Warszawa, 29 grudnia 2017 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WPS-VIII.431.2.1.2017.EŁ s. Elżbieta Chojnacka Dyrektor Domu dla Dzieci i Młodzieży Sióstr Benedyktynek Samarytanek ul. Szkolna 3, 05-800 Pruszków WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 197b w związku z art. 186 pkt 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2017 r., poz. 697, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, zespół inspektorów Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie: Ewa Łubianka starszy inspektor wojewódzki, Joanna Królikowska - starszy inspektor wojewódzki, Agnieszka Woźniak-Markowska starszy inspektor wojewódzki przeprowadzili w dniach 24-27 października 2017 r. kontrolę problemową w Domu dla Dzieci i Młodzieży Sióstr Benedyktynek Samarytanek w Pruszkowie przy ul. Szkolnej 3. Zakres kontroli obejmował: zaspokajanie potrzeb dziecka i respektowanie jego praw w placówce opiekuńczo-wychowawczej w okresie od stycznia 2016 r. do dnia kontroli. Wyniki kontroli zostały przedstawione w arkuszu ustaleń kontroli, podpisanym przez Siostrę dyrektor bez zastrzeżeń w dniu 28 grudnia 2017 r. Na podstawie art. 197d ww. ustawy oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. poz. 1477) przekazuję niniejsze wystąpienie pokontrolne. Dom dla Dzieci i Młodzieży Sióstr Benedyktynek Samarytanek działa na postawie Decyzji Wojewody Mazowieckiego nr 1961/2014 z dnia 2 października 2014 r. Jest wpisany do rejestru placówek opiekuńczo-wychowawczych województwa mazowieckiego pod poz. 258. Dom dla Dzieci i Młodzieży Sióstr Benedyktynek Samarytanek jest placówką opiekuńczowychowawczą typu socjalizacyjnego, prowadzoną przez Zgromadzenie Sióstr Benedyktynek 1
Samarytanek Krzyża Chrystusowego z siedzibą władz generalnych w Niegowie. Placówka działa na zlecenie Powiatu Pruszkowskiego na podstawie umowy nr 1/2014 z dnia 3 września 2014 r. Placówka funkcjonuje na podstawie Statutu oraz Regulaminu Domu dla Dzieci i Młodzieży, które weszły w życie z dniem 10 sierpnia 2015 r. Dokumenty te zostały zatwierdzone przez Przełożoną Generalną S. Annę Kotrysiak. Prawa i obowiązki wychowanków są wymienione w 12 Regulaminu. Zmiany wymaga zapis zawarty w 11 Regulaminu dotyczący przyjmowania do placówki dziecka doprowadzonego przez Policję lub Straż Graniczną, ponieważ zgodnie z art. 103 ww. ustawy nie ma on zastosowania do placówek typu socjalizacyjnego. Dyrektorem placówki od początku jej funkcjonowania jest S. Elżbieta Chojnacka, placówka nie zatrudnia zastępcy dyrektora. Dom dla Dzieci i Młodzieży Sióstr Benedyktynek Samarytanek, zwany dalej placówką, zgodnie z 3 Regulaminu przeznaczony jest dla 14 wychowanków. W czasie kontroli na listę wychowanków wpisanych było 12 dzieci, w wieku od 5 do 17 roku życia. Troje z nich przebywało w specjalnym ośrodku wychowawczym. Najmłodszy pięcioletni wychowanek został umieszczony w placówce wspólnie ze starszą siostrą. Zgodnie z art. 95 ust. 2 ww. ustawy umieszczenie dziecka poniżej 10 roku życia w placówce socjalizacyjnej jest możliwe w przypadku, gdy dotyczy to rodzeństwa. W placówce od 07.01.2015 r. prowadzona była ewidencja dzieci przyjmowanych i opuszczających placówkę, która zawierała 21 wpisów. W trakcie kontroli został uzupełniony wpis dotyczący wychowanki, której nie uwzględniono w prowadzonej ewidencji. Ewidencja prowadzona była zgodnie z 17 ust. 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie instytucjonalnej pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 292 poz. 1720), zwanym dalej rozporządzeniem. W dniu kontroli na listę wychowanków wpisanych było 12 dzieci, w tym pięcioro z uregulowaną sytuacją prawną. Troje z nich przebywało w Specjalnym Ośrodku Wychowawczym. W okresie podlegającym kontroli do placówki przyjęto 7 dzieci na podstawie postanowienia sądu. W 2016 r. 1 wychowanek powrócił do domu rodzinnego, 2 wychowanków usamodzielniło się, a w 2017 r. 1 wychowanek został umieszczony w rodzinie zastępczej, 2 wychowanków usamodzielniło się. Dyrektor nie występował do wojewody o zezwolenie na przyjęcie kolejnego dziecka na podstawie art. 95 ust. 3a ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, ponieważ nie wystąpiła taka potrzeba. 2
