ORTOGRAFIA opracowała: mgr Maria Zygadło a) Gra dydaktyczna w związku z pisaniem wyrazów z,,ó wymiennym. Na kartce papieru piszemy wyrazy z,,ó lub,,u, opuszczając w nich te litery na przykład: k. ra st. ł w. z mal.je r. g kr. wka m. r w. łogr. D k.la gł. d szn. r W podobny sposób przygotowujemy drugą kartkę, ale z innymi wyrazami. Brakujące w wyrazach,,ó lub,,u umieszczamy na małych karteczkach. Grająca para dzieci będzie się ubiegała o to, które z nich pierwsze bezbłędnie wypełni luki w wyrazach. b) Gra:,, Pierścień sylabowy. Pierścień może być złożony z 6 do 12 różnych części. Na każdym wycinku są wypisane dwie sylaby. Uczeń układa poszczególne części tak, aby sylaby dwu części utworzyły wyraz. Dziecko potrafi samo skontrolować zadanie, gdyż tylko przy poprawnym ułożeniu pierścień się zamknie. c),, Loteryjka obrazkowo wyrazowa. Każda loteryjka zawiera 16 wyrazów odnoszących się do jednej reguły ortograficznej. Do wykonania loteryjki potrzebne są dwa kartoniki o wymiarach 16 x 10 cm. Każdy kartonik dzielimy na 16 równych prostokątów. Na jednym wypisujemy wyrazy, na drugim rysujemy lub naklejamy odpowiednie obrazki. Kartonik z obrazkami stanowi kartę loteryjki, zaś kartonik z wyrazami rozcinamy i otrzymujemy kartki do przykrywania. Przykładowo, loteryjka dla klasy II zawierająca wyrazy z,,rz po spółgłosce może wyglądać w następujący sposób: Krzewy brzoza drzwi drzewa brzeg trzy grzędy grzyb trzynaście grzebień skrzypce trzydzieści Krzyś krzywa krzesło skrzydło Do takiej planszy dołączamy kartoniki z obrazkami przedstawiającymi te wyrazy. W podobny sposób sporządzamy loteryjkę na,,ó niewymienne, wyrazy z,,h i na inne reguły ortograficzne. d) Gra dydaktyczna:,,uzupełnianka.
Opisana gra obejmuje reguły ortograficzne dotyczące,,ó wymienne i,,ó niewymienne. Do wykonania potrzebny jest karton papieru z napisanymi zdaniami. Wyrazy, w których znajduje się,,ó wycinamy. W czasie gry uczniowie mają wycięte paski z wyrazami nakryć na właściwe miejsce. To jest łódź rybacka. Rybacy popłyną łodzią na... ryb.... jest duża i mocna. Wiatr jej nie...rybacy... rano z połowu. Wyciągną... na brzeg... ją dnem do... połów góry łódź odwrócą wrócą łódź przewróci e) Gra:,,Uzupełnianka. Na dwóch kartkach papieru naklejamy obrazki lub rysujemy po kilka przedmiotów w jednakowej liczbie na każdej kartce. Nazwę każdego przedmiotu podpisujemy pod obrazkami. W każdym z tych wyrazów opuszczamy po jednej lub dwie litery. Litery te piszemy na osobnych prostokącikach. Gra dla dwójki dzieci. Każde otrzymuje kartkę z obrazkami i wyrazami oraz komplet opuszczonych w wyrazach liter. Gra polega na tym, że na dany znak dzieci rozpoczynają układanie brakujących liter do wyrazów. Wygrywa ten, kto pierwszy poprawnie zapełni wszystkie wolne miejsca w wyrazach. f) Gra ortograficzna :,,Fanty. 4-5 uczniów wychodzi na środek i wybiera nazwę dowolnego wyrazu z,,ó niewymiennym, na przykład wiewiórka, wróbel, pióro, skóra, ogórek.,,wyrazy ustawiają się w szeregu, kolejno się przedstawiając. Wymieniony przez kolegę uczeń podchodzi do,,wyrazów i wskazuje na nie, wymienia ich nazwy, podkreślając na koniec formułkę : pisze się przez,,ó niewymienne. Jeżeli zapomni wyraz lub przestawi kolejność wyrazów daje fant i wraca na swoje miejsce. Jeżeli wymieni bezbłędnie, staje się nowym,, wyrazem i wywołuje do zabawy nowego ucznia.
