SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA JAKO ELEMENT ZDROWIA Określenie sprawności fizycznej w klasach IV,V,VI Szkoły Podstawowej nr 1 w Gorzycach Sprawność fizyczna jest zależna od wielu czynników: od wieku, płci, stanu zdrowia, uzdolnień i umiejętności ruchowych, budowy ciała, trybu życia, poziomu rozwoju zdolności motorycznych, motywacji, siły woli itp. Jest to właściwość bardzo indywidualna, która się zmienia w ciągu życia człowieka. Pod pojęciem sprawności fizycznej rozumiemy zdolności motoryczne (siła, szybkość, ałość itd.), a także reakcje organizmu na różnego rodzaju wysiłki fizyczne. Sprawność ta służy różnym celom: osiągnięciom aktywności fizycznej, unikaniu chorób, wydolności w życiu codziennym, wydajności w pracy, zachowaniu zdrowia psychicznego, zachowaniom społecznym. To nauczyciel wychowania fizycznego jest odpowiedzialny za rozwój, utrzymywanie tej sprawności przez uczniów jak najdłużej. W pracy nauczyciela wspomagają właściwie dobrane testy, które informują o zmianach spowodowanych ćwiczeniami fizycznymi. Testy stwarzają szansę w miarę obiektywnej oceny poziomu sprawności fizycznej uczniów, ułatwiają nauczycielowi dobór grup ćwiczebnych w zależności od poziomu usprawnienia tych grup oraz konstruowanie dla nich odpowiednich programów usprawnienia. W właściwie interpretowane wyniki tych testów powinny motywować do pracy nad własnym zdrowiem, sprawnością. Testy mogą pomóc nauczycielowi w wystawianiu oceny z wychowania fizycznego. Z drugiej strony nie należy jednak przeceniać znaczenia testów sprawności w wystawianiu oceny szkolnej, zarówno przy przyjęciu kryterium poziomu, jak i jej postępu. Wyniki testów w dużym stopniu zależą od czynników genetycznych, budowy ciała, tempa rozwoju biologicznego. Z tych też powodów postęp sprawności fizycznej ucznia nie zależy wyłącznie od jego aktywności fizycznej. Test powinien być trafny i rzetelny. Trafny, to znaczy, że dany test mierzy to co miał mierzyć. Rzetelny, to znaczy, że wyniki uzyskane przez tych samych badanych są zgodne podczas testowania dokonanego w różnym czasie. Test powinien oceniać podstawowe zdolności motoryczne i powinien być łatwy do zastosowania w różnych warunkach. Dokonywanie pomiarów nie powinno zajmować wiele czasu i wymagać od badanego specjalnych umiejętności. Kryteria tutaj przedstawione doskonale spełnia Indeks Sprawności Fizycznej K. Zuchory. Za pomocą tego testu można ocenić poziom określonych zdolności motorycznych. Próby w nim zawarte zostały wybrane z wielu innych testów, a niektóre zmodyfikowane, tak aby można je wykonać w każdych warunkach, bez użycia skomplikowanej aparatury pomiarowej. Test ten może być wykorzystany do oceny własnej sprawności fizycznej także poza szkołą ze względu na łatwość
