Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków

Załącznik Nr 3 do Uchwały Nr 10/08 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 9 stycznia 2008 r. Zasady dotyczące przygotowywania studiów wykonalności w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków

Spis treści 1 Wstęp... 4 1.1 Podstawowe definicje... 5 2 Wprowadzenie... 8 2.1 Zasady ogólne... 9 3 Wnioski z przeprowadzonej analizy - podsumowanie... 11 4 Identyfikacja projektu... 11 5 Charakterystyka projektu... 11 5.1 Podstawowe informacje... 11 5.1.1 Tytuł... 11 5.1.2 Beneficjent... 11 5.1.3 Lokalizacja projektu... 11 5.2 Logika interwencji... 12 5.2.1 Polityka rządowa/regionalna... 12 5.2.2 Analiza otoczenia społeczno-gospodarczego projektu... 12 5.2.3 Zidentyfikowane problemy... 12 5.2.4 Cele projektu oddziaływania... 13 5.2.5 Komplementarność z innymi działaniami/programami... 13 5.2.6 Produkty... 13 5.2.7 Rezultaty... 13 5.3 Trwałość instytucjonalna projektu... 14 5.3.1 Analiza instytucjonalna projektodawcy... 14 5.3.2 Zdolność organizacyjna do wdroŝenia i eksploatacji projektu... 14 5.4 Analiza prawna wykonalności inwestycji... 14 6 Analiza techniczna i analiza alternatywnych wariantów... 15 6.1 Opis alternatywnych wariantów, analiza opcji... 15 6.2 Opis techniczny projektu... 16 7 RóŜne analizy specyficzne dla danego rodzaju projektu/sektora... 17 7.1 Podstawowe parametry systemu, określenie rynku odbiorców... 17 7.1.1 Kanalizacja... 17 7.1.2 Oczyszczalnia ścieków... 19 7.1.3 Opis systemu zaopatrzenia w wodę... 19 8 Analiza finansowa... 20 8.1 Nakłady inwestycyjne na realizację projektu... 20 8.2 Źródła finansowania projektu... 20 8.3 Program sprzedaŝy. Kalkulacja przychodów... 21 8.3.1 Polityka cenowa... 21 8.3.2 Aktualny i przyszły popyt na usługi... 22 8.3.3 Program sprzedaŝy... 22 8.4 Prognoza zmian kosztów eksploatacyjnych... 23 2

8.5 Zmiana przepływów pienięŝnych wywołanych realizacją przedsięwzięcia... 23 8.6 Kalkulacja poziomu wsparcia... 24 8.7 Rachunek przepływów pienięŝnych beneficjenta w okresie realizacji i eksploatacji inwestycji... 25 9 Analiza ekonomiczna... 26 9.1 Kwantyfikacja i logika wystąpienia efektów społecznych inwestycji... 26 9.2 Obliczenie wskaźnika efektywności kosztowej... 27 9.3 Analiza wskaźnikowa... 28 9.4 Analiza oddziaływania na środowisko.... 29 9.4.1 Bezpośredni efekt ekologiczny... 29 10 Analiza wraŝliwości i ryzyka... 30 3

1 Wstęp Niniejszy dokument jest przeznaczony dla osób, przygotowujących studia wykonalności dla projektów w zakresie systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013. Zawiera on załoŝenia, prezentuje parametry oraz metodologię obliczeń wykonywanych dla danego projektu w ramach studium wykonalności. Głównym celem niniejszego dokumentu jest ujednolicenie zasad przygotowywania studium wykonalności w ramach RPO WŁ oraz osiągnięcie efektu porównywalności inwestycji. Zasady mają ułatwić proces przygotowywania studiów wykonalności przez beneficjentów, ocenę na etapie preselekcji, ocenę formalną oraz ocenę projektów przeprowadzaną przez Komisję Konkursową.

1.1 Podstawowe definicje ANALIZA FINANSOWA - analiza mająca na celu ustalenie wartości wskaźników efektywności finansowej projektu, weryfikację trwałości finansowej projektu oraz ustalenie właściwego (maksymalnego) dofinansowania z funduszy UE, w oparciu o prognozowane przepływy pienięŝne w ramach projektu. Dokonywana jest ona zazwyczaj z punktu widzenia właściciela infrastruktury. W przypadku, gdy właściciel i operator są odrębnymi podmiotami, naleŝy wykonać skonsolidowaną analizę finansową. Analiza finansowa wykonywana jest metodą zdyskontowanego przepływu środków pienięŝnych (DCF). ANALIZA EFEKTYWNOŚCI KOSZTOWEJ (ang. cost-effectiveness analysis - CEA) to metoda oceny projektów, która polega zazwyczaj na wyliczeniu jednostkowego kosztu korzyści. Warunkiem przeprowadzenia takiej analizy jest moŝliwość skwantyfikowania korzyści; nie jest konieczne natomiast przypisanie korzyściom konkretnej ceny pienięŝnej lub ekonomicznej wartości. ANALIZA KOSZTÓW I KORZYŚCI (ang. cost-benefit analysis - CBA) - schemat analityczny, mający na celu ustalenie, czy i w jakiej mierze dany projekt zasługuje na realizację z publicznego lub społecznego punktu widzenia poprzez wycenę wszystkich efektów społecznych w wartościach pienięŝnych. BENEFICJENT - osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której ustawa przyznaje zdolność prawną, realizująca projekty finansowe z budŝetu państwa lub ze źródeł zagranicznych na podstawie decyzji lub umowy o dofinansowanie projektu. DUśE PROJEKTY - zgodnie z zapisami art. 39 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 są to operacje o całkowitym koszcie przekraczającym 25 mln EUR w przypadku środowiska naturalnego oraz 50 mln EUR w przypadku pozostałych dziedzin. DYSKONTOWANIE - proces dostosowywania przyszłej wartości kosztu lub korzyści do ich obecnej wartości przy uŝyciu stopy dyskontowej. EFRR Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego ETAP PROJEKTU jest technicznie i finansowo niezaleŝny i cechuje się własną efektywnością. Jeśli aktualnie przedmiotem inwestycji jest jeden etap projektu i w wyniku realizacji tego etapu osiągane są zamierzone cele, studium wykonalności naleŝy przygotować tylko dla tego etapu projektu. GRUPA PROJEKTÓW jeŝeli dla osiągnięcia celu przedsięwzięcie składa się z kilku projektów. Z grupą mamy do czynienia, gdy projekty są zlokalizowane w tym samym obszarze (korytarzu) i mają ten sam cel, gdy naleŝą do ogólnego planu tego obszaru, gdy nadzorowane są przez ten sam podmiot odpowiedzialny za osiągnięcie celów wobec Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego. Zalecane jest wówczas wykonanie studium wykonalności dla kaŝdego projektu oddzielnie oraz w przypadku wspólnej aplikacji jednego zbiorczego lub ewentualnie jednego zbiorczego zawierającego

