Doradca podatkowy w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych redakcja naukowa Jan Paweł Tarno

Doradca podatkowy w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych redakcja naukowa Jan Paweł Tarno Ewa Cisowska-Sakrajda, Katarzyna Defecińska-Tomczak Magdalena Sieniuć, Agnieszka Suławko-Karetko Jan Paweł Tarno, Joanna Wyporska-Frankiewicz Warszawa 2012

5 Spis treści Wykaz skrótów 17 Rozdział 1 Doradca podatkowy (Jan Paweł Tarno) 21 1.1. Charakter zawodu doradcy podatkowego 21 1.1.1. Treść usług z zakresu doradztwa podatkowego 21 1.1.2. Zakres podmiotowy świadczenia usług doradztwa podatkowego 22 1.1.3. Kryteria wpisu na listę 22 1.1.4. Obowiązki charakterystyczne dla zawodu zaufania publicznego 24 1.1.4.1. Obowiązek przestrzegania obowiązujących norm prawnych i zasad etyki 24 1.1.4.2. Stałe podnoszenie kwalifikacji 25 1.1.4.3. Obowiązek dochowania tajemnicy zawodowej 25 1.1.4.4. Odpowiedzialność odszkodowawcza doradcy podatkowego 26 1.1.4.5. Pozostałe zasady wykonywania zawodu doradcy podatkowego 26 1.1.5. Doradca podatkowy jako zawód zaufania publicznego 27 1.2. Uprawnienie doradcy podatkowego do reprezentowania uczestników w postępowaniu egzekucyjnym w administracji 27 1.2.1. Istota działania w postępowaniu przez pełnomocnika 27 1.2.2. Zdolność doradcy podatkowego do bycia pełnomocnikiem 29 1.2.2.1. Zakres pełnomocnictwa 30 1.2.2.2. Podstawa prawna udzielenia pełnomocnictwa 30 1.2.2.3. Rodzaje pełnomocnictwa 31 1.2.2.4. Substytucja 32 1.2.2.5. Wielość pełnomocników 32 1.2.2.6. Pełnomocnictwo do doręczeń 32

6 1.2.3. Pozycja procesowa strony reprezentowanej przez doradcę podatkowego 32 1.3. Wnioski 33 1.3.1. Zróżnicowanie pozycji procesowej poszczególnych rodzajów pełnomocników profesjonalnych 33 1.3.2. Podstawowa droga przystąpienia do korporacji zawodowej doradców podatkowych 34 1.3.3. Kierunek proponowanych zmian legislacyjnych 40 Rozdział 2 Wprowadzenie do egzekucji administracyjnej (Jan Paweł Tarno) 41 2.1. Pojęcie i cel postępowania egzekucyjnego w administracji 42 2.2. Przedmiot postępowania egzekucyjnego 43 2.2.1. Zakres regulacji 43 2.2.2. Źródła obowiązków podlegających egzekucji administracyjnej należności pieniężnych 45 2.3. Stosunek postępowania egzekucyjnego w administracji do innych postępowań 46 2.4. Odpowiednie stosowanie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego w postępowaniu egzekucyjnym w administracji 47 Rozdział 3 Podmioty administracyjnego postępowania egzekucyjnego (Agnieszka Suławko-Karetko) 50 3.1. Kategorie podmiotów postępowania egzekucyjnego w administracji 51 3.1.1. Organ egzekucyjny 51 3.1.2. Wierzyciel 54 3.1.3. Zobowiązany 55 3.1.4. Prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacja społeczna 55 3.1.5. Inne podmioty biorące udział w postępowaniu egzekucyjnym 55 3.1.5.1. Organ rekwizycyjny 55 3.1.5.2. Egzekutor (poborca skarbowy) 56 3.1.5.3. Organy pomocnicze i organy asystencyjne 56 3.1.5.4. Dłużnik zajętej wierzytelności 57 3.1.5.5. Biegły 57 3.2. Podmioty mogące być reprezentowane w postępowaniu egzekucyjnym przez doradcę podatkowego 57 3.2.1. Zagadnienia przedmiotowe 57

3.2.2. Zagadnienia podmiotowe 58 3.2.3. Zagadnienia ustrojowe 60 3.3. Podmioty niemogące być reprezentowane w postępowaniu egzekucyjnym przez doradcę podatkowego 62 7 Rozdział 4 Zasady ogólne postępowania egzekucyjnego (Joanna Wyporska-Frankiewicz) 64 4.1. Zasada prawnego obowiązku prowadzenia egzekucji 66 4.2. Zasada stosowania środków egzekucyjnych przewidzianych w ustawie 67 4.3. Zasada celowości 68 4.4. Zasada stosowania środka egzekucyjnego najmniej uciążliwego dla zobowiązanego 68 4.5. Zasada niezbędności postępowania egzekucyjnego 70 4.6. Zasada poszanowania minimum egzystencji 71 4.7. Zasada zagrożenia 72 4.8. Zasada niezależności stosowania środków egzekucyjnych od środków represyjnych 74 4.9. Zasada prawdy obiektywnej 75 4.10. Zasada zachowania pewnych względów wobec zobowiązanego 76 4.11. Zasada gospodarnego prowadzenia egzekucji 76 4.12. Zasada stosowania środków egzekucyjnych prowadzących bezpośrednio do wykonania obowiązku 77 Rozdział 5 Przebieg postępowania egzekucyjnego (Joanna Wyporska-Frankiewicz) 78 5.1. Uwagi wstępne 78 5.2. Tytuł wykonawczy 80 5.3. Czynności egzekucyjne 86 5.4. Postanowienia w egzekucji administracyjnej należności pieniężnych 89 5.5. Zawieszenie i umorzenie postępowania egzekucyjnego 91 5.5.1. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego 91 5.5.2. Umorzenie postępowania egzekucyjnego 95 5.6. Zbieg egzekucji 99 5.6.1. Zbieg egzekucji administracyjnej z egzekucją sądową 99 5.6.2. Zbieg egzekucji administracyjnych 101 5.7. Koszty egzekucyjne 101

