NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA Sprawozdanie za rok 2008 KOMISJA EUROPEJSKA dotyczące polityki rozwoju i polityki pomocy zewnętrznej Wspólnoty Europejskiej oraz ich realizacji w 2007 r.
NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA 2008 Komisja Europejska Biuro Współpracy EuropeAid Rue de la Loi 41 I B-1049 Brussels Fax: + 32 (0)2 299 64 07 e-mail: europeaid-info@ec.europa.eu Strony internetowe http://ec.europa.eu/world http://ec.europa.eu/europeaid http://ec.europa.eu/development http://ec.europa.eu/external_relations
Na końcu niniejszej publikacji znajduje się płyta CD-ROM zawierająca pełną wersję sprawozdania rocznego 2008 w językach angielskim i francuskim oraz wykaz źródeł pomocy Unii Europejskiej w 2008 r., studia przypadków oraz materiały wideo na temat pomocy zewnętrznej. Z pełną treścią sprawozdania w językach francuskim i angielskim, a także z opisem najważniejszych wydarzeń w 22 językach urzędowych Unii Europejskiej, można zapoznać się również na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/europeaid/multimedia/publications/index_en.htm Wersję drukowaną wspomnianych publikacji można uzyskać po przesłaniu wniosku (europeaid-info@ec.europa.eu). Komisja Europejska ani żadna osoba działająca w jej imieniu nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne wykorzystanie zawartych w sprawozdaniu informacji. Dane katalogowe można znaleźć na końcu publikacji. Pomysł/przygotowanie do druku: Tipik Communication Agency. Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich 2008 r. FAO/Giulio Napolitano (str.2, str.7, str.10) // FAO/Ado Youssouf (str.8) KE jest właścicielem praw autorskich do wszystkich pozostałych zdjęć. Informacje dodatkowe: Enrique Castro Mendívil (okładka, str.3, str.9) // Jean-Michel Clajot (str.4 - Louis Michel) // Etienne Claeye (str.11) Wspólnoty Europejskie, 2008 r. Powielanie dozwolone pod warunkiem wskazania źródła. Wydrukowano w Belgii, październik 2008 r. Wydrukowano na papierze bielonym bez użycia chloru.
Przedmowa Benita Ferrero-Waldner członkini Komisji Europejskiej odpowiedzialna za stosunki zewnętrzne, europejską politykę sąsiedztwa i EuropeAid. Unia Europejska pozostaje największym donatorem pomocy rozwojowej na świecie i znacznie przewyższa pod tym względem inne podmioty. W 2007 r. Komisja Europejska i państwa członkowskie wspólnie dostarczyły 60% pomocy rozwojowej ogółem. Ponad jedną piątą tej pomocy zarządza Komisja Europejska. Pomocy udziela się ponad 160 krajom, terytoriom i organizacjom na całym świecie w celu zwalczania ubóstwa oraz wspierania rozwoju gospodarczego i demokracji. W 2006 r. Komisja zobowiązała się do udzielania większej, lepszej i szybszej pomocy *. Jak postępowała realizacja tych celów w roku 2007? Większa pomoc: środki przeznaczone na pomoc w budżecie Komisji Europejskiej zwiększono z 8,1 mld EUR w 2006 r. do 8,5 mld EUR w 2007 r. Był to pierwszy rok, w którym pomocy krajom sąsiedzkim UE udzielano w ramach obejmującego siedemnaście krajów Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa (ENPI). Budżet ENPI na lata 2007 2013 wynosi 12 mld EUR, co oznacza wzrost o 32% w ujęciu realnym w porównaniu z poprzednim okresem budżetowym. Kolejne 700 mln EUR jest dostępne w tym okresie w ramach Instrumentu Wspierania Systemu Rządów. Na pomoc dla krajów AKP w latach 2008 2013 przeznaczone zostały środki w wysokości 23 mld EUR w ramach 10. Europejskiego Funduszu Rozwoju (EDF), co oznacza prawie dwukrotny wzrost w porównaniu do kwoty pomocy zapisanej w 9. Europejskim Funduszu Rozwoju. W ramach tej kwoty 3 mld EUR przeznaczono na rezerwę motywacyjną umożliwiającą wspieranie programu na rzecz systemu rządów w krajach AKP. W porozumieniu z Louisem Michelem członkiem Komisji Europejskiej odpowiedzialnym za pomoc rozwojową i humanitarną. Lepsza pomoc: dzięki przyjęciu konsensusu europejskiego w sprawie rozwoju polityka Komisji jest bardziej spójna oraz bierze pod uwagę wzajemną interakcję i uzupełnianie się polityki na rzecz rozwoju i polityki UE w innych dziedzinach, które mają wpływ na kraje rozwijające się, takich jak: handel, rolnictwo, umowy w dziedzinie rybołówstwa, migracja i badania naukowe. Komisja zapewnia lepszą koordynację i harmonizację działań donatorów z UE, co umożliwia jak najlepsze wykorzystanie możliwości i zasobów całej UE w celu wsparcia krajów partnerskich. Komisja podjęła działania zachęcające do wspólnego planowania pomocy na poziomie krajowym oraz przedstawiła kodeks postępowania dotyczący podziału zadań pomiędzy donatorami umożliwiający uniknięcie fragmentaryzacji udzielanej pomocy i pominięcia niektórych podmiotów przy rozdzielaniu pomocy. Zgodnie z deklaracją paryską w sprawie skuteczności pomocy Komisja poprawiła sposób dostarczania pomocy poprzez rozwinięcie wsparcia budżetowego jako bardziej wiarygodnego sposobu promowania własności, a zatem dającego gwarancję większej * Komunikat Komisji z dnia 2 marca 2006 r. Pomoc UE: dostarczenie większej, lepszej i szybszej pomocy.