W okresie kontrolnym w placówce zatrudnieni byli: dyrektor, 4 wychowawców (każdy w wymiarze 1 etatu), osoba na stanowisku psychologa (1 etat zatrudniony do 31.08.2016 r.), psycholog (1 etat, zatrudniony do 18.07.2017 r.). Osoba pracująca, jako psycholog do 31.08.2016 r. posiadała wykształcenie wyższe, licencjat z zakresu teologii adwentystycznej i ukończone studia podyplomowe z zakresu psychoonkologii, nie posiadała, więc kwalifikacji w zawodzie psychologa określonych w art. 98 ww. ustawy. W dniu kontroli placówka nie zatrudniała specjalistów, w okresie kontrolowanym korzystała z pomocy 2 sióstr ze Zgromadzenia, które posiadały wykształcenie wyższe pedagogiczne. Wykształcenie i staż pracy s. dyrektor były zgodne z wymaganiami określonymi w art. 97 ust. 3 ww. ustawy. S. dyrektor nie złożyła jednak wymaganych oświadczeń, o których mowa w ww. przepisie. Wychowawcy posiadali wykształcenie określone w art. 98 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, również nie złożyli oświadczeń wymienionych w art. 98 ust. 3 ww. ustawy. Zakres obowiązków na stanowisku wychowawcy był zgodny z zadaniami wynikającymi z ww. ustawy. Po kontroli kompleksowej przeprowadzonej w dniach 26-28 maja 2015 r. do dyrektora placówki przekazano zalecenia, które dotyczyły: sporządzania diagnoz psychofizycznych, sporządzania planów pomocy dla wychowanków przebywających w placówkach resocjalizacyjnych, modyfikowania planów pomocy dziecku, wyznaczania opiekuna usamodzielnienia zgodnie z obowiązującymi przepisami, a także zapoznania wychowanków z prawami dziecka oraz obowiązującymi w placówce nagrodami i konsekwencjami zachowań niezgodnych z ustalonymi zasadami. Zrealizowano zalecenie dotyczące diagnozy psychofizycznej, która w okresie kontrolowanym sporządzana była zgodnie z 14 ww. rozporządzenia. Realizacja zalecenia dotyczącego planów pomocy dla wychowanków przebywających w placówkach resocjalizacyjnych nie podlegała ocenie, ponieważ w okresie kontrolnym wychowankowie nie przebywali w tego rodzaju placówkach. Zalecenie dot. modyfikowania planów pomocy dziecku zostało zrealizowane tzn. plan był modyfikowany w zależności od zmieniającej się sytuacji dziecka, nie rzadziej, niż co pół roku. Zalecenie dot. wyznaczania opiekuna usamodzielnienia zostało omówione w dalszej części wystąpienia. Wykonane zostało zalecenie zobowiązujące do zapoznawania wychowanków z prawami dziecka oraz obowiązującymi w placówce nagrodami i konsekwencjami zachowań niezgodnych z ustalonymi zasadami. 3
Placówka była kontrolowana przez: Komendę Powiatową Państwowej Straży Pożarnej w Pruszkowie w dn. 09.12.2016 r. w zakresie ochrony przeciwpożarowej; Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Pruszkowie przeprowadziła w dn. 07.10.2016 r. oraz w dn. 03.10.2017 r. kontrolę sanitarno-higieniczną pomieszczeń, wyposażenia i sprzętu przeznaczonych dla dzieci. W wyniku przeprowadzonych kontroli nie wydano zaleceń. Prawo do godziwych i bezpiecznych warunków życia: Sprawdzono na podstawie rozmowy z S. dyrektor, wychowawcami, wychowankami, analizy ankiet wypełnionych przez wychowawców i wychowanków, oględzin pomieszczeń oraz analizy dokumentacji. Dom dla Dzieci i Młodzieży Sióstr Benedyktynek Samarytanek usytuowany jest w budynku, w którym funkcjonuje również Specjalny Ośrodek Wychowawczy, prowadzący działalność całodobową. Zgodnie z art. 106 ust. 2 i ust. 2a ww. ustawy placówka opiekuńczo-wychowawcza nie może mieścić się na jednej nieruchomości gruntowej ani w jednym budynku m.in. z zapewniającym całodobową opiekę specjalnym ośrodkiem wychowawczym. Na podstawie art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 5 września 2016 r. o zmianie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r., poz. 1583) placówka opiekuńczo-wychowawcza powstała przed dniem wejścia w życie ww. ustawy o pieczy może funkcjonować na dotychczasowych zasadach (tj. w jednym budynku wraz ze specjalnymi ośrodkami wychowawczymi) do 31 grudnia 2019 r. Po upływie tego terminu placówki będą mogły prowadzić działalność, jeżeli spełnią wymagania określone w art. 106 ust. 2a ww. ustawy. Kontrolowana placówka zapewniała wychowankom całodzienne wyżywienie odpowiednio do wymagań określonych w 18 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia. Pory posiłków były dostosowane do potrzeb wychowanków, uzależnione od godzin zajęć w szkole. Drugie śniadanie dzieci zabierały do szkoły. Wychowanek, który był na diecie korzystał z dostosowanego do jego potrzeb wyżywienia w przedszkolu i w placówce. Do dyspozycji dzieci przez całą dobę były napoje i podstawowe produkty żywnościowe. 4