8 Rozdział 6 Egzekucja administracyjna należności pieniężnych 109 6.1. Charakter prawny administracyjnych środków egzekucyjnych (Jan Paweł Tarno) 109 6.2. Egzekucja z pieniędzy (Joanna Wyporska-Frankiewicz) 110 6.2.1. Zagadnienia wprowadzające 110 6.2.2. Dobrowolne uiszczenie pieniędzy poborcy skarbowemu oraz odebranie pieniędzy 110 6.2.2.1. Dobrowolna zapłata zobowiązanego na wezwanie poborcy skarbowego 111 6.2.2.2. Brak odpowiedzi zobowiązanego na wezwania przez poborcę skarbowego do zapłaty 111 6.2.2.3. Uwagi końcowe 113 6.3. Egzekucja z wynagrodzenia za pracę (Joanna Wyporska-Frankiewicz) 113 6.3.1. Zagadnienia wprowadzające 113 6.3.2. Czynności organu egzekucyjnego stosującego środek w postaci egzekucji z wynagrodzenia za pracę 117 6.3.2.1. Zajęcie wynagrodzenia za pracę 117 6.3.2.2. Chwila zajęcia wynagrodzenia za pracę i charakter tej czynności 119 6.4. Egzekucja ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia społecznego oraz renty socjalnej (Joanna Wyporska-Frankiewicz) 120 6.4.1. Zagadnienia wprowadzające 120 6.4.2. Czynności organu egzekucyjnego stosującego środek w postaci egzekucji ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia społecznego oraz renty socjalnej 122 6.4.2.1. Zawiadomienie o zajęciu organu rentowego 122 6.4.2.2. Zawiadomienie zobowiązanego o zajęciu 122 6.4.2.3. Chwila zajęcia świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego i ubezpieczenia społecznego oraz renty socjalnej i charakter tej czynności 123 6.4.3. Odpowiednie stosowanie przepisów dotyczących egzekucji z wynagrodzenia za pracę 123 6.4.4. Podsumowanie 123 6.5. Egzekucja z rachunków bankowych i wkładów oszczędnościowych (Ewa Cisowska-Sakrajda) 124 6.5.1. Zakres przedmiotowy egzekucji 124 6.5.2. Zajęcie wierzytelności pieniężnej z rachunku bankowego 125

6.5.3. Moment zajęcia wierzytelności pieniężnej 128 6.5.4. Skuteczność zajęcia wierzytelności z rachunków bankowych 128 6.5.5. Skutki zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego 129 6.5.6. Ograniczenia zakazu wypłat z zajętego rachunku bankowego 131 6.5.7. Kolejność realizacji zajęć wierzytelności 133 6.5.8. Zbieg egzekucji do wierzytelności z rachunku bankowego 134 6.5.9. Umorzenie dokumentu, bez którego okazania nie można realizować wierzytelności z rachunku bankowego 135 6.5.10. Odpowiedzialność banków innych niż bank, w którym nastąpiło zajęcie rachunku bankowego, placówek pocztowych i innych podmiotów uprawnionych do dokonywania wypłat 136 6.5.11. Odpowiednie stosowanie przepisów o egzekucji wierzytelności z rachunku bankowego związanego z dokumentem do egzekucji z wkładów oszczędnościowych gromadzonych w spółdzielczych kasach oszczędnościowokredytowych 136 6.6. Egzekucja z praw z papierów wartościowych zapisanych na rachunkach papierów wartościowych oraz wierzytelności z rachunków pieniężnych (Jan Paweł Tarno) 137 6.7. Egzekucja z papierów wartościowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych (Jan Paweł Tarno) 140 6.8. Egzekucja z weksla (Agnieszka Suławko-Karetko) 140 6.9. Egzekucja z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej (Agnieszka Suławko-Karetko) 142 6.9.1. Pojęcie własności intelektualnej 143 6.9.2. Zdolność egzekucyjna praw własności intelektualnej 143 6.9.3. Prawa podlegające egzekucji 144 6.9.4. Wyłączenia 144 6.9.5. Zajęcie praw własności intelektualnej 144 6.9.6. Przesłanki skuteczności zajęcia 145 6.9.7. Oszacowanie wartości przedmiotu egzekucji 145 6.10. Egzekucja z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością (Katarzyna Defecińska-Tomczak) 145 6.11. Egzekucja z ruchomości (Magdalena Sieniuć) 154 6.11.1. Etapy egzekucji z ruchomości 154 6.11.1.1. Zajęcie ruchomości 154 6.11.1.2. Sprzedaż ruchomości 155 9

