodkiem dawania życia. Tak ważna foma inteakcji ównież wydaje się edukować otzebę eotycznej aktywności. Wzasta oczucie sełnienia w odzicielstwie. Jest to foma dotyku afimującego. Różnoodność innych aktywności takich jak sacey, ozmowy, wsólne lanowanie, oglądanie filmów omaga w budowaniu komunikacji i zaufania, a także zwiększa oczucie watości, edukując otzebę budowania więzi wyłącznie na stosunku łciowym. Wiele a może identyfikować się ze swoimi otzebami ozez uuchomienie intelektualnych ważeń. Mogą wsólnie sóbować wyjaśnić sobie óżnice między seksualnym a fizycznym kontaktem. Pay mogą kozystać z olecanej lektuy, aby oszezyć hoyzonty w ozumieniu ludzkiej seksualności. Pzyjęcie i zozumienie, że unikanie fizycznego kontaktu nie jest niczym nienatualnym, a nawet może być wsaciem ich wsólnej decyzji jest ważnym etaem w acy nad zyjęciem nowego stylu życia. Wiele jest sytuacji w naszym życiu, w któych ezygnujemy z fizycznego zbliżenia. Są to óżne sytuacyjne zdzania (chooba, ciąża itd). Wszystkie ay doświadczyły tego i mogą uświadomić sobie, że to nie było dla nich szkodliwe. Paa owinna zozumieć, że wybó odzaju kontaktu i decyzja o ciąży lub jej odoczeniu to wsólna, dojzała decyzja. Wzajemne esektowanie się i szacunek mogą być intelektualnie wsieane ozez zozumienie i wsólny wybó dogi. Ponieważ CMS 9 jest medycznie bezieczny, może dawać satysfakcję w tym obszaze, szczególnie kobietom. Paa może byc zachęcana do dyskusji na temat swoich ioytetów i wyboów, co jest ważne dla ich ozwoju. 3.3. Piewiastek keatywności (komunikacji) Paa może być keatywna na wiele sosobów. Małżonkowie mogą zobić coś secjalnego dla siebie (secjalne danie, wsólny obiad, kwiaty lub inne secjalne zyjemności), kiedy wiedzą jak mogą docenić i budować wzajemną komunikację. 9 Ceighton Model Fetility Cae System (CMS) jest nowym wyjątkowym modelem zaawansowanym w edukacji okeacyjnej.system jest tak zalanowany, aby uczyć za omocą dostosowanych ćwiczeń owadzonych zez odowiednich teneów. CMS osługuje się secjalnie oacowanymi biomakeami, któe umieszcza sie na kacie obsewacji, a któe omagają w obsewacji biologicznych zdazeń, wystęujących odczas cyklu menstuacyjnego. CMS nie jest tylko wystandayzowanym systemem, ale wykonano ównież wiele badań oswięconych koelacji óżych biomakeów z odstawowymi fizjologicznymi i atologicznymi zdazeniami. F I D E S E T R A T I O Stona 13
Niektóe ay iszą do siebie miłosne listy, czując, że takie isanie ma dla nich secjalne znaczenie. Żona może włożyć do śniadania secjalne słówko od siebie dla męża, a mąż może zadzwonić w ciągu dnia i zaytać jak Ci leci, kocham Cię. Czyniąc wsólne lany łatwiej jest zalanować aktywność z kozyścią dla obojga lub całej odziny. Pomocną w ozwijaniu iewiastka keatywności może być lista nieeotycznych sosobów na wyażanie miłości, któe satysfakcjonują oboje małżonków i mogą być dla nich wyjątkowe. 3.4. Piewiastek emocjonalny (sychologiczny) Dla a ważne jest zekonanie ich do ezewowania dla siebie secjalnego czasu, aby mogły ze sobą oozmawiać o sawach, któe są dla nich ważne, a o któych do tej oy nie ozmawiały. Paa owinna być zachęcana do wyażania swoich uczuć, onieważ wyażanie uczuć i własnych otzeb jest niezbędnym waunkiem dobej komiunikacji. Najczęściej iewsze osiągniecia w tej dziedzinie stają się nowością i nową jakością dla nich samych Małżonkom owinno sie ozwalić na danie wyazu swoim flustacjom i otwiedzić, że są one nomalnym stanem. Pytanie dotyczące samooczucia związanego z unikaniem fizycznego kontaktu owinno się ojawić i być unktem do dyskusji, wzajemnego uczenia się siebie nawzajem