Droga Czytelniczko! Drogi Czytelniku! Wraz z podręcznikiem oddajemy do twoich rąk zeszyt ćwiczeń. Zawarte są w nim różne polecenia i zadania. Powinny one pomóc ci zrozumieć zagadnienia omawiane w podręczniku i na lekcji. Rozwiązując zadania zamieszczone w zeszycie ćwiczeń, możesz zdobyć umiejętność precyzyjnego i przekonującego prezentowania własnych poglądów lub, na przykład, tworzenia programu wyborczego, jeśli zdecydujesz się kandydować do szkolnego samorządu. Do wykonania większości zadań zawartych w zeszycie ćwiczeń wystarczy wiedza, którą zdobędziesz, uważnie czytając podręcznik. Ale uwaga! We współczesnym świecie każdy z nas musi umieć szukać różnych informacji i w tym celu korzystać z encyklopedii, słowników, książki telefonicznej czy adresowej lub Internetu. Dlatego niektóre z ćwiczeń będą wymagać od ciebie umiejętności posługiwania się różnymi źródłami wiedzy. W razie trudności zawsze możesz zwrócić się do nauczyciela z prośbą o pomoc. Życzymy powodzenia! Autorzy 4
Państwa europejskie na drodze do współczesności ĆWICZENIE 3. Uzupełnij tekst: Najważniejszym aktem prawnym w państwie jest. Pierwszym krajem, w którym uchwalono konstytucję były. Drugim była, a trzecim. Konstytucja w Polsce została uchwalona 1791 roku. ĆWICZENIE 4. Zaznacz na osi czasu daty: uchwalenia konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki, wybuchu rewolucji francuskiej, uchwalenia Konstytucji 3 maja. 1700 1800 Oblicz: Od uchwalenia konstytucji Stanów Zjednoczonych Ameryki do wybuchu rewolucji francuskiej upłynęło lat. Od uchwalenia Konstytucji 3 maja do dziś minęło lat. 52
15 Współczesna demokracja parlamentarna ĆWICZENIE 1. Na podstawie podręcznika wyjaśnij różnicę między demokracją przedstawicielską a bezpośrednią. ĆWICZENIE 2. Wyjaśnij cztery zasady demokratycznego prawa wyborczego: powszechność równość tajność 53
Współczesna demokracja parlamentarna bezpośredniość ĆWICZENIE 3. Przypomnij sobie, czego dowiedziałeś/łaś się na temat podziału ugrupowań politycznych (podręcznik, s. 100 101). Następnie umieść na sali sejmowej partie polityczne od najbardziej lewicowej do prawicowej: konserwatywna, komunistyczna, liberalna, socjaldemokratyczna. 54
16 Władza wykonawcza w demokracji parlamentarnej ĆWICZENIE 1. A. Wyjaśnij własnymi słowami termin monarchia konstytucyjna. B. Podkreśl kraje, które obecnie są monarchiami. Wykonując to ćwiczenie, możesz skorzystać z encyklopedii lub Internetu. Wielka Brytania, Niemcy, Belgia, Hiszpania, Francja, Szwecja, Szwajcaria, Japonia. ĆWICZENIE 2. Napisz, kto jest obecnie: Prezydentem Rzeczypospolitej Prezesem Rady Ministrów *ĆWICZENIE 3. Znajdź w książce telefonicznej lub za pośrednictwem Internetu telefony lub adresy internetowe pięciu wybranych urzędów państwowych. 55
Władza wykonawcza w demokracji parlamentarnej ĆWICZENIE 4. A. Wyobraź sobie, że jesteś ministrem finansów. Masz za zadanie ułożyć budżet państwa na rok następny. Dochody państwa wyniosą 150 miliardów złotych. W jaki sposób zaplanujesz wydatki? Musisz pamiętać o następujących kategoriach: administracja i utrzymanie państwa służba zdrowa edukacja opieka społeczna obrona narodowa badania naukowe kultura bezpieczeństwo publiczne popieranie niektórych działów gospodarki B. Porównajcie swoje propozycje, wskażcie czym się różnią i wyjaśnijcie, skąd się biorą różnice. 56
17 Samorząd we współczesnym państwie ĆWICZENIE 1. A. Wyjaśnij własnymi słowami terminy: samorząd terytorialny samorząd zawodowy samorząd szkolny B. Połącz ze sobą wyrazy z dwóch kolumn, wskazując, kto kieruje władzami samorządowymi określonych szczebli. wiejski gminny miejski powiatowy wojewódzki prezydent lub burmistrz marszałek sołtys wójt starosta ĆWICZENIE 2. Podkreśl instytucje, których działalnością kierują władze samorządowe: twoja szkoła, policja, szpital powiatowy, wojsko, straż miejska, biblioteka publiczna. 57
Samorząd we współczesnym państwie *ĆWICZENIE 3. Przeprowadź wywiad lub weź udział w spotkaniu z członkiem albo pracownikiem władz samorządowych w twojej miejscowości. Dowiedz się, jakie cele stawiają przed sobą władze samorządowe. Następnie zapisz w zeszycie ćwiczeń wrażenia z tego spotkania. ĆWICZENIE 4. Podczas lekcji w poniedziałek nauczyciel zapowiedział klasówkę na najbliższy piątek. Przewodniczący samorządu klasowego zaprotestował, stwierdzając, że zgodnie z regulaminem każda klasówka musi być zapowiedziana dwa tygodnie wcześniej. Nauczyciel jednak nie zmienił zdania i stwierdził, że klasówka i tak się odbędzie. Napisz, co, twoim zdaniem, klasa powinna zrobić w takiej sytuacji. 58
Samorząd we współczesnym państwie ĆWICZENIE 5. Wykonaj projekt plakatu, który mógłbyś/łabyś wykorzystać w kampanii wyborczej do samorządu szkolnego. 59
18 Władza sądownicza ĆWICZENIE 1. Napisz własnymi słowami, kim jest: sędzia prokurator adwokat ĆWICZENIE 2. Czy chciałbyś/łabyś być sędzią? Wyjaśnij, dlaczego tak lub dlaczego nie. 60
Władza sądownicza ĆWICZENIE 3. Rozwiąż krzyżówkę i odczytaj hasło. Przypomni ci ono, jaki powinien być każdy wyrok wydawany przez sąd. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1. Przewodniczy każdej rozprawie. 2. Oskarża w każdej sprawie sądowej. 3. Siedziba Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. 4. Broni oskarżonego. 5. Ktoś, kto ma informacje związane ze sprawą sądową i jest wezwany do złożenia zeznań przez sąd. 6. Władca babiloński, twórca jednego z najstarszych zbiorów prawa. 7. Poprzedza wydanie wyroku. 8. Miejsce, w którym odbywają się rozprawy. 9. Odwołanie się od wyroku do sądu wyższej instancji. 10. Współpracuje z prokuratorem w ściganiu przestępców. 11. Miejsce, w którym dorośli odbywają karę pozbawienia wolności. 12. Kończy sprawę sądową. Hasło: 61