Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu Prace Naukowe nr 35 Zarządzanie wiedzą w Agrobiznesie w warunkach polskiego członkostwa w Unii Europejskiej Ludwik Wicki Katedra Ekonomiki i Organizacji Gospodarstw Rolniczych, SGGW Gromadzenie i dystrybucja wiedzy o odmianach w Polsce 1 System of collection and distribution knowledge about plant varieties in Poland Wprowadzenie W gospodarce opartej na wiedzy, gromadzenie i sprawna dystrybucja informacji pozwala przedsiębiorcom podejmować racjonalne decyzje. Bez dobrej jakości informacji proces decyzyjny jest zawsze obarczony większym ryzykiem. Rolnikom, dla podejmowania decyzji produkcyjnych, potrzebne są, m.in. informacje o cechach produkcyjnych i użytkowych gatunków i odmian roślin oraz o charakterystyce środków do produkcji rolniczej. Z drugiej strony rolnik potrzebuje też informacji o preferencjach odbiorców surowców rolniczych (przetwórców, konsumentów), co do cech odmian roślin, które preferują oni do przetwórstwa lub dystrybucji. Współcześnie, zasób wiedzy nagromadzonej w różnych instytucjach jest ogromny. Jednocześnie wiedza ta ulega coraz szybszej, niespotykanej dotąd, dezaktualizacji, a jej zasoby nie zawsze są wystarczająco wykorzystywane. Stąd potrzeba, żeby gromadzona wiedza fachowa była szybko i sprawnie rozpowszechniana, tak, by odbiorcy, do których jest kierowana, mogli ją spożytkować. Zwykle najsprawniej rozpowszechniają informacje ci, którzy zainteresowani jej wykorzystywaniem przez producentów. Mogą to być wytwórcy danego środka produkcji, odmiany lub odbiorcy produktów wytworzonych według określonej technologii, jednak taka informacja nie jest w pełni obiektywna i nie daje odbiorcy możliwości wyboru. W niniejszym opracowaniu przedstawiony zostanie system gromadzenia oraz rozpowszechniania wiedzy dotyczącej odmian roślin uprawnych w Polsce. Ze względu na ciągły postęp w hodowli roślin jej uzyskiwanie w doświadczeniach i dystrybucja ma relatywnie większe znaczenie niż wiedzy dotyczącej pozostałych środków produkcji. Krasowicz [2004] uważa, że informacja o przydatności odmiany do uprawy w danym regionie jest bardzo ważna, gdyż czynniki glebowo-klimatyczne wpływają w znaczący sposób na jakość uzyskiwanego produktu. 1 Przygotowano w ramach projektu badawczego KBN nr 3P06 R127 24 nt. Efektywność procesów tworzenia i upowszechniania nośników postępu biologicznego. 395
Ludwik Wicki Źródła danych oraz metody W opracowaniu posłużono się metodą analizy dokumentów, aktów prawnych i studiów literaturowych, a także przeprowadzono badania własne dotyczące wyników badań w SDOO 2 w postaci tworzenia list odmian zalecanych. Uzyskane w ten sposób informacje o systemie informacyjnym w ocenie odmian pozwoliły na przygotowanie syntetycznego opracowania. Źródła pozyskiwania informacji Każdy producent rolny może uzyskiwać informację z różnych źródeł. Może być to wynikiem celowych poszukiwań lub też przypadku. Z punktu widzenia funkcjonowania systemu informacji należy preferować celowo ukształtowane kanały dystrybucji informacji, nie zapominając jednak o kanałach nieformalnych. Kanały nieformalne nabierają tym większego znaczenia, im niższy jest poziom edukacji i przygotowania zawodowego rolników, gdyż najsłabiej przygotowana ich grupa rzadziej korzysta ze wsparcia fachowego z różnych źródeł. Informacje o odmianach, ich cechach produkcyjnych oraz technologicznych, wymaganiach i reakcjach środowiskowych mogą pochodzić z różnych źródeł, na przykład: 1. z własnego doświadczenia (czasochłonne