i otwatości. Pzez oces ujawnienia flustacji, a nawet złości, aa może ozoznać ważne wzajemne obawy, może to być okazją do nowych osiągnięć a także zobaczenia tudności, któe mogą być zeacowane. Ważna tutaj jest omoc asystującego, aby flustacje nie stały sie dominujące. Aby oces uwolnienia emocji zebiegł awidłowo, najiew aa musi nauczyć się otwatości w swoich elacjach. Relacja otwatości łączy i ozwala ozwinąć głębiej oczucie bliskości i intymności. Ważnym unktem edukacji na tamat seksualności człowieka jest okazanie konketnych zykładów niegenitalnych fom seksualnych inteakcji. Pofgeso Hilges zwaca szczególną uwagę na umiejętności osoby wowadzającej i asystującej zy edukacji ay. Podsumowanie Eksesję seksualną według filozofa May Joyce (1970) można oównać do okiesty symfonicznej. Objaśnia ona, co to znaczy być aktywnym seksualnie, wskazuje więc na ełnię ludzkiej seksualności. Jesteśmy skłonni odbieać jawne węcz damatyczne zachowania jako badziej aktywne fomy eksesji. May Joyce odaje zykład okiesty symfonicznej i jej dyygenta. Niejednokotnie widzimy dyygenta damatycznie zucającego amionami, głową i góną częścią ciała we wszystkich kieunkach, awdoodobnie dla leszego wizeunku, jako ekstemalną aktywność w twozeniu świetnej muzyki. Tymczasem inny dyygent może obić ważenie awie nieuchomej twazy. Aż tudno uwiezyć, że wyjątkowa i dostojna muzyka wychodzi sod batuty wituoza, któy wydaje sie być obojętnym. Taki dyygent jest o ostu dynamiczny bez bycia damatycznym. Jego miłość do muzyki, wgląd w insiacje komozytoa i doskonała komunikacja ze swoimi muzykami sawia, że obi iounujące ważenie. ISSN 2082-7067 3(7)2011 KWARTALNIK NAUKOWY
Ludzka aktywność seksualna, odobnie, nie otzebuje być jawna, aby była dynamiczna, nie otzebuje być tylko eotyczna i silnie emocjonalna, ukieunkowana na egoistyczną zyjemność, aby była intensywnie zeżywana. Silne oczucie własnej tętniącej życiem miłości do życia i szacunku dla życia innych, chaakteyzuje osobę dojzałą o szeokich hoyzontach ludzkiej seksualności. CMS jest systemem unikalnym, ozwalającym w sosób satysfakcjonujący na kozystanie z natualnych sosobów egulacji oczęć w oaciu o cykl miesiączkowy kobiety, umożliwiającym stymulację kontaktów seksualnych nieeotycznych oaz budującym nowej jakości więź małżeńską ozwalającą odkyć głębię ludzkiej seksualności. Jan Paweł II w adhotacji Familiais Consotio [13] twiedzi, że akcetacja cyklu i wejście w wewnętzny dialog oznacza ozoznanie duchowego i cielesnego chaakteu małżeńskiej komunikacji. Pzeżywanie miłości osobowej wymaga wieności. Odkywanie ełni seksualności ozwala doświadczać wiekszej czułości i odkywać gotowość do wzajemnej komunii także w wymiaze fizycznym. Takie odejście gwaantuje, że ludzka seksualność jest esektowana i omowana w lojalności i ełnym ludzkim wymiaze. Człowiek jako osoba nie jest używany jako obiekt, nie jest łamana jego jedność osobowa duszy i ciała. Bibliogafia: Benedykt XVI (2009), Caitas in veitatae. htt://www.ooka.og.l/biblioteka/w/wp/benedykt_xvi/encykliki/caitas_in_ veitate_29062009.html Danielou J. (1994). Tójca Święta i tajemnica egzystencji, Kaków, Znak. Daowski R. (2008). Filozofia człowieka zays oblematyki, Kaków: WAM. Hilges T. (2004a). Ceighton Model Fetility Cae System Basic Teaching Skills, Omaha: Poe Paul VI Institute Pess. Hilges T. (2004b). Medical and sugical actice of Na PoTechnoliogy, Omaha: Poe Paul VI Institute Pess. Hilges T. (2004c). Reoductoive Anatomy and Physiology, A ime fo fetility Cae Pofessionals, Omaha: Poe Paul VI Institute Pess. Hilges T. (2010). The NaPoTechnology Revolution