Polska wieś w kontekście przemian rynku pracy. dr Anna Wawrzonek Wydział Studiów Edukacyjnych Uniwersytet im. Adama Mickiewicza W Poznaniu

Transkrypt

1 Polska wieś w kontekście przemian rynku pracy dr Anna Wawrzonek Wydział Studiów Edukacyjnych Uniwersytet im. Adama Mickiewicza W Poznaniu

2 Polska wieś 2009 obszary wiejskie zajmują ponad 93% powierzchni kraju (291 tys. km²), 14,9 mln mieszkańców, tj. 39,0% ludności Polski, w porównaniu z 2003 r., na obszarach wiejskich przybyło 212 tys. mieszkańców.

3 Podział terytorialny kraju na obszary miejskie i wiejskie według TERYT w 2009 r. (Obszary wiejskie w Polsce, 2011)

4 Wyobrażenia polskiej wsi (3 kierunki) Wieś sielska anielska Wieś podupadająca typu zapadła dziura marginalizacja i wykluczenie społeczne, defaworyzacja Nowoczesna, przedsiębiorcza, rozwojowa dynamicznie rozwijające się obszary wiejskie

5 Sektory gospodarki 1. Sektor pierwszy: rolnictwo, leśnictwo, rybołówstwo 2. Sektor drugi: przemysł i budownictwo 3. Sektor trzeci: usługi

6 Polska wieś - realia niekorzystna struktura agrarna i społeczna duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych powierzchnia niemal co drugiego z gospodarstw to mniej niż 2 ha gospodarstwa o powierzchni powyżej 30 ha - 2,4%. przeludnienie agrarne szara strefa koncentracja bezrobocia ukrytego wśród ludności chłopskiej koncentracja bezrobocia jawnego wśród ludności niechłopskiej niska efektywność w porównaniu do gospodarstw zachodnioeuropejskich niski poziom wykształcenia ludności wiejskiej, który jest poważną barierą dla rozwoju pozarolniczej działalności gospodarczej utrudniony dostęp do instytucji doradczych

7 Aktywność ekonomiczna mieszkańców wsi spośród 12 mln ludności w wieku 15 lat i więcej zamieszkującej na wsi w 2009 r. prawie 6,6 mln osób (55,2%) było aktywnych zawodowo (mężczyźni - 64,4%, kobiety - 46,4%). wskaźnik zatrudnienia wyniósł 50,8% dla ludności wiejskiej ogółem (mężczyźni - 59,8% a kobiety - 42,2%). wskaźnik ten w porównaniu z 2003 r. wzrósł o 4,9 % (M - o 6,7 % i K - o 3,3 %) najwyższym wskaźnikiem zatrudnienia charakteryzowało się województwo mazowieckie (53,9%), pomorskie (48,5%), najniższym zaś zachodniopomorskie (42,4%).

8 Wieś a rynek pracy Spośród osób pracujących, w pełnym wymiarze czasu w 2009 r. pracowało 89,9% (wzrost z 82,2% w 2003 r.), pracę w niepełnym wymiarze czasu prawie dwukrotnie częściej podejmowały kobiety (13,1% liczby kobiet pracujących ogółem wobec 7,0% mężczyzn), odnotowuje się różnice w aktywności ekonomicznej ludności związanej z gospodarstwem rolnym a ludnością bezrolną, współczynnik aktywności zawodowej ludności związanej z gospodarstwem rolnym wyniósł 66,1%, a dla ludności niezwiązanej z gospodarstwem rolnym 47,3%, natomiast stopa bezrobocia odpowiednio 4,5% i 11,4%!!!! spadek bezrobocia wśród osób niezwiązanych z gospodarstwem rolnym z 28,4% w 2003 r. do 11,4% w 2009 r.

9 Wskaźnik zatrudnienia na obszarach wiejskich według województw w 2009 r. (Obszary wiejskie w Polsce, 2011)

10 Wieś a rynek pracy najwyższy współczynnik aktywności zawodowej na obszarach wiejskich odnotowano w grupach wiekowych lat (93,1%), lata (92,3%) oraz lat (91,0%), na nieco niższym poziomie utrzymywał się on w przedziałach lata (83,8%), lat (80,6%), dla grupy wiekowej wchodzącej na rynek pracy (20-24 lata) współczynnik aktywności zawodowej wyniósł 64,2%, znacznie mniejszy odsetek ludności aktywnej zawodowo obserwuje się w przedziale wiekowym lat (45,5%), spośród ludności w wieku lata na obszarach wiejskich aktywnych zawodowo było 20,3% osób, natomiast w grupie powyżej 65 lat 6,4%. w każdym przedziale wiekowym wskaźnik zatrudnienia wśród ludności związanej z rolnictwem był wyższy niż wśród ludności bezrolnej. Najmniejsze różnice wystąpiły w przedziale wiekowym lata (9,0 %.).

11 Stopa bezrobocia na obszarach wiejskich (I kwartał 2010) ,8% (GUS) ,0% (GUS), województwo pomorskie 8% ,4% (BEAL), województwo pomorskie 13% zdecydowanie najwyższa stopa bezrobocia na obszarach wiejskich dotyczyła ludności w wieku lata (20,1%), najwyższa stopa bezrobocia wśród ludności związanej z rolnictwem wynosiła 17,0% (20-24 lata), bezrobocie wśród ludności powyżej 30. roku życia było notowane na bardzo niskim poziomie (maksymalnie 3,3% w przedziale lata), brak danych opisujących wielkość bezrobocia nierejestrowanego na obszarach wiejskich (dane szacunkowe wskazują nawet do 1,5 mln bezrobotnych)[duczkowska-małysz, 2009].

