Studium naukowo - badawcze

Zamawiający: ISTYTUT PAMIĘCI ARODOWJ Studium naukowo - badawcze Temat: POSZUKIWAIA GROBU MAJORA HRYKA DOBRZŃSKIGO ( HUBALA ) WĄSOSZ GÓRY, GMIA POPÓW, POWIAT KŁOBUCK, WOJ. ŚLĄSKI BADAIA GORADAROW (GPR), tap II rok 2016 Wykonawca/Autor: Adam Szynkiewicz KART-GO, 51-649 Wrocław, ul. Bacciarellego 39/1, tel.: 601580560 Konsultacja: Magdalena Udyrysz STRATASCA SUMO Ltd. Upton Upon Severn, Worcestershire, ngland. Wrocław, kwiecień 2016 1

S P I S T R Ś C I 1.0. WSTĘP...3 1.1. Wprowadzenie...3 1.2. Cel i zakres badań...4 1.3. Teren badań...5 2.0. BADAIA GORADAROW... 5 2.1. Radar do Penetracji Gruntu (GPR)... 5 2.2. Metodyka georadarowych (GPR) prac terenowych... 6 2.3. Metodyka interpretacji geologicznej falogramów georadarowych (GPR)... 7 2.3.1. Część I - 2D (etap ogólny).7 2.3.2. Sposób czytania przekrojów GPR w systemie 2D.8 2.3.3. Część II 3D (etap szczegółowy).8 3.0. PODSUMOWAI...9 4.0. WIOSKI.11 SPIS FIGUR...12 FIGURY: 01 52...15-44 RFRCJ 1. GeoScience MALA 2. Geophysical Survey System, Inc. 3. STRATASCA SUMO Ltd. Upton Upon Severn, Worcestershire, ngland 4. www.eurogpr.org 5. www.kart-geo.eu 2

1.0. WSTĘP 1.1. Wprowadzenie. Wąsosz nad Wartą w gminie Popów, powiat Kłobuck w województwie śląskim (Fig. 1A). Instytut Pamięci arodowej w Krakowie posiada materiały wskazujące, że na początku II Wojny Światowej (w kwietniu 1949 roku), zwłoki jakiegoś polskiego oficera, zostały przywiezione ciężarówką do miejscowości Wąsosz nad Wartą i tu pochowane w pobliżu kościoła. W tym czasie wschodnia granica Rzeszy iemieckiej została przesunięta i biegła wzdłuż rzeki Warta (Fig. 1B). Decyzja ówczesnych władz niemieckich o pochówku polskiego oficera w Wąsoszu zapadła dlatego, że miejscowość położona była po południowej stronie rzeki Warta poza obszarem tzw. Generalnej Guberni (tak iemcy nazywali tereny na wschód od rzeki Warta, a obejmujące wschodnie obszary Polski). Była to miejscowość położona bardzo blisko terenów gdzie pojmano i zamordowano majora Henryka Dobrzańskiego HUBALA. Stąd przypuszczenie, że to właśnie ciało majora Henryka Dobrzańskiego zostało przywiezione do Wąsosza i pochowane w pobliżu kościoła (Fig. 2 pierwsze miejsce pochówku). Po II Wojnie Światowej gdy w Wąsoszu zakładano oświetlenie, podczas kopania dołów pod słupy trakcji elektrycznej po wschodniej stronie kościoła, natrafiono na szczątki ludzkie. Przypomniano sobie o tym tajemniczym pochówku z początków II Wojny i szczątki przeniesiono do Wąsosza Górnego, w rejon Pomnika ku czci Powstańców Styczniowych z 1863 roku. Świadkowie widzieli to zdarzenie i wskazują rejon Pomnika w Wąsoszu, jako możliwe miejsce pochowania szczątków majora Henryka Dobrzańskiego HUBALA (Fig. 2 drugie miejsce pochówku). W roku 2007, po wschodniej stronie Pomnika ku czci Powstańców Styczniowych 1863 r. w Wąsoszu Górnym, na zlecenie IP w Krakowie, prowadziłem badania georadarowe (GPR). W trzech wskazanych przez GPR miejscach przeprowadzono wykopaliska/ekshumacje metodami archeologicznymi. Jednakże zidentyfikowane szczątki ludzkie należały do kobiet. Z przeprowadzonych w 2007 roku badań GPR wynikało, że teren wokół Pomnika, to prawdopodobnie dawny cmentarz, z którego nie przeniesiono wszystkich pochówków. Podczas prowadzenia prac ekshumacyjnych w 2007 roku, mieszkanka Wąsosza Górnego (starsza kobieta, około 75 lat), podeszła do ekipy badawczej. Gdy zadała mi pytanie: czego oni tam szukają? - odpowiedziałem, że poszukiwane jest miejsce pochówku polskiego oficera z okresu II Wojny Światowej, którego szczątki po 3