Unleashing the Powe in a Woman's Cycle, New Yok: Beaufot Books. In Thei Own Wods: Women Healed, /edited by J. B. Packad, descitions of diagnoses and teatments by T. Hilges/,(2004), Omaha: Poe Paul VI Institute Pess. Jan Paweł II (1898). Mężczyzną i niewiastą stwozył ich, Lublin: KUL. Jan Paweł II (1986). Mężczyzną i niewiastą stwozył ich, Watykan: IBRERIA EDITRICE VATICANA. Jan Paweł II (1995). Medytacja Jana Pawła II na temat bezinteesownego dau, htt://www.ooka.og.l/biblioteka/w/wp/jan_awel_ii/inne/medytacja_08021 994.html Jan Paweł II (1980). Katechezy Ojca Świetaego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa, Kaków: F I D E S E T R A T I O Stona 15
Jan Paweł II (1995), Evangelium vitae. htt://www.ooka.og.l/biblioteka/w/wp/jan_awel_ii/encykliki/evangelium_ 1.html Jan Paweł II (1993). Familiais consotio. htt://www.ooka.og.l/biblioteka/w/wp/jan_awel_ii/adhotacje/ecclesia_af ica_note.html Jan Paweł II (1988) Mulieis dignitatem list aostolski. htt://www.ooka.og.l/biblioteka/w/wp/jan_awel_ii/listy/mulieis.html Joyce MR and Yoyce RE. (1970). New Dynamics in Sexual Love: A Revolutionay Aoach to Maiage and Celibacy. Collegeville: St John's Univetsity Pess. Kongegacja Nauki i Wiay, instukcja Dignitas eonae, (2008). L' OSSERVATORE ROMANO. Osuch K. Pokonać gzech zwycięską ozkoszą. htt://mateusz.l/mt/ko/kzysztof-osuch-sj-pokonac-gzech-zwycieskaozkosza.html Paweł VI (1968). Humanae Vitae. O zasadach moalnych w dziedzinie zekazywania życia ludzkiego. htt://www.ooka.og.l/biblioteka/w/wp/awel_vi/encykliki/humane.html Półtawska W. (2007). Rodzina w służbie życia, w: Rodzina na nowo odkyta, Wocław: Półtawska W. (2009). Eos et iuventus!, Częstochowa: Edycja Świętego Pawła. Stein E. (2005), Edyty Stein Refleksje o kobiecie, J. I. Adamska, M.A. Neye (ed), Bone Sulinowo. Stęień T. (2004). Dwie koncecje osoby Kaola Wojtyły i Mieczysława Gogacza analiza oównawcza, w: O antoologii Jana Pawła II, M. Gabowski (ed.), Touń: Wydawnictwo Uniwesytetu Mikołaja Koenika. Wojtyła K. (2003). Rozważania o istocie człowieka, Kaków: WAM. Wojtyła K. (2010). Miłość i odowiedzialność, Lublin: KUL. ISSN 2082-7067 3(7)2011 KWARTALNIK NAUKOWY
d Weonika Juoszek Zakład Nauk o Rodzinie Uniwesytet Śląski PSYCHOLOGICZNE KONSEKWENCJE PRZEDMAŁŻEŃSKIEGO WSPÓŁŻYCIA SEKSUALNEGO Rezultaty wielu badań zgodnie okazują, że w Stanach Zjednoczonych oaz w Euoie zjawisko wsółżycia zedmałżeńskiego jest coaz badziej akcetowane (Kaestly, Halen, 2007, za: Busby, Caoll, Willonghby, 2011; o. też: Matin, Matin, 2001). Około 85% Ameykanów oiea seks zedmałżeński (Kaestly, Halen, 2007, za: Busby, Caoll, Willonghby, 2011), a 20% angielskich a bioących ślub (najczęściej w kościele anglikańskim), ma już otomka (Cones, 2009). Rezultat ten okazuje, że schemat małżeństwo-seks-dzieci stoniowo zanika (Cones, 2009; Mociniec, 2011). Odsetek osób oieających zedmałżeńskie wsółżycie seksualne zwiększa się też w Chinach (Weijun, Zhou, Chi, Wei, Lu, Hesketh, 2011) oaz w kajach, w któych ozwód oaz wsółżycie zedmałżeńskie wcześniej aktycznie nie istniały n. w Indiach (Jaya, Hindin, 2009; Roshan, Rashmee, 2006), gdzie obecnie wśód nastolatków 20% chłoców i 10% dziewcząt ozoczyna seks zed małżeństwem (Santhya, Achaya, Jejeebhoy, Ram, 2011). Wsółżycie seksualne zed ślubem najbadziej aobowane jest w zyadku ay, któa zamieza się obać (Cones, 2009; Risch, 2008). Również większość katolickich studentów aobuje wymienione zachowanie, niemniej jednak należy odkeślić, że wśód katolików odsetek osób oieających zedmałżeńskie wsółżycie seksualne jest znacznie mniejszy niż wśód