Obraz demograficzny Polski Spotkanie w dniu 7 maja 2015 roku
Plan zajęć Urodzenia w Polsce. Trwanie życia w Polsce. Zgony w Polsce. Małżeństwa w Polsce. Rozwody i separacje w Polsce. W prezentacji zostały wykorzystane materiały pochodzące z wydawnictw Głównego Urzędu Statystycznego oraz Eurostatu.
Urodzenia w Polsce W latach 1980-2003 liczba urodzeń w Polsce wykazywała trend spadkowy. Kolejny spadek urodzin nastąpił po roku 2010. Odwrócenie tej tendencji nastąpiło po roku 2003, przez kilka lat następował minimalny wzrost liczby urodzeń, ale w ostatnich roku tj. 2011 zanotowano znowu spadek liczby urodzeń. Analiza dynamiki liczby urodzeń wskazuje na to, że w porównaniu do roku 1980 liczba urodzeń pierwszych charakteryzuje się ciągłym spadkiem i NIGDY nie powróciła do poziomu z roku 1980, nie mówiąc o tej z lat pięćdziesiątych. Spada też liczba rodzin wielodzietnych w Polsce.
Urodzenia w Polsce Źródło: GUS oraz Eurostat. 1983 723,6 tys. 1989 564,4 tys. 2003 351,1 tys. 2007 387,9 tys. 2009 (Eurostat) 417,6 tys. 2010 (Eurostat) 413,3 tys. 2011 (Eurostat) 388,4 tys 2012 386,3 tys. 2013 369,6 tys.
Urodzenia w Polsce 800000 723600 600000 400000 387900 413600 417700 413300 388400 386300 369600 200000 0 1983 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Urodzenia w latach 1946-2011 Źródło: GUS.
Urodzenia Polsce Przeciętna kolejność urodzenia dziecka w miastach to 1,68, a na wsi 1,83. Kolejność urodzenia dziecka jest najwyższa dla kobiet z wykształceniem podstawowym odpowiednio 2,5 - miasto i 2,9 - wieś. Dla porównania dla kobiet z wykształceniem wynosi odpowiednio 1,6 - miasto oraz 1,8 - wieś. Na postawy prokreacyjne ma wpływ poziom wykształcenia. Coraz więcej dzieci przychodzi na świat w rodzinach o wyższym poziomie edukacji. W roku 2012 najwięcej rodziło się w lipcu, wrześniu oraz w kwietniu i styczniu. Najmniej w listopadzie i grudniu. Podobnie jest w innych latach.
Urodzenia w Polsce Na przestrzeni lat zmienił się także wiek środkowy (mediana) dla matek. W roku 2010 wynosił on 28,6 (dla porównania 26,1 w roku 2000). Mediana wieku matek jest także uzależniona od wykształcenia. Wzrasta liczba urodzeń po czterdziestym roku życia. Współcześnie początek kariery rodzinnej rozpoczyna pokolenie z początku lat 80-tych, to tłumaczy wzrost liczby urodzeń w Polsce począwszy od 2003 roku. Wzrasta też średni wiek kobiet w kategorii urodzenie dziecka. W roku 2007 pojawił się wzrost liczby urodzeń kolejności trzeciej w porównaniu do roku poprzedniego.
Urodzenia pozamałżeńskie W Polsce w także nastąpił o 305,4% (w stosunku rok 1980 a rok 2007) wzrost urodzeń pozamałżeńskich. Wskaźnik ten silniej wzrósł w miastach niż na wsi i nadal rośnie. Odsetek urodzeń pozamałżeńskich rok ogółem miasto wieś 1980 4.8 5.2 4.2 1998 11.6 14.3 8.3 2004 17.1 20.2 13 2007 19.5 22.4 15.4 2010 20.6 23.1 17.0 2011 21,2 b.d. b.d. 2012 22,3 24,8 19,0 2013 23,4 25,7 20,2
Urodzenia pozamałżeńskie Odsetek urodzeń pozamałżeńskich jest uzależniony także od województwa. Najwięcej jest ich w województwie zachodniopomorskim (40,1%), a najmniej w małopolskim (11,8%). Miastem o najwyższym wskaźniku urodzeń pozamałżeńskich jest Wałbrzych - 49,2%, a najniższym Rzeszów 13,8%.
