BEZPIECZEŃSTWO SYSTEMÓW WYTWARZANIA, TECHNOLOGIE WSPIERAJĄCE OCHRONĘ ZDROWIA I ŚRODOWISKA

INSTYTUT ZAAWANSOWANYCH TECHNOLOGII WYTWARZANIA Projekt współfinansowany przez Unię Europejską TEMATYCZNE ZESTAWIENIE DOKUMENTACYJNE BEZPIECZEŃSTWO SYSTEMÓW WYTWARZANIA, TECHNOLOGIE WSPIERAJĄCE OCHRONĘ ZDROWIA I ŚRODOWISKA Zasięg chronologiczny: 1990-2008 Zasięg językowy: eng, fre, ger, ita, pol, rus Liczba pozycji: 197 Liczba stronic: 46 Data opracowania: 2009 Opracowała: mgr Elżbieta Karpińska-Pawlak INSTYTUT ZAAWANSOWANYCH TECHNOLOGII WYTWARZANIA, THE INSTITUTE OF ADVANCED MANUFACTURING TECHNOLOGY, 30-011 Kraków, ul. Wrocławska 37a, tel. +48 12 63 17 457 tel. dyr. +48 12 63 17 100 fax +48 12 63 39 490 www.ios.krakow.pl ios@ios.krakow.pl

1. Buchholz R., Buchholz A.: Anwendung von Personal-Computern im Bereich der Arbeitssicherheit. Zastosowanie komputera osobistego dla potrzeb bezpieczeństwa pracy. Maschinenmarkt, 1990, t. 96, nr 50, s. 86-88. Zastosowanie komputera PC dla potrzeb rejestracji wypadków przy pracy, okoliczności ich powstania i zaleceń, rejestracji przeglądów stanowisk pracy itp. Ujęte w pamięci komputera informacje i różne programy pozwalają na przeprowadzanie różnorodnych analiz i statystyk z zakresu bezpieczeństwa i ochrony pracy. Podano przykładowe formularze i wzorce rejestrowania wyników kontroli urządzeń lub instrukcji obsługi. 2. Kloza T.: Wymagania bhp w elastycznym systemie produkcyjnym. Prz.Mechan., 1990, t. 49, nr 24, s. 12-14. Zagadnienia związane z bezpieczeństwem pracy człowieka w elastycznym systemie produkcyjnym. Przeanalizowano czynniki wpływające na bezpieczeństwo pracy w takich systemach. Podano schemat zależności organizacyjnych w FMS wraz z opisem roli, jaką w systemie przypisuje się człowiekowi. Wskazano rozwiązania podnoszące bezpieczeństwo pracy w FMS. 3. Sato Y., Henley E.J., Inoue K.: An action-chain model for the design of hazardcontrol systems for robots. Model łańcucha działań do projektowania systemu kontroli niebezpieczeństwa uszkodzeń robotów. IEEE Trans.Reliab., 1990, t. 39, nr 1, s. 151-157. Strategia zapewnienia bezpieczeństwa systemów wielofunkcyjnych, np. robotów. Opracowano metodykę projektowania systemu kontroli ryzyka występowania uszkodzeń bazującą na kategoryzacji zmian działań i dysocjacji łańcuchów działań. W metodyce tej proces uszkodzenia jest modelowany przez przenoszenie pewnych działań przez elementy systemu, przy czym działania te mogą: powodować uszkodzenie stanu lub powodować uszkodzenie funkcji. Zaproponowano działania prowadzące do tworzenia systemów bezpiecznych w razie uszkodzenia. 4. Sona A.: Norme di sicurezza per l'impiego di apparati laser. Normy bezpieczeństwa w odniesieniu do aparatury laserowej. Macchine, 1990, t. 45, nr 3, s. 90-92. Działanie promieniowania laserowego zależy przede wszystkim od długości fali, mocy i energii pochłanianej na jednostkę powierzchni poddanej promieniowaniu oraz od czasu napromieniowania. Na szkodliwe działanie lasera najbardziej narażone są oczy i skóra człowieka. Na podstawie badań eksperymentalnych ustalono maksymalne dopuszczalne poziomy naświetlania promieniami lasera. Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna (IEC) opracowała zestaw norm dotyczących bezpieczeństwa stosowania laserów. 5. Storr A., Lederer R., Zirbs J.: Geometrische Kollisionsprüfung bei NC- Drehmaschinen mit mehreren Werkzeugschlitten. Sprawdzanie kolizyjności geometrycznej przy tokarkach NC z wieloma suportami narzędziowymi. Werkst.u.Betr., 1990, t. 123, nr 1, s. 59-62. Przy równoczesnej pracy kilku suportów narzędziowych występuje niebezpieczeństwo zaistnienia kolizji. Dla uniknięcia tegoż konieczne jest rachunkowe sprawdzanie kolizyjności ruchów. Podano przydatny do tego celu model geometryczny ruchów narzędzi w przestrzeni roboczej obrabiarki oraz niezbędne dane dla jego zastosowania. Przedstawiono sposoby dyskretnego w czasie i ciągłego nadzorowania ryzyka kolizji. 1