osób niewiezących. Jak odaje New Yok Times z 2004 oku większość młodych ludzi, deklaujących chęć owstzymania się od zedmałżeńskiego wsółżycia seksualnego, nie dotzymuje zobowiązania. Niemniej jednak takie zobowiązanie oóźnia inicjację seksualną jak wynika z badań śednio o 18 miesięcy. Badania wskazują także, że osoby deklaujące dziewictwo szybciej zawieają małżeństwo i mają mniej atneów seksualnych, w oównaniu z osobami, któe wcześniej nie składały takich deklaacji (za: Altman, 2004). Dane statystyczne okazują też, że zdecydowana większość młodych ludzi ostzega kohabitację jako doby sawdzian wzajemnego doasowania się (Camichael, Whittake, 2007). Oinia ta jest odzielana zez zeważającą część młodzieży katolickiej (Risch; 2008; Budzyńska, 2011), gdzie ogląd ten jest, jak wiadomo, szeczny ze stanowiskiem Kościoła Katolickiego. Mężczyźni, w oównaniu z kobietami, w większym stoniu akcetują wsółżycie zedmałżeńskie (Buss, 2000; Jaya, Hindi, 2009; Alexandee, Gada, Kanade, Jejeebhoy, Ganata, 2006; Santhya, Achaya, Jejeebhoy, Ram, 2011). W zyadku kobiet elacja seksualna często wiąże się z zaangażowaniem uczuciowym, stąd kobiety zadziej nawiązują zyadkowe elacje seksualne, w mniejszym stoniu decydują się na kótkotwałe omanse, a gdy już do nich dojdzie, większą wagę niż mężczyźni w analogicznych waunkach zywiązują do cech atnea (status, sosób bycia, sosób taktowania dugiej osoby) (Buss, 2000). Badania Alexandee, Gada, Kanade, Jejeebhoy, F I D E S E T R A T I O Stona 17
Ganata (2006) wykazały, że o nawiązaniu kontaktu seksualnego 1/2 mężczyzn i aż 2/3 kobiet kontynuowało znajomość. Należy odkeślić, że zytoczone dane dotyczą oulacji indyjskiej, gdzie nomy zakazujące wsółżycia seksualnego są oste. Dlatego w tym kaju wsółżycie seksualne, jeśli już wystąi, najczęściej kończy się małżeństwem. Pzytoczone badanie ujawniło też ważną awidłowość (omówioną szezej w dalszej części atykułu) - kobiety, w oównaniu z mężczyznami, o ozoczęciu wsółżycia częściej kontynuowały znajomość. Jak okazują dane statystyczne, instytucja małżeńska zeżywa kyzys, sada ilość zawieanych ślubów. Fakt ten nie oznacza jednak, że młodzi ludzie nie cenią małżeństwa, w oinii większości z nich nie jest ono zeżytkiem. Badania M. Ploy okazały, że dla studentów małżeństwo jest długotwałą elacją, oatą zede wszystkim na miłości i zywiązaniu (tamże). Również E. Budzyńska (2011), owołując się na badania CBOS-u stwiedziła, że większość Polaków (70%), zwłaszcza młodych, wiezy, że miłość małżeńska waz z uływem lat dojzewa i umacnia się. Okazuje się więc, że małżeństwo jest czymś ożądanym, niekiedy węcz wymazonym dla młodych ludzi. Sama idea ślubowania komuś m.in. wieności do końca życia często jest dla nich wyzwaniem, niemniej jednak wydaje się, że wątią, czy są w stanie mu sostać. Nie chcą zawieać małżeństwa, zanim nie będą absolutnie ewni wybou zyszłego wsółmałżonka. Pzede wszystkim wymagania odnośnie do cech, zalet, jakie owinien sełniać wsółmałżonek, są na tyle wysokie, że aktycznie nie do sełnienia (Fukuyama, 2000). Jak isze J. Redfield (1999, za: Slany, 2002, s. 9): Jeśli już chodzi o związki, to staliśmy się tak wymagający, że te związki awie nie mogą istnieć! ( ) jeśli oboje atnezy są zbyt wymagający, jeśli każde z nich oczekuje, że dugie będzie żyło w jego czy jej świecie, że zawsze dołączy się do jego czy jej wybanych zajęć, to nieuchonnie zaczyna się wielka bitwa na ego. 1. Zależności między osiadaną liczbą atneów seksualnych a twałością małżeństwa J. Teachman (2003) analizowała zależności między kohabitacją, seksem zedmałżeńskim i yzykiem