W ostatnich dziesięciu latach wzrósł średni wiek matki z 27.3 (rok 2000) do 28.9 (rok 2011). Urodzenia w Polsce
Płodność Współczynnik płodności ogólnej podaje liczbę dzieci żywo urodzonych w danym okresie kalendarzowym w przeliczeniu na 1000 kobiet w wieku zdolności rozrodczej. 1980 1990 1995 2000 2003 2007 2009 2010 2013 ogółem 76 58 43 38 35 40 44 43 40 miasto 66 47 36 32 31 38 42 42 38 wieś 94 80 58 48 42 43 46 46 42
Płodność W latach 1990-2004 obniża się płodność kobiet w wieku 15-19; 20-24 oraz 25-29 lat. Począwszy od roku 2005 współczynnik płodności w tych kategoriach zaczyna rosnąć. Od roku 2000 współczynnik płodności w grupie wiekowej 30-39 lat zaczyna wzrastać. W latach 90-tych najwyższy współczynnik płodności przypadał na wiek 20-24, obecnie jest to wiek 25-29 lat. W zdecydowanej większości dzieci w Polsce rodzą się w szpitalach 99,79%. Przemiany wzorca płodności są zależne od miejsca zamieszkania.
Źródło: GUS. Płodność
Współczynnik dzietności Współczynnik dzietności to liczba dzieci przypadająca na jedną kobietę w wieku rozrodczym (15-49 lat). Zastępowalność pokoleń gwarantuje współczynnik dzietności na poziomie 2,1-2,15, w Polsce od kilkunastu lat ten współczynnik jest niższy. W roku 2011 współczynnik ten wynosił 1,3. Najniższy współczynnik dzietności zanotowano w roku 2003-1,22. W roku 2010 najwyższy wskaźnik dzietności był w województwie pomorskim 1.52, a najniższy w województwie opolskim 1.14/
Współczynnik dzietności 2,15 Źródło: GUS.
Współczynnik dzietności Ogółem Miasto Wieś 1980 2.28 1.93 2.91 1990 1.99 1.72 2.58 2000 1.37 1.2 1.65 2009 1.4 1.33 1.50 2010 1.38 1.31 1.49 2011 (Eurostat) 1,3 b.d. b.d. 2012 1,3 1,2 1,4 2013 1,256 1,176 1,370
Współczynnik dzietności
Współczynnik dzietności - 2013 Źródło: GUS.
Trwanie życia W ostatnich dwudziestu latach przeciętna długość trwania życia w Polsce zmieniła się, ale ciągle występują różnice między Polską a krajami wysokorozwiniętymi. Różnice są większe w przypadku mężczyzn niż w przypadku kobiet. Do światowych liderów w długości życia należą między innymi Islandia, Japonia, Finlandia itp. Polki do kobiet z tych krajów dzieli dystans około 3-4 lat, a Polaków 7-8 lat.
Źródło: GUS. Trwanie życia
Trwanie życia - 2013
Trwanie życia - 2013
Trwanie życia
Oczekiwane trwanie życie dla osób urodzonych w latach 2000-2011 w Polsce Źródło: Eurostat
Zgony w Polsce Liczba zgonów w Polsce ulega ciągłym wahaniom, ale od rok 1990 notuje się tendencję spadkową w Polsce w tym zakresie. Lecz to może się zmienić. Największy spadek umieralności nastąpił wśród niemowląt, ale i w pozostałych kategoriach wiekowych zmiany są pozytywne. W roku 2000 wskaźnik umieralności niemowląt wynosił 8.1, a w roku 2011 4.7.
Zgony w Polsce Rok Liczba zgonów 1980 353 164 1990 390 343 2000 368 028 2005 368 285 2009 384 940 2010 374 878 2011 375501 2012 384 800 2013 387 300
Liczba zgonów w Polsce 400000 353164 390343 368028 368285 384940 374878 375501 384800 387300 300000 200000 100000 0 1980 1990 2000 2005 2009 2010 2011 2012 2013
12 Współczynnik zgonów na 1000 mieszkańców 11 10 9 8 7 6 5 1947 1949 1951 1953 1955 1957 1959 1961 1963 1965 1967 1969 1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013
600 000 Różnica między liczbą urodzeń a zgonów w Polsce w latach 1946-2013 535 000 470 000 405 000 340 000 275 000 210 000 145 000 80 000 15 000-50 000 1947 1950 1953 1956 1959 1962 1965 1968 1971 1974 1977 1980 1983 1986 1989 1992 1995 1998 2001 2004 2007 2010 2013
Zgony niemowląt w Europie rok 2011 Polska 2011 wskaźnik 4.7
Zgony niemowląt w Polsce Źródło: GUS.
