WYSTĄPIENIE POKONTROLNE

Warszawa, 29 grudnia 2017 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WPS-VIII.431.1.1.2017.EW Pani Barbara Gębala Dyrektor Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Powiecie Warszawskim Zachodnim WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 197b ust. 1 w związku z art. 186 pkt 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2017 r. poz. 697, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą oraz zgodnie z Planem Kontroli Zewnętrznych Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego na rok 2017 kontrolerzy: Beata Kosmalska-Balik zastępca kierownik Oddziału do spraw Wspierania Rodziny i Pieczy Zastępczej, Edyta Wanko - starszy inspektor wojewódzki i Angelika Sosińska starszy inspektor wojewódzki Wydziału Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie przeprowadzili w dniach 8 i 11-15 września 2017 roku kontrolę kompleksową w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Powiecie Warszawskim Zachodnim, z siedzibą w Ożarowie Mazowieckim przy ulicy Poznańskiej 131A zwanym dalej Centrum. Zakres kontroli obejmował sposób realizacji zadań samorządu powiatowego z zakresu pieczy zastępczej w tym: zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej, organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym, tworzenie warunków do powstawania i działania rodzin zastępczych, organizowanie szkoleń dla rodzin zastępczych oraz zgodność zatrudnienia pracowników z wymaganymi kwalifikacjami, w okresie od 1 stycznia 2016 r. do dnia kontroli. Nawiązując do ustaleń przedstawionych w arkuszu ustaleń kontroli, podpisanym przez panią bez zastrzeżeń w dniu 28 listopada 2017 r., na podstawie art. 197d ww. ustawy oraz na podstawie 1

rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. poz. 1477) przekazuję niniejsze wystąpienie pokontrolne. Na stanowisko dyrektora Centrum została pani powołana w dniu 14 lutego 2007 r. Posiada pani upoważnienia do realizacji ustawowych zadań z zakresu pieczy zastępczej. Uchwałą nr XI/89/2012 z dnia 23 lutego 2012 r. Rada Powiatu Warszawskiego Zachodniego nadała statut powiatowemu centrum pomocy rodzinie w brzmieniu określonym w załączniku do uchwały. W 4 statutu zapisano, że przedmiotem działania Centrum jest realizacja zadań Powiatu z zakresu m.in.: wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej jak również, że Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie wykonuje zadania organizatora rodzinnej pieczy zastępczej. Zarząd Powiatu Warszawskiego Zachodniego Uchwałą nr 79/2014 w dniu 30 czerwca 2014 r. zatwierdził Regulamin Organizacyjny Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Powiecie Zachodnim Warszawskim. Zgodnie z zapisem 11 w Centrum funkcjonują następujące zespoły i samodzielne stanowiska: zespół pieczy zastępczej, zespół ds. pomocy środowiskowej i świadczeń, zespół ds. administracyjnoksięgowych, zespół ds. obsługi programów PFRON. Art. 76 ust. 2 ustawy stanowi, że w przypadku, gdy organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej jest powiatowe centrum pomocy rodzinie, w centrum tym tworzy się zespół do spraw rodzinnej pieczy zastępczej. Zespół na dzień kontroli składał się z 10 osób: 7 koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej, psychologa, wychowawcy oraz kierownika, który zgodnie z zapisem 11 ust. 3 regulaminu nadzoruje i koordynuje jego pracę. Pracę zespołu wspierało 4 pracowników zespołu do spraw pomocy środowiskowej i świadczeń: pracownik socjalny, osoba udzielająca porad prawnych oraz doradca rodzinny. Koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej zatrudnieni byli w ramach umowy o pracę w systemie zadaniowego czasu pracy, spełniali wymagania określone w art. 78 i 79 ust. 3 i 4 ustawy, posiadali zakresy obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności. Koordynatorzy prowadzili miesięczne karty czasu pracy pracownika zatrudnionego w ramach zadaniowego czasu pracy, w których dokumentowali comiesięcznie wykonywane zadania. 2