Szereg,, wyrazów wzrasta, ale rośnie liczba fantów, które przy losowaniu stają się źródłem radości i popisów całego zainteresowanego zespołu. Aby otrzymać fant, uczniowie wygłaszają wiersze, śpiewają piosenki, organizują gry ruchowe. Wyrazy z,,ó mogą być zastąpione przez inne na przykład,,h,,,rz po spółgłoskach itp. g) Gra dydaktyczna:,,poszukiwacze słów. Każdy uczeń powinien posiadać własny egzemplarz słownika ortograficznego, kartkę i długopis. Przed rozpoczęciem gry każdy pisze na swojej kartce imię, nazwisko, rok wydania posiadanego słownika. Nauczyciel przygotowuje cztery wyrazy, które głośno, powoli odczytuje dwa razy. Uczniowie zapisują je kolejno jedno po drugim. Następnie wyszukują odczytane przez nauczyciela wyrazy w słowniczku ortograficznym i przy każdym z nich piszą stronicę na której znajdują się one w słowniku. Po wykonaniu zadania oddają kartkę nauczycielowi. Nauczyciel składa kartki w kolejności, w jakiej uczniowie je oddali. Oto przykład wypełnienia kartki na podstawie słownika wydanego w 1990 roku: burza 12 krzew 40 płótno 69 wuj 115 Wyniki gry oceniamy w punktach. Każdy uczeń za samo wykonanie pracy otrzymuje 10 punktów. Do tego dodaje się strefowe punkty dodatnie, na przykład za trzy pierwsze kartki po 3 punkty, za trzy następne po 2 punkty i za pięć dalszych po 1 punkcie. W ten sposób uczniowie oddający kartki w dalszej kolejności nie otrzymują dodatkowych punktów. Następnie w punktacji otrzymuję się punkty ujemne, na przykład za każdy błąd ortograficzny 2 punkty ujemne. Po obliczeniu punktów można umieścić wykaz na gazetce w klasie. Grę można potraktować jako dłużej trwający konkurs. Większe szanse wygrania mają uczniowie, którzy dobrze znają ortografię i kolejność liter w alfabecie. h) Gra dydaktyczna:,,logogryf.
Nauczyciel rozdaje poszczególnym grupom koperty z przygotowanym logogryfem oraz dołączoną do niego instrukcją: Wypełnij logogryf. W zaznaczonej kolumnie, czytając od góry do dołu otrzymamy hasło. Uważaj, abyś nie popełnił (a) błędu. Znaczenie wyrazów: 1. Kwitnie w polu lub w ogrodzie. 2. Służy do pisania. 3. Porusza liśćmi. 4. Rosną w ogrodzie i mają dużo witamin. 5. Pojazd mechaniczny. 6. Może być jadalny lub trujący. 7. Przyrząd do huśtania. 8. Pomaga w budowie wysokich domów. 9. Oblicz wynik: ( 3x8) ( 2x 8)= 10. Lata szybko. 11. Słychać w wieży Mariackiej. 12. Ma czerwone korale. P O W Ó J P I Ó R O W I E T R Z Y K W A R Z Y W A S A M O C H Ó D G R Z Y B H U Ś T A W K A D Ź W I G O S I E M J A S K Ó Ł K A H E J N A Ł J A R Z Ę B I N A Praca przebiega w grupach.w czasie pracy dzieci zgłaszają wątpliwości przez
podniesienie ręki. Czas trwania 12 minut. Kiedy połowa dzieci zgłosi prawidłowe hasło, ogłaszamy zakończenie pracy. i) Gra ortograficzna,,ó i,,rz niewymienne. Każdy uczeń otrzymuje kartkę podzieloną na dwie rubryki ó niewymienne oraz rz niewymienne. W ciągu 10 minut każdy uczeń ma wypisać odpowiednie wyrazy w oznaczonych rubrykach. Wszyscy uczniowie poszukują wyrazów, które wpisują do odpowiednich rubryk.wygrywa ten uczeń, który w określonym czasie wpisze bez błędu największą ilość właściwych wyrazów. j) Gra :,, Wyrazy pokrewne. Gra ma na celu utrwalenie poznanych zasad pisowni z,,ó i,,rz wymiennym. Nauczyciel zapowiada, że za chwilę uczniowie będą samodzielnie uzupełniać tekst z lukami. Przygotowaniem będzie gra dydaktyczna. Nauczyciel dzieli uczniów na pięć grup. Każda z grup otrzymuje karteczkę z jednym wyrazem. Zadaniem uczniów jest w ciągu trzech minut dopisać wyrazy pochodzące z tej samej rodziny. Na sygnał nauczyciela uczniowie przystępują do pracy. Wygrywa grupa, która w ciągu określonego czasu napisała najwięcej wyrazów pokrewnych. Przykładowe wyniki gry: Ogród ogrody ogrodnik- ogrodniczy Drzewo- drewno- drewniany-drwa Harcerz- harcerski- harcerstwo Robót- robota -robotnik-robotniczy Mróz- mrozy- mrozik- zamrozić- przemrożony k) Zagadka pod tytułem,, Z której strony.