wojnie z mogiły odkopanej koło kościoła zostały przeniesione w rejon Pomnika. Starsza Pani pokiwała głową i powiedziała: to nie jest to miejsce (które jest rozkopywane). Miałam wówczas 13 lat i dokładnie pamiętam gdzie go zakopywano. To nie tu. To miejsce jest za Pomnikiem. Wzięła mnie za rękę, z laseczką powolutku zaprowadziła za Pomnik i tam wskazała miejsce pochówku polskiego oficera. Przyglądałem się wskazanemu miejscu. Tak, powierzchnia była w tym miejscu nieco wklęśnięta. iestety było już za późno aby ekipa ekshumacyjna rozkopała kolejne miejsce i sprawdziła wiarygodność świadka. Sprawa sprawdzenia wskazanego przez staruszkę miejsca cały czas mnie męczyła. Jeśli kobieta ma rację, to należy także sprawdzić w Wąsoszu i to miejsce. Długo i czekałem na dogodny moment, aby tam pojechać i wykonać nieniszczące szczegółowe pomiary georadarowe (GPR). Wykonałem je dla uspokojenia własnego sumienia. Wyniki analizy GPR przedstawiam poniżej. Post Scriptum. Po wykonaniu poniższego studium, dowiedziałem się od profesora Krzysztofa Szwagrzyka (IP Wrocław), że w lutym 2016 roku były wykonywanie badania oraz prace ekshumacyjne w Inowłodzu. Podobno zostały znalezione szczątki, ale nie znalazłem informacji że zidentyfikowano je jako szczątki majora Henryka Dobrzańskiego HUBALA. Jeżeli zostały one zidentyfikowane, to poniższe studium należy potraktować jako jeden z modeli do opracowywania danych GPR z badań w tematyce: poszukiwanie pochówków. Inowłódz nad Pilicą jest miejscowością, w pobliżu której zamordowano majora Henryka Dobrzańskiego HUBALA. Jest to jednocześnie miejsce położone bardzo blisko Tomaszowa Mazowieckiego, gdzie ostatni raz świadkowie widzieli ciało majora. 1.2. Cel i zakres badań. Celem nieniszczących badań georadarowych (GPR) za Pomnikiem ku czci Powstańców Styczniowych 1863 roku w Wąsoszu Górnym było bezinwazyjne sprawdzenie czy w gruntach mogą znajdować się pochówki (groby). Do monitoringu gruntów wykorzystano metodę georadarową (Radar do Penetracji Gruntu - GPR). Założono, że monitoring gruntów powinien być prowadzony do głębokości około 2,5 m. 4

1.3. Teren badań. Pomnik ku czci Powstańców Styczniowych 1863 r. oraz otaczający go obszar znajduje się w Wąsoszu Górnym na działce r 261/1 (Fig. 2, 3, 4). Obszar ten jest położony na wysoczyźnie (202,5 m n.p.m.), około 150 m na południe od rzeki Warta, a około 18 m ponad poziomem wody w jej korycie (Fig. 2B). W otoczeniu Pomnika teren jest płaski pokryty murawami i z pojedynczymi drzewami. Prawdopodobnie jest to teren dawnego cmentarza. Znajduje się tu kilka kapliczek oraz doprowadzające do nich ścieżki, o nawierzchni z cegieł. Miejscami są także zaznaczone krzyżami miejsca pochówków (Fig. 4, 5). Badania GPR i ekshumacje w 2007 były wykonywane na wschód od Pomnika (Fig. 3). atomiast wskazane do badań GPR miejsce znajduje się po południowej stronie Pomnika, na wschód od tej ścieżki prowadzącej do niego (Fig. 3, 4, 5). 2.0. BADAIA GORADAROW 2.1. Radar do Penetracji Gruntu (GPR). Georadar (Ground Penetrating Radar - GPR), jest elektroniczną aparaturą do geofizycznych badań gruntu. Aparatura GPR składa się z: anteny nadawczej, anteny odbiorczej, jednostki centralnej i komputera przenośnego z monitorem. lementy te połączone są światłowodami. Urządzenie działa na zasadzie zliczania opóźnień impulsów elektromagnetycznych o bardzo wysokiej częstotliwości (10 1000 MHz), wysyłanych przez antenę nadawczą, które odbite od różnych granic litologicznych gruntu, różnych typów skał (dielektryków), odbierane są przez antenę odbiorczą i przekazywane na jednostkę centralną w celu zliczania czasu opóźnień powrotu fali. Przez granice odbijające sygnał radarowy należy rozumieć granice między ośrodkami różniącymi się wartością stałej dielektrycznej. Skały mają różne wartości stałej dielektrycznej. Impulsy wysyłane przez antenę nadawczą w głąb ośrodka, wracają z opóźnieniem do anteny odbiorczej i przez światłowody trafiają do jednostki centralnej sterującej systemem, a następnie są przetwarzane i przesyłane do rejestratora (np. dysk twardy przenośnego komputera). W terenie impulsy te obserwowane są przez operatora na monitorze w postaci falogramu czasowego (tj. liniowego, pionowego, przekroju) zmienności parametrów gruntu. Wykres taki można następnie przeliczać np. na jednostki metryczne, można wydrukować w kolorach (po przeprowadzeniu filtracja i wybraniu palety kolorów). Uzyskany obraz można porównywać z wzorcowymi 5