10 6.11.2. Zbywanie przedmiotów stanowiących zabytek 156 6.12. Egzekucja z nieruchomości (Magdalena Sieniuć) 156 6.12.1. Przedmiot egzekucji z nieruchomości 157 6.12.2. Etapy egzekucji z nieruchomości 158 6.12.2.1. Zajęcie nieruchomości 158 6.12.2.2. Opis i oszacowanie nieruchomości 159 6.12.2.3. Sprzedaż w drodze licytacji publicznej 161 6.12.2.4. Postanowienie o przybiciu 162 6.12.2.5. Przyznanie własności nieruchomości 162 6.12.2.6. Podział kwoty uzyskanej z egzekucji 163 6.12.3. Umorzenie postępowania egzekucyjnego z nieruchomości 163 6.13. Egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych i pozostałych praw majątkowych (Ewa Cisowska -Sakrajda) 163 6.13.1. Egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych 163 6.13.1.1. Zakres przedmiotowy egzekucji z innych wierzytelności pieniężnych 163 6.13.1.2. Zajęcie wierzytelności pieniężnej 164 6.13.1.3. Zawiadomienie o zajęciu wierzytelności 165 6.13.1.4. Moment zajęcia wierzytelności pieniężnej 166 6.13.1.5. Skutki zajęcia wierzytelności pieniężnej 166 6.13.1.6. Status dłużnika zajętej wierzytelności 166 6.13.1.7. Kontrola 168 6.13.1.8. Odpowiedzialność dłużnika zajętej wierzytelności 170 6.13.2. Egzekucja z pozostałych praw majątkowych 171 6.13.2.1. Zakres przedmiotowy egzekucji z pozostałych praw majątkowych 171 6.13.2.2. Zajęcie praw majątkowych 172 6.13.2.3. Wymogi formalne protokołu zajęcia prawa majątkowego i protokołu odbioru dokumentu. 172 6.14. Egzekucja należności pieniężnych od państwowych jednostek budżetowych (Katarzyna Defecińska-Tomczak) 173 Rozdział 7 Środki zaskarżenia w postępowaniu egzekucyjnym (Katarzyna Defecińska-Tomczak) 176 7.1. Wprowadzenie 176 7.2. Zarzuty w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej 177

7.2.1. Przedmiot i cel zaskarżenia 177 7.2.2. Podmiot uprawniony do wniesienia zarzutów 178 7.2.3. Termin do wniesienia zarzutów 179 7.2.4. Wymagania co do treści zarzutów 180 7.2.5. Podstawy wniesienia zarzutów (podstawy zaskarżenia) 181 7.2.6. Wpływ wniesienia zarzutów na bieg postępowania egzekucyjnego 188 7.2.7. Stanowisko wierzyciela co do zarzutów 189 7.2.8. Zakres postępowania wyjaśniającego 191 7.2.9. Postanowienie organu egzekucyjnego w sprawie zarzutów 192 7.2.10. Zażalenie na postanowienie w sprawie zarzutów. 194 7.2.11. Zarzuty a wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego i odstąpienie od czynności egzekucyjnych 194 7.3. Zażalenie na postanowienie 195 7.3.1. Postanowienia zaskarżalne zażaleniem 195 7.3.2. Organ właściwy do rozpatrzenia zażalenia 196 7.3.3. Legitymacja do wniesienia zażalenia 197 7.3.4. Tryb i termin wniesienia zażalenia 197 7.3.5. Wpływ wniesienia zażalenia na bieg postępowania egzekucyjnego i na wykonanie zaskarżonego postanowienia 198 7.3.6. Badanie dopuszczalności zażalenia i zachowania terminu do wniesienia zażalenia 199 7.3.7. Zakres postępowania wyjaśniającego przed organem drugiej instancji i rodzaje jego rozstrzygnięć 200 7.4. Skarga na czynności egzekucyjne 201 7.4.1. Podmioty podejmujące czynności egzekucyjne 201 7.4.2. Czynność egzekucyjna jako przedmiot skargi 201 7.4.3. Podmiot uprawniony do wniesienia skargi na czynności egzekucyjne 202 7.4.4. Skarga na czynności egzekucyjne jako podanie. Termin do wniesienia skargi 203 7.4.5. Tryb rozpatrzenia skargi na czynności egzekucyjne 204 7.4.6. Uwzględnienie skargi na czynności egzekucyjne 206 7.4.7. Zażalenie na postanowienie o oddaleniu skargi na czynności egzekucyjne 206 7.5. Skarga na przewlekłość postępowania 207 11