Zgodnie z obowiązującym zapisem art. 38b ustawy: 1. Zarząd powiatu sprawuje kontrolę nad organizatorami rodzinnej pieczy zastępczej, rodzinami zastępczymi, prowadzącymi rodzinne domy dziecka oraz placówkami opiekuńczowychowawczymi. 2. Zarząd powiatu może upoważnić, w formie pisemnej, do sprawowania kontroli członka zarządu powiatu, pracownika urzędu albo kierownika jednostki organizacyjnej powiatu. Osobami upoważnionymi nie mogą być pracownicy kontrolowanych jednostek. W latach 2016-2017 nie przeprowadzano kontroli w tym zakresie. W Zarządzeniu nr 13/2016 określiła pani standardy pracy rodzin zastępczych na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego zwracając uwagę na przestrzeganie zasad opieki i wychowania dziecka przebywającego w rodzinnej pieczy zastępczej. W dokumencie zapisano, że: nadzór nad stosowaniem standardów pracy rodzin zastępczych będzie wykonywany poprzez: posiedzenia zespołów ds. oceny rodzin zastępczych oraz rodzinnych domów dziecka, kontrole wewnętrzne i zewnętrzne organów nadzorujących, wizyty komisji ds. kontroli w rodzinnej pieczy zastępczej i placówkach opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego w Powiecie Warszawskim Zachodnim. Zgodnie z postanowieniami art. 180 pkt 1 ustawy do zadań własnych powiatu należy między innymi opracowanie i realizacja 3 - letnich programów dotyczących rozwoju pieczy zastępczej zawierających między innymi coroczny limit rodzin zastępczych zawodowych. Rada Powiatu Warszawskiego Zachodniego Uchwałą Nr VI/43/2015 z dnia 18 czerwca 2015 r. przyjęła Program Rozwoju Pieczy Zastępczej dla Powiatu Warszawskiego Zachodniego na lata 2015-2017, w brzmieniu stanowiącym załącznik do uchwały, w którym zapisano limit rodzin zastępczych zawodowych. Wykonanie uchwały powierzono Zarządowi Powiatu Warszawskiego Zachodniego. Zgodnie z art. 182 ust. 5 ustawy, kierownik powiatowego centrum pomocy rodzinie składa zarządowi powiatu coroczne sprawozdanie z działalności powiatowego centrum pomocy rodzinie oraz przedstawia zestawienie potrzeb w zakresie systemu pieczy zastępczej. Powiatowe programy systemu pieczy zastępczej uchwalana są na podstawie zestawienia potrzeb. 3

W dniu 28 marca 2017 r. złożyła pani Sprawozdanie z działalności Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie i Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej w Powiecie Warszawskim Zachodnim w 2016 roku. W Rozdziale I Piecza zastępcza omówione zostały zadania zrealizowane przez Centrum wynikające z ustawy, ale nie przedstawiono potrzeb w zakresie systemu pieczy zastępczej, jak również brak jest informacji o efektach pracy organizatora rodzinnej pieczy zastępczej. Przedmiotowe sprawozdanie zostało przyjęte podczas XXI sesji Rady Powiatu Warszawskiego Zachodniego w dniu 21 czerwca 2017 r. Z ustaleń wynika, że w 2016 r. liczba dzieci umieszczona w pieczy zastępczej wynosiła ogółem 275, poza terenem powiatu umieszczonych było 81 dzieci. W 2017 roku, według stanu na 8 września 2017 r., liczba dzieci w pieczy zastępczej wynosiła ogółem 266 wychowanków, z czego poza terenem powiatu umieszczonych było 83 dzieci. 1 W 2016 roku na terenie powiatu funkcjonowało ogółem 120 rodzin zastępczych, w tym 2 rodzinne domy dziecka, które obejmowały opieką 194dzieci 2. W 2017 roku, według stanu na 8 września 2017 r., było 114 rodzin zastępczych obejmujących opieką 183 dzieci, w tym 2 rodzinne domy dziecka. Powiat Warszawski Zachodni zapewniał pieczę zastępczą w 2016 r. 48, a w 2017 r. - 42 dzieciom z innych powiatów 3. W placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego w okresie kontrolowanym przebywało 8 dzieci. Zgodnie z dyspozycją art. 85 ust. 1 i 2 ustawy rodzinie zastępczej zawodowej oraz prowadzącemu rodzinny dom dziecka przysługuje wynagrodzenie nie niższe niż kwota 2 000 zł miesięcznie a rodzinie zastępczej zawodowej pełniącej funkcje pogotowia rodzinnego przysługuje wynagrodzenie nie niższe niż kwota 2 600 zł miesięcznie. Rada Powiatu Warszawskiego Zachodniego ustaliła podwyższone stawki miesięcznego wynagrodzenia, w zależności od liczby dzieci przebywających pod opieką, dla rodzin: 1 Zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej w 2016 i 2017 przedstawione zostało w załączniku nr 1 do arkusza ustaleń kontroli, tabela 1. 2 Rodzinna piecza zastępcza liczba rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka z dziećmi, przedstawiona została w załączniku nr 1 do arkusza ustaleń kontroli, tabela 3. 3 Liczba dzieci z powiatu warszawskiego zachodniego umieszczona w pieczy zastępczej na terenie innych powiatów w 2016 i 2017 roku przedstawiona została w załączniku nr 1 do arkusza ustaleń kontroli, tabela 1 i tabela 2. 4

