Copyright by Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2006 Copyright by Ewa Gaweł, Kraków 2006 Opracowanie grafi czne i projekt okładki: Robert Gaweł ISBN 978-83-7308-679-1 ISBN 978-83-7587-946-9 Ofi cyna Wydawnicza Impuls 30-619 Kraków, ul. Turniejowa 59/5 tel. (12) 422-41-80, fax (12) 422-59-47 www.impulsofi cyna.com.pl, e-mail: impuls@impulsofi cyna.com.pl Wydanie III, Kraków 2010
Wstęp Ćwiczenia grafomotoryczne przeznaczone są dla dzieci, które przygotowują się do czynności pisania oraz dla tych, którym pisanie sprawia trudność. Pomagają w nabyciu właściwych nawyków ruchowych, potrzebnych podczas pisania, a w szczególności ruchu ręki od strony lewej do prawej, z góry na dół oraz ruchu okrężnego, odwrotnego do ruchu wskazówek zegara. Wyrabiają płynność i precyzję ruchów ręki, ustawionej w takiej pozycji jak podczas pisania. Ćwiczenia zostały zebrane w dwóch zeszytach o zróżnicowanym poziomie trudności. Zeszyt nr 1 przeznaczony jest głównie dla dzieci będących na początkowym etapie nauki pisania, a więc w klasach 0 i I. Zawiera łatwiejsze ćwiczenia wymagające wykonywania szerszych i swobodniejszych ruchów ręki, sprzyjających jej rozluźnieniu i usprawnieniu. Ćwiczenia w zeszycie zostały ułożone od najprostszych do coraz bardziej skomplikowanych. Mogą być one wykorzystywane także przez starsze dzieci, które mają znacznie obniżony poziom grafi czny pisma. Ćwiczenia powinny być prowadzone systematycznie, najlepiej codziennie. Nie mogą trwać zbyt długo, aby dziecko nie przemęczyło ręki i nie zniechęciło się. Proponowany czas to 15 20 minut. Zadaniem dziecka jest samodzielne wykonanie ćwiczenia, a rolą dorosłego jest przeczytanie i wyjaśnienie polecenia oraz zwrócenie uwagi na zgodność wykonania z instrukcją. Nigdy nie należy popędzać dziecka i spieszyć się. Ważna jest atmosfera spokoju i serdeczności, pozytywne nastawienie, zachęcanie do przezwyciężania trudności oraz chwalenie za każdy najdrobniejszy sukces i postęp. Oferowane ćwiczenia mają służyć dobremu przygotowaniu do czynności pisania, a to wymaga wielokrotnych powtórzeń. Dlatego można je również wykonywać na kartkach z bloku rysunkowego lub na ich przykładzie samodzielnie wymyślać podobne. W celu utrwalenia nabytych umiejętności i wykształcenia większej precyzji ruchów zaleca się skorzystać z trudniejszych ćwiczeń grafomotorycznych zawartych w Zeszycie nr 2. 3
Jak pomóc dziecku mającemu trudności z opanowaniem techniki pisania? (wskazówki dla rodziców) Z obserwacji wynika, że jest coraz więcej dzieci, które nie potrafi ą pisać kaligrafi cznie, których pismo jest mało lub w ogóle nieczytelne. Zdarza się, że przyczyną tych trudności jest mała sprawność manualna, a czasem nawet niska ogólna sprawność ruchowa dziecka. Bardzo często winne są złe nawyki nabyte na początkowym etapie nauki pisania, które, jeśli nie zostaną zauważone i zlikwidowane od razu, mogą stać się bardzo trudne lub niemożliwe do usunięcia. Trzeba więc od najmłodszych lat czuwać nad rozwojem ruchowym dzieci. Należy zachęcać je do różnego rodzaju zabaw ruchowych, zręcznościowych i manipulacyjnych. Doskonałymi ćwiczeniami sprawnościowymi są codzienne czynności samoobsługowe: ubieranie się, zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł, mycie się i czesanie, otwieranie różnych opakowań. Usprawnianiu dłoni służy też lepienie z plasteliny i modeliny, wycinanie, wydzieranie, malowanie farbami, wszelkie składanki z papieru, różnego rodzaju układanki itp. Kolejnym krokiem ku usprawnianiu ruchowemu rąk są różnego rodzaju ćwiczenia grafomotoryczne, które bezpośrednio przygotowują dziecko do czynności pisania. Polegają one na rysowaniu, kreśleniu różnych linii, szlaczków, obrysowywaniu, kolorowaniu itp. Wykonywanie tych ćwiczeń ma duże znaczenie w opanowaniu techniki pisania, gdyż podczas nich ręka dziecka jest ustawiona już w takiej pozycji jak przy pisaniu. Trzeba więc czuwać, aby pozycja ta oraz trzymanie przyboru do rysowania były podczas tych ćwiczeń prawidłowe. Od samego początku nauki pisania należy zwracać uwagę na poprawność wykonywania wszelkich ćwiczeń grafi cznych i kaligrafi czne kreślenie liter. Trzeba pamiętać o właściwym kierunku pisania (odwrotnym do ruchu wskazówek zegara) takich liter jak a, o, b, g itp., kolejności kreślenia elementów liter, kształcie tych elementów, prawidłowych połączeniach między literami, dociąganiu do linii, właściwym rozmieszczaniu pisma na kartce. Na dobre opanowanie techniki pisania mają również wpływ odpowiednie warunki zewnętrzne. Wysokość stołu i krzesła musi być dostosowana do wzrostu dziecka. Należy zwrócić uwagę na postawę dziecka i ułożenie rąk, odległość oczu od zeszytu (ok. 30 cm), właściwe trzymanie przyboru do pisania, odpowiednie oświetlenie miejsca pracy (z lewej strony). Trzeba również zapewnić dziecku wystarczająco dużo miejsca na stole na swobodne rozłożenie zeszytów i książek, aby łokcie nie zwisały ze stołu. Jeśli rodzice nie radzą sobie z problemami dziecka, powinni jak najszybciej szukać pomocy u specjalistów (w szkole lub w poradni psychologiczno-pedagogicznej). 4