óźniejszego ozadu małżeństwa. Wyniki zez nią uzyskane okazały, że istnieje nastęująca zależność: im częstsza kohabitacja (lub stosunki seksualne) z wieloma atneami, tym większe tudności w utzymaniu związku. A więc, jak się okazało, większa liczba atneów seksualnych jest negatywnie owiązana ze stabilnością małżeństwa. Jak odkeśla Teachman, ezultat ten jest sowodowany nastęującymi czynnikami: duża liczba wcześniejszych atneów zagaża oczuciu bezieczeństwa, szyja też wytwozeniu się zekonania, że wsółżycie seksualne nie wiąże się z wyłącznością. Wyniki uzyskane zez Teachman ujawniły ównież, że dla zewidywanej twałości małżeństwa duże znaczenie ma fakt, czy kobieta kohabitowała (lub miała stosunki seksualne) zed ślubem z innymi osobami, aniżeli sam małżonek. W zyadku kobiety fakt kohabitacji (lub owadzenia życia seksualnego) z większą liczbą atneów szyjał nietwałości małżeństwa. Innymi słowy: ezultaty badań Teachman okazały, że między kobietami, któe nie kohabitowały (jak i nie wsółżyły seksualnie zed ślubem) oaz tymi, któe kohabitowały (jak i owadziły życie seksualne) tylko z óźniejszym wsółmałżonkiem, nie ma istotnych óżnic od ISSN 2082-7067 3(7)2011 KWARTALNIK NAUKOWY
względem twałości małżeństwa. W oinii zytoczonej badaczki, gdy kohabitacja (bądź wsółżycie seksualne) ma miejsce w odniesieniu do zyszłego wsółmałżonka - jest taktowana jako wstę do małżeństwa i świadczy o oważnym, ełnym zaangażowaniu w związek. Według Teachman osoby kohabitujące dzielą się na dwie guy: tych, dla któych kohabitacja jest wstęem do małżeństwa i tych, dla któych jest altenatywą dla małżeństwa. Według Teachman jest to ważne ozóżnienie, gdyż ezultaty wielu badań okazują, że skłonność do kohabitacji koeluje ozytywnie z okeślonymi cechami osobowości: mniejszą stabilnością emocjonalną, większym indywidualizmem, lękiem zed zaangażowaniem (tamże). Wydaje się więc, że kolejne badania winny uwzględniać czynnik nie tylko samej kohabitacji, ale ównież fakt odejmowanego wsółżycia seksualnego (fakt, że aa nie mieszka azem, nie jest tożsamy z faktem, że nie wsółżyje seksualnie). Wato też odkeślić, że ay, któe nie mieszkają ze sobą, mogą jednak owadzić egulane wsółżycie łciowe. Dodatkowo w sołeczeństwie nasila się zjawisko tyu LAT (living aat togethe) (Slany, 2002). Polega ono na tym, że dwoje osób okeśla siebie jako aa, wsółżyje seksualnie, natomiast owadzi osobne gosodastwo domowe (mieszka osobno). Wyniki uzyskane zez Teachman (2003) sugeują, że fakt owadzenia zedmałżeńskiego wsółżycia seksualnego z zyszłym wsółmałżonkiem nie odbija się negatywnie na jakości małżeństwa. Niemniej jednak wydaje się, że w obliczu zedstawionych oniżej agumentów ezultat ten wymaga dalszych badań. Po iewsze, wato zytoczyć słowa A. Kęińskiego (1992): W aktyce lekaskiej obsewuje się niezadko, że życie seksualne, któe zebiegało nomalnie i dawało ełnię zadowolenia zed ślubem, ulega nieaz zakłóceniu wkótce o ślubie na skutek zwykłych małżeńskich konfliktów i tudności życiowych. U kobiet najczęściej wystęuje oziębłość, zechodząca nawet we wstęt do życia seksualnego, i ojawiają się doznania bólowe w czasie stosunku (dysaeunia), u mężczyzn natomiast tendencje ucieczkowe, zwykle w ostaci szukania wyładowania w kontaktach o chaakteze zabawowym, oza domem (tamże, s. 35). Okazuje się więc, że wśód niektóych a, zwiększona liczba obowiązków ojawiająca się o zawaciu małżeństwa może zutować negatywnie na dobostan małżonków. Wywód Kęińskiego sugeuje, że satysfakcjonujące zedślubne wsółżycie seksualne wcale nie gwaantuje odobnego efektu o ślubie. Po dugie, ciekawe ezultaty