zastępczych zawodowych, przyjmując Uchwałę Nr XI/95/2012 z dnia 23 lutego 2012 r. w sprawie podwyższenia wysokości wynagrodzenia dla rodzin zastępczych zawodowych, niepełniących funkcji pogotowia rodzinnego i rodziny zawodowej specjalistycznej z tytułu opieki i wychowania; zastępczych zawodowych specjalistycznych, przyjmując Uchwałę nr XII/117/2012 z dnia 29 marca 2012 r. w sprawie zmiany uchwały nr XI/94/2012 w sprawie podwyższenia wysokości wynagrodzenia dla rodzin zastępczych zawodowych specjalistycznych z tytułu świadczonej opieki i wychowania; zastępczych zawodowych pełniące funkcje pogotowia rodzinnego, przyjmując Uchwałę Nr XXI/148/2017 z dnia 21 czerwca 2017 r. w sprawie zmiany uchwały nr XI/96/2012 w sprawie podwyższenia wysokości wynagrodzenia dla rodzin zastępczych zawodowych pełniących funkcję pogotowia rodzinnego z tytułu świadczonej opieki i wychowania. Zarząd Powiatu Warszawskiego Zachodniego Uchwałą Nr 31/2013 z dnia 18 stycznia 2013 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia dla prowadzącego rodzinny dom dziecka ustalił zasady miesięcznego wynagrodzenia brutto dla prowadzącego rodzinny dom dziecka, w zależności od liczby przebywających pod ich opieką dzieci. Rodziny zstępcze oraz prowadzący rodzinny dom dziecka w Powiecie Warszawskim Zachodnim zgodnie z ustawą mogą ubiegać się również o fakultatywne świadczenia, o których mowa w art. 83 ustawy. Przydzielanie świadczeń odbywa się zgodnie z procedurami wprowadzonymi przez dyrektor Centrum w drodze zarządzeń z 30 grudnia 2015 r. dotyczących między innymi: przyznawania świadczenia jednorazowego z tytułu przyjęcia dziecka; przyznania środków na pokrycie kosztów utrzymania dziecka niepełnosprawnego; przyznania świadczenia losowego; przyznania świadczenia dofinansowania wypoczynku; przyznania środków na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku jednorodzinnym lub domu jednorodzinnego dot. rodziny zastępczej zawodowej i RDD. W 2016 i 2017 roku Centrum prowadziło poszukiwania kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, których następnie szkoliło z zastosowaniem programu pn. PRIDE: Rodzinna Opieka Zastępcza, zatwierdzonego na okres 5 lat, decyzją nr 27/2013/RZ Ministra Pracy i Polityki 5

Społecznej z dnia 29.11.2013 r., dla Towarzystwa Nasz Dom w Warszawie, Al. Zjednoczenia 34, Osobami szkolącymi byli pracownicy Centrum, posiadający certyfikaty trenerów ww. programu. Zgodnie z art. 43 ustawy, kandydat do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka może odbyć szkolenie, o którym mowa w art. 44 ust. 1, po otrzymaniu od organizatora rodzinnej pieczy zastępczej wstępnej akceptacji dokonanej na podstawie oceny spełnienia warunków, o których mowa w art. 42 ust. 1 i 2, (w tym opinii o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka wystawioną przez psychologa, który posiada co najmniej wykształcenie wyższe magisterskie na kierunku psychologia oraz 2-letnie doświadczenie w poradnictwie rodzinnym). Zarządzeniem nr 18/2016 z dnia 28 grudnia 2016 r. dyrektor Centrum wprowadziła procedury kwalifikowania i szkolenia kandydatów na rodziny zastępcze niezawodowe, zawodowe i prowadzących rodzinne domy dziecka, a zarządzeniem nr 19/2016 z dnia 28 grudnia 2016 r. powołała komisję kwalifikacyjną do oceny predyspozycji kandydatów na rodzinę zastępczą, będących uczestnikami szkolenia PRIDE. Zgodnie z przyjętą przez Centrum procedurą kwalifikacyjną kandydaci byli kierowani na szkolenie po złożeniu kompletu dokumentów (wymienionych w pkt 4 Zarządzenia Nr 18), zapoznaniu się przez organizatora rodzinnej pieczy zastępczej z ich sytuacją życiową: rodzinną, osobistą i majątkową, warunkami mieszkaniowymi oraz przeprowadzeniu wywiadu pedagogicznego. Następnie formułowano opinię psychologiczną dotyczącą stwierdzenia braku lub istnienia przeciwwskazań do pełnienia funkcji rodziny zastępczej oraz opinię o posiadaniu predyspozycji i motywacji do pełnienia funkcji rodziny zastępczej. Komisja kwalifikacyjna do oceny predyspozycji kandydatów na rodzinę zastępczą, na posiedzeniu sporządzała protokół z dokonania wstępnej akceptacji kandydata w oparciu o analizę przedłożonych dokumentów i opinię specjalistów zespołu pieczy zastępczej. Dyrektor Centrum przedstawiła również nowe zarządzeniem nr 4/2017 z dnia 12 września 2017 r. wprowadzające procedurę naboru kandydatów na szkolenie PRIDE Rodzinna Opieka Zastępcza. Przyjęty dokument określał ogólne zasady prowadzenia naboru kandydatów, ale również przeprowadzania szkoleń na rodziny zastępcze niezawodowe, zawodowe i prowadzenia 6