obrazami różnych obiektów ukrytych w gruncie lub z wzorcowymi obrazami struktur geologicznych albo z dokumentacją kartograficzną odsłonić, a także z danymi uzyskanymi z wierceń geologicznych. W stosunku do innych metod geofizycznych, metoda radarowa (GPR) pozwala w terenie na bezinwazyjne, liniowe śledzenie budowy geologicznej, to znaczy na śledzenie zmienności litologii i płytkich struktur geologicznych. Stosowanie wymienne anten (o różnej częstotliwości: 10 MHz do 1GHz), zależy od postawionego zadania i założonej głębokości monitoringu gruntu. Im niższa częstotliwość centralna anten tym większy zasięg głębokościowy profilowania. Dla płytkich badań archeologicznych i geotechnicznych wykorzystuje się anteny o większej częstotliwości centralnej, zamknięte w specjalnie ekranowanym pojemniku (anteny ekranowane/osłonięte). 2.2. Metodyka georadarowych (GPR) prac terenowych. Georadarowe (GPR) prace terenowe zostały wykonane przenośnym radarem do penetracji gruntu RAMAC/GPR (produkcji szwedzkiej firmy GeoScience Mala), zasilanym akumulatorami 12V. Do profilowań zastosowano przesuwane po powierzchni gruntu anteny ekranowane, o częstotliwości centralnej 800 MHz. Odległości mierzono kołem pomiarowym. a wskazanym do badań terenie, o wymiarach 6 m x 6 m, wyznaczone zostały punkty kontrolne: A, A1, B, B1, C, C1 i ułożone między nimi taśmy miernicze, które stanowiły kontrolne linie bazowe (Fig. 05, Fig. 06). Punkty kontrolne A1, B oraz C znajdowały się na krawężnikach ścieżek o nawierzchni z cegieł. Linia bazowa: A A1 (o kierunku północ południe), biegła równolegle do ścieżki prowadzącej w kierunku Pomnika, ale była oddalona od niej w kierunku wschodnim o 1 m, gdyż wzdłuż ścieżki rosły tuje (Fig. 05). Od tej linii bazowej w kierunku wschodnim, w odstępach co 0,25 m, prowadzone były równolegle do siebie linie przekrojowe W- (Fig. 06): 1 24 (przy czym, linia 1 biegła wzdłuż osi A C1, linia 21 biegła wzdłuż osi B B1. Linia bazowa: B B1 (o kierunku zachód wschód), biegła równolegle do ścieżki ułożonej w tym samym kierunku, a znajdującej się na południe do Pomnika (Fig. 05, 06). Linia bazowa była oddalona o 1 m na północ od wspomnianej ścieżki, gdyż wzdłuż ścieżki rosły tuje. Od linii bazowej B B1 w kierunku północnym, równolegle do siebie i w odstępach co 0,25 m, prowadzone były linie przekrojowe GPR S- (Fig. 06): 1 17 ( linia 17 biegła wzdłuż osi A A1). 6

a mapie dokumentacyjnej linie przekrojów georadarowych (GPR) zaznaczone zostały zielonymi strzałkami, z dokładnością + 0,2 m (Fig. 06). Podczas badań terenowych (o wymiarach: 5 m x 6 m), wykonanych zostało łącznie 51 linii przekrojowych GPR, o łącznej długości około 222 mb. 2.3. Metodyka interpretacji geologicznej falogramów georadarowych (GPR) Analiza danych terenowych została wykonana metodami: Część I (etap ogólny) w systemie 2D, Część II (etap szczegółowy) w systemie 3D. 2.3.1. Część I 2 D (etap ogólny) W wyniku przeprowadzonych prac terenowych, dla każdej linii profilowej/przekrojowej otrzymano falogramy (echa fal, echogramy), przeliczone przez jednostkę centralną aparatury i zapisane na dysku twardym komputera (każda linia profilowania oddzielny plik wynikowy.rd3). W laboratorium pliki z danymi zostały przeniesione na stacjonarny komputer obliczeniowy i poddane filtracji w programie GroundVision. W celu analizy danych stosowano różne palety kolorów i kombinacje filtrów. Kalibracja skali głębokości została wykonana na podstawie przyjętej średniej wartości przechodzenia fal elektromagnetycznych: v = 100 m/us, stąd błąd głębokości na przekrojach może wynosić + 20 cm. Po wybraniu palety barw, filtrów, wykonaniu filtracji oraz uzyskaniu optymalnego obrazu do interpretacji oraz odpowiedzi na postawione zadanie, a także po kalibracji skali głębokości, falogramy zostały przeniesione do programu CorelDraw, w celu interpretacji i oznakowania anomalii. Otrzymane w wyniku filtracji obrazy fal elektromagnetycznych (falogramy) porównywano z obrazami modelowymi, uzyskanymi podczas badań eksperymentalnych z profilowań georadarowych RAMAC/GPR z antenami 800 MHz. Zwracano uwagę na anomalie w obrazach pól oraz na charakterystyczne załamania obrazów gruntów w strefach anomalnych. W programie CorelDraw, na falogramy naniesiono kierunki stron świata oraz wykryte anomalie: kółko lub owal - możliwe istnienie pochówku; prostokąt niewyjaśniona anomalia, możliwa konstrukcja typu mur; wklęsła kreska przerywana możliwe miejsce naruszenia struktury gruntu; W ten sposób powstały przekroje georadarowe (GPR), które załączono w pomniejszeniu: Fig. 07 23 (linie S-) oraz: Fig. 25-48 (linie W-). Obrazy anomalii 7