i ryzykowne) ważne, bo każde gospodarstwo charakteryzuje się specyficznymi warunkami środowiska, 2. od sąsiadów, 3. od dzieci kształcących się w szkołach o profilu rolniczym, 4. w bezpośrednim kontakcie z doradcą rolniczym (wyniki doświadczeń ogólnokrajowych, jak i własnych Ośrodka Doradztwa), 5. z prasy i innych mediów niespecjalistycznych (głównie w postaci reklam), 6. z prasy fachowej (reklamy, wyniki doświadczeń, porównania odmian), 7. z wyników badań COBORU, 8. z wyników badań porejestrowych, 9. od hodowcy odmiany, 10. od przetwórcy, który preferuje pewną grupę odmian. Biorąc pod uwagę zakres i efektywność upowszechniania informacji o odmianach, częstość pojawiania się nowych genotypów, należy wskazać na rolę prasy fachowej, zarówno ogólnokrajowej, jak też wydawanej przez ośrodki regionalne w jej upowszechnianiu. Duże znaczenie może mieć także bezpośredni kontakt z doradcą, a także doświadczenia innych rolników gospodarujących w podobnych warunkach. Te źródła są predestynowane do upowszechniania informacji w postaci wtórnej, przetworzonej na potrzeby odbiorcy. Mniejsze znaczenie mogą mieć dla rolników takie źródła, jak wyniki doświadczeń odmianowych publikowane przez COBORU, wyniki 2 SDOO Stacja Doświadczalna Oceny Odmian. 396
Gromadzenie i dystrybucja wiedzy o odmianach w Polsce doświadczeń własnych hodowców. Są one z założenia skierowane do dalszego rozpowszechniania po przetworzeniu lub odpowiednim zestawieniu Często nie prezentują one wyników badań odmian w warunkach zbliżonych do warunków konkretnego gospodarstwa, a nawet regionu. Ważnym źródłem informacji pierwotnej o cechach odmian i o ich reakcjach środowiskowych są wyniki porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego (PDO). Doświadczenia w tym systemie rozpoczęto już w 1998 roku, lecz dopiero w latach następnych objęły ono cały kraj. W pierwszym sezonie realizacji programu PDO (1998/1999) założono 216 doświadczeń z zarejestrowanymi odmianami zbóż, rzepaku, grochu, ziemniaka, kukurydzy i buraka cukrowego. W kolejnych latach liczba doświadczeń systematycznie wzrastała. W sezonie 2003/2004 prowadzonych było ponad 680 doświadczeń. W sumie w latach 1999-2004 doświadczenia PDO realizowane były w 115 punktach doświadczalnych. Były one w większości finansowane ze środków pozabudżetowych (rys.1). Liczba doświadczeń 800 700 600 500 400 300 200 100 0 358 339 317 338 303 66 259 285 296 323 150 187 1998/1999 1999/2000 2000/2001 2001/2002 2002/2003 2003/2004 Sezon badań środki z budżetu środki pozabudżetowe Rys. 1. Liczba doświadczeń prowadzonych w ramach programu porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego w latach 1999-2004 Źródło: COBORU 2004b. Program PDO został prawnie usankcjonowany poprzez umieszczenie odpowiednich zapisów w ustawie z dnia 15 września 2000 r. o zmianie ustawy o nasiennictwie. Obecnie mówią o tym art. 24-25 ustawy z dnia 26 czerwca 2003 r. o nasiennictwie. 3 Koordynatorem tego doświadczalnictwa jest COBORU, a uczestniczą w nim wszystkie zainteresowane instytucje: uczelnie, ośrodki doradztwa, Izby Rolnicze, hodowcy, samorządy regionalne, przemysł przetwórczy, itd. Badania odmianowe realizowane w ramach PDO są ukierunkowane bezpośrednio na potrzeby praktyki rolniczej. Ustawodawca nakłada nawet obowiązek sporządzania list odmian zalecanych do uprawy (art. 25.4 ustawy o nasiennictwie). Służą także określeniu wartości gospodarczej odmiany (wgo) dla celów badań urzędowych. Badania są realizo- 3 Dz.U. z 2003 r. Nr 137, poz. 1299, z 2004 r. Nr 96, poz. 959. 397