efektywności. Komisja uznała także, że duże znaczenie ma pomoc udzielana przez podmioty niepubliczne. Szybsza pomoc: Na lata 2007 2013 przewidziano 2 mld EUR w ramach instrumentu na rzecz stabilności, który znacznie poprawia zdolność Komisji do reagowania w sytuacjach kryzysowych. Jednocześnie Komisja opracowała nowe podejście do dostarczania pomocy w trudnych sytuacjach. Z operacyjnego punktu widzenia do końca 2007 r. po raz pierwszy wszystkie pozostałe fundusze w ramach 9. Europejskiego Funduszu Rozwoju i poprzednich EDF zostały przydzielone do konkretnych programów, dzięki czemu realizacja EDF jest bardziej zgodna z cyklem budżetowym. Głównym beneficjentem pomocy zewnętrznej świadczonej przez Komisję Europejską jest Afryka. W grudniu ubiegłego roku w trakcie szczytu UE-Afryka w Lizbonie przywódcy krajów europejskich i afrykańskich przedyskutowali główne polityczne problemy tego kontynentu i zobowiązali się wesprzeć pozytywne tendencje, które uwidoczniły się w ostatnich lata: szybszy wzrost gospodarczy, bardziej demokratyczne wybory, większą pewność siebie krajów afrykańskich na arenie międzynarodowej. W rezultacie zawarto dziewięć konkretnych, ambitnych i szeroko zakrojonych umów o partnerstwie. W Iraku Komisja wspiera odbudowę od 2003 r. Dzięki temu możliwa była poprawa sytuacji Irakijczyków. Komisja jest także największym donatorem pomocy dla Palestyńczyków. W 2007 r. upłynęła połowa okresu przewidzianego na realizację milenijnych celów rozwoju ONZ, stanowiących najważniejsze cele z zakresu rozwoju, które UE pragnie osiągnąć od chwili obecnej do 2015 r. wspólnie ze wspólnotą międzynarodową. W obszarze pomocy zewnętrznej kluczowe znaczenie mają takie kwestie jak przeciwdziałanie zmianom klimatycznym i zwalczanie ubóstwa, jak również promowanie praw człowieka i praw dzieci oraz równości płci. Benita Ferrero-Waldner
Unia Europejska jest wciąż największym donatorem pomocy na świecie 60 % oficjalnej pomocy rozwojowej pochodzi właśnie z UE. W 2007 r. Komisja znacząco poprawiła skuteczność przekazywanej pomocy dzięki wprowadzanym przez ostatnie dwa lata istotnym zmianom w polityce i procedurach, mianowicie dzięki przyjęciu Konsensusu europejskiego w sprawie rozwoju w grudniu 2005 r. i Konsensusu europejskiego w sprawie pomocy humanitarnej w grudniu 2007 r. oraz dzięki przeglądowi programów pomocy zewnętrznej. Spójność polityki W pierwszym Raporcie na temat spójności polityki rozwoju (przedstawionym we wrześniu) podkreśla się wzajemne powiązania i komplementarność polityki rozwojowej i dwunastu innych, mających wpływ na kraje rozwijające się, obszarów polityki UE. Bardzo ważnym elementem każdej spójnej polityki rozwoju jest handel. Trzeba powiedzieć, że warunki dostępu krajów rozwijających się do rynku UE są zasadniczo korzystne. Jeśli chodzi o rolnictwo, daje się zauważyć wyraźny postęp w zakresie subsydiów wywozowych, które znacznie zmniejszono na drodze kolejnych reform wspólnej polityki rolnej. Nowe porozumienia w sprawie połowów kładą większy nacisk na wsparcie sektora rybołówstwa w krajach partnerskich. Kwestie migracji oraz badań naukowych to niezwykle obiecujące obszary polityki dla krajów rozwijających się. Jeśli chodzi o zmiany klimatyczne, dokłada się wszelkich starań, aby stosowane środki przyniosły bezpośrednie korzyści najbiedniejszym i najbardziej podatnym na zagrożenia krajom rozwijającym się. Wysiłki na rzecz integracji ekologicznej skupiają się na ochronie środowiska i zrównoważonym gospodarowaniu zasobami naturalnymi zarówno poprzez działania specjalne, jak i przekrojowe, w tym przygotowanie opisów krajów pod kątem ochrony środowiska oraz wykorzystanie strategicznych ocen oddziaływania na środowisko. Równouprawnienie płci to istotne zagadnienie w kontekście pomocy zewnętrznej. W przyjętym w marcu komunikacie zatytułowanym Równość płci oraz równouprawnienie kobiet w kontekście współpracy na rzecz rozwoju po raz pierwszy zawarto strategię na szczeblu europejskim. Uwzględnianie problematyki płci stało się dzięki temu skuteczniejsze. W komunikacie zaproponowano także specjalne działania w pięciu różnych obszarach oraz przedstawiono różne sposoby propagowania równości płci z wykorzystaniem nowych metod przekazywania pomocy. Przeprowadzenie działań następczych zostanie zagwarantowane przez plan działania. Ponadto, zgodnie z konsensusem europejskim, przy prowadzeniu działań w obszarze pomocy zewnętrznej, należy brać pod uwagę prawa dziecka. Podejście to zaczyna przynosić wyniki. W wielu krajowych dokumentach strategicznych przyjętych w 2007 r. widać faktyczne uwzględnienie kwestii praw dziecka w kontekście podjętych działań i objętej nimi ludności. Komisja i UNICEF wspólnie działają na rzecz lepszego uwzględniania problematyki praw dziecka w obszarze europejskiej współpracy na rzecz rozwoju oraz stosunków zewnętrznych. W maju przyjęto komunikat zatytułowany Europejska agenda kultury w dobie globalizacji świata. Podkreślono w nim znaczenie, jakie kultura ma dla Europy i stosunków zewnętrznych UE, oraz zaproponowano cele nowej, wspólnej unijnej