rodzinnego domu dziecka oraz kwalifikacji kandydatów na rodziny zastępcze niezawodowe zawodowe lub do prowadzenia rodzinnego domu dziecka. W 2016 r. przeprowadzono dwa szkolenia przygotowujące kandydatów do pełnieni funkcji rodziny zastępczej niezawodowej w wymiarze 54 godzin szkoleniowych i konsultacji indywidualnych oraz 10 godzin praktyk: w dniach od 31.03.2016 r. do 13.06.2016 r. zakwalifikowano 13 osób - pięć małżeństw i trzy osoby indywidualne, zakończyło szkolenie 10 osób; w dniach 21.09.2016 r. do 7.12.2016 r. zakwalifikowano 15 osób - pięć małżeństw i pięć osób indywidualnych, zakończyło szkolenia 11 osób. Odbyło się 12 sesji szkoleniowych, wizyt w domach kandydatów oraz konsultacji dotyczących podjęcia decyzji przez kandydatów, deklaracji do pełnienia funkcji opiekuna zastępczego lub podtrzymania decyzji w zakresie sprawowania funkcji. Wszystkie osoby, które zakończyły szkolenie otrzymały świadectwa kończenia szkolenia. W 2017 r. odbyło się jedno szkolenie dla 7 osób spokrewnionych z dzieckiem w terminie od 8.05.2017 r. do 12.07.2017 r., które zostało dostosowane do potrzeb uczestników. Zgodnie z treścią art. 76 ust. 4 pkt 13 ustawy, do zadań organizatora rodzinnej pieczy zastępczej należy w szczególności: przeprowadzanie badań pedagogicznych i psychologicznych oraz analizy, o której mowa w art. 42 ust. 7, dotyczących kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka. W 2016 r. 58% kandydatów wnioskowało o wydanie zaświadczenia kwalifikacyjnego zawierającego potwierdzenie ukończenia szkolenia oraz spełniania warunków, o których mowa w art. 42 ustawy. Stosownie do obowiązującego wzoru zaświadczenia kwalifikacyjnego, który został określony rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 grudnia 2011 r. w sprawie wzoru zaświadczenia kwalifikacyjnego (Dz. U. Nr 272 poz. 1609), zaświadczenie kwalifikacyjne jest sporządzane i wystawiane dla kandydata indywidualnie. W 2016 roku spośród 20 dokumentów - 9 wydano dla małżeństw, nie indywidualnie. Należy brać pod uwagę zapis art. 41 ust. 1 w brzmieniu: rodzinę zastępczą lub rodzinny dom 7

dziecka tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, u których umieszczono dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy zastępczej. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Powiecie Warszawskim Zachodnim wydało: w 2016 r. - 20 zaświadczeń kwalifikacyjnych, w 2017 r. - 7 zaświadczeń kwalifikacyjnych, osobom, które wystąpiły z wnioskiem i ukończyły szkolenie w wymiarze 54 godz. szkoleniowych i konsultacji indywidualnych oraz 10 godz. praktyk dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej niezawodowej. W kontrolowanym okresie o pełnienie rodzinnej pieczy zastępczej wnioskowało 35 kandydatów, z czego: 28 kandydatów uczestniczyło w szkoleniu, 31 kandydatom przeprowadzono badania pedagogiczno-psychologiczne oraz analizę, o której mowa w art. 42 ust. 7 ustawy, 28 kandydatów otrzymało świadectwa ukończenia szkolenia, 36 kandydatów zakwalifikowano do pełnienia funkcji i otrzymało zaświadczenia kwalifikacyjne. Zgodnie z zapisami art. 46 ust. 1 Starosta prowadzi rejestr danych o osobach, zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub do prowadzenia rodzinnego domu dziecka i pełniących funkcję rodziny zastępczej zawodowej lub rodziny zastępczej niezawodowej oraz prowadzących rodzinny dom dziecka, z którego dane przekazuje do właściwego sądu. Na dzień kontroli powyższy rejestr obejmował: 38 rodzin zastępczych niezawodowych, 4 rodziny zastępcze zawodowe, 2 rodzinne domy dziecka Zgodnie z art. 132, organizator rodzinnej pieczy zastępczej dokonuje oceny rodziny zastępczej lub prowadzącego rodzinny dom dziecka pod względem predyspozycji do pełnienia powierzonej im funkcji oraz jakości wykonywanej pracy. Wyjaśniła pani, że w kontrolowanym okresie przeprowadzano oceny rodzin zastępczych pod względem predyspozycji do pełnienia powierzonej im funkcji oraz jakości wykonywanej pracy, ale nie zostały wprowadzone stosowne procedury dotyczące sposobu dokonywania ocen. Okazano 8