6. Adam H.: Integration der Arbeits- und Anlagensicherheit in die Projektierung automatisierter flexibler Fertigungssysteme. Integracja bezpieczeństwa pracy i urządzeń w projektowaniu zautomatyzowanych, elastycznych systemów produkcyjnych. Fertigungst.u.Betr., 1991, t. 41, nr 10, s. 550-551. Znaczenie wczesnej integracji wymogów bezpieczeństwa przy planowaniu inwestycji w zakresie FMS. Struktura 15-etapowego przebiegu realizacji inwestycji z uwzględnieniem norm bezpieczeństwa ISO 9000...9004 oraz zaleceń VDI 2854. Opracowanie złożonych wskazań niezawodności dla potwierdzenia spełnienia założonego programu niezawodności w przyjętym rozwiązaniu projektowym z wykorzystaniem analizy niebezpieczeństw i oceny ryzyka. 7. Ergonomie und Design bei Werkzeugmaschinen. Ergonomia i wzornictwo przemysłowe obrabiarek. Maschine, 1991, t. 45, nr 3, s. 86-87. Omówiono znaczenie ergonomii i wzornictwa w projektowaniu obudowy stanowisk pracy, np. obrabiarek, spełniającej podwójną rolę. Po pierwsze - ochrona obsługi z punktu widzenia bezpieczeństwa (np. obudowa szlifierki pracującej z wysokimi prędkościami). Po drugie - ochrona maszyny przed kurzem, mgłą olejową, wpływem temperatury otoczenia, promieniami słonecznymi itp. Zalecenia wprowadzania nowych obudów przy przezbrajaniu obrabiarek. 8. Kravchenko V.I., Marchuk A.A.: Avtomatizirovannyjj raschet pokazatelejj mashinostroitel'nykh konstrukcijj. Zautomatyzowane obliczanie wskaźników niezawodności konstrukcji maszynowych. Vest.Mashinost., 1991, nr 2, s. 32-33. Opis metody zautomatyzowanego wyznaczania wskaźników niezawodności części maszyn. Metodę tę wykorzystano do prognozowania liczby awarii wyrobów w założonym okresie ich pracy, podniesienia ich bezpieczeństwa w warunkach eksploatacji i do opracowania metodyki przyspieszonych badań niezawodności nowo projektowanych wyrobów. Do wyznaczania wskaźników niezawodności wykorzystuje się pakiet programów opracowanych w języku Fortran-4 na komputer SM-1420. Pracę realizuje się w 2 etapach: opracowanie statystycznego modelu matematycznego i obliczanie wskaźników niezawodności. 9. Lizogub V.A., Kushnir A.P.: Vybor uplotnenijj opor kachenija shpindel'nykh uzlov stankov. Wybór uszczelnień dla tocznych podpór zespołów wrzecionowych obrabiarek. Stanki i Instr., 1991, nr 5, s. 18-20. Niezawodność zespołów wrzecionowych obrabiarek zależy m.in. od stopnia zabezpieczenia łożysk podpór wrzeciona przed zanieczyszczeniami niesionymi przez chłodziwo w procesie eksploatacji obrabiarki. Podano tablicę, za pomocą której konstruktor może dokonać przeglądu różnych wariantów uszczelnień i wybrać wariant optymalny ze względu na warunki eksploatacji uszczelnienia. 10. Noske H.: Spannkraftüberwachung an Drehmaschinen. Nadzorowanie siły zamocowania w uchwytach tokarskich. VDI-Z, 1991, t. 133, nr 7, s. 71-74. W celu zapewnienia bezpieczeństwa pracy na tokarkach niezbędna jest czynna kontrola siły zamocowania przedmiotu w uchwycie. Opracowano system hydrauliczny kontrolujący siłę tarcia w uchwycie poprzez pomiar różnicy ciśnienia w trakcie zamocowania. Opisano koncepcję systemu i jego realizację oraz strategię nadzorowania zjawisk tarcia. 2

11. Robot deburring has block savings. Oszczędności związane z zastosowaniem robota do tępienia ostrych krawędzi bloku cylindrowego. Mach.a.Prod.Eng., 1991, t. 149, nr 3805, s. 22-23, 25. Przedstawiono krótki opis wdrożonego w zakładach Rolls-Royce zrobotyzowanego gniazda do tępienia ostrych krawędzi bloków i głowic cylindrowych. W systemie obróbkowym zastosowano pneumatycznie napędzane narzędzie ze stożkową końcówką węglikową wykonującą ruch posuwisto-zwrotny zamiast ruchu obrotowego. Przeanalizowano korzyści wynikające ze stosowania tego typu systemów: skrócenie cyklu obróbkowego, podniesienie jakości obróbki, poprawa warunków higieny oraz bezpieczeństwa pracy. 