na przekrojach nie są jednoznaczne. Rysunki są słabo czytelne i dla dokładniejszej analizy miejsc anomalnych należy je powiększyć. Przekroje zawierają informacje o budowie geologicznej do głębokości około 2,5 m. Błąd w określaniu głębokości na przekrojach wynosi około + 20 cm. 2.3.2. Sposób czytania przekrojów GPR w systemie 2D Poniżej opisano jak czytać obrazy przekrojów georadarowych (GPR), np.: Przekrój georadarowy (GPR): 1.(W)7.50 (Fig. 06 oraz Fig. 26) Anomalie zaznaczono: owal lub kółko - możliwy pochówek, prostokąt anomalia trudna do zinterpretowania, możliwa konstrukcja typu mur, łuk wklęsły, linia przerywana możliwe miejsce naruszenia gruntu. a Fig. 26 odczytać można, że na odcinku przekroju: 1,3-1,4 m jest miejsce anomalne wskazujące na możliwość występowania w gruntach struktury typu murek (anomalia trudna do interpretacji). Anomalia na odcinku przekroju: 1,9 2,4 m, owalem zaznaczono miejsce możliwego pochówku. Wklęsły łuk linią przerywaną pokazuje możliwe miejsce naruszenia gruntu (było coś wykopywane). a niektórych przekrojach brak jest informacji o anomaliach. Anomalie nie zostały wykryte, albo filtracja nie została odpowiednio dobrana. 2.3.3. Część II 3 D (etap szczegółowy). Badania terenowe wykonał Adam Szynkiewicz, a filtrację i obrazy cięć czasowych co 5 cm w systemie 3D wykonała Magdalena Udyrysz. Dane z linii przekrojowych poddane zostały filtracji i po wprowadzeniu ich do programu 3D uzyskano bryłę. Obrazy z bryły przeglądane były na poziomych cięciach czasowych. Wszystkie poziome cięcia czasowe (co 5 cm) od powierzchni w głąb gruntu do głębokości 212 cm, zostały pokazane na Fig. 51 (dla linii S-) oraz na Fig. 52 (dla linii W-). a rysunkach tych miejsca anomalne pokazane są kolorami ciepłymi: od żółtego do czerwonego. Jest ogólny chaos w wykrytych anomaliach. a kilku poziomych cięciach czasowych zostały wykryte wyraźnie skupienia anomalii w tych samych miejscach. 8

Zostały one oznakowane prostokątami (np. Fig. 51 - na poziomych cieciach czasowych linii dla głębokości: 97 108 cm). 3.0. PODSUMOWAI 2D. Anomalie georadarowe (GPR), wykryte na poszczególnych liniach przekrojowych podczas analizy w systemie 2D, zostały naniesione na mapy anomalii GPR (2D) z dokładnością + 0.1 m (Fig. 24 - dla linii przekrojowych S- oraz na Fig. 49 dla linii przekrojowych W-). a mapach tych anomalie zostały oznakowane w następujący sposób: linia, żółta, przerywana miejsca naruszenia gruntu; owal z wypełnieniem w kolorze indygo możliwy pochówek; prostokąt, czarna linia cienka, ciągła anomalia trudna do wyjaśnienia; prostokąt, czarna linia przerywana zespół anomalii GPR wskazujących na pochówek (grób); prostokąt, linia gruba, przerywana w kolorze indygo ewentualne, możliwe miejsce pochówku majora Henryka Dobrzańskiego ( HUBALA ). Anomalie GPR wykryte na liniach przekrojowych S- (Fig. 24) oraz na liniach przekrojowych W- (Fig. 49) zostały naniesione na jedna mapę zbiorczą (Fig. 50). a mapie tej oznakowano: linia, żółta, przerywana miejsca naruszenia gruntu; owal z wypełnieniem w kolorze indygo możliwy pochówek; prostokąt, czarna linia cienka, ciągła anomalia trudna do wyjaśnienia; prostokąt, czarna linia przerywana zespół anomalii GPR wskazujących na pochówek (grób); prostokąt, linia gruba, przerywana w kolorze indygo ewentualne, możliwe miejsce pochówku majora Henryka Dobrzańskiego ( HUBALA ). prostokąt, linia gruba, niebieska z oznaczeniem literowym A lub B miejsca wskazane do badań metodami archeologicznymi i ekshumacji. 9

