Kompetencje i kwalifikacje mieszkańców jako główny czynnik konkurencyjności województwa podlaskiego Dr hab. Bogusław Plawgo, prof. UwB
Hipoteza prezentacji: ukształtowanie systemu rozwoju i potwierdzania kompetencji może stanowić kluczowy czynnik konkurencyjności województwa podlaskiego. Plan prezentacji: 1. Zasoby ludzkie w diagnozie Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego do 2020 roku. 2. Wykształcenie, kompetencje, kwalifikacje - problemy definicji i znaczenia. 3. Wpływ wykształcenia i kompetencji na konkurencyjność wybrane wyniki badań. 4. Kompetencje w systemie kształcenia na poziomie wyższym. 5. Kompetencje mieszkańców w Celach Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego do 2020 roku. 6. Kształtowanie kompetencji w systemie szkolnictwa zawodowego, średniego i ustawicznego w regionie - - Pytania do dyskusji.
Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020 Wśród 11 mocnych stron identyfikuje: 1. Wzrost poziomu wykształcenia mieszkańców 2. Rozwinięta sieć kształcenia ponadgimnazjalnego oraz wyższego 3. Utrzymująca się korzystna struktura ekonomiczna ludności 4. Wysoki poziom kształcenia na kierunkach medycznych i prawa 5. Wysoka jakość życia w stolicy województwa
Strategia Rozwoju Województwa Podlaskiego do roku 2020 Wśród słabych stron identyfikuje: 1. Słabe powiązanie szkolnictwa (w tym wyższego) ze sferą gospodarczą oraz zmniejszający się udział kształcenia zawodowego w systemie edukacji województwa. 2. Relatywnie niski poziom przedsiębiorczości.
Wykształcenie, kompetencje, kwalifikacje - podejście tradycyjne Wykształcenie definiowane jest jako poświadczona dokumentem wiedza i umiejętności zdobyte w oficjalnym systemie nauczania. Poziomy wykształcenia: A. wyższe - poświadczenie ukończenia kierunku studiów; B. zawodowe i średnie zawód.
Wykształcenie, kompetencje, kwalifikacje Kompetencje (competence) rozumiane są jako wszystko to, co dana osoba wie, rozumie i potrafi wykonać czyli jej skumulowane efekty uczenia się. Proces uczenia się może następować w sposób sformalizowany (w systemie edukacji) lub w sposób niesformalizowany. Efekty uczenia się (learning outcomes) to, co osoba ucząca się wie, rozumie i potrafi wykonać w wyniku uczenia się, ujęte w kategoriach wiedzy, umiejętności oraz kompetencji personalnych i społecznych. Do opisu kompetencji pracowników można przyjąć model kompetencyjny opracowany przez Filipowicza (Filipowicz G. 2004. Zarządzanie kompetencjami zawodowymi. Wyd. PWE, Warszawa).
Kompetencje Kompetencje bazowe Kompetencje wykonawcze Kompetencje poznawcze Rozwiązywanie problemów; Szerokie horyzonty myślenia Elastyczność myślenia Gotowość do uczenia się Kreatywność Kompetencje społeczne Negocjowanie Relacje z przełożonymi Relacje ze współpracownikami Komunikatywność Komunikacja pisemna Prowadzenie prezentacji Wywieranie wpływu Współpraca w zespole Kultura osobista Obycie międzynarodowe Kompetencje osobiste Orientacja na działanie Podejmowanie inicjatywy Radzenie sobie ze stresem Wytrwałość Zaangażowanie Efektywność Organizacja pracy Sumienność Podejmowanie decyzji Wyznaczanie priorytetów Dążenie do rezultatów Pewność siebie Kompetencje zawodowe Kompetencje biznesowe Znajomość branży Diagnozowanie potrzeb klienta Techniki sprzedaży Orientacja w biznesie Kompetencje firmowe Identyfikacja z firmą Nastawienie na klienta Otwartość na zmiany Etyka i wartości Języki obce Sprawność organizacyjna Wiedza zawodowa Kompetencje menedżerskie Budowanie zespołu Dbałość o podwładnych Delegowanie Motywowanie Odwaga kierownicza Przywództwo Organizowanie Planowanie Zarządzanie procesami Zarządzanie projektami Myślenie strategiczne Zarządzanie zmianą
