Syntetyczna ocena wyników płodności kohortowej według wykształcenia kohorty urodzeniowe

Transkrypt

1 Syntetyczna ocena wyników płodności kohortowej według wykształcenia kohorty urodzeniowe E.Frątczak A.Ptak-Chmielewska M.Pęczkowski I.Sikorska Zakład Analizy Historii Zdarzeń i Analiz Wielopoziomowych Instytut Statystyki i Demografii SGH Prezentacja A. Ptak-Chmielewska

2 Wprowadzenie Wielokrotnie dokumentowany jest efekt opóźniającego wpływu pozostawania w procesie edukacji na urodzenie dziecka przez kobietę. Edukacja wpływa zarówno na liczbę urodzeń, jak i na rozkład w czasie urodzeń (proces odkładania urodzeń w czasie). Niezależnie od teorii, zachowania kobiet są głównie weryfikowane na podstawie danych przekrojowych. Analizy oparte na danych kohortowych należą do rzadkości. Płodność kohortowa według wykształcenia mierzona jest za pomocą kohortowego współczynnika dzietności. Dla kohort urodzonych w latach (65) można mówić o zakończonym procesie reprodukcji, ponieważ są to kobiety w wieku 40 lat lub prawie 40 lat. Da kohort młodszych procesu nie można uznać za zakończony.

3 Kohortowy współczynnik dzietności dla kohort urodzeniowych według poziomu wykształcenia

4 Dla wszystkich kohort urodzeniowych współczynnik dzietności jest znacząco wyższy dla kobiet z wykształceniem podstawowym niż dla kobiet z wykształceniem wyższym. Wraz ze wzrostem wykształcenia o kolejny poziom współczynnik dzietności spada średnio o ok. 0,4 dziecka. Na kobietę z wykształceniem podstawowym przypadało średnio 2,8 dziecka, natomiast na kobietę z wykształceniem wyższym przypadało średnio tylko 1,6 1,7 dziecka. Zakładając poziom współczynnika dzietności 2,1 jako poziom gwarantujący prostą zastępowalność pokoleń, kryterium to jest spełnione tylko w przypadku kobiet z wykształceniem poniżej średniego, czyli kobiet z wykształceniem podstawowym lub zasadniczym zawodowym. Na przestrzeni lat nie widać, aby zachowania kobiet z różnym poziomem wykształcenia zbliżały się do siebie. Luka pomiędzy tymi grupami kobiet utrzymuje się na stałym poziomie. Kobiety z wykształceniem wyższym mają średnio o ponad 1,2 dziecka mniej niż kobiety z wykształceniem podstawowym, co faktycznie można tłumaczyć mniejszym kosztem alternatywnym posiadania dziecka.

5 Rozkład kobiet według liczby urodzonych dzieci w wybranych 5-letnich kohortach urodzeniowych

6 Wyniki nie potwierdziły powszechnej opinii, iż dłuższe pozostawanie w procesie edukacji wpływa na spadek płodności kobiet. Podział na kolejne 5-letnie kohorty urodzeniowe odzwierciedla postępujące zmiany w preferowanej i posiadanej liczbie potomstwa. Porównując zachowanie kobiet urodzonych w latach z zachowaniem kobiet urodzonych 10 lat później, można stwierdzić, że różnice nie są znaczące. Wśród kobiet urodzonych w latach posiadających wykształcenie podstawowe nieznacznie więcej jest kobiet, które urodziły 3 i więcej dzieci. W przypadku kobiet urodzonych w latach widać efekt niezakończonego jeszcze procesu prokreacji oraz odkładania urodzeń przez kobiety z wyższym wykształceniem. Kobiety z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym już posiadały dzieci, zaledwie 15% z nich jeszcze nie miało żadnego dziecka (dla porównania wśród kobiet, które zakończyły prokreację, odsetek ten wynosił ok. 7 8%), natomiast kobiety z wykształceniem wyższym nie posiadały dziecka w prawie 43% przypadków (dla porównania odsetek ten wśród kobiet, które zakończyły proces prokreacji, wynosił poniżej 15%).

7 Proces pierwszych urodzeń

8 Proces pierwszych urodzeń Kohortowy współczynnik dzietności dla pierwszych urodzeń nie wskazuje na znaczący spadek urodzeń pierwszych przypadających na kobietę. Wartość współczynnika różni się w zależności od poziomu wykształcenia. Najniższa wartość tego współczynnika jest obserwowana dla kobiet z wyższym wykształceniem. Dla wszystkich kohort urodzeniowych poziom tego współczynnika jest najniższy dla kobiet z wykształceniem wyższym, a różnice pomiędzy kobietami z pozostałymi poziomami wykształcenia nie są znaczne. Tylko dla kobiet z wyższym wykształceniem współczynnik ten utrzymuje się na poziomie poniżej 0,9 (z wyjątkiem kobiet urodzonych w 1961 r.). Dla pozostałych kobiet współczynnik dzietności dla pierwszych urodzeń osiąga wartość powyżej 0,9.