Zgony w Polsce W roku 2010 najwięcej osób zmarło w grudniu, styczniu oraz październiku, najmniej w sierpniu. Najczęstszymi przyczynami zgonów w Polsce są: choroby układu krążenia, nowotwory oraz przyczyny zewnętrzne. W latach 1990-2007 nastąpił spadek zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia oraz przyczynami zewnętrznymi. Niestety w latach tych wzrósł udział zgonów spowodowany chorobami nowotworowymi. W ciągu 10 lat wzrósł o ponad 4 punkty procentowe, obecnie to ponad 25%.
Zgony w Polsce
Zgony w Polsce
Zgony w Polsce W grupie chorób układu krążenia najczęstszymi przyczynami zgonów są: choroba niedokrwienna serca, choroby naczyń mózgowych oraz miażdżyca. Najczęstszymi nowotworami powodującymi zgon są: nowotwory złośliwe oskrzeli i płuc, jelita grubego oraz nowotwór złośliwy żołądka. Wśród przyczyn zewnętrznych najczęstszymi przyczynami zgonów są wypadki komunikacyjne oraz zamierzone samouszkodzenia. Polska jest krajem krajem, w którym nadal utrzymuje się nieco wyższy wskaźnik umieralności mieszkańców na wsi niż w miastach. W Polsce występuje zjawisko wysokiej nadumieralności mężczyzn.
Źródło: GUS. Zgony w Polsce
Zgony w Polsce Umieralność niemowląt w ostatnich dwudziestu latach zmniejszyła się, ale ciągle w Polsce jest ona stosunkowo wysoka w porównaniu do państw wysokorozwiniętych. Śmiertelność niemowląt jest uzależniona wagi urodzeniowej, kolejności urodzenia dziecka. Nadumieralność mężczyzn jest uzależniona od kategorii wiekowej. Dokładne dane przedstawia tabela na następnym slajdzie.
Zgony w Polsce
Zgony w Polsce
Samobójstwa w Polsce mężczyźni kobiety 15% 85% http://www.statystyka.policja.pl Samobójstwa w Polsce w roku 2014
Samobójstwa w Polsce w roku 2014 W 2014 roku odnotowano 10207 zamachów samobójczych, z których 6165 zakończyło się zgonem. Do zamachów samobójczych najczęściej dochodziło w mieszkaniu 4567 oraz w pomieszczeniach zabudowań gospodarczych 1442. Następne w kolejności miejsce to piwnice i strychy - 969, a także obszar parku i lasu - 823. Sposób dokonania zamachu: trucie gazem 67; zażycie trucizny 52; zażycie środków nasennych 474; uszkodzenie układu krwionośnego 370; inne samookaleczenie 652; rzucenie się z wysokości 856; utopienie się 113; powieszenie się 6582; rzucenie się pod pojazd 184; zastrzelenie się 86; inny sposób 771. Ustalone przyczyny zamachów (źródłem jednego zamachu może być więcej niż jedna przyczyna): 1101 - choroba psychiczna; 1358- nieporozumienia rodzinne; 600 - przewlekła choroba; 814 - zawód miłosny; 554 - warunki ekonomiczne; 171- nagła utrata źródeł utrzymania; 200 - śmierć bliskiej osoby; 41 - problemy szkolne; 21- trwałe kalectwo; 10 - niepożądana ciąża; 57 popełnienie przestępstwa, wykroczenia. Nie zawsze można ustalić przyczynę zamachu - tak było w 4097 zdarzeniach. Źródło: http://www.statystyka.policja.pl
Samobójstwa w Polsce w roku 2014 Panna/kawaler 3451 Zamężna/żonaty 3740 Konkubinat Wdowa/wdowiec 422 470 Rozwiedzeni 766 Separacja 50 Brak danych 1308 0 1000 2000 3000 4000 Źródło: http://www.statystyka.policja.pl