12 7.6. Skarga na bezczynność wierzyciela 210 7.7. Wniosek o wznowienie postępowania i wniosek o stwierdzenie nieważności postanowienia 212 7.7.1. Stosowanie przepisów kodeksu postępowania administracyjnego o trybach nadzwyczajnych weryfikacji decyzji w postępowaniu egzekucyjnym 212 7.7.2. Wznowienie postępowania w sprawie zakończonej ostatecznym postanowieniem 213 7.7.3. Stwierdzenie nieważności postanowienia 213 7.7.4. Znaczenie nadzwyczajnych trybów weryfikacji postanowień wydanych w postępowaniu egzekucyjnym 214 7.8. Wniosek o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji 215 7.8.1. Podmiot uprawniony do wystąpienia z żądaniem wyłączenia rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji 215 7.8.2. Prawny charakter terminu wystąpienia z wnioskiem o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowgo spod egzekucji 218 7.8.3. Przedstawienie lub powołanie dowodów we wniosku o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji 219 7.8.4. Uchylenie czynności egzekucyjnych wskutek wpłaty do depozytu 220 7.8.5. Rozstrzygnięcie wniosku o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji 221 7.8.6. Ochrona tymczasowa w postępowaniu z wniosku o wyłączenie rzeczy lub prawa majątkowego spod egzekucji 222 7.9. Skarga do sądu administracyjnego 223 7.10. Powództwo przeciwegzekucyjne osoby trzeciej 229 7.11. Powództwo przeciwegzekucyjne zobowiązanego 232 Rozdział 8 Udzielanie pomocy obcemu państwu oraz korzystanie z pomocy obcego państwa w egzekucji administracyjnej (Ewa Cisowska-Sakrajda) 234 8.1. Idea międzynarodowej pomocy prawnej w dochodzeniu należności pieniężnych 234 8.2. Zasady ogólne międzynarodowej pomocy prawnej 236 8.2.1. Zasada wzajemności 238 8.2.2. Zasada pośredniości udzielania pomocy prawnej w dochodzeniu należności pieniężnych 238 8.2.3. Zasada przeliczania dochodzonych należności pieniężnych 239 8.2.4. Zasada ponoszenia przez organ wykonujący wydatków związanych z udzielaną pomocą międzynarodową 239

8.2.5. Zasada stosowania drogi elektronicznej 240 8.2.6. Zasada równego traktowania należności polskich i zagranicznych wierzycieli 241 8.2.7. Zasada stosowania własnego prawa (lex fori) 241 8.2.8. Zasada niezbędności 242 8.2.9. Zasada adekwatności należności pieniężnych polskich i zagranicznych wierzycieli 242 8.2.10. Zasada pisemności 242 8.2.11. Zasada tłumaczenia pism i dokumentów objętych wnioskiem o udzielenie pomocy 243 8.3. Podmioty międzynarodowej pomocy prawnej 243 8.3.1. Minister Finansów 244 8.3.2. Obce państwo 245 8.3.3. Wierzyciel 247 8.3.4. Podmioty zobowiązane do wykonania obowiązku 248 8.3.5. Organ egzekucyjny 249 8.4. Przedmiot międzynarodowej pomocy prawnej 250 8.5. Przesłanki dopuszczalności międzynarodowej pomocy prawnej 251 8.6. Fazy postępowania w sprawie międzynarodowej pomocy prawnej 252 8.7. Wszczęcie postępowania w sprawie udzielenia międzynarodowej pomocy prawnej 253 8.8. Pośredniczenie w udzielaniu międzynarodowej pomocy prawnej 258 8.8.1. Pośredniczenie w dostarczaniu informacji 258 8.8.2. Pośredniczenie w powiadomieniu o czynnościach i orzeczeniach administracyjnych oraz sądowych 260 8.8.3. Pośredniczenie w egzekucji należności pieniężnych 260 8.8.4. Pośredniczenie w zabezpieczeniu należności pieniężnych 263 8.9. Realizacja wniosku o udzielenie pomocy w dochodzeniu należności pieniężnych 264 8.9.1. Wykonanie wniosku o udzielenie informacji 264 8.9.2. Wykonanie wniosku o powiadomienie 265 8.9.3. Wykonanie wniosku o egzekucję 265 8.9.3.1. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego 266 8.9.3.2. Ulgi w spłacie należności pieniężnych zagranicznych wierzycieli 266 8.9.3.3. Zawieszenie postępowania egzekucyjnego 267 13