umoŝliwiającego analizę kaŝdego projektu oddzielnie minimalnie w zakresie: logiki interwencji, trwałości (w tym finansowej), analizy technicznej. KOSZTY OPERACYJNE koszty eksploatacji projektu, w tym amortyzacja MRR Ministerstwo Rozwoju Regionalnego NAKŁADY INWESTYCYJNE NA BUDOWĘ nakłady inwestycyjne poniesione w okresie realizacji projektu (budowa, przebudowa lub inne prace związane z projektem). Obejmują prace przygotowawcze (studia wykonalności, prace projektowe itd.) i nakłady na rzeczowy majątek trwały (w tym wytworzenie, zakup oraz podniesienie wartości środków trwałych). NAKŁADY W OKRESIE EKSPLOATACJI nakłady na środki trwałe niezbędne do eksploatacji (ruchome środki trwałe), nakłady na remonty generalne powiększające wartość środków trwałych, czyli nakłady odtworzeniowe. NFOŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej OBSZAR ODDZIAŁYWANIA obszar, który zamieszkują potencjalni odbiorcy usług oferowanych przez beneficjenta w realizowanym obiekcie ODDZIAŁYWANIE - rozumiane jako długoterminowe korzyści, które zostaną osiągnięte w danym sektorze/regionie dzięki realizacji projektu. OPERATOR podmiot odpowiedzialny za eksploatację majątku, powstałego lub zmodernizowanego w wyniku zrealizowanych przez beneficjenta umów, związanych z przeprowadzanym projektem inwestycyjnym PPP partnerstwo publiczno-prywatne PRODUKT wynik interwencji w stan aktualny, czyli bezpośredni, materialny efekt realizacji przedsięwzięcia mierzony konkretnymi wielkościami. PROJEKT operacja zmierzająca do osiągnięcia określonych celów, posiadających sprecyzowany charakter gospodarczy i techniczny. JeŜeli przedsięwzięcie infrastrukturalne wiąŝe się z programem kulturalnym lub zachowaniem wartości kulturalnych, jako skutki przedsięwzięcia rozpatrujemy skutki realizacji infrastruktury i efekty wartości kulturalnych i badamy w analizie finansowej i ekonomicznej. PROJEKT GENERUJĄCY DOCHÓD - w myśl art. 55 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 są to wszelkie operacje obejmujące inwestycję w infrastrukturę, korzystanie, z której podlega opłatom, ponoszonym bezpośrednio przez korzystających oraz wszelkie operacje, pociągające za sobą sprzedaŝ gruntu lub budynków lub dzierŝawę gruntu lub najem budynków, lub wszelkie inne odpłatne świadczenie usług. 6

REZULTATY - bezpośrednie i natychmiastowe efekty zrealizowanego projektu. Rezultaty dostarczają informacji o zmianach, jakie nastąpiły w wyniku wdroŝenia projektu u beneficjenta pomocy, bezpośrednio po uzyskaniu przez niego wsparcia. RPO WŁ Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 STOPA DYSKONTOWA stopa, w oparciu, o którą dyskontuje się przyszłe wartości do wartości bieŝących WARTOŚĆ REZYDUALNA - wartość majątku objętego projektem w ostatnim roku analizy. WARTOŚĆ ZAKTUALIZOWANA NETTO (ang. net present value - NPV) - wartość uzyskana przez dyskontowanie, przy stałej stopie i oddzielnie dla kaŝdego roku, róŝnic między wpływami i wydatkami pienięŝnymi powstającymi w całym okresie Ŝycia projektu. WEWNĘTRZNA STOPA ZWROTU (ang. internal rate of return - IRR) - stopa dyskontowa, przy której zaktualizowana wartość netto strumieni pienięŝnych wynikających z realizacji projektu równa jest 0, czyli NPV projektu przy tej stopie dyskontowej równe jest 0. WSKAŹNIK LUKI W FINANSOWANIU - jest to ta części zdyskontowanych nakładów inwestycyjnych na realizacje projektu, która nie jest pokryta sumą zdyskontowanych dochodów projektu. ZADANIE - wyodrębniona technicznie część przedsięwzięcia inwestycyjnego. 7

2 Wprowadzenie Głównym celem studium wykonalności jest pokazanie zasadności realizacji projektu, w tym: jego zgodności z celami programu operacyjnego, strategii na poziomie krajowym i regionalnym, wykonalności prawnej, instytucjonalnej, technicznej, finansowej i ekonomicznej, trwałości efektów projektu, dla projektów generujących dochód wykazanie, Ŝe wkład finansowy z EFRR jest niezbędny dla zapewnienia finansowej opłacalności projektu. Zasadność i zgodność musi dotyczyć wszystkich elementów projektu, w przypadku braku takiej zasadności dla niektórych elementów wydatki tej części projektu naleŝy uznać za niekwalifikowalne. Dla realizacji celów studium wykonalności wskazuje równieŝ najlepsze z moŝliwych rozwiązań technicznych, instytucjonalnych, finansowo-ekonomicznych i dotyczących lokalizacji. Studium wykonalności stanowi narzędzie komunikacji (informacji o projekcie) pomiędzy beneficjentem, a instytucją oceniającą projekty i jest dokumentem wyjściowym, na podstawie, którego wypełniany jest wniosek aplikacyjny. Zasady mają więc zapewnić sprawną komunikację, a takŝe porównywalność projektów. Charakterystyczną cechą systemów kanalizacyjnych są wysokie koszty stałe ich funkcjonowania (między innymi wysoka amortyzacja), specyficzna polityka cenowa i inwestycyjna zaleŝna od czynników politycznych, struktura techniczna systemów niezgodna ze strukturą administracyjną gmin oraz wysoki poziom oddziaływania inwestycji na otoczenie społeczno-gospodarcze. Ponadto często w eksploatacji jednego systemu uczestniczy kilka podmiotów, zarówno w sensie właścicielskim jak i zarządczym (np. jedna gmina dostarcza ścieki do oczyszczalni naleŝącej do innej gminy). Podział kosztów i korzyści pomiędzy poszczególne podmioty (odbiorców, gminy, przedsiębiorstwa eksploatacyjne) odgrywa rolę drugorzędną, jest uzaleŝniony w znacznym stopniu od czynników politycznych i stanowi transfer kapitału (właściwie między tym samym właścicielem, czyli gminą, społeczeństwem, spółką komunalną zazwyczaj kontrolowana przez gminę). Ze względu na specyfikę gospodarki wodno-ściekowej ocena inwestycji w tym sektorze jest bardziej skomplikowana w porównaniu do innych usług komunalnych. W celu ułatwienia porównywalności wyników studiów zachodzi konieczność rekomendacji zbliŝonej metodologii obliczeń wszystkim wnioskodawcom i jednoznacznego zdefiniowania danych wejściowych. Według Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód bez względu na wartość całkowitych kosztów projektów, dla wszystkich projektów generujących dochód i nie objętych pomocą publiczną w rozumieniu art. 87 TWE, poziom dofinansowania ustala się przy zastosowaniu metody luki w finansowaniu [rozdz. 7.8., pkt. 3].