12. Arborio F.: Laser e sicurezza: un binomio inscindibile. Laser i bezpieczeństwo: para nierozerwalna. Macchine, 1992, t. 47, nr 3, s. 26-28. Podano klasyfikację źródeł laserowych według norm CEI (Włoskiego Komitetu Elektrotechnicznego), ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień bezpieczeństwa pracy. Przedstawiono systemy ochronne stosowane w aparaturze laserowej. Podkreślono konieczność przedsięwzięć administracyjnych w celu zwiększenia bezpieczeństwa pracy, w której wykorzystuje się laser, a także konieczność stosowania ochron osobistych przez użytkowników laserów. Zwrócono szczególną uwagę na znaczenie oznakowania miejsc niebezpiecznych. 13. Będkowski L.: Dyskusja kierunków działalności w diagnostyce technicznej. Probl.Diagnost.Tech., Mater. Konwersatorium, 1992, s. 18-23. Zaproponowano ogólny model procesu diagnozowania. Przedstawiono schemat łańcucha działań w procesie diagnozowania: badanie diagnostyczne, wnioskowanie pomiarowe, wnioskowanie objawowe, wnioskowanie strukturalne i wnioskowanie eksploatacyjne. Do tej pory najlepiej opracowano zagadnienia badań diagnostycznych oraz wnioskowania pomiarowego, zwłaszcza w zakresie metod wibroakustycznych. 14. Druzhinin G.V. i in.: Tipovaja avtomatizirovannaja sistema upravlenija bezopasnost'ju funkcionirovanija tekhnologicheskikh sistem. Typowy zautomatyzowany system sterowania bezpieczeństwem funkcjonowania systemów technologicznych. Nad.Kontr.Kach.(dod.Stand.i Kach.), 1992, nr 1, s. 44-47. Wielopoziomowy zautomatyzowany system sterowania bezpieczeństwem procesów technologicznych obejmuje gromadzenie, przechowywanie i opracowywanie danych o niebezpiecznych sytuacjach mogących zaistnieć w procesie wytwarzania, w celu analizy przyczyn ich powstawania, badania czynników niebezpiecznych i oceny poziomu bezpieczeństwa procesu. Charakterystyki podsystemów funkcjonalnych opisanego systemu. Zastosowania systemu sterowania bezpieczeństwem systemów technologicznych. 15. Europejskie świadectwa dla polskich wyrobów czyli konferencja w NOT. Ochr.Pr., 1992, t. 46, nr 3, s. 6-7. Omówiono znaczenie i celowość certyfikacji. Opisano dotychczasowy system kwalifikacji wyrobów w Polsce do znaku B, Q, i 1. Przedstawiono zmiany w latach 1990 i 1991 zmierzające do wprowadzenia systemu zgodnego z wymaganiami Europejskiej Organizacji ds. Badań i Certyfikacji. Podano warunki dotyczące bezpieczeństwa wyrobów na rynku EWG, zmiany polskiego systemu oceny dla uzyskania certyfikacji na znak CE. 3

16. Granger C.: Gaining an edge over chip control. Oszczędzanie ostrza narzędzia przez kontrolę spływu wióra. Mach.a.Prod.Eng., 1992, t. 150, nr 3835, s. 20-21, 23, 25-26. Analiza łamania wiórów w procesie toczenia. Skutki niekontrolowanego tworzenia się wióra w warunkach bezzałogowej pracy obrabiarki. Wymagania w odniesieniu do kształtu i wymiarów wiórów, zapewniające łatwe ich usuwanie, magazynowanie i transport oraz bezpieczeństwo operatora. Celowość sterowania procesem tworzenia wióra. 17. Kaun R., Krockenberger O.: Ganzheitliche Planung von Industrieroboter- Anlagen. Leitlinien, Hilfsmittel und Beispiele zur Unterstützung von Planen. Kompleksowe projektowanie stanowisk robotów przemysłowych. Wytyczne, środki pomocnicze i przykłady wspomaganego projektowania. WT-Prod.u.Manag., 1992, t. 82, nr 7/8, s. 36-38. Opracowany w Instytucie Techniki Produkcyjnej i Automatyzacji (IPA) w Stuttgarcie podręcznik projektowania stanowisk robotów przemysłowych zawiera wytyczne do projektowania i zbiór typowych rozwiązań dla różnych przypadków. Zagadnienie bezpieczeństwa pracy i organizacji stanowiska uwzględnia się już w pierwszej fazie projektowania. Podkreślono, że stanowisko z robotem przemysłowym należy projektować jako system. 