Realizowano przepis 18 ust. 1 pkt 2 i 3 rozporządzenia. Wychowankowie pozostawali pod opieką lekarza rodzinnego a ponadto korzystali z leczenia specjalistycznego oraz terapii psychologicznej. Za kontakty z lekarzami odpowiedzialni byli wychowawcy, kierujący procesem wychowawczym dziecka. Placówka przechowywała dokumentację medyczną wychowanków. W dokumentacji brak było zgody rodziców dotyczącej leczenia dziecka (w 8 przypadkach). Zaopatrzenie w leki i produkty lecznicze zapewniano. Podawanie leków zleconych przez lekarza było odnotowywane w karcie założonej odrębnie dla każdego leczonego dziecka. Kontrolujący poddali analizie losowo wybrane karty podawania leków. Stwierdzili, że brak jest potwierdzenia podania leku dla 2 wychowanków. W dniu 27.10.2017 r. S. dyrektor wyjaśniła, że wychowawcy nie złożyli swoich podpisów, a w dniu kontroli poinformowali, że leki były podane. Dzieci wyposażone były w: odzież, obuwie, bieliznę, przedmioty osobistego użytku, środki higieny osobistej, zabawki stosownie do wieku i indywidualnych potrzeb. Posiadały podręczniki i przybory szkolne. Wychowankowie mieli zapewniony dostęp do nauki w zależności od ich wieku i możliwości intelektualnych: 1 dziecko uczęszczało do przedszkola, 3 dzieci uczęszczało do Szkoły Podstawowej w Pruszkowie, 3 wychowanków z niepełnosprawnością intelektualną (w stopniu głębokim, umiarkowanym, lekkim) do Specjalnego Ośrodka Wychowawczego w Pruszkowie. Dzieci uczące się w ww. Ośrodku miały możliwość przebywania w placówce w dni wolne od nauki. Pięcioro dzieci uczęszczało do szkół ponadgimnazjalnych. Wychowankowie nie korzystali z bursy lub internatu poza miejscowością, w której znajdowała się placówka. Koszty dojazdu wychowanków do szkół ponosiła placówka. Dzieci zaopatrzone zostały w podręczniki, pomoce i przybory szkolne. Większość z nich wymagała pomocy w odrabianiu lekcji oraz w wyrównywaniu zaległości szkolnych. Dwoje wychowanków korzystało z korepetycji, których udzielała praktykantka. Pomocy w nauce udzielali także wychowawcy. Wychowankowie korzystali także z zajęć wyrównujących szanse edukacyjne, organizowanych w szkole. W razie potrzeby placówka występowała do poradni psychologiczno-pedagogicznej o wydanie opinii dotyczących indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dzieci. W roku szkolnym 2015/2016 oraz 2016/2017 w placówce był prowadzony dziennik zajęć psychologicznych i pedagogicznych, w którym określano ich tematykę: rozmowy grupowe z wychowankami, rozmowy indywidualne, konsultacje z wychowawcami, praca terapeutyczna, diagnoza i rozpoznanie problemów, ćwiczenia z koncentracji, ćwiczenia stymulujące, test 5
niedokończonych zdań. Zajęciami tymi objęci byli wszyscy wychowankowie, także w zajęciach poza placówką. Obecnie placówka nie zatrudnia psychologa. Nie były prowadzone karty udziału w zajęciach specjalistycznych, o których mowa w 17 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia. Dla 12 wychowanków (poz. 1, 2, 5, 7, 8, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 17 z wykazu wychowanków), sporządzano arkusze badań i obserwacji pedagogicznych. Zawierały one wpisy dot. relacji dziecka z rówieśnikami, funkcjonowania społecznego, kontaktów z rodzicami oraz rodzeństwem, trudności w relacjach z osobami spoza placówki, motywacji do udziału w zajęciach, emocji i zachowań dziecka, samodzielności. Arkusze były wypełniane i podpisywane przez wychowawców najczęściej kilka razy w miesiącu. Kwota pieniężna do własnego dysponowania przez dzieci przyznawana była na podstawie Regulaminu przyznawania kieszonkowego, który wszedł w życie z dniem 01.09.2017 r. W 1 regulaminu określono wysokość kieszonkowego nie niższą niż 1% i nie wyższą niż 8% kwoty, o której mowa w art. 80 cyt. ustawy. Kwotę wypłacanego kieszonkowego przyjęto na poziomie : 40 zł szkoła podstawowa, 60 zł gimnazjum, 80 zł szkoła ponadgimnazjalna. Zgodnie