12 Stopa bezrobocia na obszarach wiejskich według województw w 2009 r. (Obszary wiejskie w Polsce, 2011)

13 Spadek zatrudnienia w rolnictwie w wybranych krajach UE -55% -48,10% -41,10% -42,50% -38,20% -31,60% -34,80% -11% Polska Portugalia Węgry Łotwa Rumunia Słowacja Bułgaria Estonia -60% -50% -40% -30% -20% -10% 0%

14 Działalność pozarolnicza w 2009 r. w kraju do rejestru REGON było wpisanych 3,7 mln podmiotów gospodarki narodowej, z czego 25,0% (tj. 935,3 tys.) zarejestrowało działalność gospodarczą na obszarach wiejskich, wskaźnik przedsiębiorczości na obszarach wiejskich był prawie dwukrotnie niższy niż w miastach (63 na wsi, 121 w miastach), w przeliczeniu na 1000 mieszkańców najwięcej podmiotów przypadało w województwach zachodniopomorskim (85), pomorskim i śląskim (po 74), natomiast najmniej w województwach lubelskim i podlaskim (po 47) oraz podkarpackim (49).

15 Polska wieś przemiany wkład rolnictwa w polską gospodarkę jest nieproporcjonalny do nakładów, efekty pracy 15,3% wszystkich Polaków pracujących w rolnictwie przynoszą jedynie około 4-5% PKB, rolnictwo kurczy się wolniej niż u sąsiadów z Europy Środkowo-Wschodniej, Polska generuje aż 20% ogólnego zatrudnienia w rolnictwie w UE, od 2000 roku liczba małych gospodarstw w Polsce spada (2000 r.- 49,8%, 2008 r. -46,2%).

16 Gospodarstwa rolne w Polsce według wielkości (%) Rok ha 10-30ha 2-10ha 0-2ha Rok ,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00%

17 Kierunki zmian Liczba gospodarstw średnio- i dużopowierzchniowych powoli rośnie, uprawa roli staje się coraz bardziej profesjonalna, zwiększa się m.in. poziom inwestycji podejmowanych przez rolników (w 2008 roku projekty budowlane oraz wydatki na rolnicze maszyny i narzędzia były ponad dwukrotnie większe niż w 2000 roku), polscy rolnicy zaczęli podążać w ślad za kolegami z Francji, Włoch czy Hiszpanii, zwiększa się poziom wykształcenia mieszkańców wsi, rozwój agroturystyki i gospodarstw ekologicznych, coraz bardziej powszechne staje się zjawisko wielozawodowści.

18 Kierunki zmian wzmożony poziom inwestycji zaprocentował w postaci wyższych dochodów, wg Eurostatu w 2009 roku do kieszeni polskiego rolnika trafiało o 107,3% więcej niż w 2000 roku, dochody rolników dogoniły polską średnią krajową, według GUS, w 2008 roku statystyczny Polak pracujący w sektorze rolniczym zarabiał 2 920,55 PLN brutto miesięcznie (przeciętne wynagrodzenie w całym kraju 2 942,17 PLN brutto).

19 Kierunki zmian istnieje możliwość renesansu zawodu rolnika (nowy wizerunek rolnika) Jeśli płace polskich rolników zrównają się z kwotami, które trafiają do kieszeni farmerów we Francji, Irlandii czy Danii, agrobiznes może zainteresować osoby, które wybiorą tę ścieżkę zawodową świadomie!!!

20 Działania wspierające rozwój obszarów wiejskich umożliwienie korzystania z e-lerningu, uruchomienie na większą skalę programów edukacji ustawicznej, rozwój infrastruktury wsparcia dla osób chcących uruchomić własną działalność, stworzenie regionalnych ośrodków wsparcia, nastawionych szczególnie na pomoc prowadzącym przedsięwzięcia na obszarach wiejskich, rozwój doradztwa biznesowego (mającego na celu zwiększenie efektywności działania przedsiębiorstw), efektywne pozyskiwanie i wykorzystywanie funduszy unijnych,

21 Działania wspierające rozwój obszarów wiejskich wspieranie inicjatyw i organizacji obywatelskich działających na rzecz rozwoju gospodarczego (klastery gospodarcze, funkcjonujące jako stowarzyszenia, spółdzielnie lub grupy producenckie), rozwój partnerstwa lokalnego - powstawanie grup partnerskich, których celem jest tworzenie lokalnych przedsięwzięć o charakterze gospodarczym.

22 Działania wspierające rozwój obszarów wiejskich pełniejszego wykorzystania nadwyżek siły roboczej na obszarach wiejskich, rozpowszechnianie i wdrażanie elastycznych form zatrudnienia, promowanie zawodów rolniczych oraz przystosowanie szkolnictwa do kształcenia w tym kierunku, rozwój i upowszechnianie doradztwa zawodowego (reorientacja zawodowa, doradztwo szkolne).