Analiza finansowa uwzględnia wyłącznie przepływy z punktu widzenia wnioskodawcy/operatora, natomiast w analizie ekonomicznej naleŝy wykazać wpływ inwestycji na wszystkich uŝytkowników infrastruktury i społeczeństwo. Efekty społeczne, trudne do oszacowania w jednostkach pienięŝnych naleŝy kwantyfikować w innych moŝliwych jednostkach. Ze względu na trudności z szacowaniem kosztów i korzyści w wartościach pienięŝnych (Analiza Kosztów i Korzyści CBA) dla celów przygotowania studiów wykonalności analizę ekonomiczną moŝna przeprowadzić za pomocą opisanych w tym dokumencie metod. Analiza kosztów i korzyści wymagana jest wyłącznie dla duŝych projektów Dla celów przygotowania studium wykonalności ocenę przedsięwzięcia naleŝy wykonać przy załoŝeniu, Ŝe wariantem podstawowym (bazowym) w odniesieniu, do którego oceniamy inwestycję, nie jest stan 0, lecz zaniechanie realizacji (wariant alternatywny minimalnych działań, ale utrzymujących sprawność techniczną systemu). Wynik interwencji w stan aktualny, czyli wariant realizacji naleŝy rozpatrywać względem scenariusza zaniechania interwencji. Analizę efektywności projektu sporządza się więc przy uŝyciu metody przyrostu, gdzie projekt jest oceniany na podstawie róŝnicy w kosztach i korzyściach między opcją zakładająca realizację projektu, a alternatywną opcją bez projektu. Analiza finansowa odnosi się do badania wszystkich strumieni pienięŝnych wynikających z realizacji inwestycji. W przypadku, gdy strumienie te dotyczą róŝnych podmiotów analizie naleŝy poddać przepływy skonsolidowane wokół infrastruktury (np. jeśli beneficjent ponosi nakłady inwestycyjne a operator eksploatuje analiza obejmie zarówno nakłady jak i przepływy związane z eksploatacją). Analizę trwałości przeprowadza się poprzez ocenę wariantu realizacji, czyli zdolności beneficjenta i operatora do realizacji i eksploatacji inwestycji. W przypadku realizacji zadań z zaopatrzenia w wodę i równocześnie z odprowadzania ścieków moŝna je przedstawić w jednym studium wykonalności. Niniejsze wytyczne nie dotyczą duŝych projektów. Dla duŝych projektów naleŝy stosować Wytyczne Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód oraz Wytyczne Komisji Europejskiej dotyczące metodologii przeprowadzania analizy kosztów i korzyści 1. 2.1 Zasady ogólne Wszystkie analizy powinny być wykonane w cenach stałych. Zakładamy, więc przedstawianie wielkości w ujęciu realnym zakładając zamroŝenie cen (ceny stałe). Powoduje to konieczność wyraŝenia oprocentowania kredytów w ujęciu realnym (zakładając aktualną inflację). 1 Komisja Europejska, 2006, Metodologia przeprowadzania analizy kosztów i korzyści. Wytyczne, Nowy okres programowania 2007-2013, Dokument roboczy nr 4, Bruksela (ang. Guidance on the methodology for carrying out Cost- Benefit Analysis) 9

Symulacje finansowe naleŝy przedstawić na okres, odpowiadający okresowi ekonomicznego Ŝycia projektu, naleŝy przyjąć okres 25 lat. Zgodnie z zaleceniami Komisji Europejskiej i Ministerstwa Rozwoju Regionalnego stopa dyskonta, jaką naleŝy zastosować przy dyskontowaniu strumieni pienięŝnych, wynosi 5%, w przypadku wykonywania analizy z cenach stałych. Stopa dyskontowa moŝe być wyŝsza dla projektów partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP), gdzie włączenie funduszy prywatnych moŝe zwiększyć koszt alternatywny kapitału. Musi to jednak być uzasadnione przez projektodawcę w odniesieniu do konkretnego projektu, poprzez przedstawienie, jeśli jest to moŝliwe, dowodu poprzednich zwrotów beneficjenta z podobnych projektów. Jako rok przekazania kaŝdego zadania inwestycyjnego do eksploatacji naleŝy przyjąć rok następny po roku zakończenia budowy danego zadania. Wszystkie obliczenia wykonywane są dla całego projektu, przedsięwzięcia. W przypadku, gdy wniosek aplikacyjny przygotowywany jest dla zadania, a zadanie to nie jest toŝsame z projektem (a jest jedynie elementem projektu wieloletniego), rezultaty, produkty, wydatki kwalifikowalne, naleŝy określić oddzielnie dla wnioskowanego zadania i dla całego projektu. STRUKTURA STUDIUM WYKONALNOŚCI Wnioski z przeprowadzonej analizy podsumowanie Identyfikacja projektu Charakterystyka projektu Analiza techniczna i analiza alternatywnych wariantów RóŜne analizy specyficzne dla danego rodzaju projektu/sektora Analiza finansowa Analiza ekonomiczna Analiza wraŝliwości i ryzyka 10

3 Wnioski z przeprowadzonej analizy - podsumowanie W rozdziale tym moŝe znaleźć się skrótowy przegląd kluczowych informacji o projekcie, dotyczących określenia np.: celów (oddziaływania) projektu, rezultatów, produktów, uŝytkowników, planowanych nakładów inwestycyjnych, trwałości instytucjonalnej i wykonalności (gotowość do wdroŝenia, beneficjent, operator, podmiot wdraŝający), trwałości finansowej, zasadności poziomu dofinansowania. Wnioski powinny być sformułowane prostym, nie technicznym językiem. 4 Identyfikacja projektu W punkcie tym naleŝy krótko opisać, co będzie przedmiotem projektu: określenie typu inwestycji, główne działania (zadania), tło realizacji (nowa inwestycja, rozbudowa, modernizacja/ remont, mieszany), odniesienie się całego systemu, tj. funkcjonalne i rzeczowe powiązania między danym projektem a istniejącym juŝ układem infrastruktury. 5 Charakterystyka projektu 5.1 Podstawowe informacje 5.1.1 Tytuł Powinien być moŝliwie krótki, zwięzły i jednocześnie oddający charakter projektu. 5.1.2 Beneficjent Nazwa, forma prawna 5.1.3 Lokalizacja projektu NaleŜy podać: nazwę województwa, powiatu, gminy i miejscowości, w której będzie realizowany projekt, miejsce uplasowania infrastruktury charakterystyczne cechy lokalizacji, które mają wpływ na osiąganie celów projektu 11

5.2 Logika interwencji 5.2.1 Polityka rządowa/regionalna Wyszczególnienie dokumentów źródłowych/strategicznych (sektorowych: Krajowy Program Oczyszczania Ścieków, regionalnych np. strategii województwa, powiatu, gminy; a takŝe Plany Rozwoju Lokalnego, itd.) aktów prawnych, związanych z planowanym projektem. W punkcie tym naleŝy przede wszystkim wykazać powiązanie projektu z celami, wskazanymi w dokumentach strategicznych, poprzez wskazanie odpowiednich zapisów i uzasadnienie powiązań. 5.2.2 Analiza otoczenia społeczno-gospodarczego projektu Punkt ten opisuje kluczowe (nie wszystkie) dla realizacji projektu cechy otoczenia społeczno-gospodarczego. Na przykład dane demograficzne, ekonomiczne, finansowe, stopa bezrobocia itp. NaleŜy wskazać, jakie czynniki otoczenia społeczno-gospodarczego mogą mieć znaczący wpływ na gospodarkę komunalną na obszarze oddziaływania projektu. Wskazując charakterystyczne cechy lokalne naleŝy odnieść się do średnich wojewódzkich, ewentualnie krajowych. Realizując projekt w określonym otoczeniu społeczno-gospodarczym, moŝna wymienić specyficzne cechy terenu i jego czynniki konkurencyjności (dlaczego ten obszar naleŝy szczególnie chronić): przemysłowe, demograficzne, krajobrazowe, przyrodnicze, kulturowe, oświatowe gospodarcze. NaleŜy określić obszar oddziaływania inwestycji, a takŝe uzasadnić miejsce realizacji projektu z punktu widzenia rozwoju lokalnego. NaleŜy dokonać analizy popytu na usługę (realizowaną na danej infrastrukturze) w regionie i wykazać, Ŝe projekt realizowany jest w centrum rozwoju lokalnego w skupisku popytu na daną usługę. W punkcie tym powinna znaleźć się informacja o istniejącym i planowanym stanie zagospodarowania terenu (odniesienie do obowiązujących planów zagospodarowania terenu, powiązanie z istniejącymi systemami np. komunikacyjnymi). 5.2.3 Zidentyfikowane problemy Punkt ten powinien zawierać opis i analizę problemów, które dotykają ludność w obszarze oddziaływania projektu, w tym opis powiązań pomiędzy problemami, a badaną analizą otoczenia społeczno-gospodarczego projektu. 12

