Wymiarowanie jest to podawanie wymiarów przedmiotów na rysunkach technicznych za pomocą linii, liczb i znaków wymiarowych.

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Wymiarowanie jest to podawanie wymiarów przedmiotów na rysunkach technicznych za pomocą linii, liczb i znaków wymiarowych."

Maksymilian Małek
6 lat temu
Przeglądów:

1 WYMIAROWANIE (w rys. technicznym maszynowym) 1. Co to jest wymiarowanie? Aby rysunek techniczny mógł stanowić podstawę do wykonania jakiegoś przedmiotu nie wystarczy bezbłędne narysowanie go w rzutach prostokątnych. Same rzuty, bowiem informują nas o kształcie przedmiotu i szczegółach jego wyglądu, ale nie mówią nic o jego wielkości. Konieczne zatem jest uzupełnienie takiego rysunku wymiarami danego przedmiotu - czyli zwymiarowanie go. Wymiarowanie jest to podawanie wymiarów przedmiotów na rysunkach technicznych za pomocą linii, liczb i znaków wymiarowych. 2. Ogólne zasady wymiarowania Ogólne zasady wymiarowania w rysunku technicznym maszynowym dotyczą: o o o o linii wymiarowych i pomocniczych linii wymiarowych strzałek wymiarowych liczb wymiarowych znaków wymiarowych Linie wymiarowe rysuje się linią ciągłą cienką równolegle do wymiarowanego odcinka w odległości co najmniej 10 mm. Zakończone są grotami dotykającymi ostrzem krawędzi przedmiotu, pomocniczych linii wymiarowych lub osi symetrii. Linie wymiarowe nie mogą się przecinać. Pomocnicze linie wymiarowe są to linie ciągłe cienkie, będące przedłużeniami linii rysunku. Rysuje się je prostopadle do mierzonego odcinka. Pomocnicze linie wymiarowe mogą się przecinać. Długość grota powinna wynosić 6-8 grubości linii zarysu przedmiotu, lecz nie mniej niż 2,5mm. Groty powinny być zaczernione. Długość grotów powinna być jednakowa dla wszystkich wymiarów na rysunku. Ostrza grotów powinny dotykać od wewnątrz linii, między którymi podajemy wymiar. Przy podawaniu małych wymiarów groty można umieszczać na zewnątrz tych linii, na przedłużeniach linii wymiarowej. Dopuszcza się zastępowanie grotów cienkimi kreskami o długości co najmniej 3,5mm, nachylonymi pod kątem 45 o do linii wymiarowej. 1

2 Liczby wymiarowe Na rysunkach technicznych maszynowych wymiary liniowe podaje się w milimetrach. Oznaczenie "mm" pomija się. Liczby wymiarowe umieszcza się nad liniami wymiarowymi w odległości 0,5-1,5mm od nich, mniej więcej na środku linii wymiarowej. Jeżeli linia wymiarowa jest krótka, to liczbę wymiarową można napisać nad jej przedłużeniem. Liczby wymiarowe powinny mieć jednakową wysokość. Wymiary powinny być tak rozmieszczone, żeby jak najwięcej z nich można było odczytać patrząc na rysunek od dołu lub od prawej strony. 2

3 Znaki wymiarowe Średnice wymiarujemy poprzedzając liczbę wymiarową znakiem (fi). Promienie łuków wymiarujemy poprzedzając liczbę wymiarową znakiem R. Linię wymiarową prowadzi się od środka łuku i kończy grotem tylko od strony łuku. Grubość płaskich przedmiotów zaznaczamy poprzedzając liczbę wymiarową znakiem x. Podstawowe zasady wymiarowania 1. Zasada wymiarów koniecznych Zawsze podajemy wymiary gabarytowe (zewnętrzne). Wymiary mniejsze rysujemy bliżej rzutu przedmiotu. Zawsze podajemy tylko wymiary, które są niezbędne do jednoznacznego określenia wymiarowego przedmiotu. Każdy wymiar na rysunku powinien dać się odmierzyć na przedmiocie w czasie wykonywania czynności obróbkowych. 2. Zasada nie powtarzania wymiarów Wymiarów nie należy powtarzać ani na tym samym rzucie, ani na różnych rzutach tego samego przedmiotu. Każdy wymiar powinien być podany na rysunku tylko raz i to w miejscu, w którym jest on najbardziej zrozumiały, łatwy do odszukania i potrzebny ze względu na przebieg obróbki. 3

4 3. Zasada nie zamykania łańcuchów wymiarowych Łańcuchy wymiarowe stanowiące szereg kolejnych wymiarów równoległych (tzw. łańcuchy wymiarowe proste) lub dowolnie skierowanych (tzw. łańcuchy wymiarowe złożone) powinny pozostać otwarte, przy czym pomija się wymiar najmniej ważny. 4. Zasada pomijania wymiarów oczywistych Pomijamy wymiary oczywiste, dotyczące wymiarów kątowych, wynoszących 0 o lub 90 o, (wymiarowanie linii wzajemnie równoległych lub prostopadłych) oraz wymiary wynikające z symetryczności obiektu. 4

