PROPOZYCJE DOŚWIADCZEŃ BIOLOGIA, SZKOŁA PONADGIMNAZJALNA A (ASOCJACYJNA) metody słowne O (OPERACYJNA) metody badawcze i obserwacyjne STRATEGIE W NAUCZANIU BIOLOGII P (PROBLEMOWA) metody badawcze i obserwacyjne E (EMOCJONALNA)
METODY NAUCZANIA WERBALNE (słowne) pogadanka wykład dyskusja praca z tekstem opowiadanie gry dydaktyczne debata BADAWCZE eksperyment naturalny eksperyment laboratoryjny modelowanie pomiar obliczenia statystyczne OBSERWACYJNE w terenie w pracowni
METODY BADAWCZE (polegają na stworzeniu sytuacji problemowej w warunkach naturalnych lub sztucznych) eksperyment eksperyment pomiar i obliczenia naturalny laboratoryjny statystyczne DOKUMENTACJA 1. Temat doświadczenia. 2. Cel. 3. Hipoteza. 4. Materiał doświadczalny. 5. Przebieg doświadczenia. 6. Wyniki porównanie z próbą kontrolną. 7. Omówienie wyników. 8. Wnioski (potwierdzające lub obalające hipotezę). Doświadczenie I Materiały: - 200 g suchych nasion grochu lub fasoli, - 2 termosy, - 2 termometry laboratoryjne, - wata, plastelina lub korki z otworami, Przebieg doświadczenia Wykonanie: do termosu oznaczonego literą A wrzucamy 100 g napęczniałych nasion grochu lub fasoli (w tym celu naleŝy zalać nasiona letnią wodą i odstawić na kilka godzin, aŝ napęcznieją). Do termosu B wrzucamy 100 g nasion suchych lub ugotowanych. W otworach termosów umieść termometry (tak jak jest to przedstawione na schemacie) i uszczelnić je np. watą. Dokonywać pomiaru temperatury po 5, 10, 15, 20, 30 minutach a następnie co godzinę. Polecenia 1. Zaprojektuj tabelę, w której odnotujesz wyniki. 2. Sformułuj problem badawczy do powyŝszego doświadczenia. 3. Podaj hipotezę roboczą. 4. Przeprowadź doświadczenie. 5. Wyciągnij odpowiednie wnioski. 6. Jaką rolę spełnia zestaw B?
1. Propozycja tabeli czas 5 min. 10 min. 15 min. 20 min. 30 min. 1 godz. 1,5 godz. 2 godz. 3 godz. 4 godz. A nasiona napęczniałe (temperatura w ºC) B nasiona suche lub ugotowane (temperatura w ºC) 2. Czy kiełkujące nasiona przeprowadzają proces oddychania komórkowego/wydzielają ciepło? 3. Nasiona podczas oddychania wydzielają ciepło. 5. WyŜsza temperatura w zestawie A dowodzi, Ŝe zachodzi intensywnie proces oddychania, podczas którego emitowane jest ciepło. 6. Zestaw B jest zestawem kontrolnym.
Doświadczenie II Materiał i przyrządy: - 50 nasion rzeŝuchy (po 10 nasion w kaŝdej szalce), - bibuła filtracyjna (ewentualnie białe serwetki lub lignina), - 5 szalek Petriego, - menzurka 10 cm 3, - 1 zakraplacz, Odczynniki: - płyn do mycia naczyń, - woda, Wykonanie 1. Sformułuj problem badawczy. 2. Podaj hipotezę. 3. Zaproponuj tabelę w celu udokumentowania obserwowanych zmian. 1. Jaki jest wpływ detergentów na kiełkowanie nasion? 2. Detergenty oddziałują na kiełkujące nasiona/wpływają na kiełkowanie nasion. 3. Tabela do zbierania danych w doświadczeniu Dzień 1 2 3 4 5 Doświadczenie III Liczba skiełkowanych nasion w szalce numer: 1 2 3 4 5 Zawartość witaminy C w produktach spoŝywczych Materiały: - soki owocowe naturalne i paczkowane (lecz nie witaminizowane) np. sok z cytryny, cebuli, jabłkowy, pomarańczowy lub inny wybrany produkt, - tabletkę z witaminą C rozpuścić w 1 ml wody, - indofenol barwnik koloru niebieskiego, który robi się przezroczysty w obecności witaminy C, - probówki w takiej ilości ile mamy przygotowanych soków, - kroplomierz.