PREDYSPOZYCJE KOMPETENCJE Przykład zestawu kompetencji zawodowych projekt Innowacje na zakręcie B 1 KARTA KOMPETENCJI W ZAWODZIE Betoniarz - zbrojarz SKALA: 1 2 3 4 5 ZT ZADANIA TECHNOLOGICZNE UCZEŃ OCENA: ŚREDNIA: N 1 Przygotowanie i montaż zbrojenia zgodnie z dokumentacją UCZEŃ 2 Przygotowanie betonów sposobem ręcznym i mechanicznym UCZEŃ 3 Wykonywanie elementów betonowych i żelbetowych - konstrukcji nośnych i uzupełniających obiektów UCZEŃ 4 Wykonywanie elementów żelbetowych dróg i mostów UCZEŃ 5 Wykonywanie budowli melioracyjnych UCZEŃ 6 Wykonywanie i demontaż prostych deskowań i form do robót betoniarskich UCZEŃ ZO ZADANIA ORGANIZACYJNE UCZEŃ OCENA: ŚREDNIA: N 7 Ustalanie zakresu i czasu trwania robót betoniarskich i zbrojarskich UCZEŃ 8 Posługiwanie się dokumentacją i wytycznymi dotyczącymi wykonywania robót betoniarskich i zbrojarskich UCZEŃ 9 Dobieranie narzędzi, sprzętu i maszyn do robót betoniarskich i zbrojarskich UCZEŃ O OSOBOWOŚĆ I PREDYSPOZYCJE PSYCHICZNE NISKIE OCENA: ŚREDNIA: N 10 Zamiłowanie do dokładności ładu i porządku NISKIE 11 Wytrwałość i cierpliwość NISKIE 12 Odporność na długotrwały wysiłek fizyczny NISKIE U UZDOLNIENIA POZNAWCZE NISKIE OCENA: ŚREDNIA: N 13 Rozróżnianie barw NISKIE 14 Czucie dotykowe NISKIE 15 Widzenie stereoskopowe NISKIE S SPRAWNOŚCI FIZYCZNE NISKIE OCENA: ŚREDNIA: N 16 Zmysł równowagi NISKIE 17 Zręczność kończyn górnych NISKIE 18 Koordynacja wzrokowo ruchowa NISKIE
KOMPETENCJE Przykład zestawu zadań zawodowych do kompetencji projekt Innowacje na zakręcie B 1 KARTA KOMPETENCJI W ZAWODZIE Betoniarz - zbrojarz SKALA: 1 2 3 4 5 ZT ZADANIE TECHNOLOGICZNE UCZEŃ OCENA: ŚREDNIA: N 1 Przygotowanie i montaż zbrojenia zgodnie z dokumentacją UCZEŃ UCZEŃ 1.1 Dobiera stal zbrojeniową do wykonywania zbrojenia. UCZEŃ 1.2 Przycina pręty na odpowiedni wymiar, wygina w odpowiedni kształt. UCZEŃ 1.3 Łączy pręty zbrojenia i montuje zbrojenie. UCZEŃ 1.4 Układa zbrojenie w deskowaniu lub formie stosując odpowiednie podkładki dystansowe. UCZEŃ 1.5 Wpisz dodatkowe, jeżeli oglna ocena z zadań powyższych daje MENTOR UCZEŃ 1.6 Wpisz dodatkowe, jeżeli oglna ocena z zadań powyższych daje MENTOR UCZEŃ 1.7 Wpisz dodatkowe, jeżeli oglna ocena z zadań powyższych daje MENTOR UCZEŃ 1.8 Wpisz dodatkowe, jeżeli oglna ocena z zadań powyższych daje MENTOR UCZEŃ 1.9 Wpisz dodatkowe, jeżeli oglna ocena z zadań powyższych daje MENTOR UCZEŃ
Wykształcenie, kompetencje, kwalifikacje Potwierdzanie efektów uczenia się (validation) proces stwierdzania przez uprawnioną instytucję, czy dana osoba osiągnęła efekty uczenia się zgodne z odpowiednimi wymaganiami. Kwalifikacje zawodowe zdefiniowano jako potwierdzone w sposób formalny poprzez certyfikat, licencję, dyplom zdania egzaminu lub ukończenia cyklu kształcenia, wiedzę i umiejętności uzyskane w systemie szkolnym i pozaszkolnym (np. kursowym), wymagane do realizacji zadań zawodowych w danej specjalności.