18. Kowalski J.: Ratyfikacja Konwencji MOP (IV). Atest-Ochr.Pr., 1992, t. 46, nr 10, s. 20-21. Omówiono Konwencję nr 170, dotyczącą bezpieczeństwa przy używaniu substancji chemicznych oraz uzupełniające ją Zalecenie nr 177. Przedstawiono postanowienia, które nie są uregulowane w polskim ustawodawstwie, co jest powodem nieratyfikowania tej Konwencji. Konwencja ta traktuje o ocenie substancji chemicznych z punktu widzenia niebezpieczeństw, jakie stwarzają, zawiera informacje niezbędne dla pracodawcy oraz informacje dla pracowników, stykających się z substancjami chemicznymi w pracy, jak również o stosowanych środkach zabezpieczających. 19. Litjaev V.T.: Sistema avtomaticheskogo kontrolja celostnosti instrumenta. System automatycznej kontroli złamań narzędzia. Mashinostroitel', 1992, nr 10, s. 21. Obróbka przedmiotów na wiertarkach zespołowych obejmuje kolejno operacje wykonywane narzędziami trzpieniowymi. Złamania narzędzi występują najczęściej na początkowych pozycjach obróbkowych. Opracowano system automatycznego nadzorowania złamań wierteł na wiertarkach zespołowych. W skład stanowiska monitorowania wierteł wchodzi urządzenie pomiarowe i blok elektroniczny, sterujący obrotem stołu obrabiarki i blokujący ruch stołu w momencie złamania narzędzia. Opisano działanie urządzenia nadzorującego. 20. Łunarski J.: Układy kontrolne w systemach montażowych. Zesz.Nauk.P.Rzesz., 1992, nr 97, ser. Mechanika, z. 33, s. 143-161. Budowa i struktura układów kontrolnych w systemach montażu automatycznego, funkcje układów kontroli w systemach sterowania oraz przykłady rozwiązań konstrukcyjno-technologicznych układów kontroli technicznej w wybranych operacjach montażu automatycznego. Omówiono układy kontroli operacyjnej, układy do kontroli stanu urządzeń montażowych (układy kontroli położenia i prędkości przemieszczania zespołów i mechanizmów RM i UM, układy awaryjnego blokowania, diagnozowania i prognozowania resursu, układy bezpieczeństwa pracy RM, laserowe układy kontroli wymiarów), układy kontrolne w elastycznych systemach montażowych. 4

21. Main B.W., Ward A.C.: What do design engineers really know about safety. Co naprawdę wiedzą inżynierowie-projektanci na temat bezpieczeństwa. Mechan.Eng., 1992, t. 114, nr 8, s. 44-51. Analiza stanu wiedzy i opinii inżynierów amerykańskich na temat uwzględniania wymogów bezpieczeństwa wyrobu w projektowaniu, odpowiedzialności za wyrób (product liability) i finansowania projektów uwzględniających wymogi bezpieczeństwa. Podkreślono świadomość znaczenia bezpieczeństwa we wszystkich etapach prac badawczych oraz wykonawczych, przy niedostatecznym formalnym szkoleniu w tym zakresie. Współczynniki bezpieczeństwa (dotyczące materiału, części, obciążeń), normy dostarczające informacji technicznej i gwarantujące minimum bezpieczeństwa, metody zapewniające bezpieczeństwo (np. analiza ryzyka). 22. Nagel W.: Ujednolicenie przepisów i norm dotyczących maszyn i urządzeń produkcyjnych w krajach EWG - podstawowe założenia i wytyczne. Mechanik, 1992, t. 65, nr 7, s. 241. Zasady i zakres ujednolicania przepisów i norm w ramach EWG. Wymagania zawarte w załączniku I i IV Dyrektywy Rady EWG, dotyczące projektowania i konstruowania maszyn oraz wygody i bezpieczeństwa obsługi, mają największy wpływ na zakres i treść norm technicznych i przepisów prawnych odnośnie do ochrony i bezpieczeństwa pracy. Załącznik I dotyczy ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w fazie projektowania i konstruowania maszyny. Załącznik IV zawiera wykaz maszyn, w których wymagane jest stosowanie dodatkowych urządzeń ochronnych. 23. Pierwsze w pełni syntetyczne, uniwersalne chłodziwo K-SYNTHO-CUT. Mechanik, 1992, t. 65, nr 5/6, s. 188. Opracowany w firmie ALL-CHEMIE koncentrat chłodziwa K-SYNTHO-CUT, przeznaczony (po zmieszaniu z wodą) do wszystkich odmian obróbki skrawaniem, w tym do obróbki szybkościowej. Podstawowe zalety chłodziwa na bazie tego koncentratu to: bezpieczeństwo dla człowieka i środowiska, poprawa jakości powierzchni obrobionych, zmniejszenie zużycia narzędzi, eliminacja korozji części obrobionych, duża trwałość. Podano zakres zastosowania chłodziwa, graniczne warunki, w jakich chłodziwo może być stosowane. Zaletą emulsji na bazie K-SYNTHO-CUT (jeśli nie zawiera szkodliwych domieszek poobróbkowych) jest możliwość jej bezpośredniego odprowadzania do ścieków bez zagrożeń dla środowiska. 