Ukryte hasło powstanie z tych liter, które leżą po tej samej stronie co ortogramy, za pomocą których uzupełniamy,, okienka w wyrazach np. borówka : ó-d D ó bor_wka u S O ż rowe_ysta rz Z B ch _amulec h I E u h_śtawka ó W R sz koryta_ rz Ń A t zaga_ki d B F h ku_arka ch A B ó wr_żba u L C ż wstą_ka sz K Z ż wie_ba rz I,,Dzień babci l). Wykreślanka literowa. Skreślając co drugą literę otrzymamy ukryte wyrazy. BKUURRZZA /kurz, burza/ WRJZEURCZABŁA /rzucał, wierzba/ ł) Wierszyki ortograficzne. Sprawiają one dzieciom wiele radości. Bardzo szybko uczą się ich na pamięć i w ten sposób mogą zapamiętać pisownię wielu wyrazów. Można je wykorzystać do wprowadzenia nowego zagadnienia ortograficznego lub do ćwiczeń wdrażających. Tak się o zmienia w ó W lesie kłoda - w skoblu kłódka. Wielka broda - mała bródka.
Dojna krowa - boża krówka. Mądre słowa - miłe słówka. Dobre lody - zimny lód. Słodki miodek - złoty miód. Jadą wozy - dudni wóz. Były kozy - nie ma kóz. Nie do wiary! Czy to czary? Żadnych czarów nie ma tu. Tak się o zmienia w ó. m) Zagadki z sylabami. Na kartce papieru piszemy sylaby, które łączymy strzałkami. Zadaniem dziecka jest odszukanie ukrytego hasła. Należy zacząć od sylaby w kółku. Posuwając się w kierunku wskazanym przez strzałkę, należy wybrać właściwe sylaby i odczytać hasło.,,znużona długą podróżą siądź Różo pod różą. n) Gra ortograficzna :,, Rz po spółgłoskach. Po wyjaśnieniu uczniom zasady pisowni,,rz po spółgłoskach nauczyciel rozdaje każdemu zespołowi karty z następującymi rubrykami: B- b P- p D - d T - t G - g K - k CH -chh J - j Wyznaczamy 15 minut na wyszukanie z pamięci odpowiednich wyrazów i wpisanie ich pod tytułami rubryk. Uczniowie wyszukują wyrazy i wpisują je we właściwe miejsca. Za napisany w rubrykach wyraz zespół otrzymuje 1 punkt. o) Gra,,Loteryjka wyrazowa. Uczniowie otrzymują kartki kartonu o wymiarach 20 x 15 cm podzielone liniami na 12
prostokątów. Nauczyciel odsłania tablicę z napisanymi wyrazami z,,ż na przykład żaba, żółw, żołędzie, żurek, żółty, żyto, zboże, ważka, jeż, róża, żarówka, żelazko ( wśród nich znajdują się też wyrazy z tematu lekcyjnego). Uczniowie wpisują wyrazy do prostokątów. Gra polega na tym, że nauczyciel pokazuje uczniom w dowolnej kolejności poszczególne wyrazy z tematu lekcyjnego napisane mazakiem na kartkach brystolu. Uczniowie odczytują te wyrazy po cichu, a jeżeli mają je wpisane w swoich loteryjkach, malują po śladzie kolorem zielonym. Wygrywają uczniowie, którzy pierwsi odnaleźli wszystkie wyrazy.