ŁUBIN WĄSKOLISTNY WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Zainteresowanie nasionami łubinu wyraźnie wzrasta w ostatnich latach. Z racji swojego pochodzenia łubiny mają małe wymagania cieplne przez cały okres wegetacji. Nasiona kiełkują już w temperaturze 34 0 C, a młode siewki znoszą przymrozki nawet do 8 0 C. Dlatego należy je wysiewać z chwilą kiedy tylko można wjechać w pole, nawet w marcu. Tak wczesny wysiew umożliwia roślinom skorzystanie z pozimowego zapasu wody w glebie. Często występujące w maju posuchy niewiele szkodzą dobrze już ukorzenionym roślinom. W dalszej części wegetacji łubin wytwarza silny, głęboki korzeń palowy przez co wykazuje znaczną odporność na niedobór opadów, zwłaszcza w okresie kwitnienia i zawiązywania strąków. System korzeniowy łubinu w zależności od przepuszczalności gleby może sięgać nawet do 240cm. Grube palowe korzenie wpływają na glebę strukturotwórczo, przyczyniając się do rozluźniania cząsteczek glebowych i poprawy warunków glebowych dla rozwoju pożądanych w glebie bakterii brodawkowych. Najważniejszą cechą biologiczną łubinów jest ich zdolność do wiązania azotu atmosferycznego i praktycznego samozaopatrzenia w ten składnik. Łubin wąskolistny jest jednym z trzech gatunków łubinu uprawianych w Polsce. Cechuje się on najkrótszym wśród nich okresem wegetacji oraz różnorodnością użytkowania i dużym zróżnicowaniem zarejestrowanych odmian. Łubin może być doskonałą alternatywą dla soi. Wśród roślin bobowatych nasiona słodkich odmian łubinu są najbogatszym źródłem białka, którego jakość odpowiada jakości białka sojowego. W roku 2015 odmiany łubinu wąskolistnego były reprodukowane na powierzchni blisko 7 tys. ha i w porównaniu do roku wcześniejszego powierzchnia ta wzrosła o prawie 100 %. Nowo rejestrowane odmiany cechują się znaczną poprawą cech gospodarczych, zwłaszcza potencjału plonowania i cech jakościowych nasion, a także zdrowotności. Jest to jedyny gatunek wśród bobowatych grubonasiennych, w którym liczba odmian zarejestrowanych w ostatnim dziesięcioleciu podwoiła się. Krajowy rejestr zawiera 24 odmiany łubinu wąskolistnego. Zdecydowana większość odmian (18) to formy o niskiej zawartości alkaloidów i niesamokończącym typie wzrostu, różniące się potencjałem plonowania, jakością nasion oraz tempem wzrostu roślin. Grupę o samokończącym typie wzrostu stanowią trzy odmiany (Boruta, Regent, Sonet). W gatunku tym, jako jedynym wśród rodzimych gatunków łubinów, dostępne są też trzy formy o wysokiej zawartości alkaloidów. Łubin wąskolistny jest gatunkiem stosunkowo plastycznym. Z jednej strony z powodzeniem może być uprawiany na glebach lżejszych, dając zadowalające plony nasion, zwłaszcza odmiany niesamokończące. Z drugiej zaś dostępne są formy samokończące, które wysiane na lepszym stanowisku dają stabilny plon pozyskany z równomiernie i wcześnie dojrzewających roślin. W tym gatunku postęp hodowlany jest wyraźny, zwłaszcza z punktu widzenia potencjału i stabilności plonowania, obniżenia zawartości alkaloidów i niepękania strąków. W roku w województwie mazowieckim doświadczenie z łubinem wąskolistnym zlokalizowane było w Zakładzie Doświadczalnym Oceny Odmian w Kawęczynie, badanych było 19 odmian. Plony uzyskane w Zakładzie Doświadczalnym Oceny Odmian w Kawęczynie były niższe niż w latach poprzednich, ale utrzymywały się na poziomie średnich krajowych. Najlepiej plonujące odmiany w minionym sezonie w Kawęczynie to: Rumba, Bolero, Graf, Heros i Lazur. Najwyższe plony w kraju uzyskały odmiany: Bolero, Rumba, Koral, Wars i Tango. W wyniku panującej suszy rośliny łubinu były niższe i w mniejszym stopniu porażone przez fuzariozę, niż w latach ubiegłych. 1