Ludwik Wicki wane w ośrodkach doświadczalnych COBORU, firmach prowadzących hodowlę roślin, ośrodkach doradztwa. Obecnie powstały już pierwsze listy zalecanych do uprawy odmian na obszarze województwa. Według informacji uzyskanych w SDOO listy takie do września 2004 powstały dla pszenicy ozimej w województwach: dolnośląskim, lubelskim, małopolskim, pomorskim, śląskim, wielkopolskim, opolskim i zachodniopomorskim a dla żyta i pszenżyta ozimego w dolnośląskim i opolskim. Kilka ośrodków planuje wydanie list w terminie późniejszym. Listy te będą stanowiły główne źródło wiedzy o gospodarczej wartości odmian i będą regulatorem ich dopływu do rolnictwa dając jednocześnie cenną informację o przydatności danej odmiany do uprawy w określonym regionie. Rzeczywiste znaczenie tworzenia list i zakres ich wykorzystywania będzie możliwy do oceny dopiero po paru latach. Zadecyduje o tym także trafność rekomendacji i jej aktualność. Na podstawie badań w systemie PDO COBORU wydaje Listy opisowe odmian oraz ocenia wartość gospodarczą odmiany przed i po wpisaniu jej do rejestru odmian. Biorąc pod uwagę zakres doświadczeń, który obejmuje główne cechy agrotechniczne odmian, jak też zaangażowane podmioty, należy stwierdzić, że wyniki uzyskane w systemie doświadczalnictwa porejestrowego będą głównym źródłem informacji przeznaczonej dla rolników z zakresu postępu biologicznego. System tworzenia i dystrybucji informacji można przedstawić na schemacie (rys. 2), który pokazuje obieg informacji dotyczących nowych odmian. Rolnicy są nie tylko odbiorcami informacji, ale również ją generują na potrzeby programowania kierunków badań, reprodukcji, itp. W przedstawionym układzie program PDO jest elementem centralnym, w którym tworzona jest i wstępnie przetwarzana wiedza o odmianach. Główny nacisk w tym systemie jest więc położony na ocenę odmian w różnych warunkach. Istnieje obawa, że system ten może nie działać sprawnie w zakresie tych kierunków badań, których prowadzenie nie będzie miało wsparcia ze strony jednostek pozabudżetowych (hodowców, przetwórców, itp.), lecz utrzymanie pewnego kierowanego na konkretne doświadczenia dla gatunków o małym znaczeniu rynkowym, a dużym znaczeniu gospodarczym, np. dla roślin pastewnych wsparcia z budżetu może te obawy uczynić bezpodstawnymi. Ogólnie rzecz biorąc tworzenie wiedzy o odmianach w systemie PDO ma być: odpowiedzią na podstawowe pytania dotyczące głównych charakterystyk agrotechnicznych (poziomu i schematu nawożenia, zakresu ochrony, wymagań glebowych, itd.) dla poszczególnych gatunków i odmian, odpowiedzią na zapotrzebowanie zgłaszane przez przemysł przetwórczy w zakresie parametrów technologicznych odmian, systemem wartościującym odmiany z punktu widzenia różnych, ważnych dla rolnictwa, czy przetwórstwa cech. 398
Gromadzenie i dystrybucja wiedzy o odmianach w Polsce Kierunki badań wynikające z potrzeb gospodarczych (plony, odporność, cechy technologiczne), nowych możliwości wynikających z osiągnięć nauki, itp. HODOWCA ocena WGO ocena odmian COBORU ocena odmian w różnych warunkach informacja o odmianach i ich cechach rejestr odmian, listy opisowe PDO wyniki doświadczeń, listy odmian rekomendowanych szkolnictwo informacja przychodząca nauczanie doradztwo informacja przychodząca publikacje, doradztwo, kierunki badań reprodukcja przetwórstwo informacja przychodząca kontrakty z przetwórstwem, informacja handlowa informacja przychodząca kontrakty na reprodukcję nasienną, produkcję surowca, badania rolnictwo informacja przychodząca Rys. 2. Schemat obiegu informacji w zakresie hodowli roślin i cech odmian * Informacja przychodząca oznacza informację generowaną w innych elementach systemu Źródło: Opracowanie własne. 399