Pozycja konkurencyjna wg poziomu wykształcenia pracowników szeregowych Badanie PARP (własne) na próbie n=600 menedżerów MSP Pozycja słaba ^ 3,0% 4,5% 8,3% Pozycja umiarkowana 54,3% 56,7% 56,9% Pozycja silna 27,6% 32,8% 31,8% Pozycja dominująca 5,5% 7,5% 8,5% Zrównoważenie Dominacja wykształcenia średniego i wyższego Dominacja wykształcenia zawodowego i niższego
Pozycja konkurencyjna wg poziomu wykształcenia kadry zarządzającej Badanie PARP (własne) na próbie n=600 menedżerów MSP Pozycja słaba ^ 4,0% 9,5% Pozycja umiarkowana 50,1% 64,0% Pozycja silna 19,0% 36,4% Pozycja dominująca 6,3% 8,4% nie ma osób z wykształceniem wyższym są osoby z wyższym wykształceniem
Pozycja konkurencyjna a kompetencje firmowe pracowników szeregowych Badanie PARP (własne) na próbie n=600 menedżerów MSP znajomość języków obcych 5,18 5,50 5,37 6,10 umiejętności ICT (komputerowo-techniczne) 5,69 6,21 6,34 6,98 identyfikacja z firmą 7,09 7,51 7,65 7,44 wysoka etyka i wartości * 6,94 7,22 7,63 7,33 umiejętność współpracy z instytucjami zewnętrznymi * 6,79 6,56 6,79 7,51 umiejętność współpracy z współpracownikami ** 7,67 7,83 8,13 8,23 umiejętność współpracy z przełożonymi ** 7,15 7,44 7,88 7,63 Pozycja słaba Pozycja umiarkowana Pozycja silna Pozycja dominująca
Pozycja konkurencyjna a kompetencje menedżerskie kadry zarządzającej Badanie PARP (własne) na próbie n=600 menedżerów MSP myślenie strategiczne 8,12 8,36 8,56 8,77 wysokie umiejętności motywowania 8,09 8,04 8,18 8,95 odwaga kierownicza 8,33 8,32 8,7 9,13 dbałość o podwładnych 8,58 8,43 8,47 9 umiejętność wyznaczania celów 8,41 8,43 8,81 9,22 umiejętności przywódcze 8,34 8,4 8,76 8,84 Pozycja słaba Pozycja umiarkowana Pozycja silna Pozycja dominująca
Kompetencje w systemie kształcenia na poziomie wyższym Zgodnie z rozporządzeniem MNiSW z 5 października 2011 r. w sprawie warunków prowadzenia studiów na określonym kierunku i poziomie kształcenia (Dz.U. Nr 243, poz. 1445). 3: Program kształcenia dla określonego kierunku studiów i poziomu kształcenia ( ) obejmuje opis zakładanych efektów kształcenia i program studiów ( ). 4.ust.1 : Opis zakładanych efektów kształcenia ( ) w zakresie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych uwzględnia efekty kształcenia właściwe dla danego kierunku studiów ( ).
Kompetencje w systemie kształcenia na poziomie wyższym 5.ust.1, pkt. 4: Program studiów określa sposoby weryfikacji zakładanych efektów kształcenia osiąganych przez studenta. 6.ust.1: Zajęcia związane z praktycznym przygotowaniem zawodowym, przewidziane w programie studiów dla profilu praktycznego, odbywają się w warunkach właściwych dla danego zakresu działalności zawodowej i umożliwiają bezpośrednie wykonywanie odpowiednich czynności praktycznych przez studenta. 7.ust.1: Jednostka organizacyjna uczelni prowadząca kierunek studiów uwzględnia w programie kształcenia wyniki monitorowania kariery zawodowej swoich absolwentów oraz wyniki przeprowadzonej analizy zgodności zakładanych efektów kształcenia z potrzebami rynku pracy.