dotyczące analizowanego zagadnienia ujawnił jeden z ostatnich numeów Jounal of Family Psychology (2011). Ameykańscy naukowcy: D. Busby, J. Caoll, B. Willonghby wykazali, że małżonkowie, któzy zadeklaowali wstzymywanie się ze wsółżyciem seksualnym do ślubu, w oównaniu z tymi, któzy zed ślubem odjęli wsółżycie, byli badziej zadowoleni ze swojego małżeństwa. Badacze tłumaczą uzyskany efekt tym, że ci iewsi nauczyli się ze sobą ozmawiać, nabyli więc umiejętności awidłowej, wzajemnej komunikacji. Wyniki te, szeczne z ezultatami uzyskanymi zez Teachman, okazują, że satysfakcja z małżeństwa jest skomlikowanym zjawiskiem, na któy składa się wiele czynników (Ryś, 1994). F I D E S E T R A T I O Stona 19
2. Motywacyjny asekt seksualności a gotowość do zawacia małżeństwa Znany wiedeński sychiata, Zygmunt Feud, twiedził, że zachowanie człowieka motywowane jest enegią o chaakteze seksualnym (libido). Aktualnie w sychologii wymienia się dużo więcej motywów działania człowieka, n. motyw ochony ja, motyw sawowania kontoli. Do inteesujących należy zagadnienie seksualnej motywacji do małżeństwa. W kultuze judeochześcijańskiej zez całe wieki wsółżycie seksualne łączyło się nieodłącznie z małżeństwem. Innymi słowy: doieo ślub otwieał dogę do wsółżycia seksualnego. Natomiast obecnie kolejność: najiew małżeństwo, otem wsółżycie seksualne, staje się coaz mniej aktualna. Można zyuszczać, że u osób odaczających wsółżycie seksualne do ślubu, agnienie doświadczenia badzo intensywnych zeżyć seksualnych zy jednoczesnym obdaowywaniu nimi ukochanej osoby, jest czynnikiem motywującym do zawacia małżeństwa. Z kolei w zyadku osób, któe ozoczęły wsółżycie, małżeństwo awdoodobnie w większym stoniu kojazy się z obowiązkami, gdyż jego zyjemna stona została już skonsumowana. W związku z tym odzi się ytanie badawcze - Jakie są óżnice w motywacji do małżeństwa wśód a mających óżne odejście do wsółżycia seksualnego? Na odstawie zytoczonych ozważań można wysunąć zyuszczenie, że wsółżycie zedmałżeńskie (nawet gdy atne seksualny oceniany jest ozytywnie jako kandydat na męża/żonę), odsuwa w czasie decyzję o małżeństwie. Jak to ujęła jedna ze studentek: Jest nam dobze tak, jak jest, nie myślimy o małżeństwie, choć nie wykluczamy go w zyszłości. W amy takiego ozumowania wisują się zytoczone już ezultaty badań, któe ujawniły, że osoby deklaujące dziewictwo szybciej zawieają małżeństwo (za: Altman, 2004). Wyniki te sugeują, że istnieje ozytywna zależność między chęcią odjęcia wsółżycia seksualnego doieo o ślubie a agnieniem zawacia małżeństwa. Innymi słowy: awdoodobnie fakt wsółżycia seksualnego zed ślubem odsuwa w czasie decyzję o małżeństwie. A więc seksualność jest awdoodobnie badzo ważnym czynnikiem motywującym do małżeństwa. Jeśli jest ona ealizowana oza małżeństwem, to tym samym zanika ważny motyw zachęcający do jego zawacia. Wydaje się, że zedmałżeńskie wsółżycie seksualne odacza w czasie nie tylko decyzję o małżeństwie, ale ównież czas osiągnięcia doosłości. Według Robeta Havighusta, twócy teoii zadań ozwojowych, w ciągu swojego życia człowiek ma do zealizowania nastęujące o sobie zadania ozwojowe, któe są óżne na oszczególnych etaach życia (Havighust, 1972, za: Pzetacznik-Gieowska, Tyszkowa, 1996). Jednym z tych zadań jest założenie odziny. W ewnym sensie odobną koncecję zedstawiła E. Duvall, twóczyni teoii stadiów cyklu życia odzinnego (Duvall, 1971, za: tamże), według któej człowiek, na oszczególnych etaach życia, ma do sełnienia okeśloną olę. I tak Duvall wyszczególnia stadium życia młodej odziny, któej towazyszy odjęcie oli małżonka. Z kolei Havighust wsomina o zadaniu związanym z założeniem odziny. Obie teoie mają swoje słabe stony, ze względu na oganiczony uniwesalizm. Koncecja Duvall, odobnie jak Havighusta, jest zelatywizowana kultuowo wsółcześnie w naszej kultuze obsewujemy zmianę wzoów życia odzinnego: wiele ludzi nie zawiea małżeństw, wiele małżeństw nie zamieza mieć dzieci, wzasta liczba ozwodów, wiele funkcji oiekuńczo- ISSN 2082-7067 3(7)2011 KWARTALNIK NAUKOWY