wykonania poszczególnych prób. Ćwiczenia w nim zawarte mogą wykonywać ludzie zdrowi, bez względu na wiek i poziom sprawności fizycznej. Indeks Sprawności Fizycznej składa się z 6 prób: próby szybkości próby skoczności próby siły ramion próby gibkości próby ałości próby siły mięśni brzucha Suma punktów uzyskanych we wszystkich próbach pozwala określić poziom sprawności fizycznej dla danej grupy wiekowej. Każdy ćwiczący może na bieżąco porównać własne wyniki z osiągnięciami innych. Wykonywanie ćwiczeń indeksu może być elementem współzawodnictwa w rodzinie, ponieważ punktacja i normy zastosowane w nim pozwalają na porównywanie osiągnięć człowieka dorosłego i dziecka. Ćwiczenia wchodzące w skład testu K. Zuchory mogą być stosowane na lekcji wychowania fizycznego oraz podczas różnego rodzaju zajęć rekreacyjno sportowych. Na swoich lekcjach wychowania fizycznego często stosuję ten test we w klasach IV - VI. Uczniowie w grupach odpowiednio dobranych pod względem poziomu sprawności fizycznej, samodzielnie wykonują próby zawarte w Indeksie, a moja rola ogranicza się jedynie do wyjaśnienia sposobu wykonania poszczególnych prób. Każdy z uczniów z pewnością znajdzie próby, które wykona lepiej niż kolega czy koleżanka. Na koniec testu uczniowie samodzielnie podsumowują uzyskane punkty a następnie określają poziom własnej sprawności fizycznej za pomocą norm przewidzianych dla poszczególnych kategorii wieku. Ta samodzielna ocena własnej sprawności pozwala uwierzyć uczniom we własne siły, zwiększa ich poczucie pewności siebie, a także przyczynia się do zainteresowania ćwiczeniami fizycznymi, własnym zdrowiem. Poprzez takie oddanie inicjatywy w zakresie oceniania, kształtuje się także pożądane cechy charakteru, jak rzetelność, uczciwość, odpowiedzialność. Z przedstawionych przeze mnie powodów polecam gorąco ten test.
Próba i sposób jej wykonania Płeć Minim. 1 pkt Wynik w punktach i poziom wykonania próby Dostat. 2 pkt Dobry 3 pkt b.dobry 4 pkt Wysoki 5 pkt Wybitny 6 pkt SZYBKOŚĆ Biegnij szybko w miejscu przez 10 sek. Wysoko unosząc kolana i klaszcząc pod uniesioną nogą. Policz liczbę. K M 12 16 30 30 35 35 40 SKOCZNOŚĆ Skocz w dal z miejsca, rezultat zmierz stopami, w obliczeniach zaokrąglając wynik: mniej niż pół stopy w dół, więcej niż pół stopy w górę K M 5 stóp 6 stóp 7 stóp 8 stóp 9 stóp 10 stóp
SIŁA RAMION Uchwyć się drążka lub gałęzi, tak aby swobodnie zawisnąć, nie dotykaj nogami podłoża. Próbuj wykonać kolejne ćwiczenia o wrastającej trudności GIBKOŚĆ Stań w pozycji na baczność, nie zginając nóg w kolanach wykonaj ruchem ciągłym powolny skłon w przód WYTRZYMAŁO ŚĆ Spróbuj jak długo możesz biec. Próbę można wykonać w dwojaki sposób: - bieg w miejscu w tempie około 1 kroków na minutę wówczas liczy się czas biegu - bieg na odległość wówczas wynikiem będzie przebiegnięty K M K M K M na wyprost o - wanych rękach, aj 3 sek. na wyprost o - wanych rękach, aj 10 sek. Chwyć oburącz za kostki 1 min 0 m 2 min 400 m na wypro stowany ch rękach, aj 10 sek. na wypro stowanej jednej ręce, aj 10 asek. Palcami obu rąk dotknij palców stóp 3 min 500 m 5 min 1000 m na jednej ręce, aj 3 sek. na wyprost o- wanych rękach, podciągn ij się oburącz, tak, aby głowa była wyżej niż drążek, aj 3 sek. Palcami obu rąk dotknij podłoża 6 min 1000 