5.2.4 Cele projektu oddziaływania NaleŜy wskazać cele, bezpośrednio związane z RPO WŁ. Uzasadnić zgodność projektu z celami osi priorytetowej RPO WŁ i danego działania uzasadnienie powinno udzielić dowieść zasadności realizacji wszystkich elementów projektu (wydatków kwalifikowalnych). Elementy projektu, niezgodne z celami osi priorytetowej, traktowane będą jak wydatki niekwalifikowalne. Przy czym naleŝy pamiętać o tym, Ŝe o kwalifikowalności nie decyduje wyłącznie zgodność programowa z RPO WŁ, ale równieŝ rozporządzenia unijne, krajowe wytyczne MRR, rozporządzenia dot. pomocy publicznej. Cele naleŝy bezpośrednio odnieść do problemów, jakie projekt rozwiąŝe. NaleŜy określić, jakiej grupy społeczeństwa cele dotyczą. 5.2.5 Komplementarność z innymi działaniami/programami NaleŜy wskazać projekty komplementarne, które wraz z realizowanym projektem spowodują osiągnięcie celów, wynikających z problemów lokalnych, regionalnych i krajowych opisanych w punkcie 5.2.2 i 5.2.3 oraz wskazanych w dokumentach strategicznych określonych 5.2.1. KaŜdy komplementarny projekt powinien być opisany w tym zakresie, a takŝe naleŝy podać podstawowe parametry projektu (np. wartość, cel, przedmiot projektu, podstawowy skwantyfikowany rezultat, beneficjent). W szczególności precyzyjnie naleŝy opisać projekty, które wraz z realizowanym projektem chronią jakiś zbiornik, ciek wodny, mają wspólne cele gospodarcze, ochrony jakiegoś terenu o szczególnych walorach itd.. Dotyczy to zarówno powiązań z projektami, realizowanymi ze środków unijnych, jak i innych, realizowanych przez beneficjenta i inne podmioty. 5.2.6 Produkty Produkty muszą zostać skwantyfikowane np. liczba wybudowanych/przebudowanych oczyszczalni ścieków, długość wybudowanej/przebudowanej sieci kanalizacji sanitarnej, oczyszczalnia o wydajności itd. NaleŜy pokazać w szczególności produkty, wskazane we wniosku o dofinansowanie (podlegające monitoringowi, dla nich trzeba wskazać sposób monitoringu), ale równieŝ inne, uzasadniające realizację projektu. Produkty, przedstawione we wniosku o dofinansowanie, powinny być spójne z szczegółowym opisem osi priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 i zapisami dokumentacji konkursowej. 5.2.7 Rezultaty W punkcie tym naleŝy przedstawić informacje na temat rezultatów, które zostaną osiągnięte dzięki realizacji projektu. Rezultaty te powinny być skwantyfikowane, czyli przedstawione w ujęciu liczbowym, np. liczba osób podłączonych do wybudowanej sieci kanalizacyjnej, wzrost ilości ścieków odebranych i oczyszczonych, efekt ekologiczny itd. Rezultaty powinno podawać się w kolejnych latach narastająco. NaleŜy przedstawić w szczególności rezultaty, opisane we wniosku o dofinansowanie (podlegające 13

monitoringowi, dla nich trzeba wskazać sposób monitoringu), ale równieŝ inne, uzasadniające realizację projektu. Rezultaty, ujęte we wniosku o dofinansowanie, powinny być spójne z szczegółowym opisem osi priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 i zapisami dokumentacji konkursowej. 5.3 Trwałość instytucjonalna projektu 5.3.1 Analiza instytucjonalna projektodawcy Punkt ten zawiera informację na temat: uŝytkowników projektu, instytucji/osób, zaangaŝowanych w realizację projektu, w szczególności beneficjenta, jednostki wdraŝającej, operatora innych uŝytkowników infrastruktury oraz wyszczególnienie zakresu zadań i odpowiedzialności, innych organizacji, zaangaŝowanych w realizację projektu, a takŝe podmiotów, na które realizacja projektu będzie oddziaływać, ewentualne rozwiązania, związane z udostępnieniem wybudowanej infrastruktury podmiotom trzecim, opis umów i porozumień zawartych między instytucjami zaangaŝowanymi w realizację inwestycji. 5.3.2 Zdolność organizacyjna do wdroŝenia i eksploatacji projektu Opis stanu aktualnego prac przygotowawczych. Opis zrealizowanych prac przygotowawczych oraz planowanych prac wraz z harmonogramem ich dalszej realizacji. NaleŜy równieŝ podać opis organizacji wdraŝania projektu, przedstawiając w nim zaangaŝowane organizacje, ewentualnie osoby, ich rolę i przypisaną odpowiedzialność, a takŝe opis towarzyszących procesowi wdraŝania procedur, harmonogram pozyskiwania odpowiednich zezwoleń, prac przygotowawczych, przetargów oraz realizacji projektu. Beneficjent jest równieŝ zobowiązany do utrzymania przedsięwzięcia, przez co najmniej 5 lat od chwili zakończenia jego realizacji. Małe i średnie przedsiębiorstwa są zobowiązane do utrzymania inwestycji, przez co najmniej 3 lata. NaleŜy więc określić sposób zarządzania i eksploatacji majątku, który powstanie dzięki realizacji projektu. Ocenić zdolność operatora do sprawnej eksploatacji majątku i utrzymania efektów projektu w dłuŝszej perspektywie. 5.4 Analiza prawna wykonalności inwestycji NaleŜy opisać kwestie prawne, związane z realizacją projektu, w tym stan formalnoprawny nieruchomości, gruntów, urządzeń oraz dokumenty warunkujące wykonanie inwestycji. W części tej powinna znaleźć się odpowiedź na temat własności gruntu/obiektów gdzie będzie realizowany projekt, dostępność gruntów, mediów i inne aspekty formalno-prawne. 14