wychowawczych zejmują instytucje sołeczne itd. Kótko mówiąc, model stadiów Duvall wydaje się oganiczony w oisie życia wsółczesnej odziny (Bzezińska, Temała, 2006, s. 269-270). Niemniej jednak z unktu widzenia niniejszego oacowania ważny jest fakt, że obie teoie mówią o ewnych zadaniach człowieka. Badacze zajmujący się sychologią ozwojową odkeślają, że ganice doosłości są coaz badziej łynne i coaz badziej zesuwają się w góę (Bzezińska, Temała, 2006). Inteesujące jest więc to, na ile zjawiska takie, jak: sadek zawieanych ślubów, óźniejszy niż we wcześniejszych latach wiek zawieania małżeństwa, sowodowane jest ealizacją oędu seksualnego oza małżeństwem. W związku z tym ojawia się kolejne ytanie badawcze: Czy ay odejmujące wsółżycie seksualne, w oównaniu z aami, któe nie odejmują wsółżycia, częściej deklaują gotowość zawacia małżeństwa? Pzytoczone wcześniej wyniki analizy socjologicznej okazują, że już sama deklaacja wstzemięźliwości seksualnej zed ślubem koeluje z wcześniejszym zawieaniem małżeństwa i większą dzietnością. Analizując zagadnienie zedmałżeńskiej wstzemięźliwości seksualnej, nie sosób ominąć kwestii łci. Jak wynika z otocznych obsewacji, znacznie więcej mężczyzn niż kobiet, odwleka w czasie decyzję o małżeństwie. Jak odkeślają sycholodzy zoientowani ewolucjonistycznie, mężczyźni są dłużej łodni, stąd mają więcej czasu, aby znaleźć kandydatkę na żonę. W zyadku kobiet zaś odwlekanie decyzji o małżeństwie, dużo szybciej niż w zyadku mężczyzn, może zekeślić szansę o osiadaniu własnego otomstwa. Wydaje się, że ten czynnik, kiedyś tak mocno akcentowany (czasem zbyt mocno, gdyż w ewnych okesach już 13-letnie dziewczęta wydawano za mąż), dzisiaj coaz zadziej bany jest od uwagę. Mężczyźni, z tego względu, że są dużej łodni, mają otencjalnie więcej czasu na założenie odziny: w ostateczności mogą ożenić się z dużo młodszą od siebie kobietą i mieć z nią dzieci. Jak wykazały badania, u kobiet, u któych zanika łodność (a więc u tych w okolicach 30 lat aż do menoauzy), ojawia się zwiększona motywacja seksualna, będąca wynikiem zanikającej łodności (Easton, Confe, Goetz, Buss, 2010). Kobiety z tej guy wiekowej, w oównaniu z kobietami z innych gu wiekowych, częściej myślą, fantazjują o seksie. Wydaje się więc, że w zyadku, gdy aa ozoczęła wsółżycie seksualne, sytuacja kobiety jest tudniejsza w tym ozumieniu, że u niej awdoodobnie w ewnym momencie ojawi się otzeba osiadania dziecka (zega biologiczny zaczyna tykać). W zyadku mężczyzny zaś odobna esja biologiczna może ojawić się doieo wiele lat óźniej. 3. Pzedmałżeńskie wsółżycie seksualne a ambiwalencja uczuciowa w elacji omantycznej W liteatuze zedmiotu zakłada się, że miłość między mężczyzną i kobietą można analizować w oaciu o tzy składniki (tzy składowe miłości): namiętność, intymność i zaangażowanie (Stenbeg, 1986). Intymność olega na wzajemnym zozumieniu, wsólnych ozmowach, wsieaniu się nawzajem (Wojciszke, 2008, 2009). Zaangażowanie z kolei odowiada wadze, jaką człowiek zywiązuje do twałości związku, wysiłkowi, jaki jest w stanie odjąć, żeby związek był twały. Można zyuszczać, że zaangażowanie (wola odejmowania wysiłku, aby związek zetwał) F I D E S E T R A T I O Stona 21