Tabela 1 ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Rok zbioru: Lp. Odmiana Rok wpisania Do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 1 SONET* 1999 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul Kasztanowa 5, PL63004 Tulce 2 BORUTA* 2002 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146, PL63740 Kobylin 3 ZEUS* 2002 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146, PL63740 Kobylin 4 GRAF* 2004 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146, PL63740 Kobylin 5 KALIF* 2006 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146, PL63740 Kobylin 6 NEPTUN* 2009 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146, PL63740 Kobylin 7 REGENT* 2009 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146, PL63740 Kobylin 8 DALBOR* 2011 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146, PL63740 Kobylin 9 HEROS* 2011 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146, PL63740 Kobylin 10 TANGO* 2012 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul Kasztanowa 5, PL63004 Tulce 11 KURANT * 2014 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul Kasztanowa 5, PL63004 Tulce 12 WARS * 2014 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146, PL63740 Kobylin 13 LAZUR* 2015 Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146, PL63740 Kobylin 14 RUMBA* 2015 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul Kasztanowa 5, PL63004 Tulce 15 SALSA* 2015 Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul Kasztanowa 5, PL63004 Tulce 16 BOLERO* Poznańska Hodowla Roślin sp. z o.o. ul Kasztanowa 5, PL63004 Tulce 17 JOWISZ* Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146, PL63740 Kobylin 18 KORAL* Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146, PL63740 Kobylin 19 TYTAN* Hodowla Roślin Smolice sp. z o.o. Grupa IHAR, Smolice 146, PL63740 Kobylin * odmiana chroniona krajowym wyłącznym prawem hodowcy 2
Tabela 2 ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Warunki polowe doświadczenia. Rok zbioru. Miejscowość Kawęczyn Powiat Sochaczew Kompleks rolniczej przydatności gleby 4 Klasa bonitacyjna gleby III a PH gleby w KCl 6,43 Przedplon Pszenica jara Data siewu ( dzień, mc, rok ) 31.03. Obsada (szt /m 2 ) 100130 Data zbioru ( dzień, mc, rok ) 21.07. Nawożenie mineralne N ( kg / ha ) P2O5 ( kg / ha ) 45 K2O ( kg / ha ) 90 Nitragina Zastosowana doglebowo Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa ) Vitavax 200 FS Herbicyd (nazwa, dawka / ha ) Afalon Dyspersyjny 450SC 1,5 l Fungicyd (nazwa, dawka / ha ) Tabela 3 ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Wyniki ogólne doświadczenia. Rok zbioru. Lp. Cecha Kawęczyn 1 Pełnia wschodów ( data: dzień, mc ) 13.04 2 Ocena wschodów ( skala 9 0 ) 9,0 3 Początek kwitnienia ( dzień, mc ) 30.05 4 Ocena stanu ogólnego ( skala 9 0 ) 9,0 5 Wyleganie w fazie początku kwitnienia ( skala 9 0 ) 9,0 6 Koniec kwitnienia ( dzień, mc ) 10.06 7 Wyleganie w fazie końca kwitnienia ( skala 9 0 ) 9,0 8 Wysokość roślin ( cm ) 53,8 9 Wyleganie przed zbiorem ( skala 9 0 ) 9,0 10 Porażenie przez fuzariozę ( skala 9 0 ) 8,2 11 Porażenie przez antraknozę ( skala 9 0 ) 9,0 12 Dojrzałość techniczna ( dzień, mc ) 05.07 13 Równomierność dojrzewania ( skala 9 0 ) 8,5 14 Masa 1000 nasion ( g ) 143,1 15 Wilgotność nasion podczas zbioru ( % ) 15,7 16 Plon nasion ( dt/ha ) 26,7 Tabela 4 3
ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Plon nasion odmian ( % wzorca ) na tle średnich krajowych. Barwa Kawęczyn Średnia krajowa Lp. Odmiana kwiatów 2015 2014 2015 2014 Wzorzec dt z ha 26,7 37,1 35,3 25,3 28,1 35,0 1 Sonet nieb 88 90 103 83 88 94 2 Boruta b 95 91 109 89 95 99 3 Zeus bjróż 94 99 112 91 93 102 4 Graf jróż 108 104 78 101 98 96 5 Kalif b 101 99 78 101 103 96 6 Neptun nieb 94 79 102 92 98 103 7 Regent nieb 96 98 116 100 104 111 8 Dalbor nieb 104 97 114 102 89 99 9 Heros niebb 106 109 112 102 98 104 10 Tango b 103 116 88 106 107 99 11 Kurant nieb 90 103 102 98 101 100 12 Wars nieb 101 103 95 105 106 105 13 Lazur nieb 106 113 98 100 14 Rumba b 118 105 111 108 15 Salsa b 93 96 96 101 16 Bolero nieb 110 111 17 Jowisz nieb 98 101 18 Koral róż 103 109 19 Tytan b 95 104 Wzorzec w roku, 2015, 2014 średnia odpowiednio z 19, 14, 14 zarejestrowanych odmian niskoalkaloidowych Barwa kwiatów: b biała, bjróż bardzo jasnoróżowa, jróż jasnoróżowa, nieb niebieska Średnia krajowa wg Wstępne wyniki plonowania odmian w doświadczeniach porejestrowych Bobowate grubonasienne, Słupia Wielka, wrzesień r. 4
Tabela 5 ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby (odchylenia od wzorca). Lata zbioru:, 2014 Liczba lat Lp. Odmiana badań Fuzarioza 2014 Wzorzec, ( skala 9 0 ) 8,2 8,1 Liczba doświadczeń 1 3 1 Sonet 3 1,4 1,1 2 Boruta 3 0,8 0,3 3 Zeus 3 0,4 0,2 4 Graf 3 0,6 0,2 5 Kalif 3 0,5 0,1 6 Neptun 3 0,9 0,6 7 Regent 3 0,2 0,1 8 Dalbor 3 0,9 0,0 9 Heros 3 0,5 0,2 10 Tango 3 0,3 0,1 11 Kurant 3 0,9 0,1 12 Wars 3 0,8 0,3 13 Lazur 2 0,4 14 Rumba 2 0,6 15 Salsa 2 0,7 16 Bolero 1 0,8 17 Jowisz 1 0,1 18 Koral 1 0,6 19 Tytan 1 0,8 Wzorzec: wszystkie badane odmiany 5
Tabela 6 ŁUBIN WĄSKOLISTNY. Ważniejsze cechy użytkowe ( odchylenia od wzorca ). Lata zbioru:,2014. Wyleganie (skala 9 0 ) Wysokość Masa 1000 Liczba W fazie końca Przed zbiorem roślin nasion Lp. Odmiana Lat kwitnienia ( cm ) ( g ) badań 2014 2014 2014 2014 Wzorzec 53,8 67,4 143,1 143,7 1 Sonet 3 4,7 1,5 2 Boruta 3 9,7 4,2 3 Zeus 3 4,2 2,8 4 Graf 3 2,9 3,3 5 Kalif 3 1,6 1,0 6 Neptun 3 6,1 7,9 7 Regent 3 4,2 3,5 8 Dalbor 3 4,8 5,3 9 Heros 3 6,1 6,2 10 Tango 3 4,2 9,4 11 Kurant 3 0,8 1,3 12 Wars 3 3,1 1,1 Nie wystąpiło 13 Lazur 2 3,3 14 Rumba 2 0,1 15 Salsa 2 3,3 16 Bolero 1 2,1 Nie wystąpiło 4,7 12,1 3,1 4,4 3,3 2,7 1,7 8,6 2,6 2,2 3,9 0,8 7,0 5,3 21,4 20,2 17 Jowisz 1 1,3 15,8 18 Koral 1 2,2 19 Tytan 1 0,2 Liczba doświadczeń 1 3 1 3 Wzorzec: wszystkie badane odmiany 37,3 5,5 18,3 8,0 8,8 15,0 7,8 20,1 4,9 8,9 33,0 12,5 19,0 6,7 6