5 5. Wymiary powinny być umieszczane na tych rzutach, na których zarysy elementu są najbardziej czytelne. 6. Nie należy wymiarować do krawędzi niewidocznych Sposoby wymiarowania Wymiarowanie w układzie równoległym - polega na podawaniu wszystkich wymiarów równoległych do jednej bazy (powierzchni lub linii). Przy wymiarowaniu w układzie równoległym dokładność każdego wymiaru zależy tylko od dokładności samej obróbki, a nie zależy od dokładności innych wymiarów przedmiotu. Ten sposób wymiarowania stosuje się, gdy zależy nam na uzyskaniu dokładnego położenia pewnej ilości powierzchni przedmiotu od wybranej uprzednio bazy. 5

6 Wymiarowanie w układzie szeregowym - polega na wpisywaniu wymiarów równoległych jeden za drugim. Ten sposób wymiarowania stosuje się gdy zależy na dokładności wzajemnego położenia sąsiednich elementów przedmiotu. Wymiarowanie w układzie mieszanym - jest połączeniem wymiarowania w układzie równoległym i szeregowym i jednoczy zalety obu tych sposobów. Dzięki takiemu wymiarowaniu, wszystkie ważne wymiary przedmiotu mogą być bezpośrednio podane, a zatem i bezpośrednio sprawdzone. Wymiarowanie do baz konstrukcyjnych, obróbkowych lub pomiarowych - stosuje się, gdy zależy na podaniu na rysunku tych wymiarów, które mają bezpośredni wpływ na działanie wymiarowanej części maszynowej w zespole (wymagane luzy i wciski). Wymiarowanie odnosi się do wymaganej płaszczyzny (konstrukcyjnej, obróbkowej lub pomiarowej), która zapewni osiągnięcie najbardziej optymalnego i najdokładniejszego sposobu wykonania elementu konstrukcyjnego. 6

7 ŹLE Na rysunku obok podczas wymiarowania popełniono szereg błędów: linie wymiarowe przecinają się, a jest to niedozwolone, nie wszędzie są wpisane liczby wymiarowe, na jednej z linii wymiarowych brakuje grotu strzałki, liczba wymiarowa (60) jest rozdzielona linią wymiarową, na rzucie poziomym (z góry) powtórzone zostały wymiary, które są już zaznaczone na rzucie pionowym (głównym). Niezastosowanie ogólnych i podstawowych zasad wymiarowania spowodowało, że rysunek jest mało czytelny i nie przekazuje w sposób jednoznaczny wszystkich informacji o przedmiocie. 7

8 DOBRZE Ten rysunek został zwymiarowany zgodnie z przedstawionymi wcześniej zasadami: przy pomocy linii pomocniczych większość linii wymiarowych umieszczono na zewnątrz przedmiotu, co zwiększa przejrzystość rysunku, wymiary krótsze podane są bliżej krawędzi przedmiotu niż wymiary dłuższe, dzięki czemu unikamy przecinania się linii wymiarowych, większość wymiarów zgrupowana jest na rzucie głównym, żaden wymiar nie został powtórzony, liczby wymiarowe określają wymiary w mm, ale nazwa jednostki na rysunku jest pomijana. Tak zwymiarowany rysunek jest dla wykonawcy czytelny i przejrzysty. 8

9 Tolerancja Rozróżnia się: Wymiary nominalne - wymiary przedmiotów podawane na rysunkach. Wymiary rzeczywiste są zawsze trochę większe lub mniejsze od wymiarów nominalnych z powodu nieuniknionych błędów wykonania. wymiary zewnętrzne - długość, szerokość lub wysokość przedmiotu, średnica wałka, grubość ścianki przedmiotu wydrążonego. wymiary wewnętrzne - średnica otworu, szerokość rowka itd. wymiary mieszane - np. głębokość rowka. Wymiary te, w zależności od kolejności obróbki powierzchni, mają charakter wymiaru zewnętrznego lub wewnętrznego. wymiary pośrednie - np. rozstawienie otworów. Wymiarów takich nie można zmierzyć bezpośrednio. Każdy wymiar stolerowany ma dwa określone wymiary graniczne (wymiar górny B i wymiar dolny A), między którymi musi się znaleźć wymiar rzeczywisty przedmiotu. Różnica między górnym i dolnym wymiarem granicznym jest tolerancją T wymiaru. Tolerancja T jest zawsze dodatnia. Odchyłką górną (ES - dla wymiaru wewnętrznego, es - dla wymiaru zewnętrznego) nazywamy różnicę między wymiarem górnym B i wymiarem nominalnym N. Odchyłką dolną (EI - dla wymiaru wewnętrznego, ei - dla wymiaru zewnętrznego) nazywamy różnicę między wymiarem dolnym A i wymiarem nominalnym N. Polem tolerancji określamy obszar zawarty pomiędzy wymiarami granicznymi, a między wymiarem nominalnym, wymiarami granicznymi, tolerancją i odchyłkami zachodzą następujące zależności: A = N + EI lub A = N + ei B = N + ES lub B = N + es T = ES - EI lub T = es - ei albo T = B - A 9

10 Przykłady oznaczania tolerancji wymiarów przedstawione są na poniższym rysunku. Bibliografia: "Rysunek techniczny maszynowy" - Tadeusz Dobrzański, Wydawnictwo Naukowo - Techniczne Wymiarowanie SP2IKP 10

Podobne dokumenty

Linie wymiarowe i pomocnicze linie wymiarowe

Linie wymiarowe i pomocnicze linie wymiarowe Linie wymiarowe rysuje się linią ciągłą cienką równolegle do wymiarowanego odcinka w odległości co najmniej 10 mm, zakończone są grotami dotykającymi ostrzem