6 Analiza techniczna i analiza alternatywnych wariantów 6.1 Opis alternatywnych wariantów, analiza opcji NaleŜy odnieść się do alternatywnych moŝliwych rozwiązań zakresu projektu (czyli alternatywnego projektu), wytyczenia innych tras, budowy kilku oczyszczalni, podłączenia kanalizacji do innej oczyszczalni (np. w sąsiedniej gminie), dołączenia sąsiednich gmin do oczyszczalni, zaproponowanie dla części uŝytkowników alternatywnych rozwiązań (przydomowe oczyszczalnie, szczelne zbiorniki), zaniechania zadań nieefektywnych. Wykazanie zasadności podłączenia wszystkich wskazanych odbiorców (koszty jednostkowe). Uzasadnienie ilości przepompowni sieciowych. NaleŜy podać równieŝ związek zakresu projektu z celami. NaleŜy przedstawić sposób (proces) wyłonienia najkorzystniejszego wariantu. JeŜeli analiza opcji była przedmiotem wstępnego studium wykonalności, w ostatecznym studium wykonalności naleŝy przedstawić tylko wnioski z tej analizy wraz z uzasadnieniem. Na przykład moŝna zastosować metodę dynamicznego kosztu jednostkowego (DGC). Definicja DGC jest dana poniŝszym wzorem. DGC t = n t = 0 = pee = t = n KIt + KEt t (1 + i) EEt t (1 + i) t = 0. KI t nakłady inwestycyjne poniesione w danym roku; KE t koszty eksploatacyjne poniesione w danym roku; i t stopa dyskontowa; rok, przyjmuje wartości od 0 do n, gdzie 0 jest rokiem, w którym ponosimy pierwsze koszty, natomiast n jest ostatnim rokiem, funkcjonowania projektu. EEt miara rezultatu np. efekt ekologiczny określany ilością ścieków lub usuniętym BZT5 lub w inny porównywalny sposób w zaleŝności od potrzeb W przypadku, gdy rezultat i koszty eksploatacji są jednakowe dla poszczególnych wariantów wystarczy porównać nakłady inwestycyjne. 15

6.2 Opis techniczny projektu Uzasadnienie zakresu inwestycji w odniesieniu do celów projektu, w podziale na elementy, które są kosztami kwalifikowanymi zgodnie z wytycznymi dotyczącymi kwalifikowalności 2 oraz elementy projektu, które nie są kosztami kwalifikowalnymi. NaleŜy opisać charakterystyczne cechy technologii i odnieść się do alternatywnego wariantu technicznego osiągnięcia celu projektu. Dla kanalizacji naleŝy określić rodzaj kanalizacji, długość i średnicę, materiał poszczególnych odcinków sieci, liczbę przepompowni, łączną moc przepompowni i średniodobowy czas ich pracy. Dla oczyszczalni naleŝy określić technologię oczyszczalni, przepustowość (aktualną i po realizacji projektu), wyszczególnić główne elementy. NaleŜy uwzględnić równieŝ wykorzystanie pozostałości poprocesowych w projekcie. W przypadku oczyszczalni naleŝy zaszeregować ją według następujących kategorii: Oczyszczanie podstawowe - usuwanie nierozpuszczonych ciał stałych; Oczyszczanie drugiego stopnia - usuwanie rozpuszczonej materii organicznej, pozostającej w ściekach; naleŝy podać, jaki system filtracji będzie wykorzystany na tym etapie; złoŝe biologicznie zraszane czy osad czynny ; Oczyszczanie trzeciego stopnia - dalsze usuwanie amoniaku, składników pokarmowych oraz cząstek organicznych wciąŝ pozostających w ściekach, naleŝy podać, jaki system filtracji będzie wykorzystany na tym etapie; fizyczny czy chemiczny. Systemy usuwania biogenów (azot i fosfor); NaleŜy równieŝ opisać technologię systemu unieszkodliwiania pozostałości poprocesowych. Natomiast dla kanalizacji naleŝy porównać do alternatywnego rozwiązania technologicznego (grawitacyjna, ciśnieniowa, ogólnospławna, rozdzielcza) oraz uzasadnić zastosowanie określonych materiałów do budowy. Jeśli przedsięwzięcie składa się z grupy projektów powyŝsze dane naleŝy przedstawić dla wszystkich projektów 2 Krajowe wytyczne dotyczące kwalifikowania wydatków w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w okresie programowania 2007-2013. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 16

7 RóŜne analizy specyficzne dla danego rodzaju projektu/sektora Proszę opisać aglomerację (bilans ścieków) i planowane rozwiązania dla aglomeracji. Proszę podać RLM aglomeracji. Sposób wyłonienia aglomeracji (jaki jest dopuszczalny wskaźnik koncentracji). 7.1 Podstawowe parametry systemu, określenie rynku odbiorców 7.1.1 Kanalizacja PoniŜsze parametry naleŝy określić oddzielnie dla stanu aktualnego, zadań zgłoszonych do RPO WŁ (stan po realizacji) oraz innych planowanych zadań (stan po realizacji), zgodnie z definicjami, przedstawionymi we wstępie do wytycznych. Projekt powinien być zdefiniowany w miarę moŝliwości kompleksowo, czyli tak, aby zadania wnioskowane obejmowały wszystkie zadania planowane albo przynajmniej dotyczyły etapu. RównieŜ w przypadku realizacji zadania, polegającego wyłącznie realizacji jednego elementu systemu np. na budowie oczyszczalni ścieków dla istniejącej kanalizacji naleŝy przedstawić dane o aktualnym stanie systemu kanalizacji zarządzanej lub naleŝącej do beneficjenta. System w stanie aktualnym: Odbiorcy usług w stanie aktualnym Liczba mieszkańców [osób] Liczba uŝytkowników (mieszkańców) moŝliwych do podłączenia [osób] Liczba uŝytkowników (mieszkańców) [osób] Średnioroczna liczba turystów [osób] Ilość ścieków odbieranych od pozostałych [m 3 /rok] RLM pozostałych Długość sieci [km] Planowane zmiany w systemie Dla kaŝdego planowanego zadania Wyszczególnienie Rok 1 Rok 2 Rok 3 Nakłady inwestycyjne (wg cen aktualnych) [tys. zł] Liczba mieszkańców [osób] Prognozowana liczba mieszkańców [osób] Dane po zrealizowaniu zadania

Prognozowana liczba uŝytkowników (mieszkańców) moŝliwych do podłączenia [osób] Prognozowana liczba uŝytkowników (mieszkańców) [osób] Średnioroczna liczba turystów [osób] Prognozowana średnioroczna liczba turystów [osób] Ilość ścieków od pozostałych [m 3 /dobę] Prognozowana ilość ścieków od pozostałych [m 3 /d] Prognozowane RLM pozostałych Długość sieci [km] Nazwa zadania związana bezpośrednio z produktem; Nakłady inwestycyjne na budowę (wg cen aktualnych) [tys. zł] - wraz z wyjaśnieniem źródła pochodzenia danych (kosztorys inwestorski, cena przetargowa, dotychczasowe doświadczenia beneficjenta); Liczba mieszkańców [osób] - liczba mieszkańców, zamieszkujących teren działania systemu kanalizacyjnego w ramach tego zadnia lub grupy zadań. Dla stanu istniejącego naleŝy podać liczbę mieszkańców, zamieszkujących zlewnię terenów aktualnie objętych kanalizacją, zarówno podłączonych jak i nie podłączonych. Prognozowana uzupełniona o zmiany uzasadnione trendami demograficznymi, oddziaływaniem programów inwestycyjnych na terenie zlewni. Opisać przyjęte uzasadnienie, załoŝenia, logikę oddziaływania, dokumentację, czyli np. plan zagospodarowania przestrzennego i dotychczasowe realizacje na terenach połoŝonych nieopodal o zbliŝonych warunkach przyrodniczo-gospodarczych; Prognozowana liczba uŝytkowników (mieszkańców) moŝliwych do podłączenia [osób] prognozowana ilość mieszkańców, zamieszkujących zlewnię, objętą systemem kanalizacyjnym w ramach tego zadnia lub grupy zadań, dla których istnieją techniczne i ekonomiczne przesłanki do podłączenia do kanalizacji, czyli jest to liczba mieszkańców z danej zlewni pomniejszona o odbiorców, do których dociągnięcie sieci byłoby nieopłacalne; Prognozowana liczba uŝytkowników (wg mieszkańców) [osób] prognozowana ilość mieszkańców, zamieszkujących zlewnię objętą systemem kanalizacyjnym w ramach tego zadnia lub grupy zadań, dla których istnieją techniczne i ekonomiczne przesłanki do podłączenia do kanalizacji, którzy wyraŝają chęć podłączenia do sieci, więc jest to ostateczna prognozowana liczba uŝytkowników z obszaru zlewni danego zadania, lub grupy zadań, a dla stanu aktualnego liczba aktualnych uŝytkowników; Średnioroczna liczba turystów [osób] naleŝy podać aktualną liczbę i prognozowaną w przypadku załoŝenia wzrostu uzasadnić; 18