agendy kultury. Współpraca W odpowiedzi na wezwanie do lepszej koordynacji i harmonizacji działań unijnych donatorów pomocy w nowym kodeksie postępowania dotyczącym podziału pracy między Komisję i państwa członkowskie zawarto szczegółowe zasady, mające na celu umożliwienie jak najlepszego wykorzystania zbiorowych środków i zasobów UE na rzecz wsparcia krajów partnerskich. Wszystkie te innowacje stanowią bardzo ważne kroki na drodze wdrażania Deklaracji paryskiej w sprawie skuteczności pomocy oraz istotny przyczynek do wypełnienia zobowiązania UE dotyczącego skuteczniejszego, lepszego i szybszego udzielania pomocy. Proces ten został już zapoczątkowany poprzez konsultacje w terenie z udziałem delegatur Komisji, państw członkowskich, krajów partnerskich i innych donatorów. Możliwe jest obecnie współfinansowanie projektów z państwami członkowskimi, szczególnie w obszarze zarządzania funduszami i współpracy delegowanej. Komisja przygotowuje ponadto kompendium najlepszych praktyk podziału pracy. Będzie ono zawierało studia przypadków najlepszych praktyk oraz opis trudności i czynników pozytywnych w obszarze podziału pracy. Będzie także próbą opracowania wskaźników. W studium dotyczącym współfinansowania unijnego można znaleźć informacje o tym, kto, co, z kim i jak. Opisuje ono najważniejsze doświadczenia z dotychczasowego współfinansowania dwustronnego, wspólnotowego i zdecentralizowanego oraz nakreśla ewentualny przyszły rozwój szeroko zakrojonej unijnej strategii współfinansowania. 6 NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA Sprawozdanie za rok 2008
Najważniejsze wydarzenia Stosunki między ONZ i UE obejmują obecnie praktycznie wszystkie obszary stosunków zewnętrznych UE oraz pełen wachlarz kwestii zawartych w karcie ONZ. W roku 2007 minęła połowa okresu reali- zacji milenijnych celów rozwoju, który kończy się w 2015 r. Sekretarz Generalny ONZ utworzył grupę koordynacyjną ds. milenijnych celów rozwoju dla Afryki w celu opracowania strategii i przygotowania działań, aby pomóc szczególnie Afryce subsaharyjskiej osiągnąć te cele. Jednym z członków grupy jest przewodniczący Barroso, który na jej forum dzieli się doświadczeniami Komisji i przedstawia jej stanowisko. Rok 2007 był również pierwszym pełnym rokiem działania nowej, utworzonej przy ONZ Komisji Budowania Pokoju. Komisja Europejska, wraz z innymi podmiotami z UE, uczestniczyła w jej pracach nad kwestiami doty- czącymi poszczególnych krajów, jak i zagadnieniami tematycznymi. Komisja Budowania Pokoju przyjęła zintegrowane strategie budowania pokoju dla Burundi i Sierra Leone oraz przeprowadziła kilka debat nad zagadnieniami tematycznymi. Lepsze strategie Po przyjęciu pod koniec 2006 r. kilku uproszczonych instrumentów finansowania pomocy z budżetu WE zatwierdzono wiele tematycznych oraz krajowych lub regionalnych strategii na okres 2007 2013. UE docenia rolę podmiotów niepaństwowych jako partnerów strate- gicznych w dialogu politycznym, społecznym i gospodarczym oraz jako ważnych uczestników procesu dostarczania pomocy. Unia wspiera ideę konstruktywnego dialogu ze wszystkimi podmiotami niepaństwowy- mi i władzami lokalnymi. W czerwcu, po konsultacjach społecznych i rozmowach z Parlamentem Europejskim, przyjęto strategię na lata 2007 2010 w sprawie nowego programu tematycznego Podmioty niepaństwowe i władze lokalne w procesie rozwoju. Jej głównym celem jest ograniczenie ubóstwa w kontekście zrównoważonego rozwoju, w tym realizacji milenijnych celów rozwoju. Dzięki ewolucji polityki dotyczącej szerokiego uczestnictwa wprowadzono kilka waż- nych innowacji, w tym np. rozluźnienie kryteriów kwalifikowalności dla wszystkich podmiotów niepaństwowych i władz lokalnych oraz zainte- resowanych podmiotów w krajach partnerskich. Aby zagwarantować uczestnictwo zainteresowanych podmiotów z krajów partnerskich, delegatury Komisji wezmą na siebie większą odpowiedzialność za działania krajowe, w tym ogłaszanie zaproszeń do składania wniosków na poziomie lokalnym. W maju przyjęto strategię tematyczną w sprawie rozwoju społeczne- go zatytułowaną Inwestowanie w ludzi. Kierując się chęcią pomocy krajom partnerskim w osiągnięciu milenijnych celów rozwoju, w strategii zaproponowano wsparcie działań w czterech najważniejszych obszarach: zdrowie dla wszystkich; edukacja, wiedza i umiejętności; równouprawnienie płci; inne aspekty rozwoju społecznego. Ogólny budżet na te działania na lata 2007 2013 wynosi 1,06 mld EUR. W obszarze edukacji i zdrowia Komisja odgrywała znaczącą i coraz bardziej centralną rolę na poziomie międzynarodowym, współpracując z państwami członkowskimi oraz innymi donatorami i zainteresowanymi stronami. W maju wraz z Bankiem Światowym i rządem Zjednoczonego Królestwa zorganizowała imprezę edukacyjną na wysokim szczeblu pod nazwą Edukacja dotrzymujemy obietnic w celu pobudzenia zaangażowania politycznego. Podobnie jak w poprzednich latach, Komisja odegrała znaczącą rolę w Światowym Funduszu na rzecz walki z AIDS, Gruźlicą i Malarią, przekazując w 2007 r. 100 mln EUR. W strategii tematycznej dotyczącej