m 10 min 00 m na jednej ręce, aj 10 sek. na wyprosto -wanych rękach, podciągni j się oburącz, tak, aby głowa była wyżej niż drążek, aj 10 sek. Wszystki mi palcami (obu rąk) dotknij podłoża 10 min 00 m min 00 m, podciągn ij się oburącz, tak, aby głowa była wyżej niż drążek, aj 3 sek., podciągn ij się oburącz, jedną rękę wolno opuść, aj 10 sek. Dotknij dłońmi podłoża min 00 m min 3000 m, podciągn ij Się oburącz, tak, aby głowa była wyżej niż drążek, aj 10 sek., podciągn ij się oburącz, jedną rękę wolno opuść, utrzymuj się kolejno na lewej i prawej ręce po 10 sek. Dotknij głową kolan min 00 m 30 min 4000 m
dystans SIŁA MIĘŚNI BRZUCHA K 10 sek. 30 sek. 1 min. 1,5 min 2 min. 3 min. Połóż Się na plecach (ręce ułożone dowolnie), unieś nogi tuż nad podłoże i wykonaj nożyce poprzeczne tak długo, jak ci się uda. M 30 sek. 1 min. Tabela 1 1,5 min. 2 min. 3 min. 4 min. Normy dla poszczególnych kategorii wieku ( dziewczęta i chłopcy ) Ocena sprawności w punktach Minimalna Dostateczna Dobra Bardzo dobra Wysoka Wybitna WIEK LAT 6 7 8 9-10 11-12 13-16-18 19-5 6 6 6 6 6 6 5 8 9 10 11 11 12 12 12 11 12 13 16 17 18 18 14 17 19 22 23 24 17 18 21 23 27 28 30 22 27 29 31 33 35 Tabela 2
Badania za pomocą tego testu przeprowadziłem w mojej szkole w trzech klasach na dzieciach z dwóch przedziałów wiekowych 9-10 i 11-12 lat. Grupy badanych były zróżnicowane także pod względem płci. KLASA IV RODZAJ PRÓBY Szybkość Skoczność Siła ramion Gibkość Wytrzymałość Siła Mięśni brzucha Suma 1. 3 0 2 0 3 1 9 2. 3 2 2 4 3 1 3. 4 2 2 2 6 2 18 CHŁOPCY 4. 5. 6. 7. 3 2 2 1 6 1 2 1 2 4 6 1 3 3 2 4 6 1 3 1 1 0 2 0 16 19 7 8. 4 3 4 6 6 2 9. 4 3 2 5 6 2 22 10. 3 1 2 1 6 1 14 1. 4 2 2 2 2 2 14 DZIEWCZĘTA 2. 3. 4. 5. 4 2 4 6 3 4 4 1 4 4 1 3 4 1 4 2 6 3 5 3 4 5 6 3 23 17 26 6. 5 3 5 4 6 4 27 Tabela 3
KLASA V RODZAJ PRÓBY Szybkość Skoczność Siła ramion Gibkość Wytrzymałość Siła Mięśni brzucha Suma 1. 2 1 2 1 6 1 13 2. 3 3 2 1 6 2 17 3. 4 2 2 1 6 1 16 CHŁOPCY 4. 5. 6. 7. 4 2 2 0 6 2 3 4 2 4 6 1 4 3 4 2 6 4 3 3 2 3 6 2 16 23 19 8. 4 2 2 3 6 2 19 9. 2 2 2 3 2 2 13 10. 3 2 2 2 4 2 1. 4 1 4 3 3 3 18 DZIEWCZĘTA 2. 3. 4. 5. 4 2 4 3 6 6 4 2 4 4 6 3 5 1 4 4 6 6 5 3 4 4 6 3 23 26 6. 5 2 4 3 6 3 23 Tabela 4
KLASA VI RODZAJ PRÓBY Szybkość Skoczność Siła ramion Gibkość Wytrzymałość Siła Mięśni brzucha Suma 1. 2 3 2 3 6 1 17 2. 3 2 2 4 6 1 18 3. 3 3 2 0 6 1 CHŁOPCY 4. 5. 6. 7. 2 1 1 3 5 0 3 2 2 2 5 0 3 3 2 1 6 0 4 2 2 5 6 2 12 14 21 8. 2 3 2 0 6 0 13 9. 3 2 2 3 5 0 10. 3 3 4 4 6 1 21 1. 3 1 3 5 5 1 18 DZIEWCZĘTA 2. 3. 4. 5. 4 3 4 4 6 1 4 4 4 4 6 4 5 4 4 3 6 2 4 2 4 4 6 2 22 26 24 22 6. 4 3 4 6 6 4 27 Tabela 5
Suma punktów ze wszystkich prób u poszczególnych uczniów w danej klasie przedstawiona graficznie wygląda następująco: KLASA IV Wykres 1 30 10 5 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 chłopcy dziewczęta KLASA V Wykres 2 30 10 5 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 chłopcy dziewczęta