z zapisami regulaminu kieszonkowe ma charakter motywacyjny, a jego wysokość jest uzależniona od sposobu funkcjonowania dziecka w następujących obszarach: na terenie domu, nauki i funkcjonowanie na terenie szkoły oraz poza domem, stosunku do rówieśników i dorosłych. Każdy z obszarów stanowi ¼ kwoty kieszonkowego. Indywidualne różnicowanie tej kwoty może pełnić funkcję nagrody lub konsekwencji dla wychowanka. Na podstawie 3 pkt 5 regulaminu decyzję o wstrzymaniu, zmniejszeniu lub zwiększeniu kwoty wypłaty kieszonkowego podejmuje dyrektor na wniosek zespołu ds. okresowej oceny sytuacji dziecka. Powyższy zapis w części dot. wstrzymania kieszonkowego jest zbyt ogólny i może powodować niezgodne z 18 ust. 1 pkt 8 ww. rozporządzenia wstrzymywanie jego wypłaty powyżej 1 miesiąca. Cytowany przepis określa kwotę pieniężną do własnego dysponowania przez dzieci od 5 roku życia, nie niższą niż 1 % kwoty, o której mowa w art. 80 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy. W wyniku analizy list wypłat kieszonkowego w okresie objętym kontrolą stwierdzono, że dwukrotnie wypłacono kwotę niższą niż w 18 ust. 1 pkt. 8 ww. rozporządzenia (6 oraz 8 złotych), najwyższa kwota wynosiła 150 zł. Wychowankowie potwierdzali podpisem odbiór 6
należnych im kwot, jednakże brak było podpisów na liście wypłat za marzec i kwiecień 2016 r. (w poz. 11 na liście wychowanków) oraz na liście wypłat za wrzesień 2017 r. (poz. 13). Placówka zapewniała wychowankom odpowiednie warunki bytowe: pokoje mieszkalne, łazienki i toalety, jadalnię i miejsce do przygotowywania posiłków, pomieszczenie przeznaczone do spotkań i wypoczynku, pokój do nauki, pokój odwiedzin. Przestrzeń mieszkalna zapewniała swobodne korzystanie z wyposażenia i przechowywanie rzeczy osobistych. Warunki bytowe dzieci były zgodne z 18 ust. 3 ww. rozporządzenia. Dyżury w placówce pełniły: S. dyrektor i Siostra ze Zgromadzenia w ramach wolontariatu oraz wychowawcy. Opiekę nocną w godz. od 22 do 8 sprawował 1 wychowawca. S. dyrektor poinformowała, że osoby pełniące dyżur nocny dokonywały w ciągu nocy obchodów, co nie znalazło potwierdzenia w dokumentacji w dniach 07.08.2016 r., 02.08.2017 r., 26.01.2017 r., 24-25.10.2017 r. Na podstawie 12 ust. 2 ww. rozporządzenia osoby pracujące z dzieckiem, sprawujące opiekę w godzinach nocnych w placówce opiekuńczo-wychowawczej są zobowiązane co najmniej trzykrotnie w ciągu nocy przeprowadzić obchód. Odnotowanie obchodu w dokumentacji stanowi potwierdzenie ich dokonania. Liczba pracowników sprawujących opiekę nocną była zgodna z 11 ust. 1 i 2 ww. rozporządzenia. W związku z powyższym tę część zadania oceniono pozytywnie pomimo nieprawidłowości. Prawa określone w art. 4 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej: Ustaleń dokonano na podstawie rozmowy z S. dyrektor, wychowawcami, wychowankami, analizy ankiet wypełnionych przez wychowawców i wychowanków oraz analizy dokumentacji 12 wychowanków. Z placówką współpracowało 6 rodzin. Placówka umożliwiała dzieciom osobiste i bezpośrednie kontakty z rodzicami oraz z innymi osobami bliskimi; sąd nie zakazał takich kontaktów. Rodziny wychowanków odwiedzały dzieci w placówce, uczestniczyły w rozmowach dot. aktualnej ich sytuacji, rozmowach wspierających umiejętności wychowawcze, spotkaniach z kuratorami sądowymi i asystentami rodziny. W okresie kontrolnym 4 rodziny, a w dniu kontroli 2 były objęte pomocą asystenta rodziny. Placówka współpracowała również z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Pruszkowie. Opis relacji dziecka z rodzicami i innymi osobami bliskimi dziecku zawarty 7