ochrony środowiska i zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi włączono kwestię ochrony środowiska do polityki rozwojowej i innych obszarów polityki zewnętrznej. Strategia ta ma za zadanie wspomóc propagowanie unijnej polityki ochrony środowiska i polityki energetycznej za granicą. Podnosi ona problemy, które znacznie wpływają na życie ubogiej ludności, szczególnie takie jak ulegające degradacji ekosystemy, zmiana klimatu, nieodpowiednie zarządzanie środowiskiem w skali światowej oraz niedostateczny dostęp do źródeł energii i słabe bezpieczeństwo energetyczne. Strategię charakteryzuje elastyczny wybór partnerów wykonawczych oraz powołanie dwóch nowych inicjatyw: Światowego Sojuszu na rzecz Przeciwdziałania Zmianom Klimatycznym oraz Globalnego Funduszu Efektywności Energetycznej oraz Energii Odnawialnej. Zmiany klimatyczne są już faktem, będą coraz poważniejsze i mogą zagrozić działaniom rozwojowym. Przystosowanie się do nich jest więc konieczne z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju (więcej informacji można znaleźć w artykule na ten temat). Utworzenie Instrumentu na rzecz Stabilności znacznie poprawiło możliwości reagowania Komisji na wypadek sytuacji kryzysowych. Umożliwiło to również przydzielenie środków na działania przygotowawcze oraz reagowanie na długoterminowe, ponadregionalne zagrożenia bezpieczeństwa. Instrument ten oznacza znaczny wzrost środków finansowych (średnio o 200 mln EUR rocznie w okresie 2007 2013) oraz wydłużenie czasu trwania programów. Europejski Instrument na rzecz Demokracji i Praw Człowieka (EIDHR) uzupełnia i wspiera działania w obszarze praw człowieka i demokracji przeprowadzane w ramach innych instrumentów (1,104 mld EUR na lata 2007 1013). Zajmuje się on najpoważniejszymi kwestiami z zakresu ochrony praw człowieka, szczególnie obrońcami praw człowieka, problemem tortur i złego traktowania oraz reform demokratycznych i praw Sprawozdanie za rok 2008 NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA 7
człowieka na poziomie lokalnym. Celem EIDHR w latach 2007 2010 jest zwiększenie poszanowania praw człowieka w krajach i regionach, gdzie są one najbardziej zagrożone; zwiększenie roli społeczeństwa obywatelskiego; wspieranie działań w obszarach objętych wytycznymi UE (np. kara śmierci, sytuacja dzieci w konfliktach zbrojnych); wzmocnienie międzynarodowych i regionalnych ram prawnych dotyczących ochrony praw człowieka, sprawiedliwości, praworządności i propagowania demokracji; oraz zwiększanie wiarygodności i przejrzystości procedur wyborczych. W 2007 r. UE skutecznie zorganizowała 10 wyborczych misji obserwacyjnych, przy których pracowało ok. 800 obserwatorów. Były one ważnym źródłem oceny procesu wyborczego, szczególnie w krajach, gdzie pojawiły się wątpliwości co do prawidłowego przebiegu wyborów, jak np. w Nigerii i Kenii. Jeśli chodzi o programy geograficzne, był to pierwszy rok przekazywania pomocy na rzecz wschodnich i południowych sąsiadów UE za pomocą Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa (ENPI). Są to ramy działań pomocowych WE na rzecz wsparcia stosunków z 17 krajami oraz transgranicznych programów współpracy dotyczących zewnętrznych granic UE. Utworzenie pojedynczego, politycznego instrumentu, zarządzanego w oparciu o jednolite dla wszystkich krajów zasady i dysponującego zwiększonymi środkami umożliwiło zastosowanie bardziej ambitnej i spójnej polityki wobec sąsiadów UE. Budżet ENPI na lata 2007 2013 wynosi 12 mld EUR, co stanowi 32 % realny wzrost w porównaniu z poprzednim okresem budżetowym. W marcu przyjęto wszystkie krajowe dokumenty strategiczne na lata 2007 2013, jak również dokumenty strategiczne w zakresie współpracy regionalnej, międzyregionalnej i transgranicznej. Aby zwiększyć skuteczność ENPI, Komisja utworzyła dodatkowe mechanizmy finansowe. Instrument Wspierania Systemu Rządów oferuje dodatkowe wsparcie tym krajom, które zrobiły szczególne postępy we wprowadzaniu w życie reform. Fundusz inwestycyjny europejskiej polityki sąsiedztwa koordynuje środki pochodzące z europejskich instytucji finansowych i zajmujących się rozwojem, przeznaczone na dotacje w celu zwiększenia inwestycji w krajach partnerskich. Współpraca z Azją, Ameryką Łacińską i Afryką Południową jest finansowana za pośrednictwem Instrumentu Finansowania Współpracy na rzecz Rozwoju (DCI) (całkowita kwota: 16,897 mld EUR na okres 2007 2013). Pomoc ta powinna być przeznaczona na walkę z ubóstwem i osiągnięcie milenijnych celów rozwoju. W przypadku Azji Komisja przyjęła 18 indywidualnych strategii krajowych i strategię regionalną na okres 2007 2013. Budżet na te działania wynosi ok. 5,2 mld EUR, a ich realizacja już się rozpoczęła. Mimo że w ciągu ostatniego roku w Azji dał się zauważyć postęp w realizacji milenijnych celów rozwoju, ubóstwo jest tam wciąż bardzo poważnym problemem dwie trzecie ubogiej ludności świata żyje właśnie w tym regionie. Należy jednak wspomnieć, że w 2007 r. Azja wyprzedziła NAFTĘ, stając się największym partnerem handlowym Europy, odpowiedzialnym za jedną trzecią jej