24. Plachetka S.: Mögliche Schaltungen für Not-Aus-Einrichtungen. Sicherheit für Industriemaschinen. Możliwe połączenia dla urządzeń zabezpieczająco-wyłączających. Bezpieczeństwo dla maszyn przemysłowych. Masch.u.Werkz., 1992, t. 93, nr 7, s. 71-77. Zgodnie z przepisami, maszyny przemysłowe muszą być wyposażone w wyłączniki awaryjne, wyłączające dopływ prądu do głównych napędów oraz zapewniające zachowanie napięcia w obwodach bezpieczeństwa. Aby spełnić niezawodnie tę funkcję wyłączniki te współpracują z odpowiednimi wyłącznikami pomocniczymi. Stosuje się też układy dwukanałowe, czasem z rozszerzoną kontrolą wewnętrzną kontaktów. Opisano układy tego typu, a także układ dwukanałowy ze zwielokrotnionymi kontaktami dzięki modułowi rozszerza-jącemu BN 5989. 5

25. Sawicki A., Otrębski J.: Problemy bezpieczeństwa w projektowaniu przemysłowych systemów automatycznych. Zesz.Nauk.P.Rzesz., 1992, nr 97, ser. Mechanika, z. 33, s. 49-53. Podstawowe problemy bezpieczeństwa w projektowaniu konstrukcji, występującego ryzyka oraz sposobów redukowania go do dopuszczalnego poziomu. Omówiono wybrane pojęcia podstawowe z zakresu bezpieczeństwa: funkcja zapewnienia bezpiecznej pracy, strefa niebezpieczna, ograniczenie przemieszczeń elementów ruchomych w systemie, system ze zdolnością do regeneracji po uszkodzeniu. Przedstawiono strategię bezpieczeństwa. 26. Whiteley B.: Machinery directive puts safety first. Dyrektywa dotycząca obrabiarek kładzie nacisk na bezpieczeństwo. Mach.a.Prod.Eng., 1992, t. 150, nr 3833, s. 172-174. Analiza przewidywanych do stosowania od 1995 r. dokumentów normalizacyjnych w zakresie bezpieczeństwa obrabiarek. Wymagania, jakie będzie musiał spełnić producent obrabiarki, aby zapewnić pełne bezpieczeństwo jej użytkownikowi. Wymagania te dotyczą konstrukcji i badań obrabiarki oraz przygotowania dokumentów zawierających wyniki badań. Organizacja i realizacja prac nad normami bezpieczeństwa, zakresem tematycznym norm. Zawartość norm: A - terminologia, metody, zasady techniczne, B1 - specyficzne aspekty odpowiednie dla szerokiej gamy wyrobów, B2 - bezpieczeństwo urządzeń, C - obrabiarki. 27. Bei der Auswahl von Kühlschmierstoffen gilt eine Reihe von Faktoren zu beachten. Kühlen und Schmieren. Przy wyborze środka chłodząco-smarującego należy brać pod uwagę wiele czynników. Chłodzenie i smarowanie. Masch.u.Werkz., 1993, t. 94, nr 6, s. 42, 44. Informacja o badaniach wpływu chłodzenia na proces szlifowania materiałów ceramicznych ściernicami diamentowymi. Przebadano różne gatunki chłodziw, warunki doprowadzania i odprowadzania chłodziwa oraz stopień czystości chłodziw. Badano wydajność obróbki, zużycie ściernicy oraz czynniki bezpieczeństwa, ekologiczne i ekonomiczne. Opracowano wytyczne technologiczne dla użytkowników oraz wskazania co do doboru chłodziw i urządzeń. Opracowano nowe urządzenia do oczyszczania chłodziw, bibułowy filtr automatyczny i in. 28. Carbon M., Heisig P.: Konstruktive Veränderungen an Werkzeugmaschinen. Bessere Sicht in den Bearbeitungsraum. Zmiany konstrukcyjne obrabiarek. Lepszy wgląd w przestrzeń roboczą. Tech.Rdsch., 1993, t. 85, nr 36, s. 52. Stosowane konstrukcje obrabiarek w maksymalnym stopniu odgradzają operatora od przestrzeni roboczej, co zwiększa bezpieczeństwo, lecz utrudnia obserwację procesu obróbki. Opracowany system chłodzenia-smarowania Bema P1/P2 zabezpiecza przezroczystą osłonę komory obróbkowej przed rozpryskami chłodziwa. Inna metoda to stosowanie we frezarkach tarczy zabezpieczającej szybę, którą można podnieść w krytycznych momentach, np. przy dosuwaniu. 6