14 8.9.3.4. Kontynuacja postępowania egzekucyjnego 267 8.9.3.5. Zabezpieczenie należności pieniężnej w razie wniesienia zarzutów 268 8.9.3.6. Zaspokojenie roszczeń zobowiązanego z tytułu nienależnie wyegzekwowanych kwot oraz przyznanego odszkodowania 268 8.9.3.7. Bezprzedmiotowość wniosku o dochodzenie należności pieniężnych 269 8.9.3.8. Zaprzestanie działań zmierzających do wyegzekwowania należności pieniężnych 269 8.9.3.9. Ograniczenie egzekucji zagranicznej należności pieniężnych 270 8.9.3.10. Zwrot nienależnie wyegzekwowanych należności pieniężnych zagranicznych wierzycieli 270 8.9.3.11. Odsetki z tytułu nieterminowego regulowania zagranicznych należności pieniężnych 270 8.9.3.12. Wykonanie obowiązku 270 8.9.3.13. Strata (dochód) polskiego wierzyciela 271 8.9.3.14. Podział kwoty uzyskanej z egzekucji 271 8.9.3.15. Szczególne kompetencje polskiego wierzyciela należności pieniężnych 271 8.9.4. Wykonanie wniosku o zabezpieczenie zagranicznych należności pieniężnych 272 8.10. Zakończenie postępowania w sprawach międzynarodowej pomocy prawnej 272 8.11. Formy działania w postępowaniu w sprawach międzynarodowej pomocy prawnej 273 8.12. Sposoby udzielania międzynarodowej pomocy prawnej 274 8.12.1. Udzielenie informacji 275 8.12.2. Powiadamianie o czynnościach i orzeczeniach 275 8.12.3. Egzekucja należności pieniężnych 276 8.12.4. Zabezpieczenie należności pieniężnych 276 8.13. Środki ochrony prawnej zobowiązanego podmiotu w postępowaniu w sprawach pomocy prawnej w dochodzeniu należności pieniężnych 277 8.13.1. Zastrzeżenia co do zagranicznego tytułu wykonawczego lub objętych tym tytułem należności pieniężnych (zarzuty) 277 8.13.2. Zastrzeżenia do rozstrzygnięcia obcego państwa o zabezpieczeniu lub samych należności pieniężnych 278

8.13.3. Działania zobowiązanego zmierzające do zakwestionowania dochodzonych należności pieniężnych polskiego wierzyciela lub wystawionego tytułu wykonawczego 278 8.13.4. Roszczenie z tytułu nienależnie wyegzekwowanych kwot 279 8.13.5. Roszczenie z tytułu przyznanego odszkodowania 279 8.14. Wydatki związane z prowadzeniem postępowań w sprawach międzynarodowej pomocy w dochodzeniu należności pieniężnych 279 8.15. Kontrola odmowy udzielenia międzynarodowej pomocy prawnej 283 15 Rozdział 9 Doradca podatkowy w postępowaniu zabezpieczającym w sprawach z zakresu egzekucji należności pieniężnych (Magdalena Sieniuć) 284 9.1. Istota i cel postępowania zabezpieczającego w sprawach z zakresu egzekucji należności pieniężnych 284 9.2. Przebieg postępowania zabezpieczającego 289 9.2.1. Wszczęcie postępowania zabezpieczającego 289 9.2.2. Przyjęcie zarządzenia zabezpieczenia do wykonania 292 9.3. Dokonanie zabezpieczenia należności pieniężnych (wykonanie zabezpieczenia) 292 9.4. Pozostałe uprawnienia orzecznicze organu egzekucyjnego (uchylenie albo zmiana sposobu lub zakresu zabezpieczenia, uchylenie zabezpieczenia, przedłużenie terminu zabezpieczenia) 294 9.5. Przekształcenie zajęcia zabezpieczającego w zajęcie egzekucyjne 295 9.6. Koszty postępowania zabezpieczającego 296 9.7. Pomoc prawna udzielana przez doradcę podatkowego na poszczególnych etapach postępowania zabezpieczającego w sprawach z zakresu egzekucji należności pieniężnych 297 9.8. Znaczenie pomocy prawnej udzielanej przez doradcę podatkowego w postępowaniu zabezpieczającym dotyczącym egzekucji należności pieniężnych 300 Bibliografia 303 Indeks przedmiotowy 311

Wykaz skrótów 17 Wykaz skrótów Akty prawne k.s.h. k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) k.k. ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553 z późn. zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) konwencja Konwencja wiedeńska o prawie traktatów, sporządzona wiedeńska w Wiedniu dnia 23 maja 1969 r. (Dz. U. z 1990 r. Nr 74, poz. 439) k.p. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) k.p.a. ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.) k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) nowela z 2000 r. ustawa z dnia 8 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, ustawy o dopłatach do oprocentowania niektórych kredytów bankowych, ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, ustawy Ordynacja podatkowa, ustawy o finansach publicznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych w związku z dostosowaniem do prawa Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 122, poz. 1315 z późn. zm.) nowela z 2001 r. ustawa z dnia 6 września 2001 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 125, poz. 1368) nowela z 2003 r. ustawa z dnia 10 września 2003 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 193, poz. 1884) nowela ustawa z dnia 23 czerwca 2006 r. o zmianie niektórych ustaw z czerwca 2006 r. w związku z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej (Dz. U. Nr 133, poz. 935)