W wyniku badań georadarowych (GPR) metodą 2D w Wąsoszu Górnym (na działce r 261/1), za Pomnikiem ku czci Powstańców Styczniowych 1863 r. wykryte zostały miejsca anomalne, wskazujące na możliwość występowania pochówków (Fig. 50). Dwa miejsca zespołów anomalii układających się liniowo: A oraz B są wskazane do dalszych badań metodami archeologicznymi (ekshumacja). 3D. a Fig. 51 oraz Fig. 52 zestawione zostały wyniki analizy 3D z poziomych cięć czasowych dla linii S- oraz dla linii W-. Jest bardzo duży szum informacyjny. Obraz nie jest jednoznaczny. Anomalie są małe i rozrzucone. a kilku cięciach (Fig. 51, dla głębokości 97 108 cm), zespoły anomalii układają w tym samym miejscu i pokrywają z zespołami anomalii wykrytymi na przekrojach georadarowych (GPR), analizowanych metodą 2D (zespół anomalii określony jako A). Dlatego to miejsce jako pierwsze wskazano do dalszych szczegółowych badań metodami archeologicznymi (ekshumacja). 10

4.0. WIOSKI Z bezinwazyjnych, nieniszczących badań georadarowych (GPR) w systemie 2D oraz w systemie 3D (powierzchnia około 6 m x 6 m), wykonanych w 2016 roku w Wąsoszu Górnym (na działce r 261/1), za Pomnikiem ku czci Powstańców Styczniowych 1863 r. wynikają następujące wnioski: 1. Badania georadarowe (GPR) pozwoliły na analizę struktur gruntu do głębokości 2,5 m. 2. W gruntach wykryte zostały miejsca anomalne wskazujące na możliwość występowania pochówków. 3. Wyniki analizy w systemie 2D nie są jednoznaczne (wiele szumów); 4. Wyniki analizy w systemie 3D nie pokazują wyraźnie, że w badanym miejscu są pochówki 5. W kilku miejscach anomalie wykryte w systemie 2D na liniach przekrojowych W- pokrywają się anomaliami wykrytymi na liniach przekrojowych S-. 6. Zespoły anomalii GPR wykryte w wyniku analizy w systemie 2D na liniach przekrojowych S- i W-, pokrywające się z anomaliami wykrytymi w wyniku analizy metodą 3D, zostały określone jako możliwe miejsca pochówków 7. Miejsca występowania zespołów anomalii GPR: A i B są wskazane do dalszych szczegółowych badań metodami archeologicznymi (ekshumacja) dla stwierdzenia czy tam są zakopane szczątki jakiegoś polskiego oficera z okresu II Wojny Światowej. 8. Po wykonaniu niniejszego studium dowiedziałem się, że w Inowłodzu nad Pilicą w lutym 2016 roku wykonane zostały prace ekshumacyjne ale nie znalazłem informacji potwierdzającej, że zidentyfikowano szczątki jako szczątki majora Henryka Dobrzańskiego HUBALA. Jeżeli istnieje potwierdzenie, to poniższe studium należy potraktować jako prace przykładową zastosowania metody GPR w poszukiwaniach pochówków. 11