Ludwik Wicki Istotną wadą doświadczalnictwa porejestrowego, z punktu jakości generowanej informacji, jest obecnie fakt, że zorganizowane doświadczenia prowadzone są tylko w układzie poletkowym, nie ma natomiast jeszcze porównań odmian w warunkach praktyki rolniczej, tj. prowadzenia analiz produkcyjności i innych cech odmian na plantacjach produkcyjnych. Dopiero włączenie wystarczająco dużej liczby rolników w prowadzenie badań na ich plantacjach na potrzeby rekomendacji odmian da możliwość porównania praktycznej wartości odmian. Braki te niwelowane są częściowo dzięki analizom prowadzonym przez niektóre ośrodki doradztwa na plantacjach własnych lub współpracujących rolników, jak też przez wymianę doświadczeń między producentami. Pojawiają się opinie, że można rekomendować odmiany do uprawy wyłącznie na podstawie doświadczeń w systemie PDO, z ewentualnymi uzupełnieniami, co do oceny kilku cech technologicznych [Nowacki 2004], uważam jednak, że należy takie rozwiązania traktować jako przejściowe 4, do czasu aż zostanie wypracowany mechanizm wykorzystywania informacji z praktyki rolniczej. W innym przypadku powstawać będą równolegle konkurencyjne rankingi odmian najlepiej sprawdzających się w uprawie, tworzone przez bardziej aktywne ośrodki doradztwa, czy nawet czasopisma (np. na podstawie szczegółowych ankiet). Już obecnie różne ośrodki tworzą swoje rankingi odmian zestawiając wyniki różnych badań [Chotkowski 2004]. Program PDO zakłada wprawdzie, że oprócz ścisłych doświadczeń odmianowych w przyszłości będą prowadzone też doświadczenia, zwłaszcza wdrożeniowo-upowszechnieniowe, przez rolników, którzy dysponują odpowiednią wiedzą i sprzętem, lecz obecnie nawet zakres badań doświadczalnych jest zbyt skromny, więc takie analizy wydają się być sprawą odleglejszej przyszłości. Aby uczynić wyniki badań bardziej przydatnymi do wykorzystywania w procesach decyzyjnych w rolnictwie, poza podstawowym zakresem badań w systemie PDO, koordynowanym przez COBORU, instytucje rolnicze (głównie izby rolnicze) powinny być zainteresowane prowadzeniem dodatkowych analiz i porównań międzyodmianowych, które uwzględniałyby nie tylko czynniki siedliskowo-klimatyczne, ale także dodatkowo czynniki ekonomiczno-organizacyjne. Informacje w tym zakresie można by gromadzić zarówno od rolników, jak też z zakładów przetwórczych, i uwzględniałyby one preferencje odbiorców surowca i opinie rolników w stosunku do poszczególnych odmian. Przykładowo przemysł młynarski mógłby być zainteresowany odmianami o niskiej energochłonności przemiału [Dziki, Laskowski 2004]. Takie kierunki badań powinny być oczywiście finansowane przez zainteresowane instytucje. Można także prowadzić początkowo ocenę przydatności odmian w produkcji wykorzystując odpowiednio skonstruowane ankiety. 4 Według ustaleń zespołu koordynacyjnego PDO [COBORU 2004] rozmiar prowadzonych doświadczeń PDO pozwala obecnie na wprowadzenie list zalecanych odmian (LZO) dla zbóż i rzepaku ozimego w tych regionach, gdzie liczba wyników doświadczeń i okres ich prowadzenia jest wystarczający. 400