9 Proces pierwszych urodzeń średni wiek kobiety przy urodzeniu dziecka

10 Typową statystyką charakteryzującą proces urodzeń jest średni wiek przy urodzeniu dziecka. Znaczne przesunięcia w średnim wieku wskazują na postępujący proces odkładania urodzeń w czasie. Uwzględniając tylko kobiety urodzone w latach , czyli kobiety, które ukończyły proces prokreacji (lub są w jego końcowej fazie), średni wiek przy urodzeniu pierwszego dziecka nie wskazuje na proces odkładania w czasie pierwszych urodzeń. Miary przekrojowe będące odzwierciedleniem i przybliżeniem faktycznych procesów kohortowych (zrealizowanych) wskazują na proces odkładania w czasie, zwłaszcza pierwszych urodzeń. Efekt ten jednak nie jest widoczny dla miar kohortowych. Średni wiek przy urodzeniu pierwszego dziecka wynosi lat dla kobiet z wyższym wykształceniem, lata dla kobiet z wykształceniem podstawowym i zawodowym, natomiast ok. 24 lat dla kobiet z wykształceniem średnim. Interpretacja tej miary dla kobiet urodzonych po 1963 r. będzie możliwa dopiero po zakończeniu przez te kobiety procesu prokreacji. Wartości prezentowane dla tych kohort są zaniżone, ponieważ zrealizowane zostały tylko wcześniejsze urodzenia pierwsze, natomiast urodzenia w późniejszym wieku jeszcze nie miały możliwości realizacji, nie były jeszcze widoczne na moment badania.

11 Proces drugich urodzeń

12 Proces drugich urodzeń Dla drugich urodzeń różnice między kobietami z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym zmniejszają się jeszcze bardziej, natomiast różnicuje się zachowanie kobiet z wykształceniem średnim. Poziom kohortowego współczynnika dzietności dla urodzeń drugich dla kobiet z wykształceniem wyższym jest najniższy i oscyluje wokół poziomu 0,6. Dla kobiet z wykształceniem średnim poziom tego współczynnika wynosi niewiele ponad 0,7 z nieznacznym wzrostem dla kohort Z niewielkimi wahnięciami poziom współczynnika dzietności dla drugich urodzeń utrzymuje się powyżej 0,8 dla kobiet z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym

13 Proces drugich urodzeń średni wiek kobiety przy urodzeniu dziecka

14 Najwyższy średni wiek przy urodzeniu drugiego dziecka charakteryzuje kobiety z wykształceniem wyższym. Średni wiek dla tej grupy kobiet wynosi prawie 30 lat. Dla kobiet z wykształceniemśrednim wiek ten jest niższy o ok. 2 lata. Najmniejsze różnice w średnim wieku występują między kobietami z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym. Średni wiek przy urodzeniu drugiego dziecka wynosi ok. 25 lat. Różnice pomiędzy średnim wiekiem dla kobiet z wykształceniem wyższym i podstawowym wynoszą do 5 lat i utrzymują się na podobnym poziomie dla wszystkich kohort urodzeniowych. Podobnie jak w przypadku pierwszych urodzeń, dla procesu drugich urodzeń widać wyraźne różnice w zachowaniu kobiet z różnym poziomem wykształcenia. W odróżnieniu jednak od zachowań kobiet w przypadku pierwszych urodzeń, dla drugich urodzeń pogłębiają się różnice w zachowaniu kobiet z wykształceniem średnim. O ile dla pierwszych urodzeń zachowanie tych kobiet było zbliżone do grupy kobiet z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym, o tyle dla drugich urodzeń jest to model pośredni między grupą kobiet z wykształceniem podstawowym i zawodowym a grupą kobiet z wykształceniem wyższym.

15 Proces trzecich urodzeń

16 Proces trzecich urodzeń Kohortowy współczynnik dzietności dla trzecich urodzeń tylko dla kobiet z wykształceniem podstawowym osiąga wartość 0,5. Co druga kobieta w tej grupie ma trzecie dziecko lub więcej dzieci. Na kobiety z wykształceniem zasadniczym zawodowym przypada 0,4 trzecich urodzeń, natomiast na kobiety z wykształceniem średnim 0,2 0,3 dziecka. Najniższy poziom współczynnika dla trzecich urodzeń obserwowany jest dla kobiet z wykształceniem wyższym i wynosi zaledwie ok. 0,15. Tylko co 8 10 kobieta z wykształceniem wyższym ma trójkę lub więcej dzieci.

17 Proces trzecich urodzeń średni wiek kobiety przy urodzeniu dziecka

18 Średnia wieku kobiety przy urodzeniu trzeciego dziecka osiąga wartość ok. 33 lat dla kobiet z wykształceniem wyższym, a dla kobiet z wykształceniem podstawowym. Na trzecie dziecko kobiety z wykształceniem wyższym decydują się trzykrotnie rzadziej niż kobiety z wykształceniem podstawowym. Kobiety z wykształceniem podstawowym decydują się na trzecie dziecko wcześniej niż kobiety z wykształceniem wyższym.

19 Wnioski Dla urodzeń wszystkich kolejności obserwuje się podobne tendencje i różnice. Im wyższy poziom wykształcenia, tym niższy współczynnik dzietności. Im niższy poziom wykształcenia, tym wcześniej kobiety decydują się na posiadanie pierwszego i kolejnego dziecka. Można jednak zaobserwować pewne zaburzenia w obserwowanych ogólnie tendencjach. Zachowanie kobiet dla drugich urodzeń jest zbliżone dla kobiet z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym, natomiast intensywność pierwszych urodzeń jest zbliżona dla wszystkich trzech poziomów wykształcenia: podstawowego, zasadniczego zawodowego i średniego. Wyjątek stanowią kobiety z wykształceniem wyższym. Analizy kohortowe stanowią rzetelne źródło wiedzy o faktycznej zrealizowanej płodności kobiet. Dużą przewagą tego typu analiz nad analizami typu przekrojowego jest posiadanie wiedzy na temat procesu płodności faktycznie zrealizowanej przez kobietę, czyli informacji o czasie wystąpienia zdarzeń i ich intensywności, podczas gdy w analizach przekrojowych te informacje muszą być oszacowane zawsze będzie to pewnym przybliżeniem, bez pełnej wiedzy o stanie faktycznym.