Wykaz skrótów 18 nowela z września 2006 r. ustawa z dnia 22 września 2006 r. o uruchamianiu środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej przeznaczonych na finansowanie wspólnej polityki rolnej (Dz. U. Nr 187, poz. 1381 z późn. zm.) nowela z 2010 r. ustawa z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 122, poz. 826) nowela z grudnia 2010 r. ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego oraz o zmianie ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2011 r. Nr 6, poz. 18 z późn. zm.) o.p. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) p.p.s.a. ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.) pr. adwok. ustawa z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 z późn. zm.) pr. bank. ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz. U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 z późn. zm.) pr. cel. ustawa z dnia 19 marca 2004 r. Prawo celne (Dz. U. Nr 68, poz. 622 z późn. zm.) rozporządzenie rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. z 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 137, poz. 1541 z późn. zm.) rozporządzenie rozporządzenie Rady (WE) nr 1290/2005 z dnia 21 czerwca 2005 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej nr 1290/2005 (Dz. Urz. UE L 209 z 11.08.2005, s. 1, z późn. zm.) rozporządzenie rozporządzenie Komisji (WE) nr 885/2006 z dnia 21 czerwca nr 885/2006 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) 1290/2005 w zakresie akredytacji agencji płatniczych i innych jednostek, jak również rozliczania rachunków EFRG i EFRROW (Dz. Urz. UE L 171 z 23.06.2006, s. 90) rozporządzenie rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 18 października z 2006 r. 2006 r. w sprawie postępowania przy korzystaniu z pomocy obcego państwa w dochodzeniu określonych należności pieniężnych (Dz. U. Nr 192, poz. 1419 z późn. zm.) TEWEA Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z dnia 25 marca 1957 r. (Dz. Urz. UE C 84 z 30.03.2010, s. 1, wersja skonsolidowana) TFUE Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej z dnia 25 marca 1957 r. (Dz. Urz. UE C 83 z 30.03.2010, s. 47, wersja skonsolidowana) Traktat z Lizbony Traktat z Lizbony zmieniający Traktat o Unii Europejskiej i Traktat Ustanawiający Wspólnotę Europejską z dnia 13 grudnia 2007 r. (Dz. Urz. UE C 306 z 17.12.2007, s. 1, z późn. zm.) TUE Traktat o Unii Europejskiej z dnia 7 lutego 1992 r. (Dz. Urz. UE C 83 z 30.03.2010, s. 13, wersja skonsolidowana)

TWE u.d.p. u.e.r. u.f.p. u.p.e.a. (ustawa egzekucyjna) u.r.p. u.s.k.o.k. u.s.u.s. Wykaz skrótów Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską z dnia 25 marca 1957 r. (Dz. Urz. UE C 321E z 29.12.2006, s. 37, wersja skonsolidowana) ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 213) ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240 z późn. zm.) ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 z późn. zm.) ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 z późn. zm.) ustawa z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 1, poz. 2 z późn. zm.) ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.) 19 Wykaz dyrektyw dyrektywa dyrektywa Rady 76/308/EWG z dnia 15 marca 1976 r. w sprawie wzajemnej pomocy przy dochodzeniu roszczeń wynikają- 76/308/EWG cych z operacji będących częścią systemu finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa oraz opłat rolnych i ceł (Dz. Urz. WE L 73 z 19.03.1976, s. 18; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 2, t. 1, s. 44) dyrektywa dyrektywa Komisji 77/794/EWG z dnia 4 listopada 1977 r. 77/794/EWG dotycząca szczegółowych zasad implementacji niektórych postanowień dyrektywy 76/308/EWG z dnia 15 marca 1976 r. w sprawie wzajemnej pomocy przy dochodzeniu roszczeń wynikających z operacji będących częścią systemu finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji dla Rolnictwa dyrektywa 2001/44/WE dyrektywa 2002/94/WE oraz opłat rolnych i ceł (Dz. Urz. WE L 333 z 24.12.1977, s. 11) dyrektywa Rady 2001/44/WE z dnia 15 czerwca 2001 r. zmieniająca dyrektywę 76/308/EWG w sprawie wzajemnej pomocy przy windykacji roszczeń wynikających z czynności stanowiących część systemu finansowania Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej oraz opłat rolnych i ceł oraz w odniesieniu do podatku od wartości dodanej i podatków akcyzowych (Dz. Urz. WE. L 175 z 28.06.2001, s. 17; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 2, t. 12, s. 27) dyrektywa Komisji 2002/94/WE z dnia 9 grudnia 2002 r. ustalająca szczegółowe zasady wykonania niektórych przepisów dyrektywy Rady 76/308/EWG w sprawie wzajemnej pomocy