Gromadzenie i dystrybucja wiedzy o odmianach w Polsce Organizacja i finansowanie PDO W 2003/2004 roku założono 681 doświadczeń w systemie PDO. Większość z nich 53 procent finansowana była ze źródeł pozabudżetowych. Docelowo przewiduje się, że porejestrowe doświadczalnictwo odmianowe finansowane będzie głównie przez jego beneficjentów, a więc hodowców, samorządy terytorialne i rolnicze, użytkowników odmian, związki producentów, przemysł przetwórczy oraz inne organizacje i podmioty zainteresowane wdrażaniem postępu odmianowego. W latach 1999-2004 PDO było finansowane przez [COBORU 2004a]: środki finansowe z budżetu centralnego przekazane jako dotacje dla Centralnego Ośrodka, firmy hodowlano-nasienne i ośrodki doradztwa rolniczego (głównie poprzez prowadzenie doświadczeń na własny koszt), samorządy terytorialne wszystkich szczebli, izby rolnicze, przemysł przetwórczy (producenci cukru, chipsów, frytek), związki producentów i plantatorów (PZPK, KZPBC, itp.), inne podmioty (firmy chemiczne, itp.). Korzyści z realizacji PDO Podsumowując poczynione rozważania o realizacji PDO, można powiedzieć, ze przynosi ono następujące korzyści: systematyczny dopływ rzetelnej informacji o wartości odmian w różnych rejonach kraju i warunkach uprawy, ułatwienie rolnikom trafnego doboru najwartościowszych odmian do uprawy, dostosowanych do lokalnych warunków gospodarowania, efektywne wykorzystanie postępu biologicznego w rolnictwie, uregulowanie dopływu do rolnictwa odmian z Krajowego Rejestru Odmian oraz ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA). Istotnym problem, który może ograniczać powyższe korzyści, może być mało sprawny system przetwarzania uzyskanej w pdo wiedzy na informację zrozumiałą dla producentów oraz niedostateczna szybkość dystrybucji informacji. Duże znaczenie należy tu przykładać do aktywności organów doradztwa rolniczego, związków producentów, przetwórców, ale także do zwiększenia aktywności rolników w poszukiwaniu rzetelnej, a nie wytworzonej na potrzeby zwiększenia sprzedaży, informacji o odmianach. Przykładem powolnego przetwarzania informacji (oraz niedojrzałości systemu PDO) jest planowanie publikowania LZO dla zbóż ozimych dopiero w październiku. Mogą one być przydatne dopiero w następnym roku. 401
Ludwik Wicki Przykłady rozwiązań tworzenia informacji o odmianach w innych krajach Jak podaje COBORU [2004a] we Francji i w Niemczech nie tworzy się oficjalnych list odmian rekomendowanych, lecz system organizacji badań jest taki sam, co wynika z badań na potrzeby Wspólnego Katalogu Odmian. Inaczej w Wielkiej Brytanii. Listy rekomendowane sporządza się tam dla zbóż, roślin oleistych, strączkowych, ziemniaka, kukurydzy, buraka cukrowego oraz niektórych traw. Doświadczenia na potrzeby tworzenia informacji w postaci list odmian rekomendowanych koordynuje National Institute of Agricultural Botany (NIAB) w Cambridge. Badania te są finansowane tam głównie przez związki producentów, których członkowie wnoszą stosowne opłaty. Przykładowo na doświadczenia ze zbożami przeznacza się około 1 mln funtów rocznie, a z burakami cukrowymi 350 tys. funtów [Braun-Młodecka 2004] Poza doświadczeniami na potrzeby PDO, NIAB koordynuje także analizy porównawcze odmian na podstawie wyników osiąganych na plantacjach produkcyjnych. W wyniku tych analiz powstają nawet, dostępne dla członków stowarzyszenia, porównania ekonomiczne poziomu nadwyżki bezpośredniej dla poszczególnych odmian opracowane na podstawie tychże wyników. Istnieje również system CEREALCHEQUE (zbudowany w założeniu, że wykorzystuje się sieć WWW do przesyłu i dystrybucji informacji), w którym porównuje się (bez możliwości identyfikacji producenta) wyniki osiągane w produkcji poszczególnych odmian. Jest to system