wzór dokumentu pn. ocena sytuacji rodziny, który wykorzystywano do sporządzania oceny, co znalazło odzwierciedlenie w aktach rodzin. Zarządzeniem Nr 16/2016 z dnia 28 grudnia 2016 r. wprowadzono procedury stosowania okresowej oceny sytuacji dziecka i powoływania zespołu ds. oceny sytuacji dziecka umieszczonego w rodzinnej pieczy zastępczej w oparciu o zapisy art. 129 ustawy. W skład zespołu ds. oceny sytuacji dziecka wchodziły osoby, o których mowa w art. 137 ustawy. Oceny były przeprowadzane w terminach określonych w art. 130 ustawy. Na podstawie zgromadzonej dokumentacji i wypowiedzi członków zespołu, formułowana była opinia dotycząca zasadności dalszego pobytu dziecka w pieczy zastępczej. Ze spotkania zespołu sporządzano protokół, którego wzór stanowił załącznik do wskazanego powyżej zarządzenia. Zgodnie z art. 129 ustaw, organizator rodzinnej pieczy zastępczej dokonuje oceny sytuacji dziecka umieszczonego w rodzinie zastępczej w celu: 1) ustalania aktualnej sytuacji rodzinnej dziecka; 2) analizy stosowanych metod pracy z dzieckiem i rodziną; 3) modyfikowania planu pomocy dziecku; 4) monitorowania procedur adopcyjnych dzieci z uregulowaną sytuacją prawną umożliwiającą przysposobienie; 5) oceny stanu zdrowia dziecka i jego aktualnych potrzeb; 6) oceny zasadności dalszego pobytu dziecka w pieczy zastępczej; 7) informowania sądu o potrzebie umieszczenia dziecka w placówce działającej na podstawie przepisów o systemie oświaty, działalności leczniczej lub pomocy społecznej. Zarządzeniem nr 17/2016 z dnia 28 grudnia 2016 r. dyrektor Centrum wprowadziła procedurę zgłaszania do ośrodków adopcyjnych informacji o dzieciach z uregulowaną sytuacja prawną w celu poszukiwania dla nich rodzin przysposabiających. Procedura zawierała realizację zadania wynikającego z art. 76 ust. 4 pkt 16 ustawy, niezwłoczne pisemne informowanie ośrodka adopcyjnego o uregulowaniu sytuacji prawnej dziecka i przekazanie wraz z postanowieniem sądu karty dziecka, o której mowa w art. 164a ustawy. Ponadto przewidziano prowadzenie 9

cyklicznych spotkań z ośrodkiem adopcyjnym w celu zapoznawania z bieżącą sytuacją dzieci z uregulowaną sytuacją prawną. W odniesieniu do dyspozycji art. 69 i art. 73 ustawy, zarządzeniem nr 15/2016 z dnia 28 grudnia 2016 r. wprowadzona została procedura zabezpieczenia dziecka podczas czasowego niesprawowania opieki przez rodzinę zastępczą lub rodzinny dom dziecka, która określała tryb postępowania pracowników Centrum w sytuacji zgłoszenia takiej potrzeby przez rodziny. W okresie kontrolowanym w Powiecie Warszawskim Zachodnim rodziny nie zgłosiły takich potrzeb i nie funkcjonowały rodziny pomocowe. Ustalono, że w Centrum dla każdej rodziny zastępczej prowadzono osobne akta, które zawierały dokumentację na temat pracy z rodziną i na rzecz dzieci umieszczonych w rodzinach oraz współpracy z sądem, szkołami, innymi instytucjami oraz notatki służbowe, jak również prowadzono dokumentację osób usamodzielnianych. Wśród dokumentów znalazły się wzory druków stanowiących załączniki do przyjętych procedur oraz formularze wykorzystywane do dokumentowania pracy koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej, m.in.: wniosek o objęcie rodziny zastępczej oraz umieszczonego w niej dziecka wsparciem koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej, karta pracy z rodziną zastępczą notatka (dot. kontaktu dziecka z rodzina biologiczną) aktualizacja sytuacji dziecka przebywającego w rodzinie zastępczej bieżąca sytuacja opiekuńczo-wychowawcza dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej z planem pomocy dziecku, ocena sytuacji dziecka umieszczonego w rodzinnym domu dziecka z planem pomocy dziecku, ocena rodziny zastępczej, potwierdzenie przekazania dziecka pod opiekę, informacja o dziecku umieszczonym w rodzinie zastępczej, weryfikacja i ocena realizacji indywidualnego programu usamodzielniania ocena sytuacji materialno-bytowej osoby usamodzielnianej. 10