20 Wykaz skrótów dyrektywa 2008/55/WE przy windykacji roszczeń dotyczących niektórych opłat, ceł, podatków i innych środków (Dz. Urz. WE L 337 z 13.12.2022, s. 41; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 2, t. 12, s. 299, z późn. zm.) dyrektywa Rady 2008/55/WE z dnia 26 maja 2008 r. w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących niektórych opłat, ceł, podatków i innych obciążeń (Dz. Urz. UE L 150 z 10.06.2008, s. 28) Czasopisma i inne ATDP Administracja Teoria, Dydaktyka, Praktyka Biul. Skarb. Biuletyn Skarbowy CBOSA Centralna Baza Orzeczeń Sądów Administracyjnych GSP-Prz.Orz. Gdańskie Studia Prawnicze Przegląd Orzecznictwa KRDP Krajowa Rada Doradców Podatkowych KRS Krajowy Rejestr Sądowy M. Pod. Monitor Podatkowy NP Nowe Prawo NSA Naczelny Sąd Administracyjny ONSA WSA Orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego i Wojewódzkich Sądów Administracyjnych OSNC Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna OSNP Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych OSP Orzecznictwo Sądów Polskich POP Przegląd Orzecznictwa Podatkowego PL Przegląd Legislacyjny PiP Państwo i Prawo PPE Przegląd Prawa Egzekucyjnego PPW Prawo Papierów Wartościowych Pr. Bank. Prawo Bankowe Prob. Egz. Problemy Egzekucji Prok. i Pr. Prokuratura i Prawo Prz. Pod. Przegląd Podatkowy PS Przegląd Sądowy RPEiS Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny Sł. Prac. Służba Pracownicza SN Sąd Najwyższy TS Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dawniej Europejski Trybunał Sprawiedliwości) WSA wojewódzki sąd administracyjny / Wojewódzki Sąd Administracyjny ZNSA Zeszyty Naukowe Sądownictwa Administracyjnego

Paweł Tarno Jan Paweł Tarno 21 Rozdział 1 Doradca podatkowy Jan 1.1. Charakter zawodu doradcy podatkowego 1.1.1. Treść usług z zakresu doradztwa podatkowego W myśl art. 2 ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 213) świadczenie usług z zakresu doradztwa podatkowego obejmuje: 1) udzielanie podatnikom, płatnikom i inkasentom, na ich zlecenie lub na ich rzecz, porad, opinii i wyjaśnień z zakresu ich obowiązków podatkowych i celnych oraz w sprawach egzekucji administracyjnej związanej z tymi obowiązkami; 2) prowadzenie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, ksiąg podatkowych i innych ewidencji do celów podatkowych oraz udzielanie im pomocy w tym zakresie; 3) sporządzanie, w imieniu i na rzecz podatników, płatników i inkasentów, zeznań i deklaracji podatkowych lub udzielanie im pomocy w tym zakresie; 4) reprezentowanie podatników, płatników i inkasentów w postępowaniu przed organami administracji publicznej i w zakresie sądowej kontroli decyzji, postanowień i innych aktów administracyjnych w sprawach wymienionych w pkt 1. Z przepisu tego wynika jednoznacznie, że doradcy podatkowi są uprawnieni do występowania w roli pełnomocników stron również w postępowaniu egzekucyjnym w administracji w sprawach należności podatkowych i celnych 1. Uprawnienie do występowania w charakterze pełnomocnika procesowego strony zarówno w postępowaniu podatkowym, w postępowaniu egzekucyjnym 1 Wszelkie wątpliwości w tej kwestii usunęła nowelizacja ustawy o doradztwie podatkowym dokonana na podstawie ustawy z dnia 10 czerwca 2010 r. o zmianie ustawy o doradztwie podatkowym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 122, poz. 826). Dodać należy, że nowelizacja ta zrealizowała postulaty, które od dawna były formułowane w literaturze przedmiotu. Por. np. J.P. Tarno, Doradca podatkowy w postępowaniu sądowoadministracyjnym potrzeba zmian, cz. 1, Doradca Podatkowy 2008, nr 2, s. 39 40; tenże, Doradca podatkowy w postępowaniu sądowoadministracyjnym potrzeba zmian, cz. 2, Doradca Podatkowy 2008, nr 3, s. 36 38.

Rozdział 1. Doradca podatkowy 22 w administracji, jak i w postępowaniu przed sądem administracyjnym ma zapewnić doradcom podatkowym sprawne i efektywne wykonywanie czynności z zakresu doradztwa podatkowego. Przy tym nie uważa się za świadczenie doradztwa podatkowego czynności wykonywanych w imieniu i na rzecz podatnika przez osoby uprawnione, zgodnie z odrębnymi przepisami, do prowadzenia ksiąg rachunkowych, polegających wyłącznie na prowadzeniu ksiąg rachunkowych bądź innych ksiąg i ewidencji do celów podatkowych oraz sporządzaniu zeznań i deklaracji na podstawie danych wynikających z tych ksiąg. 1.1.2. Zakres podmiotowy świadczenia usług doradztwa podatkowego Należy z całą mocą podkreślić, że zawodowe wykonywanie czynności doradztwa podatkowego zastrzeżone jest wyłącznie dla podmiotów uprawnionych w rozumieniu ustawy. Prawo do ich wykonywania doradcy podatkowi nabywają po spełnieniu warunków w niej przewidzianych. W art. 3 u.d.p. zawarty został katalog podmiotów uprawnionych do osobistego świadczenia usług doradztwa podatkowego, który obejmuje: 1) osoby fizyczne wpisane na listę doradców podatkowych; 2) adwokatów; 3) radców prawnych oraz 4) biegłych rewidentów 2. W ten sposób ustawodawca ustanowił prawny zakaz ich świadczenia przez inne podmioty niż wymienione w ustawie. Przepis ten ma charakter stanowiący w stosunku do osób fizycznych wpisanych na listę doradców podatkowych. Natomiast w pozostałym zakresie ma charakter odsyłający 3, ponieważ odsyła do uregulowań prawnych zawartych w odrębnych ustawach 4, określających zasady funkcjonowania innych korporacji powołanych w szczególności do udzielania (świadczenia) pomocy prawnej mającej na celu ochronę prawną podmiotów, na których rzecz jest ona wykonywana. Jednocześnie w art. 4 u.d.p. zawarto zamknięty katalog form organizacyjnych, w których doradcy podatkowi, radcy prawni lub biegli rewidenci mogą świadczyć usługi doradztwa podatkowego. 1.1.3. Kryteria wpisu na listę Podjęcie decyzji przez Krajową Radę Doradców Podatkowych o wpisie osoby fizycznej na listę doradców podatkowych uzależniono od łącznego 2 Ci ostatni nie mają uprawnienia do reprezentowania stron w postępowaniach administracyjnych i w postępowaniu sądowoadministracyjnym. 3 Komentarz do ustawy o doradztwie podatkowym, red. W. Modzelewski, Warszawa 2001, s. 14. 4 Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 146, poz. 1188 z późn. zm.); ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 10, poz. 65 z późn. zm.); ustawa z dnia 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (Dz. U. Nr 77, poz. 649 z późn. zm.).