ŁUBIN WĄSKOLISTNY CHARAKTERYSTYKA ODMIAN BĘDĄCYCH W BADANIACH PIERWSZY RAZ W ROKU. ( sporządzona na podstawie List Opisowych Odmian ) BOLERO Odmiana niesamokończąca, niskoalkaloidowa przydatna do uprawy na nasiona paszowe. Plon nasion i białka bardzo duży, stabilny w latach badań. Termin kwitnienia i termin dojrzewania roślin dość wczesny do średniego. Okres kwitnienia średniej długości. Rośliny średnie do dość wysokich, w fazie początku kwitnienia nie wylegają. Wyleganie w fazie końca kwitnienia i przed zbiorem średnie. Dość duża odporność na fuzaryjne więdnięcie. Dojrzewanie równomierne. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała. Masa 1000 nasion bardzo duża. Zawartość białka ogólnego w nasionach duża, tłuszczu surowego mała, włókna surowego bardzo mała. Zawartość alkaloidów mała. Odpowiednia do uprawy zwłaszcza na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasiona na około 100 szt. /m 2 JOWISZ Odmiana niesamokończąca, niskoalkaloidowa przydatna do uprawy na nasiona paszowe. Plon nasion i białka bardzo duży. Termin kwitnienia roślin wczesny, termin dojrzewania roślin dość wczesny. Okres kwitnienia średniej długości. Rośliny średnie do dość wysokich, w fazie początku kwitnienia nie wylegają. Wyleganie roślin w fazie końca kwitnienia i przed zbiorem bardzo małe. Dość duża odporność na choroby pochodzenia grzybowego, szczególnie na fuzaryjne więdnięcia. Dojrzewanie równomierne. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała. Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego w nasionach dość duża, tłuszczu surowego mała, włókna bardzo mała. Zawartość alkaloidów bardzo mała. Odpowiednia do uprawy zwłaszcza na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasiona około 100 szt. /m 2 KORAL Odmiana niesamokończąca, niskoalkaloidowa przydatna do uprawy na nasiona paszowe. Plon nasion i białka bardzo duży, stabilny w latach badań. Termin kwitnienia roślin dość wczesny do średniego, termin dojrzewania dość wczesny do średniego. Okres kwitnienia średniej długości. Rośliny dość wysokie, w fazie początku kwitnienia nie wylegają. Wyleganie w fazie końca kwitnienia i przed zbiorem bardzo małe. Duża odporność na choroby pochodzenia grzybowego, szczególnie na fuzaryjne więdnięcie. Dojrzewanie równomierne. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała. Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego w nasionach bardzo mała, tłuszczu surowego duża, włókna surowego dość duża. Zawartość alkaloidów dość mała. Odpowiednia do uprawy zwłaszcza na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasiona około 100 szt. /m 2 TYTAN Odmiana niesamokończąca, niskoalkaloidowa przydatna do uprawy na nasiona paszowe. Plon nasion i białka bardzo duży, stabilny w latach badań. Plon białka bardzo duży. Termin kwitnienia nasion dość wczesny, termin dojrzewania roślin dość wczesny do średniego. Okres kwitnienia średniej długości. Rośliny dość wysokie, w fazie początku kwitnienia nie wylegają. Wyleganie roślin w fazie końca kwitnienia bardzo małe, przed zbiorem małe. Duża odporność na choroby pochodzenia grzybowego, szczególnie na fuzaryjne więdnięcie. Dojrzewanie równomierne. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała. Masa 1000 nasion dość mała do średniej. Zawartość białka ogólnego w nasionach dość mała, tłuszczu surowego mała, włókna surowego duża. Zawartość alkaloidów mała. Odpowiednia do uprawy zwłaszcza na glebach kompleksu żytniego bardzo dobrego. Optymalna obsada roślin w uprawie na nasiona około 100 szt. /m 2 7