przepływów handlowych. Europejskie inwestycje bezpośrednie w Azji stanowią jedną trzecią europejskich inwestycji zagranicznych i wciąż rosną. W związku z tym UE coraz częściej finansuje programy w niektórych krajach azjatyckich poprzez Instrument Współpracy Przemysłowej, który oprócz tradycyjnych partnerów, czyli krajów wysokorozwiniętych, jak np. Japonia, obejmuje obecnie także pięć innych krajów i terytoriów w regionie. W przyjętej w kwietniu strategii Komisji dla Azji Środkowej na lata 2007 2013 przewiduje się podwojenie budżetu do 750 mln EUR. 80 % pomocy WE przeznacza się na współpracę dwustronną, uwzględniając programy polityczne krajów Azji Środkowej oraz ich specyficzne realia społeczne i polityczne, ze szczególnym naciskiem na realizację milenijnych celów rozwoju. 20 % wykorzystuje się na zaradzenie problemom regionalnym, takim jak zarządzanie środowiskiem, gospodarka wodna, energia i transport, ochrona granic oraz zwalczanie przemytu narkotyków. Uzgodnienie priorytetów w tych obszarach z regionalną strategią ENPI umożliwia partnerom z Azji Środkowej uczestnictwo w regionalnych projektach ENPI. Jeśli chodzi o Amerykę Łacińską, główne cele obejmują spójność społeczną i integrację regionalną, poprawę sposobu rządzenia i wzmocnienie instytucji publicznych, wspólny obszar szkolnictwa wyższego UE-Ameryka Łacińska oraz propagowanie zrównoważonego rozwoju. W tym kontekście ustalono kilka strategicznych priorytetów, w tym kontynuowanie dialogu politycznego na wysokim szczeblu, zarówno na poziomie regionalnym, jak i podregionalnym. W przypadku Ameryki Łacińskiej przyjęto 21 dokumentów strategicznych na okres 2007 2013. Pomoc przeznaczona bezpośrednio dla sektora podstawowej opieki zdrowotnej i sektora edukacji 1 wyniosła ok. 17 % całkowitej kwoty zobowiązań w ramach odnośnych programów geograficznych DCI (Azja, Ameryka Łacińska, Afryka Południowa), pomijając nawet wsparcie z budżetu ogólnego wraz z warunkami związanymi z tymi sektorami. Komisja jest więc na dobrej drodze do osiągnięcia do 2009 r. celu 20 % poziomu pomocy, uzgodnionego przy przyjmowaniu rozporządzenia ustanawiającego DCI odnośnie do pomocy w tych sektorach w ramach krajowych programów DCI. Sytuacja w niektórych ważnych krajach wciąż nie pozwala na przygotowanie strategii. Od 2003 r. Komisja wspiera odbudowę Iraku, ze szczególnym uwzględnieniem zwalczania ubóstwa poprzez łagodzenie problemów, z jakimi boryka się tamtejsza ludność. Program obejmuje wszystkie obszary działań począwszy od podstawowych usług do wsparcia procesu politycznego, ze szczególnym naciskiem 1 Zob. również tabela 6.14. 8 NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA Sprawozdanie za rok 2008
Najważniejsze wydarzenia na wybory. Do tej pory większość pomocy WE jest przekazywana za pośrednictwem Międzynarodowego Funduszu na rzecz Odbudowy Iraku. Dzięki takiemu wielostronnemu podejściu łatwiejsze jest właściwe rozdzielenie wsparcia WE w trudnych warunkach, w których bezpośrednie działania Komisji nie byłyby możliwe. Podjęto również kroki w kierunku rozpoczęcia działań dwustronnych z Irakiem, takich jak obserwacja wyborów, wsparcie organizacji społeczeństwa obywatelskiego w obszarze praw człowieka oraz pomoc techniczna dla rządu. Komisja, która przekazała bezprecedensową kwotę 550 mln EUR, jest nadal największym donatorem pomocy dla Palestyńczyków. W czerwcu UE podjęła normalne stosunki z Autonomią Palestyńską, obejmujące również świadczenie pomocy finansowej. Istotna pomoc trafia bezpośrednio do ludności palestyńskiej dzięki tymczasowemu mechanizmowi międzynarodowemu. Komisja reagowała również nadal na trudną sytuację społeczno-ekonomiczną w Gazie, jednak problemy z dostępem utrudniają niesienie pomocy w tym regionie. Po przyjęciu w grudniu 2005 r. wspólnej wszechstronnej strategii UE dla Afryki, w 2007 r. UE i Unia Afrykańska (UA) zrobiły kolejny krok na drodze do umacniania partnerstwa przed drugim szczytem UE-Afryka, który odbył się w grudniu w Lizbonie. Przez dwa dni przywódcy omawiali ważne kwestie polityczne, w tym bezpieczeństwo, handel, integrację regionalną i zmiany klimatyczne. Uczestnicy szczytu podkreślili zmiany na lepsze, jakie dokonały się w Afryce w ostatnich latach: większy wzrost gospodarczy, bardziej demokratyczne wybory, silniejsza pozycja na arenie międzynarodowej oraz nowy obraz UA jako silnego i niezależnego podmiotu międzynarodowego i ważnego partnera UE. Przywódcy przyjęli deklarację lizbońską, europejsko-afrykański konsensus w sprawie wartości, wspólnych interesów i celów strategicznych. Najważniejsze przyjęte dokumenty polityczne to wspólna strategia UE- Afryka oraz pierwszy plan działania obejmujący działania priorytetowe w ramach ósmego tematycznego partnerstwa na lata 2008 2010. Na tej podstawie dialog UE-Afryka będzie mógł się stopniowo przenosić na poziom wyższy niż tylko zagadnienia rozwoju (większy nacisk na kwestie handlu, pokoju i bezpieczeństwa oraz ochrony środowiska), obejmujący nie tylko Afrykę (wspólne działania w kwestii reform ONZ, sytuacji na Bałkanach lub zmian