był w kartach pobytu dziecka. W planach pomocy dziecku wskazane były działania zmierzające do poprawy sytuacji rodzinnej wychowanków. Sytuacja rodzinna dzieci była przedmiotem posiedzeń zespołów do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka. Dla wszystkich wychowanków prowadzona byłą następująca dokumentacja. Diagnoza psychofizyczna dziecka opracowywana była dla każdego dziecka, zgodnie 14 ww. rozporządzenia przez psychologa i pedagoga specjalnego, zatrudnionego w placówce. Plan pomocy dziecku opracowany był przez wychowawcę z udziałem wychowanka. Plan zakładał cele długoterminowe określone w 15 ust. 3 pkt 2 ww. rozporządzenia - najczęściej usamodzielnienie. W przypadku 10 letniego dziecka w planie opracowanym tydzień po przyjęciu dziecka do placówki ustalono, jako cel pracy z dzieckiem usamodzielnienie. Cele krótkoterminowe ujęte były w obszarach: rozwój sfery intelektualnej-rozwój sfery emocjonalnej, dbałość o stan zdrowia, praca nad poprawą sytuacji rodzinnej. Do wymienionych obszarów przypisane były działania długo i krótkoterminowe; plany zawierały notatki dotyczące ich realizacji. Plany pomocy dziecku były podpisane przez wychowawcę i wychowanka. Sporządzane co pół roku, cele długo i krótkoterminowe były takie same jak w poprzednim półroczu. Plan pomocy dziecku nie był opracowywany dla wychowanków przebywających w specjalnym ośrodku wychowawczym, w dokumentacji była wzmianka, że plan jest realizowany według Indywidualnego Programu Edukacyjno Terapeutycznego. Ocena jest dokonywana co najmniej raz w roku. Modyfikacją planu jest arkusz wielospecjalistycznej oceny funkcjonowania dziecka. Na podstawie 17 ust. 1 pkt 1 w placówce opiekuńczo-wychowawczej dla każdego dziecka należy prowadzić plan pomocy, co nie było realizowane w placówce w każdym przypadku. Karta pobytu dziecka: prowadzona była przez wychowawcę dla każdego dziecka. Wypełniana była opisowo w odniesieniu do poszczególnych obszarów oceny jak: opis relacji dziecka z rodzicami i innymi osobami bliskimi dziecku, opis funkcjonowania społecznego dziecka w placówce i poza nią. Karta wypełniana była co miesiąc i opatrzona była podpisem wychowawcy. Uwzględniała elementy wymienione w 17 ust. 1 pkt 2 ww. rozporządzenia: w tym stosunek rodziców (rodziny) do dziecka oraz relacje dziecka z rodzicami (rodziną) i innymi osobami bliskimi. Wpisy w kartach dotyczyły oceny sytuacji wychowanków w zakresie poszczególnych obszarów: funkcjonowania wychowanka w grupie, kontaktów z wychowawcą w szkole, trudności adaptacyjnych w placówce, utrzymywania porządku, stanu zdrowia itp. Stwierdzono, że wpisy w kartach nie były zindywidualizowane, powielały się przez kilka miesięcy, były zbyt lakoniczne. Braki stwierdzono 8
w informacjach o szczególnych potrzebach i znaczących dla dziecka wydarzeniach oraz w opisie współpracy z instytucjami i organizacjami działającymi na rzecz dziecka i rodziny, w tym asystenta rodziny - poz. 8 z wykazu wychowanków. Całkowity brak karty za 1 miesiąc wystąpił w aktach dziecka - poz. 1 z wykazu wychowanków i 3 kart poz. 17 z wykazu wychowanków. Posiedzenia zespołów do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka: odbywały się nie rzadziej niż co pół roku, zgodnie z art. 138 ust. 1 ww. ustawy. Skład zespołu do spraw okresowej oceny sytuacji dziecka był zgodny z art. 137 ust. 1. Na posiedzenia zespołów zapraszani byli rodzice (art. 137 ust. 1 pkt 5a ww. ustawy). Uczestnicy zespołu potwierdzali obecność podpisem na protokole, przygotowanym odrębnie dla każdego wychowanka. Przed posiedzeniem zespołu wychowawca kierujący procesem wychowawczym dziecka sporządzał ocenę sytuacji dziecka, która zawierała informacje dot. aktualnej jego sytuacji, stosowanych metod pracy z dzieckiem i rodziną, planu pomocy dziecku, stanu zdrowia dziecka i jego aktualnych potrzeb, oceny zasadności dalszego pobytu dziecka w placówce. W dokumentacji placówki znajdowały się również notatki o wysłuchaniu dzieci dot. zgłaszanych przez nie potrzeb. Notatki były podpisane przez wychowanka oraz przez osobę rozmawiającą. Na posiedzeniach zespołów dokonywano oceny: aktualnej sytuacji rodzinnej i prawnej dziecka, metod pracy z dzieckiem i rodziną, stanu zdrowia, potrzeb dziecka, sytuacji szkolnej. Wskazywano także założenia do planu pomocy dziecku oraz zadania do realizacji w odniesieniu do poszczególnych obszarów oceny. Po dokonaniu okresowej sytuacji dziecka zespół formułował wniosek dot. zasadności dalszego pobytu dziecka w placówce. Wnioski dotyczące zasadności dalszego pobytu w placówce przesyłano do sądu, zgodnie z art. 138 ust. 2 ustawy. Dodatkowo organizowano spotkania tzw. małych zespołów, w 2016 r. odbyło się 10 spotkań, a w 2017 r. 5 spotkań. Spotkania małych zespołów dotyczyły organizowania pracy wychowawczej, usamodzielnienia wychowanków, organizowania wypoczynku, prowadzenia dokumentacji, doskonalenia umiejętności wychowanków, nauki w szkole. Wychowankowie pozostawali w placówce z powodu braku poprawy sytuacji rodzinnej, umożliwiającej powrót dziecka do domu. Czworo wychowanków zostało umieszczonych w placówce na podstawie postanowienia sądu w trybie zabezpieczenia do czasu uregulowania sytuacji prawnej. S. dyrektor nie wystąpiła z wnioskiem do sądu o wszczęcie z urzędu postępowania o wydanie zarządzeń wobec dziecka umieszczonego w ten sposób w placówce (poz. 13 w wykazie wychowanków), co jest niezgodne z art. 100 ust. 4a ww. ustawy. 9