Samobójstwa w Polsce w roku Źródło: http://www.statystyka.policja.pl 2014 Współczynniki samobójstw w kilkunastu krajach europejskich o najwyższych współczynnikach. Ogółem Mężczyźni Kobiety Współczynnik na 100 tys. ludności Współczynnik na 100 tys. ludności Współczynnik na 100 tys. ludności Białoruś 2003 35,1 63,3 10,3 Litwa 2007 30,4 53,9 9,8 Rosja 2006 30,1 53,9 9,5 Węgry 2006 24,7 40,1 10,7 Ukraina 2005 22,8 40,9 7,0 Słowenia 2007 21,5 33,7 9,7 Łotwa 2007 19,9 34,1 7,7 Serbia 2006 19,5 28,4 11,1 Finlandia 2007 18,8 28,9 9,0 Estonia 2008 18,1 30,6 7,3 Szwajcaria 2007 18,0 24,8 11,4 Francja 2006 17,0 25,5 9,0 Polska 2009 16,9 30,0 4,8 Źródło: dr W.A. Brodniak, ZOOZ, Instytut Psychiatrii i Neurologii
Źródło: Eurostat Dane za rok 2010
Małżeństwa w Polsce Początek XXI wieku przyniósł w Polsce spadek liczby zawieranych małżeństw. Obecnie tj. w ostatnich latach notuje się wzrost liczby zawieranych małżeństw, jest to wynikiem wyżu demograficznego z przełomu lat 70-tych i 80-tych. W Polsce większość małżeństw stanowią związki wyznaniowe, w roku 2010 wskaźnik ten wynosił 68% (w roku 2007-69.4%), w szczególności na terenach wiejskich stanowią ¾ małżeństw. Wśród zawieranych związków ok. 85% stanowią małżeństwa pierwsze, tj. panien z kawalerami. Od wielu lat następuje systematyczny spadek częstości zawierania małżeństw przez osoby poniżej 20 roku życia. Wzrasta odsetek związków partnerskich, ale i tak nie jest to tak popularna forma związków jak w krajach rozwiniętych.
Małżeństwa w Polsce Liczba małżeństw na 1000 mieszkańców rok ogółem miasto wieś 1989 6.7 6.8 6.7 1998 5.4 5.3 5.7 2002 5.0 4.9 5.2 2007 7.7 7.5 8.1 2009 6,6 6,6 6,6 2010 6 5,9 6 2011 5,4 5,2 5,2 2012 5,3 5,1 5,6 2013 4,7 4,5 4,9
Źródło: Eurostat Dane za rok 2011 i 2012
Źródło: Eurostat Małżeństwa w Polsce
Małżeństwa w Polsce W Polsce obserwuje się tendencję do późniejszego zawierania małżeństw. W roku 1989 zarówno mężczyźni, jak i kobiety w miastach zawierały małżeństwa najczęściej w wieku 20-24 lata, w roku 2010 był to już przedział czasowy 25-29 lat. Zmieniła się także struktura wykształcenia nowożeńców, w roku 2009 kobiety z wykształceniem średnim i wyższym stanowiły łącznie 79%, natomiast u mężczyzn ten wskaźnik wynosił 68%. W roku 1989 zarówno mężczyźni, jak i kobiety na wsiach zawierały małżeństwa najczęściej w wieku 20-24 lata, w roku 2007 był przedział wiekowy 25-29 lat dla mężczyzn. Dla kobiet na wsiach pozostał to przedział wiekowy 20-24 lata.
Małżeństwa w Polsce Średni wiek zawierania małżeństwa dla kobiet i mężczyzn wzrósł w ostatnim dwudziestoleciu. Kobiety: 22.8 (1989) 24.62 (2005) ok. 26 (2010) Mężczyźni 25.14 (1989) 27.01 (2005) ok. 28 (2010) Wiek środkowy zawierania małżeństwa dla kobiet i mężczyzn wzrósł w ostatnim dwudziestoleciu. Kobiety: 26, 8 (2013) Mężczyźni 28,9 (2013)
Małżeństwa w Polsce Cechą charakterystyczną dla zawieranych w Polsce małżeństw jest zbliżony wiek małżonków oraz ich jednorodność pod względem posiadanego wykształcenia. W Polsce są widoczne wyraźne zmiany w zachowaniach demograficznych mieszkańców Polski, którzy najpierw planują swoją przyszłość, inwestują w edukację, w pracę, a następnie w rodzinę. Dla przemiany społeczno-ekonomicznej charakterystyczny jest wzrost skłonności do pozostawania w stanie panieńskim lub kawalerskim. Na początku transformacji Polska była krajem o wysokim poziomie zawierania małżeństw.