SPIS FIGUR Fig. 01. Wąsosz (położenie zaznaczone zostało kółkiem). A - fragment mapy Polski, 2016 rok; B - Fragment mapy niemieckiej z okresu II Wojny Światowej z granicami administracyjnymi stosowanymi przez okupanta. Fig. 02. Wąsosz. Wskazywane przez świadków domniemane miejsca pochówków mjr. Henryka Dobrzańskiego ( HUBALA ). A fragment mapy topograficznej w skali 1:100 000; B fragment mapy topograficznej w skali 1:10 000, a) - rejon kościoła, pierwsze miejsce pochówku mjr. Henryka Dobrzańskiego ( HUBALA ) b) - dawny cmentarz z Pomnikiem ku czci Powstańców Styczniowych 1863 r. w Wąsoszu Górnym, drugie miejsce pochówku mjr. Henryka Dobrzańskiego ( HUBALA ) Fig. 03. Wąsosz Górny. A - działka r 261/1, dawny cmentarz z Pomnikiem ku czci Powstańców Styczniowych 1863 r.; B miejsca objęte badaniami GPR w roku 2007 oraz w roku 2016 na dawnym cmentarzu z Pomnikiem ku czci Powstańców Styczniowych 1863 r. Fig. 04. Wąsosz Górny. A Pomnik ku czci Powstańców Styczniowych 1863 roku (widok od strony północnej); B miejsce za Pomnikiem objęte badaniami GPR w roku 2016. Fig. 05. Wąsosz Górny. A część południowa dawnego cmentarza z Pomnikiem ku czci Powstańców Styczniowych 1863 r. (widok od strony wschodniej); B miejsce za Pomnikiem Powstańców Styczniowych 1863 roku, objęte badaniami GPR w roku 2016 (widok od strony Pomnika w kierunku południowym): Fig. 06. Wąsosz Górny. Dawny cmentarz z Pomnikiem ku czci Powstańców Styczniowych 1863 roku. Mapa linii przekrojów georadarowych (GPR) Fig. 07. Przekrój georadarowy (GPR): 1.(S)1.00 Fig. 08. Przekrój georadarowy (GPR): 2.(S)1.25 Fig. 09. Przekrój georadarowy (GPR): 3.(S)1.50 Fig. 10. Przekrój georadarowy (GPR): 4.(S)1.75 Fig. 11. Przekrój georadarowy (GPR): 5.(S)2.00 Fig. 12. Przekrój georadarowy (GPR): 6.(S)2.25 Fig. 13. Przekrój georadarowy (GPR): 7.(S)2.50 Fig. 14. Przekrój georadarowy (GPR): 8.(S)2.75 Fig. 15. Przekrój georadarowy (GPR): 9.(S)3.00 Fig. 16. Przekrój georadarowy (GPR): 10.(S)3.25 Fig. 17. Przekrój georadarowy (GPR): 11.(S)3.50 Fig. 18. Przekrój georadarowy (GPR): 12.(S)3.75 Fig. 19. Przekrój georadarowy (GPR): 13.(S)4.00 Fig. 20. Przekrój georadarowy (GPR): 14.(S)4.25 Fig. 21. Przekrój georadarowy (GPR): 15.(S)4.50 Część I 2D Linie S- 12

Fig. 22. Przekrój georadarowy (GPR): 16.(S)4.75 Fig. 23. Przekrój georadarowy (GPR): 17.(S)5.00 Fig. 24. Wąsosz Górny. Dawny cmentarz z Pomnikiem ku czci Powstańców 1863 roku. Badania georadarowe (II) w roku 2016. Analiza 2D. Anomalie georadarowe (GPR) na liniach przekrojowych S - Fig. 25. Przekrój georadarowy (GPR): 1.(W)7.50 Fig. 26. Przekrój georadarowy (GPR): 2.(W)7.25 Fig. 27. Przekrój georadarowy (GPR): 3.(W)6.00 Fig. 28. Przekrój georadarowy (GPR): 4.(W)5.75 Fig. 29. Przekrój georadarowy (GPR): 5.(W)5.50 Fig. 30. Przekrój georadarowy (GPR): 6.(W)5.25 Fig. 31. Przekrój georadarowy (GPR): 7.(W)5.00 Fig. 32. Przekrój georadarowy (GPR): 8.(W)4.75 Fig. 33. Przekrój georadarowy (GPR): 9.(W)4.50 Fig. 34. Przekrój georadarowy (GPR): 10.(W)7.50 Fig. 35. Przekrój georadarowy (GPR): 11.(W)4.00 Fig. 36. Przekrój georadarowy (GPR): 12.(W)3.75 Fig. 37. Przekrój georadarowy (GPR): 13.(W)3.50 Fig. 38. Przekrój georadarowy (GPR): 14.(W)3.25 Fig. 39. Przekrój georadarowy (GPR): 15.(W)3.00 Fig. 40. Przekrój georadarowy (GPR): 16.(W)2.75 Fig. 41. Przekrój georadarowy (GPR): 17.(W)2.50 Fig. 42. Przekrój georadarowy (GPR): 18.(W)2.25 Fig. 43. Przekrój georadarowy (GPR): 19.(W)2.00 Fig. 44. Przekrój georadarowy (GPR): 20.(W)1.75 Fig. 45. Przekrój georadarowy (GPR): 21.(W)1.50 Fig. 46. Przekrój georadarowy (GPR): 22.(W)1.25 Fig. 47. Przekrój georadarowy (GPR): 23.(W)1.00 Część I 2D Linie W- Fig. 48. Przekrój georadarowy (GPR): 24.(W)0.75 13

Fig. 49. Wąsosz Górny. Dawny cmentarz z Pomnikiem ku czci Powstańców 1863 roku. Badania georadarowe (II) w roku 2016. Analiza 2D. Anomalie georadarowe (GPR) na liniach przekrojowych W-. Fig. 50. Wąsosz Górny. Dawny cmentarz z Pomnikiem ku czci Powstańców 1863 roku. Badania georadarowe (II) w roku 2016. Analiza 2D. Zespoły anomali georadarowe (GPR) na liniach przekrojowych W- oraz S- Część II 3D Linie S- Fig. 51. Wąsosz Górny. Dawny cmentarz z Pomnikiem ku czci Powstańców 1863 roku. Badania georadarowe (II) w roku 2016. Analiza 3D. Anomalie georadarowe (GPR) na liniach przekrojowych S-, poziome cięcia czasowe co 5 cm, dla głębokości: 0 211 cm Część II 3D Linie W- Fig. 52. Wąsosz Górny. Dawny cmentarz z Pomnikiem ku czci Powstańców 1863 roku. Badania georadarowe (II) w roku 2016. Analiza 3D. Anomalie georadarowe (GPR) na liniach przekrojowych W-, poziome cięcia czasowe co 5 cm, dla głębokości: 5 135 cm.. 14