Jan Paweł Tarno spełnienia warunków określonych w art. 6 u.d.p. Od kandydata wymaga się zatem, żeby: 1) miał pełną zdolność do czynności prawnych; 2) korzystał z pełni praw publicznych; 3) był nieskazitelnego charakteru 5 i swoim dotychczasowym postępowaniem dawał rękojmię prawidłowego wykonywania zawodu doradcy podatkowego; 4) miał wyższe wykształcenie; 5) odbył w Polsce 2-letnią praktykę zawodową; 6) złożył z wynikiem pozytywnym egzamin na doradcę podatkowego 6 ; 7) wystąpił z wnioskiem o wpis na listę nie później niż w okresie 3 lat od daty zdania egzaminu na doradcę podatkowego. Od obowiązku odbycia praktyki zawodowej i złożenia egzaminu zwolnione są osoby, które są członkami Państwowej Komisji Egzaminacyjnej do Spraw Doradztwa Podatkowego lub mają stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych lub nauk ekonomicznych w zakresie prawa finansowego lub finansów (art. 6 ust. 2 u.d.p.). Wymagania te korespondują z warunkami, jakie musi spełnić adwokat (art. 65 pr. adwok.) czy radca prawny (art. 24 u.r.p.). Są to warunki, których spełnienie ma zapewnić rękojmię prawidłowego wykonywania danego zawodu, a zwłaszcza fachowe i rzetelne świadczenie usług polegających na udzielaniu profesjonalnej pomocy prawnej. Ostatecznym momentem wyznaczającym datę, od której osoba spełniająca wszystkie wskazane warunki ma prawo do świadczenia usług doradztwa podatkowego, jest dzień wpisu jej na listę. Dopiero z tą chwilą świadczenie usług doradztwa podatkowego oraz posługiwanie się tytułem doradcy podatkowego jest prawnie dopuszczalne. Wpis na listę ma zatem charakter wpisu konstytutywnego i tak jak w przypadku innych zawodów prawniczych następuje po złożeniu ślubowania przed organem samorządu zawodowego, w tym wypadku KRDP. Postawienie wysokich wymagań dotyczących przyjęcia do zawodu wcale nie powinno dziwić, jeżeli wziąć pod uwagę charakter świadczonych przez te korporacje usług. Świadczenie pomocy prawnej przez adwokatów, radców prawnych i doradców podatkowych jest bowiem szczególnym rodzajem działalności usługowej, w której osoby te zobowiązują się względem swoich mocodawców nie do osiągnięcia określonego rezultatu, lecz do starannego i z wykorzystaniem najlepszej wiedzy prowadzenia powierzonej im sprawy, tak żeby mocodawca nie poniósł szkody na skutek nieznajomości prawa. Przesądzają o tym przepisy prawa wskazujące przykładowy katalog czynności składających się na istotę tych 23 5 Mało precyzyjne pojęcie nieskazitelności charakteru ma bogate orzecznictwo, wywodzące się z innych ustaw korporacyjnych por. E. Sibrecht -Ośka, D. Trzaska, Komentarz do ustawy o doradztwie podatkowym, Warszawa 1997, s. 60. Można powtórzyć za orzeczeniem Sądu Najwyższego, że wprawdzie w grę wchodzi w tym wypadku przesłanka prawna podlegająca ocenie, tym niemniej ocena ta nie może być dowolna, w każdym wypadku musi opierać się na ustalonych faktach i podlegać kontroli sądowoadministracyjnej co do jej zgodności z prawem wyrok SN z dnia 4 listopada 1998 r., III RN 162/98, OSNP 1999, nr 17, poz. 538. 6 Kandydat musi dołączyć do wniosku stosowne dokumenty potwierdzające te fakty, czyli zaświadczenie o zdaniu egzaminu i ukończeniu praktyki zawodowej.