Centrum w ramach specjalistycznego poradnictwa rodzinnego zatrudniało: terapeutę rodzinnego, prawnika i psychologa. Psycholog sporządzał opinie psychologiczne dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej oraz raz na dwa lata aktualizowanie opinii psychologicznych istniejących rodzin, diagnozy psychofizyczne dzieci umieszczanych w rodzinie zastępczej, uczestniczył w zespołach ds. oceny sytuacji dziecka oraz ocenie rodzin zastępczych, w spotkaniach w miejscu zamieszkania rodzin, kontaktach z rodzicami biologicznymi oraz prowadził grupy wsparcia (w 2016 r. 12 grup, w 2017 r. 7 grup) oraz Warsztaty Umiejętności Wychowawczych (w 2016 r.- 1 grupa, w 2017 r. 2 grupy). Centrum wychodząc naprzeciw potrzebom rodzin zastępczych oraz rodziców biologicznych organizowało: 1. Warsztaty Umiejętności Wychowawczych: a) szkolenie odbywające się w dniach 30 listopada 2015 r. do 15 marca 2016 r. ukończyło 8 osób (7 rodzin zastępczych i 1 mama biologiczna); b) szkolenie odbywające się w dniach 13 grudnia 2016 r. do 28 lutego 2017 r. ukończyło 9 osób (7 rodzin zastępczych i 2 mamy biologiczne); c) szkolenie odbywające się w dniach 20 kwietnia do 29 czerwca 2017 r. ukończyło 4 osoby. 2. Zajęcia Szkoła dla Rodziców i Wychowawców: a) zajęcia odbywające się w dniach 20 stycznia 2017 r. do 7 kwietnia 2017 r. ukończyło 10 osób (8 rodzin zastępczych i 2 rodziny biologiczne), b) zajęcia dot. pracy z trudnym nastolatkiem odbywające się w dniach 28 kwietnia 2017 r. do 26 czerwca 2017 r. ukończyło 9 osób. Zainicjowano także Akademię Opiekuna Zastępczego merytoryczne spotkania dla rodzin zastępczych z udziałem różnych specjalistów wspierających rodziny zastępcze. Prowadzono indywidualne konsultacje z zakresu: poradnictwa psychologicznego, seksualnego, życia bez przemocy, zagrożeń uzależnieniami behawioralnymi, doradztwa zawodowego. Ustalono, że w okresie kontrolowanym 4 : udzielono 205 porad prawnych w: 2016r. - 115, w 2017r. 90, 4 Działania wspierające i pomocowe prowadzone przez Centrum przedstawiono w załączniku nr 1 do arkusza kontroli, tabela 11 11

przeprowadzono 28 konsultacji z rodzinami biologicznymi, w tym: w 2016r.- 18, w 2017r. -10, przeprowadzono 22 terapie indywidualne dla młodzieży w pieczy zastępczej, w tym w 2016r. 5, w 2017r. 17, wykonano 26 diagnoz psychofizycznych dziecka, w tym w 2016r. 12, w 2017r. 14, wykonano 68 opinii psychologicznych dla kandydatów na rodziny zastępcze, w tym 42 w 2016 r. oraz 26 w 2017 r. Na terenie Powiatu Warszawskiego Zachodniego nie funkcjonowały placówki wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym. Zadanie realizowane było przez poszczególne gminy jako zadanie własne. Powiat Warszawski Zachodni w 2016 roku dotował wymienione poniżej placówki wsparcia dziennego: 1. Świetlicę Integracyjno-Terapeutyczną Dajemy Nadzieję przy ulicy Narutowicza 20 w Błoniu prowadzoną przez Stowarzyszenie na rzecz Osób Niepełnosprawnych Dobra Wola Błonie przy ul. Narutowicza 20, 05-870 Błonie, 2. Świetlicę Środowiskową Lipa z oddziałami specjalistycznymi w Łazach 40A i Dąb w Kampinosie prowadzoną przez Stowarzyszenie Razem przy ul. Szkolnej 2, 05-085 Kampinos, 3. Świetlicę Środowiskową Wszędobylscy przy ulicy Warszawskiej 697 w Borzęcinie Dużym prowadzoną przez Stowarzyszenie Kulturalne Kotwica przy ul. Warszawskiej 697, Borzęcin Duży, 4. Ognisko Dziecięco Młodzieżowe Izabelin przy ul. Matejki 21 w Izabelinie prowadzone przez Towarzystwo Pomocy im. Św. Brata Alberta ul. Knyszyńska 1 w Warszawie, 5. Świetlicę Środowiskową i Socjoterapeutyczną z Oddziałami Rehabilitacyjnymi przy ul. Poznańskiej 183 w Ożarowie Mazowieckim prowadzoną przez Parafię Rzymsko-Katolicką Miłosierdzia Bożego w Ożarowie Mazowieckim, 6. Ośrodek Rehabilitacyjno Terapeutyczny KSN przy ul. Kopernika 10 Blizna Jasińskiego prowadzony przez Katolickie Stowarzyszenie Niepełnosprawnych Archidiecezji Warszawskiej przy ul Deotymy 42 w Warszawie. Według informacji ze sprawozdania Centrum z pomocy oferowanej przez placówki wsparcia dziennego skorzystało w 2016 r. - 321 dzieci z terenu powiatu. 12