29. Koźmin M.: Świadectwa dla maszyn. Atest-Ochr.Pr., 1993, t. 47, nr 10, s. 14-15. Zgodnie z zarządzeniem nr 2 Prezesa PKNMiJ z 1988 r. Instytut Obróbki Skrawaniem w Krakowie uprawniony jest do badań obrabiarek do metali na znak bezpieczeństwa. Na podstawie wypowiedzi specjalistów IOS zajmujących się kwalifikacją jakości i bezpieczeństwa obrabiarek stwierdzono, że najczęściej kwestionowane wady to wadliwe instalacje elektryczne, zwłaszcza przeciwporażeniowe, mankamenty ergonomiczne, złe osłony części ruchomych lub ich brak, braki wyłączników awaryjnych oraz napisów ostrzegawczych. 30. Ritter A.: Erfolge in Team. Kleingruppenorientierte Ansätze zur Förderung der Arbeitssicherheit. Sukcesy w zespole. Zwiększenie bezpieczeństwa pracy ukierunkowane na małe grupy robocze. Maschinenmarkt, 1993, t. 99, nr 50, s. 30-32, 34. Wytyczne w zakresie bezpieczeństwa pracy zalecają powoływanie małych zespołów roboczych, złożonych z pracowników bezpośrednio związanych z produkcją, w celu rozwiązania problemów bhp. W przedsiębiorstwie pilotażowym uzyskano po rocznym wdrażaniu powyższego systemu obniżenie wypadkowości o 35% i zmniejszenie o 69% absencji wskutek wypadków. 31. Service T.: Grinding-wheel standards. Normalizacja ściernic. Cut.Tool Eng., 1993, t. 45, nr 9, s. 26, 28-29. Zagadnienia dotyczące wymogów i normalizacji w zakresie bezpieczeństwa pracy ściernicami o wiązaniu ceramicznym. Podstawą analiz był dokument z 1988 roku opracowany przez ANSI (Amerykański Instytut Normalizacji). Przedmiotem normalizacji są zasadniczo maksymalne dopuszczalne prędkości obrotowe, co zdaniem autorów wymaga uzupełnienia o wymogi dotyczące warunków przechowywania i eksploatacji ściernic. Podkreślono potrzebę badań w zakresie określania i przewidywania objawów katastroficznych uszkodzeń. Problemy wpływu naprężeń na wytrzymałość oraz na objawy w wyniku zmiennych stanów naprężeń i defektów strukturalnych. 32. Uniwersalne chłodziwa syntetyczne K-SYNTHO-CUT i K-SYNTHO-LUBE. Mechanik, 1993, t. 66, nr 5/6, s. 218. Opis dwóch rodzajów bezpiecznych chłodziw syntetycznych prod. firmy ALL- CHEMIE: K-SYNTHO-CUT i K-Syntho-LUBE. Podano krótką ocenę skuteczności obydwu rodzajów chłodziw. 33. Wijers J.L.C.: Europäische Maschinen-Richtlinie hat Konsequenzen. Neue Norm für Sicherheit in der Funkenerosion. Konsekwencje europejskich norm dotyczących obrabiarek. Nowe normy bezpieczeństwa dla obrabiarek elektroerozyjnych. Tech.Rdsch., 1993, t. 85, nr 37, s. 42-46. Od 1 stycznia 1995 roku będą obowiązywać nowe normy europejskie (EN) dotyczące bezpieczeństwa eksploatacji obrabiarek. W opracowanym projekcie norm dla obrabiarek elektroerozyjnych uwzględniono wymagania konstrukcyjne (osłony przestrzeni roboczej, wyłączniki awaryjne itp.) oraz wymagania dotyczące m.in. cieczy dielektrycznej - jej temperatura zapłonu nie może być niższa niż 60 stopni C. Określono warunki, jakie powinno spełniać pomieszczenie, w którym pracuje obrabiarka. 7

34. Amine in Kühlschmierstoffen zur Metallbearbeitung. Aminy w cieczach chłodząco-smarujących do obróbki metali. Werkst.u.Betr., 1994, t. 127, nr 1/2, s. 61. W 1993 r. ukazały się techniczne zasady obchodzenia się z materiałami niebezpiecznymi (TRGS 611), z których wynika m.in., że w cieczach chłodzącosmarujących nie powinny być używane aminy dwurzędowe, jak np. stosowana powszechnie dwuetyloamina. Zanieczyszczenie chłodziw aminami dwurzędowymi nie powinno przekraczać 0,2%. Producenci mają obowiązek dostosowania swoich produktów do wymagań TRGS 611. Zaleca się użytkownikom, aby żądali pisemnego potwierdzenia spełnienia tych wymagań, związanych z ochroną zdrowia pracowników (nieobecność substancji rakotwórczych). 