Prognozowana ilość ścieków od pozostałych [m 3 /dobę] - jest to ilość ścieków obierana od instytucji, zakładów przemysłowych i innym podmiotów gospodarczych nie ujętym w definicji prognozowana liczba uŝytkowników i turystów. W przypadku załoŝenia wzrostu odbiorców naleŝy opisać źródła szacunków. W przypadku znaczącej wartości jednego odbiorcy naleŝy określić czynniki ryzyka związane z ciągłością usług. RLM pozostałych - jest to równowaŝna liczba mieszkańców dla ścieków produkowanych przez instytucje, zakłady przemysłowe i inne podmioty gospodarcze nie ujęte w definicji prognozowana liczba uŝytkowników i turystów. Aktualna i prognozowana wartość za kilka lat. W przypadku załoŝenia wzrostu odbiorców naleŝy opisać źródła szacunków. RLM = (dobowa objętość ścieków [m 3 /d] x średnie BZT 5 [go 2 /m 3 ] 60 [go 2 /Md]) gdzie: BZT biologiczne zapotrzebowanie tlenu Md ilość mieszkańców na dobę W przypadku znaczącej wartości jednego odbiorcy naleŝy określić czynniki ryzyka związane z ciągłością usług. Czyli ocenić kondycję finansową odbiorcy i moŝliwości zmian zapotrzebowania na usługę. Długość sieci [km] długość sieci wybudowanej w wyniku realizacji zadania. 7.1.2 Oczyszczalnia ścieków NaleŜy określić nakłady inwestycyjne na budowę (wg cen aktualnych) i przepustowość w poszczególnych latach. Nakłady powinny obejmować urządzenia do utylizacji pozostałości poprocesowych, jeśli takowe występują. Ilość ścieków trafiających do oczyszczalni w poszczególnych latach (odbierane z sieci kanalizacyjnej, dowoŝone od mieszkańców i infiltracyjne). 7.1.3 Opis systemu zaopatrzenia w wodę NaleŜy krótko scharakteryzować system wodociągowy. Stopień zaspokojenia potrzeb, jakość wody, polityka cenowa, podstawowe parametry systemu. 19

8 Analiza finansowa Analiza finansowa dotyczy badania zmian przepływów pienięŝnych beneficjenta i operatora oraz trwałości finansowej przedsięwzięcia. W przypadku przedsięwzięć PPP naleŝy przedstawić analizę skonsolidowaną jednostki samorządowej i partnera prywatnego. Koszty i korzyści innych podmiotów w tym odbiorców usług określone zostaną w analizie ekonomicznej. 8.1 Nakłady inwestycyjne na realizację projektu NaleŜy przedstawić szczegółowy harmonogram rzeczowo-finansowy nakładów na budowę i zakup wyposaŝenia. NaleŜy takŝe określić źródła szacunków (kosztorys inwestorski, przetarg, oferty potencjalnych wykonawców i dostawców, doświadczenia beneficjenta). Nakłady naleŝy podzielić na kwalifikowalne i niekwalifikowalne zgodnie wytycznymi dotyczącymi kwalifikowalności 3. Oddzielnie naleŝy wskazać wielkość rezerw na nieprzewidziane wydatki (ich wartość nie moŝe przekraczać 10% łącznych kosztów inwestycji) i nie są one uwzględniane w kalkulacji poziomu wsparcia patrz punkt 8.6. Aby wyszczególnić wszystkie wydatki na środki trwałe naleŝy uwzględnić równieŝ nakłady w okresie eksploatacji (generalnie nie są one wydatkiem kwalifikowalnym) tj. zakup ruchomych środków trwałych, urządzeń nie będących składnikiem nakładów na budowę, nakłady na remonty generalne i nakłady odtworzeniowe (podnoszące wartość środków trwałych), wymianę wyposaŝenia technicznego po technicznym okresie uŝytkowania (pompy, inne urządzenia). Nie naleŝy mylić nakładów odtworzeniowych, które powodują wzrost wartości środków trwałych (podlegają amortyzacji), z kosztami bieŝących drobnych napraw, remontów i konserwacji zaliczanych wprost do kosztów operacyjnych. 8.2 Źródła finansowania projektu NaleŜy szczegółowo określić źródła finansowania przedsięwzięcia, a takŝe określić podstawowe parametry kredytów: oprocentowanie (określić czy stałe czy zmienne), okres kredytowania, okres karencji, prowizja, rodzaj spłat (miesięcznie, kwartalnie, rocznie). NaleŜy określić, jakie dokumenty potwierdzają potencjalne źródła finansowania. NaleŜy równieŝ dokonać oceny moŝliwości finansowych beneficjenta oraz przedstawić analizę zdolności inwestycyjnej beneficjenta (trwałość finansowa beneficjenta). 3 Krajowe wytyczne dotyczące kwalifikowania wydatków w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w okresie programowania 2007-2013. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 20