Wykonanie 1. Do ponumerowanych probówek nalać po 2 ml indofenolu. 2. Do pierwszej probówki nie dolewać Ŝadnego soku próba kontrolna. 3. Do probówki nr 2 za pomocą kroplomierza dodawać po jednej kropli roztworu witaminy C lekko mieszając. 4. Do następnych probówek wpuszczać kroplomierzem krople kolejnych soków aŝ do odbarwienia się indofenolu. NaleŜy liczyć krople i mieszać zawartość probówek. 5. Wyniki naleŝy zanotować w tabelce. Zadania do wykonania: 1. Skonstruuj tabelkę, w której odnotujesz dane. 2. Wyciągnij odpowiednie wnioski z rozprowadzonego doświadczenia. Numer Zawartość próbki probówki 1. Próba kontrolna - indofenol 2. Roztwór witaminy C 3. Sok 1 4. Sok 2 5. Sok 3 Liczba kropel potrzebnych do odbarwienia indofenolu Wnioski Doświadczenie IV Badanie tętna przed i po wysiłku fizycznym. Przebieg doświadczenia 1. Pomiar tętna w ciągu minuty przed wysiłkiem fizycznym (uczniowie siedzą). Odnotowanie wyników wszystkich uczestników doświadczenia. 2. Bieg lub wykonanie np. 20 przysiadów. 3. Pomiar tętna po wysiłku fizycznym i odnotowanie ich w tabeli. Uczeń Tętno 1. przed wysiłkiem po wysiłku 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. Polecenia dla ucznia: 1. Wyciągnij właściwe wnioski z przeprowadzonego doświadczenia. 2. Na podstawie uzyskanych danych sporządź wykres obrazujący zaleŝność szybkości tętna od aktywności fizycznej.
Doświadczenie V Przygotowano zestaw doświadczalny do zbadania procesu transpiracji. Sformułuj hipotezę do przedstawionego doświadczenia. Hipoteza Temperatura wpływa na proces transpiracji/niska temperatura ogranicza proces transpiracji/wysoka temperatura zwiększa intensywność transpiracji. Doświadczenie VI Na rysunku przedstawiono dwa zestawy doświadczalne: I i II. W kaŝdym zestawie jest po 100 nasion rzeŝuchy. Zadaniem uczniów jest codzienne liczenie kiełkujących nasion w ciągu dwóch tygodni trwania doświadczenia. Sformułuj problem badawczy do zaplanowanego doświadczenia. Czy światło ma wpływ na kiełkowanie nasion?
Doświadczenie VII Wykrywanie cukrowców i tłuszczowców w materiale roślinnym A/ wykrywanie cukrowców: Materiały i odczynniki: - mąka ziemniaczana (skrobia), - bulwy ziemniaka, - płyn Lugola, - mikroskopy, szkiełka podstawowe, igły preparacyjne, Ŝyletki, Wykonanie B/ Wykrywanie tłuszczowców: Materiały i odczynniki: - 2-3 ml oleju, - nasiona rzepaku lub słonecznika, - odczynnik Sudan III, - mikroskopy, szkiełka podstawowe, igły preparacyjne, Ŝyletki, Wykonanie
C/ Wykrywanie białek: Materiały o odczynniki: - odrobina twarogu (białko), - nasiona - płyn Lugola, a/ przeprowadź doświadczenia i wyciągnij odpowiednie wnioski, b/ jaką rolę spełniają eksperymenty oznaczone literami a? Doświadczenie VIII Materiały: - 4 probówki, - 4 jednakowej długości cylindry wycięte z bulwy ziemniaka (obrane ze skórki), - 3 roztwory cukru: 5%, 10%, 20%, - woda destylowana, -linijka, Wykonanie W probówkach wypełnionych roztworami cukru i wodą destylowaną, umieszczono po jednym cylindrze wykrojonym z bulwy ziemniaka. Po godzinie wyjęto cylindry z ziemniaka i zmierzono ich długość. Polecenia: a/ podaj nazwę przedstawionego na rysunku zjawiska, b/ przedstaw spodziewany wynik obserwacji tego doświadczenia, dotyczący zmian wielkości cylindrów z bulwy ziemniaka we wszystkich probówkach, Odpowiedzi: a/ osmoza, b/ w probówkach I-III cylindry zmniejszają swe wymiary, gdyŝ umieszczono je w roztworach hipertonicznych. Cylinder IV stanowi próbę kontrolną.
Doświadczenie IX PoniŜej przedstawiono schemat doświadczenia, w którym wykorzystano jako materiał badawczy równej wielkości fragmenty moczarki kanadyjskiej. Doświadczenie wykonano przy zachowaniu jednakowych warunków oświetlenia i temperatury. a/ Sformułuj problem badawczy do tego doświadczenia. b/ Zaproponuj hipotezę badawczą. Odpowiedzi: a/ Wpływ ilości dwutlenku węgla na intensywność procesu fotosyntezy/jaki wpływ na intensywność fotosyntezy ma ilość dwutlenku węgla? b/ Zwiększenie ilości dwutlenku węgla nasila proces fotosyntezy.
Doświadczenie X Materiały: - 6 siewek fasoli, - woda deszczowa, - wodociągowa, - roztwór poŝywki dla roślin, Przyrządy: - 3 zlewki, - 3 tekturowe wieczka po dwa otwory w kaŝdym (na dwie siewki fasoli ponumeruj je w kaŝdym zestawie), - linijka, - wata, Wykonanie Polecenia: a/ Sformułuj problem badawczy do powyŝszego doświadczenia. b/ Zaprojektuj tabelę, w której odnotujesz wyniki. c/ Po przeprowadzeniu doświadczenia wyciągnij wnioski. Odpowiedzi: a/ Badanie wpływu soli mineralnych na wzrost roślin. b/ Tabela: Próba Długość siewki 1 2 Wygląd liści