jest większa w tych związkach małżeńskich, w któych wsółżycie zedmałżeńskie nie zostało odjęte. Jak ujawniły zytoczone wcześniej badania, ay, któe nie odejmują wsółżycia seksualnego, awdoodobnie w większym stoniu koncentują się na acy nad komunikacją w elacji (Busby, Caoll, Willonghby, 2011). Natomiast ay zaangażowane seksualnie (odejmujące wsółżycie) awdoodobnie doświadczają badzo mocnych wahań wynikających z seksualnej namiętności. Namiętność owadzi do dużej ambiwalencji (niezadkie w jej zyadku jest wsółwystęowanie ównocześnie ogomnej tęsknoty, jak i zazdości). Jak isze A. Kęiński (1992, s. 30) Stosunek uczuciowy do atnea seksualnego nie jest jednokieunkowy, obok wektoów emocjonalnych ozytywnych wystęują ównież negatywne. Miłość ma swą domieszkę nienawiści. Ta ambiwalencja uczuciowa wynika z samej dynamiki silnych stanów emocjonalnych. Wydaje się więc, że ay, któe odejmują wsółżycie seksualne (a nie są jeszcze małżeństwem, czyli nie odjęły ostatecznej, nieodwacalnej decyzji o byciu azem), w większym stoniu doświadczają ambiwalencji uczuciowej: z jednej stony tęsknią, czują dużą bliskość, często ogomną seksualną zyjemność. Z dugiej stony fakt, że nie zaadła jeszcze nieodwacalna decyzja o byciu azem do końca życia (któej wyazem jest małżeństwo sakamentalne), często ogłębia nieokój i w obliczu nieuchonnych konfliktów (któe, jak w każdej międzyludzkiej elacji, wcześniej czy óźniej muszą w końcu nastąić) może owadzić do dużej ambiwalencji wobec atnea. Taki schemat zyomina klasyczny konflikt tyu zyciąganie-odychanie (Lewin, 1948, za: Piete, 1976), któy z założenia jest tudny, wyczeujący i w ostateczności często kończy się deesją. Wato odkeślić, że awdoodobnie czynnikiem odowiedzialnym za zyciąganie w dużym stoniu jest ociąg seksualny (składowa namiętności) oychający aę do kontynuowania elacji, któa na łaszczyźnie ozumowej, intelektualnej może odzić coaz więcej wątliwości (asekt odychania) dotyczących n. chaakteu, wyznawanej hieachii watości, stylu życia. Niezadkim zyadkiem są obecnie ay, któe zamieszkują ze sobą, nazekają na jakość swojego związku, ale elacji nie zeywają. Często ównież otoczenie (zyjaciele, znajomi, odzice) uważa, że taka elacja owinna już być dawno zakończona i nie otafi zozumieć, dlaczego ciągle jest kontynuowana. Jak odkeśla Wojciszke (2009), namiętność jest tym czynnikiem, któy najmniej oddaje się ozumowi, nie do końca wiemy, dlaczego do tej, a nie innej osoby czujemy ociąg seksualny. Stąd można zyuszczać, że ozoczęcie wsółżycia seksualnego zed złożeniem zysięgi małżeńskiej, skutkuje ogłębianiem ambiwalencji uczuciowej. Innymi słowy: jeśli elacja między mężczyzną a kobietą ealizowana jest na łaszczyźnie seksualnej, a aa nie jest jeszcze do końca ewna, czy chce być azem, w ewnym momencie dojdzie do ambiwalencji, ozdwojenia uczuciowego. Wato zaznaczyć, że tak naawdę najełniejszym wyazem zekonania, że chce się być z kimś do końca życia, jest złożenie zysięgi małżeńskiej. Pzysięga ta, składana ublicznie, ma większą wagę, niż ywatne wyznania. Jak odkeśla R. Cialdini (1998), fakt, że deklaacja ma chaakte ubliczny, wzmacnia chęć jej dotzymania. Nie tzeba dodawać, że w zyadku osób wiezących, zawieających małżeństwo sakamentalne, zysięga ta obowiązuje zez całe życie. Osoby głęboko wiezące czeią dużą siłę z małżeństwa jako sakamentu. Na odstawie zytoczonych ozważań wysunięto kolejną hiotezę, któą w zyszłości wato oddać emiycznej weyfikacji: Pay zedmałżeńskie, któe nie ISSN 2082-7067 3(7)2011 KWARTALNIK NAUKOWY