8.3 Program sprzedaŝy. Kalkulacja przychodów NaleŜy wyszczególnić równieŝ przychody ze sprzedaŝy surowców wtórnych, energii elektrycznej i cieplnej w przypadku energetycznego wykorzystania odpadów i pozostałości poprocesowych przez jednostkę zewnętrzną. 8.3.1 Polityka cenowa a) Aktualna i planowana polityka cenowa NaleŜy opisać politykę cenową aktualnie i po realizacji inwestycji wraz z uzasadnieniem (polityka zgodna z prawem, poziom cenowy akceptowany społecznie, ceny zapewniające samofinansowanie i płynność przedsiębiorstwa, amortyzacja, dopłaty samorządu). Poza tym naleŝy podać sposób kalkulacji opłat, określić metody naliczania amortyzacji. NaleŜy równieŝ określić wartości dopłat właściciela - w przypadku, gdy przychody z opłat od uŝytkowników nie pokrywają kosztów operacyjnych oraz odpowiedzieć na pytanie, jaka jest strategia dostosowania spółki do warunków rynkowych i jaki będzie wpływ przedsięwzięcia na ten proces? Czy po realizacji inwestycji przedsiębiorstwo będzie finansować swoją działalność operacyjną i inwestycyjną (nakłady odtworzeniowe) wyłącznie z przychodów ze sprzedaŝy? NaleŜy określić procentowo alokację opłat pomiędzy poszczególnych uŝytkowników. MoŜliwości alokacji naleŝy przyjąć zgodnie z zaleceniami ustawowymi. b) Określenie poziomu opłaty akceptowanej społecznie Opłatę dla mieszkańców naleŝy skalkulować na poziomie akceptowanym społecznie. Ustalenie tego poziomu moŝna przyjąć poprzez porównanie z analogicznymi systemami, działającymi w miejscowościach o podobnym połoŝeniu geograficznym i podobnej skali. Poza tym dla dotychczasowych i nowych odbiorców naleŝy określić koszty jednostkowe ponoszone przez odbiorców przed realizacją inwestycji. Alokacji pomiędzy opłatą za wodę i ścieki naleŝy dokonać na podstawie kosztów jednostkowych usług. Maksymalny poziom opłaty akceptowanej społecznie nie powinien przekraczać 4% dochodu gospodarstwa domowego określanego wg metodologii zalecanej przez NFOŚiGW i opracowanej w ramach wytycznych JASPERS 4. c) Zidentyfikowanie wariantu bazowego i kalkulacja opłat do celów analizy finansowej W celu osiągnięcia spójności w ocenie przedsięwzięcia naleŝy przeprowadzić jednakowy sposób kalkulacji opłaty do potrzeb analizy finansowej w wariancie zaniechania tak, jak w wariancie realizacji przedsięwzięcia (chodzi o to Ŝeby nie oceniać finansowych zmian, wynikających ze zmiany polityki cenowej, a właściwą efektywność zadania). Taryfa powinna być skalkulowana zgodnie z przepisami prawa. W ramach opłaty naleŝy wyodrębnić część pokrywaną przez odbiorców i część pokrywaną z budŝetu gminy - jeŝeli taka sytuacja występuje. 4 Wytyczne JASPERS, ZAŁĄCZNIK 2 Wytyczne do przygotowania analizy finansowej i ekonomicznej dla projektów z sektora środowiska, ANEKS 3: Metoda szacowania dochodu do dyspozycji 21

Opłata po realizacji przedsięwzięcia nie moŝe przekraczać jednak poziomu akceptowanego społecznie, obliczonej w poprzednim punkcie i powinna być w całości wnoszona przez odbiorców usług zgodnie z zasadą zanieczyszczający płaci. 8.3.2 Aktualny i przyszły popyt na usługi NaleŜy przeprowadzić kalkulację rocznej ilości sprzedawanych usług [m3/rok] poprzez przemnoŝenie ilości odbiorców przez zuŝycie jednostkowe. Dane dotyczą beneficjenta (operatora). Analizę przeprowadzamy przy załoŝeniu stałych parametrów. ZuŜycie jednostkowe powinno być na poziomie aktualnym. W wyjątkowych przypadkach (w przypadku zmiany tendencji, prognozy znacznych zmian opłat) moŝemy załoŝyć zmianę zuŝycia jednostkowego W takim przypadku załoŝenie to naleŝy uzasadnić. ZałoŜenia naleŝy równieŝ uzasadnić w przypadku przyjęcia zuŝycia jednostkowego wody poza przedziałem od 90 1/Mk*d 5 do 120 l/mk*d. NaleŜy określić ilości ścieków, odbieranych od poszczególnych grup odbiorców w poszczególnych latach eksploatacji oraz podać następujące wartości dla stanu aktualnego, oraz w okresie realizacji i eksploatacji: ilość ścieków odbieranych od mieszkańców (wraz z turystami); ilość ścieków od pozostałych określenie ilości ścieków oddzielnie od jednostek publicznych i podmiotów gospodarczych; ilość ścieków dowoŝonych do oczyszczalni; opłata za przyjęcie ścieków do oczyszczalni (dotyczy ścieków dowoŝonych). 8.3.3 Program sprzedaŝy Do celów analizy finansowej naleŝy przygotować plan przychodów, który powinien zawierać równieŝ przychody w stanie aktualnym, skalkulowane metodą zgodną z metodą kalkulacji opłaty po realizacji. Przychody, powstałe w wyniku realizacji projektu, będą stanowiły róŝnicę pomiędzy wariantem realizacji projektu, a wariantem jego zaniechania. Przy planie przychodów naleŝy równieŝ uwzględnić nieściągalność naleŝności na podstawie aktualnych wskaźników podmiotu (w przypadku nowych podmiotów). 5 litry/mieszkańca dobę 22

8.4 Prognoza zmian kosztów eksploatacyjnych Podobnie jak inne części analizy zmianę kosztów operacyjnych beneficjenta lub operatora, wywołanych przedsięwzięciem, naleŝy przedstawić na podstawie kalkulacji róŝnicy w kosztach pomiędzy wariantem realizacji przedsięwzięcia, a wariantem bazowym (zaniechania przedsięwzięcia). RóŜnica w kosztach pomiędzy tymi planami powinna wynikać wyłącznie z programów i działań, związanych z realizacją inwestycji. NaleŜy skalkulować koszty operacyjne beneficjenta/operatora w wariancie realizacji inwestycji i jej zaniechania. Koszty naleŝy przedstawić wg klasyfikacji kosztów rodzajowych wraz z przedstawieniem przyjętych załoŝeń. NaleŜy przedstawić koszty operacyjne w układzie rodzajowym przed realizacją projektu i po realizacji projektu o ile to moŝliwe oddzielnie dla kanalizacji oddzielnie dla oczyszczalni. W kalkulacji naleŝy równieŝ uwzględnić drobne remonty i konserwacje w całym okresie eksploatacji. Remonty bieŝące powinny zostać uwzględnione w rachunku wyników w kosztach materiałów i surowców oraz usług obcych. Nie naleŝy ich mylić z remontami podnoszącymi wartość środków trwałych (nakładami odtworzeniowymi), których plan powinien zostać zaprezentowany w punkcie 8.1. NaleŜy równieŝ przygotować plan amortyzacji (zgodnie z przepisami prawa) z uwzględnieniem amortyzacji wynikającej z nakładów odtworzeniowych. 8.5 Zmiana przepływów pienięŝnych wywołanych realizacją przedsięwzięcia Przepływy określamy dla beneficjenta, ale w ramach systemu odprowadzania ścieków nie naleŝy uwzględniać przepływów z systemów zaopatrzenia w wodę (chyba, Ŝe zakres projektu obejmuje te zadania) NaleŜy uwzględnić: nakłady inwestycyjne zgodnie z punktem 8.1. zmianę przychodów ze sprzedaŝy zgodnie z punktem 8.3 zmianę kosztów eksploatacji zgodnie z punktem 8.4 zmianę w zapotrzebowaniu na kapitał obrotowy, na podstawie aktualnych wskaźników rotacji aktywów i pasywów bieŝących operatora wartość rezydualną majątku w ostatnim roku analizy, którą moŝna wyznaczyć jako niezamortyzowaną w ostatnim roku analizy część wytworzonego majątku. Jej wartość jest głównie związana ze niezamortyzowaną wartością nakładów odtworzeniowych. 23