klimatycznych) oraz wykraczający poza instytucje (większa rola podmiotów niepaństwowych). Teraz pozostaje tylko osiągnąć wymierne rezultaty. Programowanie współpracy z Afryką Południową na lata 2007 2013 (980 mln EUR) zakończono przyjęciem krajowego dokumentu strategicznego i wieloletniego programu orientacyjnego. Był to pierwszy dokument strategiczny przygotowany wspólnie przez Komisję, Afrykę Południową i jedenaście państw członkowskich. Lepsze wyniki Jeśli chodzi o wprowadzanie planów w życie, liczby dotyczące oficjalnej pomocy rozwojowej były znów imponujące : 9,949 mld EUR zobowiązań i 8,493 mld EUR wypłaconych środków. Bardzo ważnym osiągnięciem było rozdysponowanie wszystkich pozostałych środków z dziewiątego Europejskiego Funduszu Rozwoju w wysokości 3,64 mld EUR przed wejściem w życie dziesiątego EFR. Nigdy wcześniej to się nie udało. Wydatki z EFR wyniosły 2,92 mld EUR i byłyby wyższe, gdyby dostępne były większe środki. Pomoc zewnętrzna Komisji przekazywana jest trzema głównymi kanałami. Wybór sposobu jej przekazywania zależy od wspólnej analizy Komisji i danego rządu dotyczącej kraju i sektora. Podejście oparte na projektach wykorzystuje się w przypadku wspierania podmiotów niepaństwowych, programów regionalnych lub gdy niemożliwe jest wykorzystanie systemów rządowych. Podejście sektorowe z kolei ma na celu podkreślenie znaczenia polityki sektorowej oraz strategicznych ram, monitorowanych z wykorzystaniem kryteriów i wskaźników wydajności. WE wspiera również cele na poziomie makro lub krajowym, zawarte w krajowej strategii politycznej i innych dokumentach, przekazując środki z budżetu ogólnego skarbowi państwa beneficjenta pomocy. Podejście sektorowe i wsparcie z budżetu to, zgodnie z Konsensusem europejskim w sprawie rozwoju, preferowany sposób udzielania pomocy. W Deklaracji paryskiej w sprawie skuteczności pomocy również poparto te formy udzielania pomocy, które ze swojej natury są zgodne z systemami krajowymi, pozwalają unikać tworzenia równoległych struktur wdrażania oraz sprzyjają skoordynowanemu podejściu do zwiększania potencjału oraz wykorzystania wspólnych misji terenowych i analiz. Wprowadzenie nowych instrumentów finansowych było ważnym krokiem na drodze harmonizacji wykorzystania wsparcia budżetowego w różnych regionach. W tym roku kwota zobowiązań na wsparcie budżetowe wyniosła 1,79 mld EUR, czyli 23 % wszystkich środków. Jest to znaczący wzrost w porównaniu z rokiem 2006, za którym stoi wzrost zobowiązań w regionie Azji i krajów objętych europejską polityką sąsiedztwa. W przypadku EFR kwota zobowiązań na wsparcie budżetowe pozostała zasadniczo niezmienna, ponieważ zwiększenie wsparcia z budżetu ogólnego zrównoważył spadek w sektorze wsparcia sektorowego. Milenijne cele rozwoju to najważniejsze wyniki w zakresie rozwoju, jakie UE, wraz z zainteresowanymi krajami i innymi partnerami działającymi w tym obszarze, pragnie osiągnąć do roku 2015. Komisja wspólnie Sprawozdanie za rok 2008 NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA 9
z grupą ekspertów, w skład której weszły państwa członkowskie, Komitet Pomocy Rozwojowej OECD, Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju oraz Bank Światowy, opracowała zestaw 10 podstawowych wskaźników zaczerpniętych z milenijnych celów rozwoju. Sześć z nich dotyczy bezpośrednio dobra dzieci, a trzy związane są z kwestią równouprawnienia płci. Komisja przygotowuje narzędzia pozwalające ocenić wymierne efekty jej działań w celu przedstawienia sprawozdania z wyników w obszarze rozwoju oraz zwiększenia swojej rozliczalności wobec Parlamentu Europejskiego i państw członkowskich. We wrześniu Komisja rozpoczęła fazę pilotażową systematycznego stosowania standardowych wskaźników wydajności w poszczególnych sektorach, będących ważnymi obszarami w kontekście realizacji milenijnych celów rozwoju. Wymiernych wskaźników wydajności używa się do mierzenia skuteczności pomocy zewnętrznej oraz do oceny tendencji w danym okresie. Dzięki rosnącemu poparciu WE dla opracowywania statystyk wysokiej jakości możliwe jest uzyskanie wiarygodnych wskaźników. Komisja monitoruje swoje projekty zarówno w trakcie ich realizacji, jak i po zakończeniu. Dysponuje również dokładnym systemem ocen. System monitorowania ukierunkowany na wyniki odzwierciedla stopień zaawansowania realizacji projektu i opiera się na regularnych ocenach w terenie bieżących i ukończonych projektów i programów. W tym roku systemem monitorowania objęto 148 krajów i 1630 operacji, których całkowita wartość wyniosła blisko 10 mld EUR. Wyniki ustabilizowały się między rokiem 2005 i 2007. Poziom, w jakim przeprowadzane projekty odpowiadają rzeczywistym problemom, wzrósł znacznie wraz z przekazaniem zarządzania pomocą, które zaowocowało projektami lepiej spełniającymi lokalne potrzeby. W niektórych przypadkach cele okazują się jednak zbyt ambitne. Dokładne i skuteczne określenie i przygotowanie projektu to najważniejsze warunki jego funkcjonowania po wygaśnięciu wsparcia WE. Odpowiedzialność i skuteczne uczestnictwo partnerów w fazie planowania projektu