Kompetencje mieszkańców w Celach Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego do 2020 roku Cele strategiczne 1. Konkurencyjna gospodarka 1.1 Rozwój przedsiębiorczości Cele operacyjne 1.2 Wzrost innowacyjności podlaskich przedsiębiorstw 1.3 Rozwój kompetencji do pracy i wsparcie aktywności zawodowej mieszkańców regionu 1.4 Kapitał społeczny jako katalizator procesów rozwojowych 1.5 Efektywne korzystanie z zasobów naturalnych 1.6 Nowoczesna infrastruktura sieciowa 2.1 Aktywność podlaskich przedsiębiorstw na rynku ponadregionalnym 2. Powiązania krajowe i międzynarodowe 2.2 Poprawa atrakcyjności inwestycyjnej województwa 2.3 Rozwój partnerskiej współpracy transgranicznej 2.4 Rozwój partnerskiej współpracy międzyregionalnej 2.5 Podniesienie zewnętrznej i wewnętrznej dostępności komunikacyjnej regionu 3.1 Zmniejszenie negatywnych skutków problemów demograficznych 3. Jakość życia 3.2 Poprawa spójności społecznej 3.3 Poprawa stanu zdrowia społeczeństwa oraz bezpieczeństwa publicznego 3.4 Ochrona środowiska i racjonalne gospodarowanie jego zasobami 17
Kompetencje mieszkańców w Celach Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego do 2020 roku CEL OPERACYJNY 1.3. ROZWÓJ KOMPETENCJI DO PRACY I WSPARCIE AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ MIESZKAŃCÓW REGIONU Podstawowym wyzwaniem jest zatem sprawny, wysokiej jakości system edukacji, w tym ustawicznej i szkoleń, dopasowany do potrzeb gospodarczych i społecznych. Konieczne jest, jednocześnie, podniesienie atrakcyjności i elastyczności kształcenia i szkolenia zawodowego dostosowującego się do lokalnych specyficznych potrzeb rynku pracy. Aby poprawić konkurencyjność, konieczne są inwestycje mające na celu wzmacnianie kadr regionalnej gospodarki, w tym zarówno administracji publicznej, pracowników firm, jak i przedsiębiorców (w szczególności w zakresie kompetencji zarządczych). Aby poprawić konkurencyjność, konieczne są inwestycje mające na celu wzmacnianie kadr regionalnej gospodarki, w tym zarówno administracji publicznej, pracowników firm, jak i przedsiębiorców (w szczególności w zakresie kompetencji zarządczych).
Kompetencje mieszkańców w Celach Strategii Rozwoju Województwa Podlaskiego do 2020 roku CEL OPERACYJNY 1.3. ROZWÓJ KOMPETENCJI DO PRACY I WSPARCIE AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ MIESZKAŃCÓW REGIONU Przy prowadzeniu aktywnej polityki podnoszenia kompetencji do pracy obecnie niezagospodarowane zasoby pracy powinny być traktowane jako przyszły atut regionu, z punktu widzenia lokalizacji inwestycji wymagających wysokiej jakości pracowników. Główne kierunki interwencji: Poprawa dostępności do wysokiej jakości kształcenia i szkolenia dostosowanego do potrzeb rynku pracy Aktywizacja zawodowa osób o utrudnionym dostępie do rynku pracy
Kształtowanie kompetencji w systemie szkolnictwa zawodowego, średniego i ustawicznego w regionie Pytania do dyskusji 1. Czy w regionie posiadamy dobre praktyki identyfikacji, rozwoju i potwierdzania potrzebnych kompetencji? 2. Jaka powinna być rola szkolnictwa zawodowego w kształtowaniu kompetencji mieszkańców regionu? 3. Czy szkolnictwo zawodowe jest dobrze przygotowane do wdrożenia dualnego systemu szkolenia we współpracy z pracodawcami, czy są jakieś luki? 4. Jaka powinna być rola pracodawców w systemie kształtowania kompetencji? 5. Jakie inne podmioty i powiązania warto uwzględnić w systemie kształtowania kompetencji w regionie? 6. Kto powinien być odpowiedzialny za zarządzanie systemem kształtowania kompetencji mieszkańców?