Zgodnie z 15 pkt 19 regulaminu Centrum, do zadań zespołu pieczy zastępczej należy m.in.: udzielanie wsparcia pełnoletnim wychowankom rodzin zastępczych lub placówek a w oparciu o 16 pkt 4 prowadzenie dokumentacji ( ) pełnoletnich wychowanków rodzin zastępczych i placówek opiekuńczo-wychowawczych realizowane jest przez pracownika socjalnego z zespołu ds. pomocy środowiskowej i świadczeń. Poza indywidualnym tokiem pracy z osobami usamodzielnianymi koordynator rodzinnej pieczy zastępczej i pracownik socjalny prowadzili w Centrum grupowe formy wsparcia, które odbyły się w dniach 22 lutego, 15 marca, 12 kwietnia oraz 16 maja 2017 r. W Centrum wprowadzono na mocy zarządzeń dyrektora z dnia 30 marca 2016 r. następujące procedury w sprawie przyznawania pomocy na: kontynuowanie nauki, usamodzielnienie, zagospodarowanie. Wymienione dokumenty zawierają zapisy, że osoba usamodzielniania zostaje objęta wsparciem i pomocą koordynatora i/lub pracownik socjalnego, mającym na celu jej życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem oraz określają zasady postępowania o przyznanie pomocy finansowej. Przyjęto, że pracownik socjalny wraz z osobą usamodzielnianą dokonuje oceny sytuacji materialnobytowej osoby, natomiast pracownik socjalny przedstawia dyrektorowi jednostki wnioski dotyczące zasadności wnioskowanej pomocy, a dyrektor podejmuje decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia z odpowiednią adnotacją we wniosku i przekazuje pracownikowi socjalnemu. Przebieg procesu usamodzielniania wychowanków, w tym ich współpraca z Centrum oraz sporządzanie dokumentów był realizowany przez pracownika socjalnego a koordynatorzy rodzinnej pieczy zastępczej uczestniczyli w tworzeniu Indywidulanych programów usamodzielniania. Na podstawie art. 140 ust. 1 ustawy, osobie opuszczającej, po osiągnięciu pełnoletności, rodzinę zastępczą, rodzinny dom dziecka, placówkę opiekuńczo-wychowawczą lub regionalną placówkę opiekuńczo-terapeutyczną, zwanej dalej "osobą usamodzielnianą", w przypadku, gdy umieszczenie w pieczy zastępczej nastąpiło na podstawie orzeczenia sądu przyznaje się pomoc na: a) kontynuowanie nauki, b) usamodzielnienie, c)zagospodarowanie; 13

2) udziela się pomocy w uzyskaniu: a) odpowiednich warunków mieszkaniowych, b) zatrudnienia; 3)zapewnia się pomoc prawną i psychologiczną. Z przedstawionego rejestru osób usamodzielnianych wynika, że: w latach 2016 2017 (na dzień kontroli) wsparciem objęto ogółem 79 osób. W 2016 r. usamodzielnianym opuszczającym rodzinną i instytucjonalną pieczę zastępczą udzielono pomocy na: kontynuowanie nauki 47 osobom, usamodzielnienie 12 osobom, zagospodarowanie - 10 osobom, w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych 2 osobom, prawnej i psychologicznej - 4 osobom. Po złożeniu przez wychowanka wniosku o świadczenie pieniężne m.in.: na kontynuowanie nauki, usamodzielnienie lub zagospodarowanie pracownik socjalny sporządzał dokument pn.: ocena sytuacji materialno-bytowej osoby usamodzielnianej, który zawierał informacje o osobie usamodzielnianej, osobach wspólnie zamieszkujących i gospodarujących, zgłaszanych potrzebach, sytuacji zdrowotnej, edukacyjnej, mieszkaniowej, zawodowej, posiadanych dochodach, rodzaju i czasie przebywania w pieczy zastępczej. Oceny podpisywane były przez usamodzielnianego wychowanka oraz pracownika socjalnego, a plany pomocy zatwierdzane każdorazowo przez dyrektora Centrum. Dla celów dokumentowania przebiegu usamodzielniania wychowanków w Centrum stosowano dokumenty pn.: indywidualny plan pomocy usamodzielniającego się wychowanka rodziny zastępczej (część A - informacyjna, część B - programu usamodzielnienia wychowanka), indywidualny plan pomocy usamodzielniającego się wychowanka placówki opiekuńczowychowawczej, weryfikacja i ocena realizacji Indywidualnego programu usamodzielnienia, weryfikacja indywidualnego programu usamodzielnienia. 14