Małżeństwa w Polsce odsetek kobiet w wieku do 50 lat, które mają za sobą fakt pierwszego małżeństwa Polska 1989 90% Polska 2002 57% Bułgaria 1989 90% Polska 2005 60% Norwegia 1989 52% Islandia 1989 47%
Małżeństwa binacjonalne w Polsce W roku 2010 małżeństwa mieszane stanowiły około 1.7% zawartych małżeństw. Polki zazwyczaj wychodzą za mąż za obywateli krajów Europy Zachodniej, w szczególności za obywateli Wielkiej Brytanii, Niemiec, Francji i Irlandii. Polacy żenią się zazwyczaj z obywatelkami państw byłego ZSRR, zwłaszcza obywatelkami Ukrainy i Białorusi.
Małżeństwa w Polsce Źródło: Główny Urząd Statystyczny
Separacje w Polsce Separację ustanowiono w roku 1999 roku, miała być alternatywą dla rozwodu. Jednak nie wpłynęło to na liczbę orzekanych rozwodów. Źródło: Główny Urząd Statystyczny
Rozwody w Polsce Początek transformacji ustrojowej charakteryzował się dynamicznym spadkiem liczby rozwodów. Od kilku lat utrzymuje się w Polsce na wysokim poziomie liczba rozwodów. Większość rozwodów orzekanych jest w miastach. W miastach orzeka się dwukrotnie więcej rozwodów niż na wsi. Rok 2006 był rekordowym w Polsce pod względem orzeczonych rozwodów - 71,9 tys. Dynamika rozwodów wpływa na obraz rodzin w Polsce, przybywa rodzin z jednym rodzicem, ale jest to także związane ze wzrostem urodzeń pozamałżeńskich.
Rozwody w Polsce Rok Liczba rozwodów Rok Liczba rozwodów 1980 39 833 2009 65 345 1990 42 436 2010 61 300 2000 42 770 2012 64 432 2005 67 578 2013 66 132
Rozwody w Polsce
Źródło: Eurostat Dane za rok 2011 i 2012
Rozwody w Polsce W roku 2013 w 73,7 % przypadków orzeczono rozwód bez podania winy żadnej ze stron. Najczęstsze przyczyny rozwodów: niezgodność charakterów, zdrada, trwały związek uczuciowy z inną osobą oraz nadużywanie alkoholu. W 2013 roku 42% rozwodzących się par stanowiły małżeństwa bezdzietne, a 37% posiadające jedno dziecko. Najczęściej opiekę nad dziećmi sąd przyznaje matce.
Rozwody w Polsce Trudne jest określenie przyczyn rozpadu małżeństw, jednym z nich może być polityka państwa preferująca rodziny niepełne w systemie świadczeń rodzinnych. W 2 / 3 przypadków powództwo o rozwód wnosiła kobieta. Coraz częściej przyczyną rozpadu małżeństwa są nieporozumienia na tle finansowym. Badanie ankietowe wskazują na pewne różnice między kobietami a mężczyznami jeśli chodzi o przyczyny rozpadu rodziny. Nie można zapominać o przyczynach ekonomicznych rozpadu małżeństw. W ostatnich latach coraz silniejszym czynnikiem wpływającym na rozpad małżeństw jest emigracja za granicę.
Rozwody w Polsce rok 1989 liczba zawartych małżeństw = liczba orzekanych rozwodów + 22.6 tys przewaga nowozawartych małżeństw rok 2004 liczba zawartych małżeństw = liczba orzekanych rozwodów - 27.3 tys przewaga rozwodów
Rozwody w Polsce kobiety mężczyźni alkoholizm męża zdrada związek uczuciowy z inną osobą brak zainteresowania rodziną brak porozumienia w sprawach życia codziennego trwały związek z inną osobą, udział osób trzecich niemożność porozumienia się w sprawach życia codziennego znęcanie nad rodziną
Do zobaczenia