Rodzice wychowanków przebywających w placówce byli pozbawieni władzy rodzicielskiej bądź władza ta została ograniczona. W dokumentacji placówki występowały braki w zakresie pozyskiwania dokumentacji dot. postanowień sądu dot. władzy rodzicielskiej: poz. 1, 2, 10, 17 w wykazie wychowanków. Na podstawie art. 100 ust. 4 dyrektor placówki opiekuńczo-wychowawczej powinien przekazywać informacje o przebywających w tej placówce dzieciach z uregulowaną sytuacją prawną do ośrodków adopcyjnych, w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających. W kontrolowanej placówce przebywało 5 dzieci, których sytuacja prawna została uregulowana, a tylko jeden wychowanek został zgłoszony do ośrodka adopcyjnego, co jest niezgodne z ww. przepisem prawa. Wychowawca kierował procesem wychowawczym nie więcej niż 5 dzieci zgodnie z 16 ust. 1 ww. rozporządzenia. Wychowawcy pracowali w obrębie jednej grupy dzieci. Działalność placówki wspierała Fundacja Dzieło Samarytańskie. Wychowankowie mieli zapewnione zajęcia pozalekcyjne i rekreacyjno- sportowe. Na terenie placówki było boisko wielofunkcyjne i plac zabaw, siłownia, stół do tenisa stołowego. Do dyspozycji wychowankowie mieli sprzęt nagłaśniający oraz stosowne do wieku zabawki i gry. W placówce prowadzone były zajęcia plastyczne, kulinarne, sportowe, teatralne i wokalne, jedna wychowanka gra na pianinie. Dzieci uczestniczyły w wycieczkach i zajęciach pozalekcyjnych organizowanych przez placówkę oraz przez szkoły. Wychowankowie placówki przygotowywani byli do samodzielności. Uczeni byli czynności samoobsługowych, utrzymania higieny osobistej, dbania o wygląd i zdrowie. Młodzież nabywała umiejętności w zakresie prowadzenia gospodarstwa domowego, dysponowania środkami finansowymi, planowania wydatków i zakupów. Wychowankowie uczestniczyli w treningu umiejętności społecznych i treningu ekonomicznym. Nabywali umiejętności komunikacji interpersonalnej. Starsi wychowankowie samodzielnie dojeżdżali do szkół, robili zakupy, samodzielnie przygotowywali posiłki, pełnili dyżury w kuchni, łazience i pokojach. Pracownicy umożliwiali wychowankom podejmowanie samodzielnych decyzji oraz wspierali w ich realizacji, pomagali w wyborze szkoły. W 2016 r. w procesie usamodzielnienia pozostawał 1 wychowanek, a w 2017 r. do dnia kontroli 3 wychowanków. W 2016 r. 2 wychowanków i w 2017 r. również 2 usamodzielniło się i opuściło 10
placówkę. Na podstawie sprawdzonej dokumentacji stwierdzono, że w przypadku 2 osób wskazano opiekuna usamodzielnienia w terminie określonym w art. 145 ust. 2 ww. ustawy. Opiekunami usamodzielnienia byli wychowawcy, zatrudnieni w placówce, w dokumentacji były zgody na pełnienie tej funkcji. Natomiast w przypadku 2 wychowanków (poz. 2 i 13 w wykazie wychowanków) termin ten nie został dotrzymany. Wychowanek ur. 20.02.2016 r., został przyjęty do placówki 25.02.2016 r., wskazanie opiekuna 14.06.2017 r. Wychowanek ur. 13.01.2000, przybył do placówki 12.11.2014 r., wskazanie opiekuna 14.06.2017 r. O zasadach i prawach obowiązujących w placówce dzieci były informowane przez wychowawcę i s. dyrektor niezwłocznie po przybyciu. Prawa i obowiązki wychowanków zawarte były w 12 Regulaminu placówki m.in. prawo do ochrony przed poniżającym traktowaniem i karaniem, ochrony więzi rodzinnych. Zgodnie z jego zapisami wychowankowi przysługiwało prawo do zgłaszania uwag, skarg. Przysługiwało również prawo do odwołania w związku z brakiem przestrzegania praw do: wychowawcy, dyrektora placówki, PCPR, Wydziału Polityki Społecznej MUW, Rzecznika Praw Dziecka, Komitetu Ochrony Praw Dziecka. Na tablicy informacyjnej w dostępnej dla każdego wychowanka umieszczone były