oparty na założeniach benchmarkingu, uwzględniający poziom nakładów na produkcję, poziom kosztów zmiennych, jakości i ilości uzyskiwanych plonów. Pozwala na dokonywanie porównań w przekroju odmian, a także w ujęciu lokalnym, regionalnym oraz krajowym. System CEREALCHEQUE pozwala użytkownikom na dostęp on-line, do potrzebnych informacji i zestawień. Podobnie w Danii system informacji o odmianach jest oparty na porejestrowym doświadczalnictwie odmianowym. Jest ono prowadzone przez państwowe stacje badawcze, hodowców, oraz związki rolników. Koszt badań obowiązkowych ponoszony jest przez hodowców 5, natomiast koszty badań porejestrowych w wysokości około 2000 euro dla jednej odmiany ponoszą zainteresowane strony. Oprócz doświadczeń w oficjalnej sieci badawczej prowadzone są także doświadczenia zakładane przez związki rolników, które uzupełniają informacje uzyskiwane w PDO. Wyniki doświadczeń oficjalnych są publikowane na stronie planteinfo.dk, a wszystkich doświadczeń w opracowaniu Oversiggt over Landsforsrgene zawierającym wszystkie uzyskane w Danii wyniki badań nad odmianami [Sepstrup 2004]. 5 hodowcy w Danii otrzymują opłaty licencyjne w wysokości około 5,2 euro/dt. 402
Gromadzenie i dystrybucja wiedzy o odmianach w Polsce Podsumowanie Współcześnie informacja staje się bardzo ważnym czynnikiem, decydującym często o uzyskiwanych efektach ekonomicznych produkcji. Tworzony system informacyjny w zakresie postępu biologicznego, pozwalający na porównanie odmian roślin rolniczych oparty jest w Polsce na systemie PDO porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego. Zamysł i organizacja tego systemu są podobne, jak w starych krajach UE. Uzyskane w jego ramach informacje służą zarówno dla określenie wartości gospodarczej odmiany w urzędowych badaniach odmian, jak też dla tworzenia list odmian rekomendowanych do produkcji w danym regionie. Rejonizacja odmian ma duże znaczenie, gdyż uznawana jest za najtańszy sposób poprawy efektywności produkcji roślinnej, gdyż reakcje genotypowo-środowiskowe są w wielu gatunkach wyraźne [Kaczmarek 2003]. W ramach PDO uzyskuje się, między innymi, informacje o plonowaniu, odporności na choroby, cechach botanicznych, właściwościach technologicznych odmian uprawianych w zróżnicowanych klimatycznie i glebowo warunkach poszczególnych regionów Polski. Odbiorcami wyników są przede wszystkim rolnicy, lecz korzystają z nich, a nawet zlecają badania również przedsiębiorstwa zajmujące się przetwórstwem żywności. System dystrybucji informacji o odmianach obserwowany w Polsce charakteryzuje się niskim stopniem zorganizowania. Informacje nie docierają bezpośrednio do zainteresowanych rolników, lecz w większości przypadków wymagają one przetworzenia i wykorzystania jednego z kanałów dystrybucji informacji. Spowalnia to jej przepływ. Docelowo związki rolników lub instytucja koordynująca doświadczenia powinna podjąć działania pozwalające na bezpośrednią dystrybucję informacji, a także przystąpić do gromadzenia wyników osiąganych na plantacjach produkcyjnych i ich zestawianie w przekroju odmianowym i regionalnym przy zachowaniu anonimowości producentów. Należy także podjąć prace nad systemem, który byłby dostępny przez sieć internetową oraz nad zaprojektowaniem dodatkowych badań uwzględniających w wynikach czynniki ekonomiczne w produkcji. W dobie gospodarki opartej na wiedzy konieczne jest aby nie tylko i nie tyle skutecznie ją gromadzić z wykorzystaniem nawet rozbudowanych i kosztownych systemów, lecz aby sprawnie posiadaną i potrzebną w praktyce gospodarczej wiedzę rozpowszechniać i nauczyć się odpowiednio ją wykorzystywać. Literatura 1. Behnke M. (red.),: Realizacja programu porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego (PDO) w latach 1998-2004. Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, Słupia Wielka 2004. 2. Braun-Modecka U.: Porejestrowe doświadczalnictwo odmianowe w Wielkiej Brytanii. Hodowla Roślin i Nasiennictwo nr 1 2004. 3. Chotkowski J.: Próba opracowania rankingu jakości jadalnych odmian ziemniaka. W: Jakość towarowych surowców roślinnych wyzwaniem dla nauki i praktyki rolniczej. IUNG Puławy 2004. s. 21-22. 403
Ludwik Wicki 4. Dziki D, Laskowski J. Ocena pszenicy o różnej przydatności technologicznej w aspekcie właściwości mechanicznych i energochłonności rozdrabniania. W: Jakość towarowych surowców roślinnych wyzwaniem dla nauki i praktyki rolniczej. IUNG Puławy 2004. 5. Kaczmarek J.: Wykorzystanie porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego w badaniach naukowych w obszarze postępu biologicznego. www. sdootomaszow.wroclaw.pl/artykuly/12.pdf., 2003. 6. Krasowicz S.: Rejonizacja produkcji a jakość towarowych produktów roślinnych. W: Jakość towarowych surowców roślinnych wyzwaniem dla nauki i praktyki rolniczej. IUNG Puławy 2004. s.55-56. 7. COBORU 2004a: Listy zalecanych do uprawy odmian na obszarze województwa (LZO) (ustalenia zatwierdzone przez Krajowy Zespół Koordynacyjny PDO na spotkaniu w dniu 22.03.2004 r.). 8. Nowacki W.: Koncepcja systemu rekomendacji odmian ziemniaka jadalnego w oparciu o ich wartość użytkową i agrotechniczną. W: Jakość towarowych surowców roślinnych wyzwaniem dla nauki i praktyki rolniczej. IUNG Puławy 2004. s. 67. 9. COBORU 2004b: Realizacja programu porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego (PDO) w latach 1998-2004. 10. Sepstrup P.: National list trials and post-registered trials in Denmark. Hodowla Roślin i Nasiennictwo nr 1 2004. Streszczenie W opracowaniu przedstawiono system informacji o odmianach roślin uprawnych funkcjonujący w Polsce. System ten oparty jest na porejestrowym doświadczalnictwie odmianowym. Na jego podstawie producenci mogą uzyskać informację o przydatności danej odmiany do produkcji w określonym regionie. Uzupełnieniem informacji tworzonej w tym systemie powinny być analizy przydatności odmian, tworzone na podstawie wyników produkcyjnych. Dystrybucja informacji o odmianach i ich cechach oparta jest na mediach tradycyjnych. Dostępność jej dla rolników zależy w dużej mierze od aktywności służb doradztwa, jak też aktywności samych rolników w poszukiwaniu informacji. Brakuje też łatwo dostępnego opracowania na temat wyników badań nad odmianami. Summary In this paper varieties evaluation system in Poland is shortly described. It was state that varieties information system based on post-registered trials and results are used both to evaluate varieties characteristics for official trial purposes and to set up recommended list for each region. In the future the scope of information generated for variety recommendation purposes is needed to be wider. Some information about production results in commercial farms, on a regional basis, should be additionally provided to give farmers possibilities of proper decision-making. Distribution effectiveness of information on mentioned system is strongly depended from advisory activity, because of poor development of modern information channels in Poland, and lack of wide spreaded issue on this area. 404