Funkcję opiekuna usamodzielniania najczęściej pełnił dotychczasowy rodzic zastępczy, wychowawca w placówce opiekuńczo-wychowawczej, koordynator rodzinnej pieczy zastępczej lub pracownik socjalny, po akceptowaniu przez dyrektora Centrum. Opiekuna usamodzielnienia wskazywał na piśmie usamodzielniany wychowanek, co najmniej na rok przed osiągnięciem pełnoletności. Wybrany opiekun usamodzielnienie wyrażał pisemnie zgodę na pełnienie funkcji opiekuna usamodzielnienia, dając rękojmię należytego wykonania powierzonych zadań wynikających z ustanowionej funkcji. Dyrektor Centrum akceptował osobę wskazaną przez wychowanka na opiekuna usamodzielnienia, stosownie do wytycznych zawartych w art. 145 ust. 3 ustawy. W indywidualnym programie usamodzielnienia, wymieniony został katalog zadań opiekuna, odnoszący się do kwestii zatrudnienia, ubezpieczenia zdrowotnego, świadczeń pieniężnych na kontynuowanie nauki, usamodzielnienie i zagospodarowania oraz sytuacji mieszkaniowej. Pracownik socjalny dokonywał oceny końcowej realizacji indywidualnego programu usamodzielnienia przy udziale osoby usamodzielnianej oraz dyrektora Centrum, w ocenie nie brał udziału opiekun usamodzielnienia. W wyniku przeprowadzonej analizy 10 wybranych akt ustalono, że ocena sytuacji materialnobytowej osoby usamodzielnianej przez pracownika socjalnego Centrum dokonywana była kilkakrotnie, na okoliczność złożenia wniosku o pomoc pieniężną i złożenia wymaganego zaświadczenia stwierdzającego kontynuowanie nauki. Wojewoda Mazowiecki pozytywnie ocenił sposób realizacji zadań z zakresu pieczy zastępczej, w tym: zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej, organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym, tworzenie warunków do powstawania i działania rodzin zastępczych, organizowanie szkoleń dla rodzin zastępczych oraz zgodności zatrudnienia pracowników z wymaganymi kwalifikacjami. Wobec przedstawionej oceny dotyczącej funkcjonowania jednostki poddanej kontroli w powyższym zakresie, odstąpiono od wydania zaleceń pokontrolnych, natomiast biorąc pod uwagę powyższe ustalenia przekazuję poniżej wnioski i uwagi dotyczące realizacji zadań samorządu powiatowego z zakresu pieczy zastępczej wskazując na potrzebę: 15

czytelnych zasad dokonywania oceny i kontroli rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka, mając na względzie art. 38b ust. 2 oraz art. 134 ust. 2a ustawy, realizowania obowiązku przedstawiania potrzeb w zakresie systemu pieczy zastępczej oraz informacji o efektach pracy organizatora rodzinnej pieczy zastępczej w składanych corocznie sprawozdaniach stosownie do wymagań określonych w art.76 ust.4 pkt 15 i 182 ust. 5 ustawy, wystawiania zaświadczeń kwalifikacyjnych indywidualnie dla każdego kandydata zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 9 grudnia 2011 r. w sprawie wzoru zaświadczenia kwalifikacyjnego (Dz. U. Nr 272 poz.1609), wypracowania działań mających na celu uświadomienie obowiązków i roli opiekuna usamodzielnienia w zakresie skutecznego pełnienia tej funkcji. Pouczenie Przedstawiając powyższe informuję, że zgodnie z art. 197d ust 2 ustawy kontrolowana jednostka może, w terminie 7 dni od dnia otrzymania zaleceń pokontrolnych, zgłosić do nich zastrzeżenia do Wojewody Mazowieckiego na adres: Mazowiecki Urząd Wojewódzki, Wydział Polityki Społecznej, plac Bankowy 3/5, 00-950 Warszawa. W przypadku nieuwzględnienia przez Wojewodę Mazowieckiego zastrzeżeń oraz w przypadku nie zgłoszenia zastrzeżeń do zaleceń, kontrolowana jednostka jest obowiązana w terminie 30 dni powiadomić o sposobie realizacji zaleceń Wydział Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, a w przypadku ich uwzględnienia należy mieć na uwadze zmiany wynikające z powyższego faktu. ZASTĘPCA KIEROWNIKA ODDZIAŁU ds. Wspierania Rodziny i Pieczy Zastępczej Beata Kosmalska-Balik STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Edyta Wanko z up. WOJEWODY MAZOWIECKIEGO Wioletta Kucharska Dyrektor Wydziału Polityki Społecznej STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Angelika Sosińska 16