numery telefonów: do Rzecznika Praw Dziecka, Policji, do Rzecznika Praw Dziecka, Fundacji Dzieci Niczyje (obecnie: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę), telefon zaufania dla dzieci i młodzieży, telefony alarmowe. W Regulaminie wymieniono podstawowe obowiązki wychowanków, rodzaje nagród m.in. pochwała wychowawcy, list pochwalny dyrektora, dyplom uznania. Formą nagrody były przywileje takie jak: nagrody rzeczowe, zwiększenie kieszonkowego, dodatkowe rozrywki. Zgodnie z Regulaminem dobru wychowanka powinny służyć również konsekwencje udzielane w Domu. Regulamin Ponoszenia Konsekwencji określał zachowania wychowanków, które je powodują. Wśród tych zachowań były wymienione: kradzieże, używanie wulgarnego słownictwa, stosowanie przemocy wobec innych wychowanków. Naganne formy zachowań powodują takie konsekwencje jak: upomnienie wychowawcy, czasowe pozbawienie możliwości korzystania z Internetu, gier komputerowych, ustne lub pisemne powiadomienie rodziców (opiekunów prawnych). Zgodnie z ww. Regulaminem wychowankowi przysługuje prawo odwołania się od nałożonych konsekwencji do wychowawcy, dyrektora Domu, PCPR i innych podmiotów. Dyrektor poinformował, że nie były stosowane inne kary poza wymienionymi w Regulaminie. W placówce nie było opracowanej procedury postępowania w przypadku naruszenia praw dziecka. 11
Dzieci miały prawo do wyrażania własnego zdania w sprawach ich dotyczących, jak np. wybór szkoły, zgłaszanie do przysposobienia, udział w praktykach religijnych. W dokumentacji wychowanków były notatki o wysłuchaniu dziecka, w których uwzględnione były również potrzeby zgłoszone przez wychowanków. W placówce były gromadzone m.in. dokumenty dot. statusu prawnego, stanu zdrowia dziecka, nauki szkolnej, urlopowania dziecka oświadczenia o ponoszeniu odpowiedzialności za zdrowie i życie dziecka, deklaracje zgody rodziców w zakresie publikacji wizerunku dziecka, zgody na leczenie, przewiezienia dziecka do placówki. Podczas sprawdzania dokumentacji wychowanków stwierdzono, że oprócz braku zgody na leczenie w 8 przypadkach, wystąpiły w 2 przypadkach braki w oświadczeniach o zgodzie na publikację wizerunku (poz. nr 2 i 12 z wykazu wychowanków). W dniu kontroli tj. 25.10.2017r. inspektorzy przeprowadzili rozmowę z 8 wychowankami. Dzieci opowiedziały o zasadach obowiązujących w placówce oraz ramowym planie dnia. XXX Anonimowe ankiety wypełniło 6 dzieci. Jedno dziecko odmówiło ich wypełnienia. XXX Ankiety wypełniło również 4 wychowawców XXX W związku z powyższym tę część zadania oceniono pozytywnie pomimo nieprawidłowości. Za stwierdzone w toku kontroli nieprawidłowości i uchybienia odpowiedzialność ponosi Siostra Dyrektor, w związku z brakiem wystarczającego nadzoru nad organizacją pracy wychowawczej oraz pracownikami. Natomiast za nieprawidłowości dotyczące naruszenia praw dziecka w zakresie ochrony przed poniżającym traktowaniem odpowiedzialność ponoszą wychowawcy, których dotyczyły zgłoszone sytuacje. Na podstawie art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli i wobec stwierdzonych uchybień i nieprawidłowości kieruję do Siostry Dyrektor następujące zalecenia pokontrolne: 12
1. Przyjmować dzieci do placówki na podstawie orzeczenia sądu zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2017 r., poz. 697, z późn. zm.) oraz skierowania powiatu, o którym mowa w 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie instytucjonalnej pieczy zastępczej (Dz. U. Nr 292, poz. 1720). 2. Zgodnie z art. 100 ust. 4 ww. ustawy informować ośrodek adopcyjny o wszystkich wychowankach, których sytuacja prawna jest uregulowana. 3. Występować do sądu z wnioskiem, o którym mowa w art. 100 ust. 4a ww. ustawy, o wszczęcie postępowania o wydanie zarządzeń wobec dziecka. 4. Opracować i wdrożyć procedurę postępowania w przypadku naruszenia praw dziecka uwzględniającą sytuację, kiedy dziecko jest ofiarą przemocy ze strony osoby dorosłej. 5. W sytuacji powzięcia informacji o naruszeniu praw dziecka przeprowadzić postępowanie wyjaśniające i zastosować konsekwencje adekwatne do zdarzeń, zarówno w przypadku, kiedy prawa dziecka narusza osoba dorosła jak i drugi wychowanek. 