35. Fotoelektryczne bariery bezpieczeństwa. Mechanik, 1994, t. 67, nr 5/6, s. 180. Opis oferowanych obecnie w Polsce fotoelektrycznych barier bezpieczeństwa firmy Honeywell, stosowanych na stanowiskach pracy tam, gdzie konieczne jest przerwanie ruchu narzędzia - niebezpiecznego dla obsługi stanowiska. Przedstawione bariery bezpieczeństwa składają się z dwóch podstawowych elementów, tj. nadajnika i odbiornika. W nadajniku umieszczone są układy generujące strumienie świetlne, a w odbiorniku układy detekcji. Przecięcie strumienia świetlnego na drodze między nadajnikiem i odbiornikiem powoduje zatrzymanie stanowiska pracy. Podano podstawowe parametry techniczne barier: wysokość, napięcie zasilania, zasięg pracy oraz czas reakcji. 36. Hug J.-L.: Mise en conformité des machines: Agir vite. Dostosowanie obrabiarek do wymagań norm bezpieczeństwa. Należy działać szybko. Mach.Prod., 1994, nr 627, s. 27, 29. Od 1 stycznia 1997 r. we Francji będą obowiązywać zaostrzone normy bezpieczeństwa dla obrabiarek skrawających. Wymagania norm muszą spełniać zarówno obrabiarki nowo wyprodukowane, jak i obrabiarki już pracujące w przemyśle. Normy przewidują wyposażenie obrabiarek w osłony elementów ruchomych, mechanizmów przekazujących energię, w wyłączniki, przyrządy hamujące itp. Należy maksymalnie ograniczyć dostęp operatora do strefy obróbki, osłony i urządzenia zabezpieczające nie mogą utrudniać obserwacji cyklu obróbkowego. 37. Kazanskijj V.L., Vodjanik V.D., Betin V.N.: Novaja SOZh dlja lezvijnojj obrabotki trudnoobrabatyvaemykh stalejj. Nowe chłodziwo do obróbki trudnoobrabialnej stali narzędziami skrawającymi. STIN, 1994, nr 12, s. 36. Charakterystyka nowego chłodziwa o symbolu ML-1, przeznaczonego do obróbki stali łożyskowych. W porównaniu ze stosowanym dotychczas chłodziwem MR-7, nowe chłodziwo odznacza się zdolnością do przeciwdziałania powstawaniu mgły, do przeciwdziałania powstawaniu zadziorów, pozwala zmniejszyć współczynnik tarcia w strefie skrawania oraz zapobiega szybkiemu zużyciu narzędzia; jest bezpieczniejsze dla środowiska naturalnego i dla człowieka obsługującego obrabiarkę. 8

38. Lingmann H.: TRGS-Richtlinie reglamentiert gesundheitliches Risiko. Przepisy określające reguły postępowania w kontakcie z substancjami szkodliwymi - ryzyko reglamentowane. Maschine, 1994, t. 48, nr 7/8, s. 18, 21. Sposoby ograniczania możliwości narażania się na toksyczne działanie nitrozoamin - związków niebezpiecznych dla zdrowia, o działaniu rakotwórczym. Podane wymagania (przepisy TRGS 611) dotyczą zarówno producentów, jak i użytkowników chłodziw. Chłodziwa nie mogą zawierać takich środków, które powodują przekształcanie amin, ewentualnie związków aminowych w nitrozoaminy. Nie wolno stosować amin wtórnych w charakterze komponentów chłodziw, a zanieczyszczenia aminami nie mogą przekraczać 0,2%. Należy stosować chłodziwa mające potwierdzenie zgodności z wymogami TRGS 611. 39. Machines-outils: faire face aux nouvelles normes de securite. Obrabiarki wobec nowych norm bezpieczeństwa. Usine Nouv., 1994, nr 2455, s. 53-58, 62. Europejskie dyrektywy dotyczące bezpieczeństwa odnoszą się do samych obrabiarek (aspekt techniczny) oraz do pracy operatorów obrabiarek (aspekt ludzki). Wprowadzanie w życie dyrektyw budzi obawy związane z przewidywanymi kosztami, a także z terminami obowiązywania nowych norm. Jednak badania przeprowadzone w kilku firmach (Cazeneuve, Huron Graffenstaden) dowodzą, że obecnie produkowane obrabiarki są zgodne z normami bezpieczeństwa, a koszt dodatkowych mechanizmów zabezpieczających, w które wyposaża się obrabiarki, nie przekracza 5% ceny obrabiarki. 40. Materiały kancerogenne w gospodarce. Atest-Ochr.Pr., 1994, t. 47, nr 4, s. 24-25. W zachodnioniemieckim czasopiśmie poświęconym problemom bezpieczeństwa pracy przedstawiono tabelę stosowanych w gospodarce materiałów mających właściwości kancerogenne. Tablicę tę zamieszczono w artykule. Podano w niej materiały lub grupy materiałów, sprzyjających powstawaniu nowotworów, podano zakres stosowania tych materiałów oraz uwagi odnośnie do możliwości ich zastąpienia. W tablicy uwzględniono m.in. azbest, nikiel, nitrozoaminy, kadm, kobalt, beryl i ich związki oraz związki arsenu. 41. Hug J.-L.: Onze ans apres. Jedenaście lat później. Mach.Prod., 1995, nr 633, s. 33, 34-39. Doświadczenia firmy SKF i MAN z zastosowania w procesach obróbki chłodziwa Blasocut 2000 CF. Producent tego chłodziwa, firma Blaser, uzyskała certyfikację zgodnie z ISO 9001. Mineralne chłodziwo Blasocut wykazuje wysoką stabilność własności emulsyjnych, wysoką trwałość eksploatacyjną, nie wymaga stosowania dodatków antybakteryjnych, nie łączy się z olejami obcego pochodzenia. Blasocut 2000 jest chłodziwem nadającym się do stosowania przy obróbce różnych materiałów, ma wysokie walory ekologiczne, jest bezpieczne dla człowieka. 9