są ze sobą ściśle powiązane. Bardzo trudne jest również opracowanie strategii stopniowego wycofywania pomocy, poprawiających trwałość projektu. Więcej uwagi wymaga także kwestia zarządzania ryzykiem w trakcie realizacji projektu. Oprócz 1421 projektów bieżących, monitorowano również ex-post 198 zakończonych projektów. Odsetek projektów ocenionych jako (bardzo) dobre oraz projektów uznanych za napotykające (duże) problemy pozostaje stały w każdym regionie zarówno dla projektów bieżących, jak i zakończonych. Po uwzględnieniu obliczeń ex-post rośnie jednak liczba projektów ocenionych jako bardzo dobre oraz tych uznanych za bardzo złe. Dobre projekty zwykle przynoszą jeszcze lepsze rezultaty po zakończeniu udzielania pomocy, podczas gdy projekty słabe funkcjonują coraz gorzej. Większość projektów dysponuje szczegółowymi systemami sprawozdawczości, jednak w niewielu przypadkach systematycznie odnotowuje się pozytywne i negatywne doświadczenia w celu wykorzystania ich w przyszłości. Podsumowując, wsparcie strategiczne, odpowiedzialność oraz stabilność finansowa to najważniejsze czynniki trwałości projektu. Program ocen obejmuje zarówno ocenę strategiczną, jak i ocenę samego projektu. Jak wynika z ocen strategicznych za rok 2007, trafność programowania i skuteczność realizacji programów Komisji jest zasadniczo wysoka. Działania Komisji odpowiadają na potrzeby krajów partnerskich i są spójne z celami UE. Ich pozytywny wpływ odnotowano w wielu obszarach, jak np. sektory społeczne w Indiach, stabilność gospodarcza w Jordanii i Mozambiku, gospodarka wodna w Jordanii, bezpieczeństwo żywnościowe w Mozambiku oraz integracja ekonomiczna w Ameryce Środkowej. Jednak opóźnienia w realizacji, brak elastyczności i skomplikowane procedury powodują powracające problemy ze skutecznością. Mimo wysokiej jakości projektów w niektórych sektorach (jak np. rozwój obszarów wiejskich), wpływ na politykę sektorową krajów partnerskich jest często niewielki. Komisja jest źródłem szczególnej wartości dodanej, przekazując wsparcie na współpracę regionalną państw partnerskich, jednak wzajemne powiązania między programami krajowymi i regionalnymi są często słabe. 10 NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA Sprawozdanie za rok 2008
Najważniejsze wydarzenia W 2007 R. CELE DZIAŁAŃ ZEWNĘTRZNYCH KOMISJI BYŁY NASTĘPUJĄCE: Nowa strategia dostępu do rynku UE uwzględniająca konkurencyjność oraz kwestie społeczne i środowiskowe: we: unijna strategia pomocy na rzecz wymiany handlowej przyjęta przez Radę w październiku; wspólne, konkretne działania następcze Komisji i państw członkowskich; 16 mln EUR przeznaczone na dalszą integrację państw AKP do WTO oraz na dalsze wspieranie wzmocnionych zintegrowanych ram; bieżące programowanie regionalne dziesiątego EFR ze szczególnym uwzględnieniem wymiany handlowej i wsparcia dotyczącego umów o partnerstwie gospodarczym. Zakończenie negocjacji w sprawie umów o partnerstwie gospodarczym: zawarcie pełnej umowy o partnerstwie gospodarczym ze wszystkimi krajami CARICOM-u; przystąpienie Papui-Nowej Gwinei i Fidżi do umowy tymczasowej Pacyfik AKP; zawarcie umów tymczasowych z siedmioma krajami afrykańskimi, Wspólnotą Wschodnioafrykańską oraz grupą ds. Afryki Wschodniej i Południowej; Gabon i Kongo Brazzaville rozważają przystąpienie do umowy tymczasowej; gotowy harmonogram działań zmierzających do podpisania pełnej umowy o partnerstwie gospodarczym w 2008 r. OPRÓCZ WYŻEJ WYMIENIONYCH CELÓW KOMISJA POCZYNIŁA POSTĘPY W PONIŻSZYCH DZIEDZINACH, KTÓRYCH DOTYCZYŁY OGŁOSZONE W 2007 R. INICJATYWY STRATEGICZNE: Utworzenie programu Erasmus Mundus II: zatwierdzenie programu Erasmus Mundus II w czerwcu; ok. 950 mln EUR na okres pięciu lat. Komunikat w sprawie komplementarności, ności, podziału pracy i zwiększenia pomocy na rozwój: unijny kodeks postępowania w sprawie tarności i podziału pracy w ramach polityki na rzecz rozwoju, przyjęty komplemen- 15 maja. Komunikat w sprawie przeglądu postępów w relacjach UE z Afryką: partnerstwo UE-Afryka przyjęte na szczycie w Lizbonie w grudniu; publikacja Komunikatu w sprawie realizacji wspólnej strategii UE Afryka planowana na rok 2008. Umacnianie europejskiej polityki sąsiedztwa. Przygotowanie nowych uzgodnień z Ukrainą, Mołdawią i Izraelem. Zwiększanie roli UE we współpracy w regionie Morza Czarnego: rozpoczęte w marcu negocjacje w sprawie nowej, rozszerzonej umowy UE z Ukrainą; przedstawiona w kwietniu inicjatywa współpracy regionalnej w ramach synergii czarnomorskiej; pierwsza konferencja na szczeblu ministrów na temat europejskiej polityki sąsiedztwa z udziałem wszystkich państw członkowskich i krajów objętych tą polityką (wrzesień); opublikowany w grudniu komunikat zatytułowany Silna europejska polityka sąsiedztwa. Negocjacje umów o stowarzyszeniu z partnerami z Azji i Ameryki Łacińskiej. Postęp w negocjacjach z Rosją, Chinami i Ukrainą: rozpoczęte negocjacje w sprawie umów o stowarzyszeniu ze Wspólnotą Andyjską i Ameryką Środkową; rozpoczęte negocjacje z Ukrainą oraz trwające negocjacje z Rosją (dwa spotkania na szczycie) i Chinami (jedno spotkanie na szczycie). Kontynuacja europejskiej strategii bezpieczeństwa oraz działań stabilizacyjnych na Bliskim Wschodzie i w Azji Południowej: wspieranie planów ONZ dotyczących propagowania spójności na poziomie ogólnosystemowym, przede wszystkim poprzez wprowadzenie w ośmiu krajach pilotażowych inicjatywy Zjednoczeni w działaniu ; przekazanie w bieżącym roku ponad 550 mln EUR na rzecz ludności palestyńskiej; kontynuacja działania tymczasowego mechanizmu międzynarodowego (środki WE w wysokości 350 mln EUR); kontynuacja programu Partnerstwo dla Pokoju; kontynuacja wsparcia na rzecz Afganistanu (prawie 196 mln EUR ze środków WE). Sprawozdanie za rok 2008 NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA PAGE 11 11