Na podstawie tych przepływów pienięŝnych (róŝnicowych) naleŝy wyznaczyć finansowe wskaźniki efektywności przedsięwzięcia: FNPV/C finansowa bieŝąca wartość netto inwestycji jest sumą zdyskontowanych strumieni pienięŝnych netto generowanych przez projekt, FRR/C finansowa wewnętrzna stopa zwrotu z inwestycji określająca zwrot projektu, FNPV/K finansowa bieŝąca wartość netto kapitału własnego`(krajowego po odliczeniu dotacji UE), FRR/K finansowa wewnętrzna stopa zwrotu z kapitału własnego (krajowego po odliczeniu dotacji UE). Obliczenia wskaźników finansowych naleŝy wykonać przy stopie dyskonta 5%, dla okresu pełnego okresu eksploatacji 25 lat. 8.6 Kalkulacja poziomu wsparcia Metoda luki w finansowaniu ma na celu określenie poziomu wydatków kwalifikowalnych, zgodnie z art. 55 ust. 2 Rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006, który z jednej strony gwarantuje, Ŝe projekt będzie miał wystarczające zasoby finansowe na jego realizację, z drugiej zaś pozwala uniknąć przyznania nienaleŝnych korzyści odbiorcy pomocy, czyli finansowania projektu w wysokości wyŝszej niŝ jest to konieczne. W celu obliczenia luki finansowej naleŝy odnieść się do przepływów pienięŝnych zgodnie z Ekspertyzą, dotyczącą metodologii obliczania znaczącego przychodu netto 6 oraz Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień, związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód 7. Algorytm przedstawiający sposób obliczania luki finansowej w projekcie został zaprezentowany poniŝej: (1) Krok 1. Określenie wskaźnika luki finansowej (R): R = Max EE/DIC gdzie: Max EE to maksymalny wydatek kwalifikowalny = DIC - DNR (art. 55 ust. 2); DIC to zdyskontowany koszt inwestycji, czyli dokładniej zdyskontowane nakłady inwestycyjne na budowę (bez nakładów odtworzeniowych i rezerw) powiększone o zdyskontowaną zmianę kapitału obrotowego wynikającą z realizacji tych nakładów. DNR to zdyskontowany dochód, czyli zdyskontowana zmiana przychodów ze sprzedaŝy zdyskontowana zmiana kosztów operacyjnych (bez amortyzacji 6 Ekspertyza dotycząca metodologii obliczania znaczącego przychodu netto, Ministerstwo Gospodarki i Pracy Zrealizowana na podstawie umowy nr DKS/DIF-VI/POPT/ /05 w ramach projektu nr POPT/1.3/2005/5 w Programie Operacyjnym Pomoc Techniczna 7 Projekt wytycznych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód 24

i kosztów utraconych korzyści) - zdyskontowane nakłady odtworzeniowe + zdyskontowana wartość rezydualna. (2) Krok 2. Określenie kwoty decyzji (Decision Amount, DA), tzn. kwoty, dla której ma zastosowanie stopa współfinansowania dla danej osi priorytetowej: DA = EC*R gdzie: - EC to koszty kwalifikowalne (niezdyskontowane) (3) Krok 3. Określenie (maksymalnej) dotacji UE: Dotacja UE = DA*Max CRpa gdzie: - Max CRpa to maksymalna wielkość współfinansowania określona dla osi priorytetowej w decyzji Komisji przyjmującej program operacyjny. W przypadku projektów niegenerujących dochodu lub objętych pomocą publiczną w rozumieniu art. 87 TWE, nie stosuje się metody luki w finansowaniu dla ustalenia poziomu dofinansowania z funduszy UE. Poziom dofinansowania ustala się przy zastosowaniu stopy dofinansowania określonej dla danej osi priorytetowej w RPO WŁ. Udział środków UE zaleŝy równieŝ od dopuszczalnych poziomów pomocy wynikających z programów pomocy publicznej. 8.7 Rachunek przepływów pienięŝnych beneficjenta w okresie realizacji i eksploatacji inwestycji. Analiza trwałości finansowej ma na celu weryfikację tego, czy zasoby finansowe wystarczą na pokrycie wszystkich wydatków finansowych, związanych z okresem realizacji i ekonomicznego Ŝycia projektu. Trwałość finansowa inwestycji zostaje potwierdzona, jeśli beneficjent posiada odpowiednią zdolność finansową do realizacji projektu, zapewnione źródła finansowania projektu oraz gdy skumulowane przepływy gotówki netto beneficjenta/operatora nie są mniejsze od zera w całym okresie analizy. Rachunek przepływów słuŝy więc zbadaniu płynności beneficjenta/operatora w całym okresie realizacji i eksploatacji inwestycji. W analizie przepływów do potrzeb trwałości nie uwzględnia się wartości rezydualnej. Przepływy powinny zawierać zmiany zapotrzebowania na kapitał obrotowy. NaleŜy podać wskaźniki rotacji przyjęte do obliczenia tego zapotrzebowania. W przypadku ujemnych przepływów w którymkolwiek roku realizacji lub eksploatacji naleŝy wyjaśnić źródła pokrycia deficytu. 25

9 Analiza ekonomiczna 9.1 Kwantyfikacja i logika wystąpienia efektów społecznych inwestycji Na początku naleŝy określić koszty i korzyści innych podmiotów i ludności poza beneficjentem (przepływy beneficjenta ustalono w analizie finansowej) moŝliwe do wyraŝenia w wartościach pienięŝnych. Następnie naleŝy określić koszty i korzyści moŝliwe do wyceny w wartościach pienięŝnych. Istnieje wiele metod wyceny kosztów i korzyści społecznych. Stosowane zazwyczaj metody to: metoda efektów produkcyjnych, szacowanie nakładów prewencyjnych i kosztów restytucji, szacowanie kosztów odtworzenia, metody hedoniczne, metoda kosztów podróŝy, metoda deklarowanych preferencji. Większość z nich opiera się na wykorzystaniu tzw. mądrości zbiorowej społecznych uczestników. Trudno jest więc ujednolicić kryteria społeczne i załoŝenia aby stosowane były konsekwentnie do wszystkich projektów. Większość kosztów i korzyści jest więc trudna do określenia w wartościach pienięŝnych. Dlatego kolejnym krokiem w szacowaniu niewymiernych w wartościach pienięŝnych kosztów i korzyści społecznych jest ich kwantyfikowanie w jednostkach naturalnych tak, by były one poddane ocenie ekspertów. W tym celu naleŝy: wyszczególnić główne korzyści społeczne (rezultaty i oddziaływania) przypisać im określone wartości, ale nie koniecznie wyraŝone w pieniądzu. MoŜna zastosować dowolną jednostkę wartościującą zjawisko. Głównym kryterium wyboru jednostki powinna być wiarygodność wyraŝanego efektu społecznego. uzasadnić przedstawione korzyści i metodologię szacunków. Wykazać związki przyczynowo-skutkowe osiągnięcia poszczególnych rezultatów i oddziaływań. NaleŜy takŝe określić bezpośrednie miejsca pracy, przewidywany okres pracy. Dla miejsc pracy w okresie realizacji naleŝy określić liczbę etatów i czas ich trwania z tytułu realizacji projektu. Dla okresu eksploatacji naleŝy określić liczbę trwałych etatów po realizacji projektu. NaleŜy równieŝ określić pośrednie miejsca pracy w ramach oddziaływania projektu w latach kolejnych (3-5 lat po realizacji inwestycji), a takŝe wpływ projektu na rynek pracy poprzez podniesienie jakości działań, stymulujących rynek pracy. NaleŜy przy tym 26