FIGURY Wąsosz A Wąsosz B Fig. 01. Wąsosz (położenie zaznaczone zostało kółkiem). A - fragment Mapy Polski, 2016 rok; B - Fragment mapy niemieckiej z okresu II Wojny Światowej, granice administracyjne stosowane przez okupanta. 15

A B Wąsosz Górny - pierwsze miejsce pochówku - drugie miejsce pochówku Fig. 02. Wąsosz. Wskazywane przez świadków domniemane miejsca pochówków mjr. Henryka Dobrzańskiego ( HUBALA ) A fragment mapy topograficznej w skali 1:100 000; B fragment mapy topograficznej w skali 1:10 000, c) - pierwsze miejsce pochówku mjr. Henryka Dobrzańskiego ( HUBALA ) w rejonie kościoła, d) - drugie miejsce pochówku mjr. Henryka Dobrzańskiego ( HUBALA ) na dawnym cmentarzu z Pomnikiem ku czci Powstańców Styczniowych 1863 r. w Wąsoszu Górnym, 16

Wąsosz Górny A Wąsosz Górny B a. - miejsce objęte badaniami GPR w 2007 roku b. - miejsce objęte badaniami GPR w 2016 roku Fig. 03. Wąsosz Górny. A - działka r 261/1, dawny cmentarz z Pomnikiem ku czci Powstańców Styczniowych 1863 r.; B miejsca objęte badaniami GPR w roku 2007 oraz w roku 2016 na dawnym cmentarzu z Pomnikiem ku czci Powstańców Styczniowych 1863 r. 17

Wąsosz Górny W A S B - miejsce objęte badaniami GPR w 2016 roku Fig. 04. Wąsosz Górny. A Pomnik ku czci Powstańców Styczniowych 1863 roku (widok od strony północnej); B miejsce za Pomnikiem objęte badaniami GPR w roku 2016. 18

S A W B1 A1 B A C B - miejsce objęte badaniami GPR w 2016 roku Fig. 05. Wąsosz Górny. A część południowa dawnego cmentarza z Pomnikiem ku czci Powstańców Styczniowych 1863 r. (widok od strony wschodniej); B miejsce za Pomnikiem Powstańców Styczniowych 1863 roku, objęte badaniami GPR w roku 2016 (widok od strony Pomnika w kierunku południowym): A, A1, B, B1, C punkty kontrolne (żółta linia przerywana linie bazowe, taśmy miernicze. 19

chodnik w kierunku POMIKA (cegły) krawężnik 0 1 2 3 4 5 6 7 m W C B POMIK 0 1 2 3 4 5 6 7 m A 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 0 1 2 3 4 5 6 7 m 21 22 23 24 A2 1 1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 9 10 10 11 11 12 12 13 13 14 14 15 15 16 16 17 17 A1 0 1 2 3 4 5 6 m S chodnik (cegły) C1 B1 krawężnik Fig. 06. Wąsosz Górny. Dawny cmentarz z Pomnikiem ku czci Powstańców Styczniowych 1863 roku. Mapa linii przekrojów georadarowych (GPR) A, A1, B, B1, C, C1 punkty kontrolne, czerwona linia przerywana linia bazowa (taśma miernicza). 20

Część I 2D Linie S- S 1.(S)1.00 Fig. 07. Przekrój georadarowy (GPR): 1.(S)1.00 S 2.(S)1.25 Fig. 08. Przekrój georadarowy (GPR): 2.(S)1.25 21

S 3.(S)1.50 Fig. 09. Przekrój georadarowy (GPR): 3.(S)1.50 S 4.(S)1.75 Fig. 10. Przekrój georadarowy (GPR): 4.(S)1.75 22

17 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 ścieżka z płyt bet. kraweżnik 0 1 2 3 4 5 6 7 m S 17(S)5.00 Fig. 23. Przekrój georadarowy (GPR): 17.(S)5.00 P. O M I K C A C1 B - A - B1 - oś x A2 - A1 - A - oś y 0 1 2 3 4 5 6 7 m A1 1B A2 S Linie S > 1) A1 2) 3) 4) 5) 6) 7) ścieżka z płyt bet. Fig. 24. Wąsosz Górny. Dawny cmentarz z Pomnikiem ku czci Powstańców 1863 roku. Badania georadarowe (II) w roku 2016. Analiza 2D. Anomalie georadarowe (GPR) na liniach przekrojowych S - 1) punkt kontrolny i linia bazowa; 2) linia przekroju GPR i jej numer; 3) miejsca naruszenia gruntu; 4) możliwy pochówek; 5) anomalia trudna do interpretacji; 6) zespół anomalii GPR (grób?); 7) możliwe miejsce pochówku majora Henryka Dobrzańskiego ( HUBALA ) B1 kraweżnik 29