Ubóstwo w latach 2000-2007 l a1 e T a b Wydatki netto 50 % 2007 = 8 021 mln EUR (oficjalna pomoc rozwojowa dwustronna) 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 / LDC : Kraje najsłabiej rozwinięte / OLIC : Inne kraje o niskich dochodach / LMIC : Kraje o średnioniskich dochodach / UMIC : Kraje o średniowysokich dochodach / REGION/NIEPRZYDZ : Programy regionalne i nieprzydzielone / LDC+OLIC 2000-2003 na podstawie sprawozdania WE przedstawionego Komitetowi Pomocy Rozwojowej (z zastosowaniem tej samej metody : przydziały dla danych krajów LDC/LIC - w tym EBI - /całkowite wydatki) 2004 dane ze sprawozdania rocznego 2005, 2006 dane ze sprawozdania rocznego, na podstawie uaktualnionej w 2006 r. listy beneficjentów przygotowanej przez Komitet Pomocy Rozwojowej 2007 wstępne dane ze sprawozdania rocznego (na podstawie uaktualnionej w 2006 r. listy beneficjentów przygotowanej przez Komitet Pomocy Rozwojowej) 12 NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA Sprawozdanie za rok 2008
Najważniejsze wydarzenia Podział ze względu na sektory w mln EUR 609 ; 6,0% 1 086 ; 10,8% 23 ; 0,2% 4 304 ; 42,7% 977 ; 9,7% 912 ; 9,0% / Infrastruktura społeczna : edukacja, zdrowie, gospodarka wodna, rząd i społeczeństwo obywatelskie, inne / Infrastruktura ekonomiczna i usługi : transport, łączność, energia, inne usługi / Produkcja : rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo, przemysł, górnictwo i budownictwo, handel i turystyka / Wielosektorowy/przekrojowy : środowisko, inne / Wsparcie budżetowe, pomoc żywnościowa, bezpieczeństwo żywnościowe / Działania związane z zadłużeniem / Pomoc nadzwyczajna, pomoc na odbudowę / Inne/nieprzydzielone : koszty administracyjne, wsparcie dla NGO, nieokreślone 100% = 10 090 mln EUR (oficjalna pomoc rozwojowa i pomoc oficjalna dwustronna i wielostronna) T a b e l a2 731 ; 7,2% 1 448 ; 14,4% Zobowiązania 2007 r. (w mln EUR) Środki na oficjalną pomoc rozwojową/pomoc oficjalną zarządzane przez KE Podział ze względu na sektory według głównego sektora zgodnie z definicją Komitetu Pomocy Rozwojowej Konsensus europejski : Obszary objęte współpracą UE na rzecz rozwoju w mln EUR 1 740 ; 17,2% 1 650 ; 16,4% / Sposób rządzenia i wsparcie na rzecz reform gospodarczych i instytucjonalnych / Handel i integracja regionalna Infrastruktura i transport T/ / Gospodarka wodna i energetyczna 634 ; 6,3% / Spójność społeczna i zatrudnienie 1 471 ; 14,6% / Rozwój społeczny / Rozwój obszarów wiejskich, zagospodarowanie przestrzenne, rolnictwo i bezpieczeństwo żywnościowe 795 ; 7,9% / Środowisko i zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi / Przeciwdziałanie konfliktom i państwa niestabilne / Inne obszary 326 ; 3,2% 779 ; 7,7% 100% = 10 090 mln EUR (oficjalna pomoc rozwojowa i pomoc oficjalna dwustronna i wielostronna) 805 ; 8,0% 847 ; 8,4% 1 042 ; 10,3% l a3 e a b Zobowiązania 2007 r. (w mln EUR) Środki na oficjalną pomoc rozwojową/pomoc oficjalną zarządzane przez KE Sprawozdanie za rok 2008 NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA 13
Komisja Europejska Najważniejsze wydarzenia - Sprawozdanie za rok 2008 dotyczące polityki rozwoju i polityki pomocy zewnętrznej Wspólnoty Europejskiej oraz ich realizacji w 2007 r. Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich 2008 16 str. 21 x 29,7 cm ISBN 978-92-79-09475-0 ISSN 1831-2209 Więcej informacji na temat współpracy zewnętrznej: Punkt informacyjny współpraca zewnętrzna Publikacje, wizyty, konferencje http://ec.europa.eu/europeaid/infopoint/index_en.htm Europe Direct to serwis informacyjny, który udziela odpowiedzi na pytania dotyczące Unii Europejskiej Bezpłatna infolinia z każdego miejsca w UE * 00 800 6 7 8 9 10 11 * Niektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają połączeń z numerami 00-800 lub naliczają opłaty za takie połączenia. SPRZEDAŻ I SUBSKRYPCJA Publikacje przeznaczone do sprzedaży, wydane przez Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, są dostępne w naszych punktach sprzedaży w różnych miejscach na świecie. Wykaz punktów sprzedaży jest dostępny na stronie internetowej Urzędu Publikacji (http://publications.europa.eu), można również przesłać wniosek o jego przesłanie na nr faksu: (352) 29 29-42758 Proszę skontaktować się z wybranym punktem sprzedaży i złożyć zamówienie.
KQ-AF-08-001-PL-C