42. Kern P., Schindhelm R.: Ergonomische Produktgestaltung von handgeführten Werkzeugen. Ergonomiczne kształtowanie narzędzi ręcznych. Maschinenmarkt, 1995, t. 101, nr 11, s. 94-96, 98, 100. Konkurencja na rynku wymusza korzystanie z wiedzy ergonomicznej podczas projektowania kształtu narzędzi ręcznych, elektronarzędzi i narzędzi pneumatycznych. Projektanci form przemysłowych muszą uwzględniać wiele czynników, w tym czynniki techniczne, technologiczne, ekonomiczne oraz ergonomiczne. Prawidłowo ukształtowany uchwyt narzędzia ręcznego powinien zmniejszać wysiłek użytkownika, wpływać dodatnio na efekt pracy i podnosić jej bezpieczeństwo. Przykładowa analiza ergonomiczna uchwytu wiertarki i kleszczy. 43. Koradecka D.: Bezpieczeństwo w środowisku pracy. Atest-Ochr.Pr., 1995, nr 8, s. 4-7. W dniu 11 października 1994 roku Rada Ministrów podjęła decyzję o ustanowieniu strategicznego programu rządowego (SPR) "Bezpieczeństwo i ochrona zdrowia człowieka w środowisku pracy". Koordynatorem programu jest CIOP. Celem programu jest stworzenie systemu uwzględniającego przyszłe wejście Polski do UE. Program obejmuje: doskonalenie rozwiązań prawnych, organizacyjnych oraz ekonomicznych systemu; doskonalenie systemu rozpoznawania i oceny zagrożeń zawodowych; unowocześnienie systemu profilaktyki technicznej zagrożeń zawodowych i optymalizację warunków pracy; profilaktykę i promocję zdrowia w miejscu pracy; nowoczesny system informacji i edukacji w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. 44. Kowalski T.: Bezpieczeństwo pracy a stopień automatyzacji montażu. Technol.i Autom.Montażu, 1995, nr 3, s. 13-17. Poszukiwanie związku między bezpieczeństwem pracy a stopniem automatyzacji urządzeń montażowych oparto na wskaźniku oceny urządzeń montażowych pod względem stopnia automatyzacji. Podano charakterystykę stopnia automatyzacji (mechanizacja częściowa, mechanizacja kompleksowa, automatyzacja częściowa, automatyzacja operacji, automatyzacja kompleksowa) przy różnych wskaźnikach złożoności wyrobu oraz różnych wskaźnikach automatyzacji. 45. Mark G.: Arbeitsschutz. Warneinrichtungen an Maschinen müssen EG- Richtlinien entsprechen. Bezpieczeństwo pracy. Urządzenia sygnalizacyjnoostrzegawcze obrabiarek muszą odpowiadać wymogom Unii Europejskiej. Maschinenmarkt, 1995, t. 101, nr 15, s. 62-64. W myśl wytycznych UE obowiązujących od 1995 r. wymogi bezpieczeństwa spełniają obrabiarki wyposażone w urządzenia sygnalizacyjne ostrzegające przed niebezpieczeństwem. Dotyczy to obrabiarek pracujących bez nadzoru. Rozróżnia się optyczne i akustyczne sygnały ostrzegawcze, które na ogół wzajemnie się uzupełniają. O ich przydatności decyduje szybkie i prawidłowe rozpoznanie sygnałów przez reprezentatywną grupę osób. 46. Markowski A.S.: Zarządzanie bezpieczeństwem procesów przemysłowych. ATEST-Ochr.Pr., 1995, nr 4, s. 4-7. System zarządzania bezpieczeństwem procesów opracowano w celu identyfikacji, oceny i kontroli zagrożeń przemysłowych. Przedstawiono model tego systemu, uwzględniający zarówno zasady organizacji zarządzania, jak również zasady bezpieczeństwa. Model określa cykl zarządzania bezpieczeństwem i niezbędne narzędzia realizacyjne oraz formułuje obszar działania. Regulatorem tego systemu jest zarządzanie rynkiem, które statyczny model bezpieczeństwa przekształca w stale doskonalony system dynamiczny. 10