Część I 2D Linie W- W 1.(W)7.5 Fig. 25. Przekrój georadarowy (GPR): 1.(W)7.50 W 2.(W)7.25 Fig. 26. Przekrój georadarowy (GPR): 2.(W)7.25 30

W 3.(W)6.0 Fig. 27. Przekrój georadarowy (GPR): 3.(W)6.00 W 4.(W)5.75 Fig. 28. Przekrój georadarowy (GPR): 4.(W)5.75 31

17 C W B 0 1 2 3 4 5 6 7 m A 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 A1 A2 A - A1 - A2 - oś x C - A - C1 - oś y 0 1 2 3 4 5 6 7 m 0 1 2 3 4 5 6 m Linie W > C1 B1 1) A1 2) 3) 4) 5) 6) 7) Fig. 49. Wąsosz Górny. Dawny cmentarz z Pomnikiem ku czci Powstańców 1863 roku. Badania georadarowe (II) w roku 2016. Analiza 2D. Anomalie georadarowe (GPR) na liniach przekrojowych W- 1) punkt kontrolny i linia bazowa; 2) linia przekroju GPR i jej numer; 3) miejsca naruszenia gruntu; 4) możliwy pochówek; 5) anomalia trudna do interpretacji; 6) zespół anomalii GPR (grób?); 7) możliwe miejsce pochówku majora Henryka Dobrzańskiego ( HUBALA ) 42

0 1 2 3 4 5 6 7 m 17 ścieżka w kierunku Pomnika (cegła) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 kraweżnik P. O M I K C W B A 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 A1 B 0 1 2 3 4 5 6 7 m A2 ścieżka (cegła) S A 0 1 2 3 4 5 6 m kraweżnik C1 B1 1) A1 2) 3) 4) 5) 6) 7) 8) A Fig. 50. Wąsosz Górny. Dawny cmentarz z Pomnikiem ku czci Powstańców 1863 roku. Badania georadarowe (II) w roku 2016. Analiza 2D. Zespoły anomali georadarowe (GPR) na liniach przekrojowych W- oraz S- 1) punkt kontrolny i linia bazowa; 2) linia przekroju GPR i jej numer; 3) miejsca naruszenia gruntu; 4) możliwy pochówek; 5) anomalia trudna do interpretacji; 6) zespół anomalii GPR (grób?); 7) możliwe miejsca pochówku majora Henryka Dobrzańskiego ( HUBALA ); 8) miejsca (A, B) wskazane do badań metodami archeologicznymi: (opr. Adam Szynkiewicz, 2016 43

Część II 3D Linie S- (II), Linie S- 6 m 7 m Linie S > A 5 4 4 3 6 C1 5 C 3 2 1 B1 0 1 B 2 B - B1 - oś x A1 - A - oś y 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 A1 1 2 3 4 5 6 m 0 0 0 A2 1 2 3 S A 4 5 6 7 m C1 A C1 C1 C1 A A B1 A1 B1 A1 B1 B1 A1 A1 Fig. 51. Wąsosz Górny. Dawny cmentarz z Pomnikiem ku czci Powstańców 1863 roku. Badania georadarowe (II) w roku 2016. Analiza 3D. Anomalie georadarowe (GPR) na liniach przekrojowych S-, poziome cięcia czasowe co 5 cm, dla głębokości: 0 211 cm (opr. Magdalena Udyrysz, 2016) 44

0 1 2 3 4 5 6 7 m 0 1 2 3 4 5 6 7 m 0 1 2 3 4 5 6 7 m Część II 3D Linie W- C W B A 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 6 1 7 1 8 1 9 20 21 22 2 3 2 4 A2 A1 A - A1- A2 - oś x C - A - C1 - oś y C1 B1 (II) Linie W- 5-11 cm 11-16 cm 16-22 cm 22-27 cm chodnik chodnik chodnik 27-32 cm 32-38 cm 38-43 cm 43-49 cm 49-54 cm 54-60 cm 60-65 cm 65-70 cm 70-76 cm 76-81 cm 81-87 cm 87-92 cm 92-97 cm 97-103 cm 103-108 cm 108-114 cm 114-119 cm 119-124 cm 124-130 cm 130-135 cm A 1 C1 A C1 A C1 A C1 A C1 A1 1 2 3 4 5 m B1 A1 B1 A1 Fig. 52. Wąsosz Górny. Dawny cmentarz z Pomnikiem ku czci Powstańców 1863 roku. Badania georadarowe (II) w roku 2016. Analiza 3D. Anomalie georadarowe (GPR) na liniach przekrojowych W-, poziome cięcia czasowe co 5 cm, dla głębokości: 5 135 cm (opr. Magdalena Udyrysz, 2016) B1 A1 B1 A1 B1 45