KLASA IV Wykres 3 30 10 5 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 chłopcy dziewczęta Porównanie poziomu sprawności fizycznej uczniów w badanych klasach. CHŁOPCY Wykres 5 30 10 5 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 kl. IV kl. V kl. VI
DZIEWCZĘTA Wykres 6 30 10 5 0 1 2 3 4 5 6 kl. IV kl. V kl. VI Z przebiegu linii na powyższych wykresach możemy stwierdzić w jakim stopniu zróżnicowany jest poziom sprawności fizycznej w poszczególnych klasach. Im mniej prosto przebiega określona linia, tym poziom sprawności w danej klasie jest bardziej zróżnicowany. Jak zauważamy na wykresach 5 i 6 u chłopców jak i u dziewcząt najbardziej zróżnicowany poziom sprawności fizycznej występuje w klasie IV. Najmniej zróżnicowany poziom u chłopców zauważamy w klasie VI. Dziewczęta z klas V i VI reprezentują podobny poziom sprawności. Średnia punktów uzyskanych podczas testu w zależności od płci uczniów przedstawia się następująco: - klasa IV Chłopcy 16 poziom dobry Dziewczęta 21 poziom bardzo dobry - klasa V Chłopcy 17 poziom dobry Dziewczęta 23 poziom bardzo dobry - klasa VI Chłopcy 16 poziom dobry Dziewczęta 23 poziom bardzo dobry
Graficzne zestawienie średniej punktów uzyskanych podczas testu w poszczególnych klasach w zależności od płci uczniów. Wykres 7 dziewczęta chłopcy 10 5 0 klasa IV klasav klasavi Jak zauważamy na wyżej zamieszczonym wykresie dziewczęta reprezentują wyższy poziom sprawności fizycznej od chłopców i tak jest we wszystkich badanych klasach Średnia punktów ze wszystkich prób w teście dla poszczególnych klas przedstawia się następująco: Klasa IV 18 poziom dobry Klasa V - 19 poziom dobry Klasa VI - 19 poziom dobry Graficzne zestawienie średniej punktów ze wszystkich prób w teście dla poszczególnych klas. Wykres 8 klasa IV klasa V klasa VI Z powyższych danych wynika, że poziom sprawności fizycznej we wszystkich badanych przeze mnie klasach jest podobny. W każdej klasie jest dobry poziom sprawności fizycznej.
Liczba uczniów w poszczególnych klasach w zależności od poziomu sprawności fizycznej. Poziom sprawności Minimalna Dostateczna Dobra Bardzo dobra Wysoka wybitna Liczba uczniów Klasa IV Klasa V Klasa VI 2 0 0 2 3 6 5 6 3 3 4 5 3 3 2 1 0 0 Dane zawarte w tabeli 4, dotyczące liczby uczniów w poszczególnych klasach w zależności od poziomu sprawności fizycznej przedstawione za pomącą wykresu. kl. IV kl. V kl. VI 6 5 4 3 2 1 0 minimalna dostateczna dobra b. dobra wysoka wybitna
Jak zauważamy najmniej osób we wszystkich klasach posiada sprawność fizyczną na poziomie minimalnym ( 2 osoby w klasie IV), jak również wybitym (1 osoba w klasie IV ).We wszystkich trzech klasach można znaleźć uczniów z wysokim poziomem sprawności fizycznej Najwięcej uczniów posiada bardzo dobrą i dobrą sprawność fizyczną. Bardzo dobrą 3 uczniów w klasie IV, 4 uczniów w klasie V i 5 uczniów w klasie VI, a dobrą 5 uczniów w klasie IV, 6 uczniów w klasie V i 3 uczniów w klasie VI.Z dostatecznym poziomem sprawności fizycznej najwięcej uczniów jest w klasie VI, a najmniej w klasie IV. Autor: mgr Marcin Krzemiński nauczyciel Szkoły Podstawowej nr1 w Gorzycach