6. Wzmocnić działania w stosunku do osoby zwracającej się do wychowanków w niewłaściwy sposób, w celu całkowitego wyeliminowania tego typu zachowań u pracownika. 7. Zwiększyć nadzór nad kadrą oraz organizacją pracy wychowawczej w placówce w sposób zapewniający prawidłową realizację praw dziecka oraz respektowanie przez pracowników zapisów regulaminu organizacyjnego jednostki. Odnotowywać działania podejmowane przez dyrektora placówki w ramach prowadzonego nadzoru. Przeprowadzić rozmowy z wychowawcami na temat właściwego odnoszenia się do wychowanków, wyeliminować przypadki wskazywania, jako kary przeniesienia do innej placówki. 8. Dotrzymywać terminów wskazywania opiekuna usamodzielnienia określonych w art. 145 ust. 2 ww. ustawy. 9. Systematycznie prowadzić kartę pobytu dziecka, odnosząc się do wszystkich obszarów wymienionych w 17 ust. 1 pkt 2 ww. rozporządzenia, adekwatnie do aktualnej sytuacji wychowanka. 10. Zgodnie z 17 ust. 1 pkt 3 ww. rozporządzenia prowadzić kartę udziału dla wychowanków uczestniczących w zajęciach specjalistycznych. 11. W każdym miesiącu wypłacać wychowankom kieszonkowe w wysokości nie niższej niż określona w 18 u. 1 pkt 8 ww. rozporządzenia oraz skrupulatnie dokumentować jego wypłatę. 13
12. Dokonywać i systematycznie dokumentować obchody nocne wskazane w 12 ust. 2 ww. rozporządzenia. 13. Zgodnie 15 ust. 1 ww. rozporządzenia opracowywać dla każdego wychowanka plan pomocy dziecku, w tym dla wychowanków przebywających poza placówką. Wyznaczając cel pracy z dzieckiem wskazany w 15 ust. 3 pkt 2 ww. rozporządzenia uwzględniać wiek i sytuację wychowanka. 14. Uzupełnić dokumentację o brakujące zgody na leczenie oraz na publikację wizerunku wychowanków. 15. Pozyskiwać dokumentację dot. dzieci wynikającą z 8 ust. 1 pkt 1 ww. rozporządzenia (postanowienia sądu o pozbawieniu władzy rodzicielskiej rodzica, właściwe orzeczenie sądu o umieszczeniu dziecka w placówce, kopię aktu zgonu rodzica). Uwagi i wnioski: 1. Usunąć z Regulaminu placówki zapis dot. przyjmowania dziecka doprowadzonego przez Policję lub Straż Graniczną, który zgodnie z art. 103 ww. ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej nie ma zastosowania do placówek typu socjalizacyjnego. 2. Na bieżąco prowadzić ewidencję wychowanków, o której mowa w 17 ust. 5 ww. rozporządzenia. 3. Doprecyzować w Regulaminie przyznawania kieszonkowego zapis dot. wstrzymywania wypłaty zawarty w 3 pkt 5. 4. Skrupulatnie odnotowywać informacje o lekach podawanych wychowankom. Przeprowadzić rozmowę z wychowankami dot. instytucji, do których można się zwrócić w przypadku naruszenia praw dziecka. 5. Na stanowisku psychologa zatrudniać osoby posiadające kwalifikacje określone w art. 98 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy. 6. Uzupełnić dokumentację dot. pracowników merytorycznych o brakujące oświadczenia, o których mowa w art. 97 ust. 3 i art. 98 ust. 3 ww. ustawy. Pouczenie Zgodnie z art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej kontrolowana jednostka może, w terminie 7 dni od dnia otrzymania zaleceń pokontrolnych, zgłosić do nich zastrzeżenia do Wojewody Mazowieckiego na adres: Mazowiecki Urząd Wojewódzki, Wydział Polityki Społecznej, Plac Bankowy 3/5, 00-950 Warszawa. 14
Zgodnie z art. 197d ust. 3 Wojewoda w terminie 14 dni od dnia otrzymania zastrzeżeń przedstawia stanowisko w sprawie uwzględnienia zgłoszonych zastrzeżeń. W przypadku nieuwzględnienia przez Wojewodę Mazowieckiego zastrzeżeń oraz w przypadku nie zgłoszenia zastrzeżeń do zaleceń, kontrolowana jednostka jest obowiązana w terminie 30 dni od otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego powiadomić wojewodę o sposobie realizacji zaleceń kierując pismo na adres: Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie. W przypadku uwzględnienia zastrzeżeń odpowiadając na zalecenia należy mieć na uwadze zmiany wynikające z powyższego faktu. Jednocześnie przypominam, że w przypadku osób, które nie realizują zaleceń pokontrolnych mają zastosowanie przepisy art. 198 ww. ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Joanna Królikowska STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Agnieszka Woźniak-Markowska z up. WOJEWODY MAZOWIECKIEGO Wioletta Kucharska Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Ewa Łubianka 15