Komunikat Londyski 18 maja 2007 W kierunku Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyszego: odpowied na wyzwania w zglobalizowanym wiecie 1. Wprowadzenie 1.1 My, Ministrowie odpowiedzialni za szkolnictwo wysze w krajach uczestniczcych w Procesie Boloskim, zebralimy si w Londynie, aby oceni postp osignity od czasu naszego spotkania w Bergen w 2005 r. 1.2 Na podstawie uzgodnionych przez nas kryteriów członkostwa krajów, z zadowoleniem przyjmujemy do grona uczestników Procesu Boloskiego Republik Czarnogóry. 1.3 Zmiany, jakie zaszły w cigu ostatnich dwóch lat, przybliyły nas znacznie do urzeczywistnienia idei Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyszego (EOSW). Korzystajc z bogactwa i rónorodnoci naszego europejskiego dziedzictwa kulturowego, tworzymy EOSW oparty na zasadach autonomii uczelni, wolnoci akademickiej, równoci szans i demokracji, który ułatwi mobilno, zwikszy zatrudnialno oraz wzmocni atrakcyjno i konkurencyjno Europy. Patrzc w przyszło, mamy wiadomo tego, e w zmieniajcym si wiecie konieczne bdzie cigłe dostosowywanie naszych systemów szkolnictwa wyszego, aby zagwarantowa, e EOSW utrzyma sw konkurencyjno i bdzie w stanie skutecznie reagowa na wyzwania globalizacji. W krótkim odcinku czasu, zdajemy sobie spraw z tego, e wdraanie reform boloskich jest powanym zadaniem, i doceniamy cigłe wsparcie oraz zaangaowanie wszystkich uczestniczcych w procesie partnerów. Z zadowoleniem odnotowujemy wkład grup roboczych i seminariów w działania na rzecz dalszych postpów. Zgadzamy si kontynuowa współprac na zasadach partnerstwa, pomagajc sobie wzajemnie w naszych staraniach i promujc wymian dobrych praktyk. 1.4 Potwierdzamy sw wol zwikszania kompatybilnoci i porównywalnoci naszych systemów szkolnictwa wyszego, przy równoczesnym poszanowaniu ich rónorodnoci. Mamy wiadomo istotnego wpływu, jaki uczelnie bdce tradycyjnie orodkami kształcenia, bada, twórczej działalnoci i przekazywania wiedzy wywieraj na rozwój naszych społeczestw, jak równie ich kluczowej roli w definiowaniu i przekazywaniu wartoci, które stanowi fundament naszych społeczestw. Dymy do zagwarantowania tego, aby nasze uczelnie posiadały niezbdne rodki do dalszego wypełniania pełnego wachlarza swych zada. Do tych zada naley: przygotowywanie studentów do ycia jako aktywnych obywateli w demokratycznym społeczestwie, przygotowywanie studentów do przyszłej pracy zawodowej i umoliwianie im rozwoju indywidualnego, tworzenie i utrzymywanie bazy zaawansowanej wiedzy oraz stymulowanie bada i innowacji. 1.5 W zwizku z tym zwracamy uwag na to, jak istotne znaczenie maj silne uczelnie, które s rónorodne, odpowiednio finansowane, autonomiczne i odpowiedzialne w działaniu. W całym EOSW naley respektowa i upowszechnia zasady niedyskryminacji i równego dostpu. Zobowizujemy si dba o przestrzeganie tych zasad i zagwarantowa, e ani studenci, ani pracownicy nie bd przedmiotem dyskryminacji w adnej formie. 2. Postp w kierunku EOSW 2.1 Nasz raport na temat oceny postpu prac, jak równie raport EUA (Europejskiego Stowarzyszenia Uniwersyteckiego) pt. Trendy V, raport ESIB (Krajowych Zwizków Studentów Europy) pt. Bolonia oczami studentów i publikacja Eurydice z serii Focus pt. Struktura 1
szkolnictwa wyszego w Europie, potwierdzaj, e w cigu ostatnich dwóch lat osignito generalnie znaczny postp. Coraz powszechniej dostrzega si, e znaczcym efektem Procesu Boloskiego bdzie zwrot w kierunku kształcenia opartego na podmiotowoci studenta i odchodzenie od kształcenia kierowanego przez nauczyciela. Bdziemy nadal wspiera te istotne zmiany. Mobilno 2.2 Mobilno pracowników, studentów i absolwentów stanowi jeden z zasadniczych elementów Procesu Boloskiego, tworzc moliwoci rozwoju indywidualnego, przyczyniajc si do rozszerzenia współpracy midzynarodowej midzy indywidualnymi osobami i uczelniami oraz podnoszenia jakoci kształcenia w uczelniach i bada, a take nadajc wymiarowi europejskiemu konkretn tre. 2.3 Od 1999 r. osignito pewien postp, ale pozostało jeszcze wiele wyzwa. Wród przeszkód utrudniajcych mobilno istotne miejsce zajmuj kwestie dotyczce imigracji, uznawalnoci, niewystarczajcych zacht finansowych i nieelastycznych rozwiza emerytalnych. Mamy wiadomo tego, e obowizek wprowadzenia ułatwie w wydawaniu, zalenie od sytuacji, wiz oraz zezwole na pobyt i prac spoczywa na rzdach poszczególnych krajów. W przypadku gdy rozwizania w tym zakresie wykraczaj poza nasze kompetencje jako ministrów ds. szkolnictwa wyszego, zobowizujemy si działa w ramach naszych rzdów na rzecz zdecydowanej poprawy sytuacji w tej dziedzinie. Na szczeblu krajowym bdziemy podejmowa działania w celu pełnego wdroenia uzgodnionych narzdzi i procedur uznawalnoci oraz rozwaa rozwizania słuce dalszemu uatrakcyjnianiu mobilnoci zarówno dla pracowników, jak i studentów. Obejmuje to m.in. działania zachcajce do znacznego zwikszenia liczby wspólnych programów studiów i tworzenia elastycznych programów nauczania, jak równie nakłanianie naszych uczelni do brania na siebie wikszej odpowiedzialnoci za mobilno pracowników i studentów, przy zapewnieniu bardziej zrównowaonego udziału rónych krajów z całego EOSW. Struktura studiów 2.4 Na szczeblu krajowym i uczelnianym obserwuje si znaczny postp w kierunku naszego celu, jakim jest stworzenie EOSW opartego na systemie studiów trzystopniowych. Znaczco wzrosła liczba studentów na studiach I i II stopnia i zredukowane zostały bariery strukturalne midzy poszczególnymi stopniami studiów. Rozszerzona została równie oferta studiów doktoranckich prowadzonych w formie zorganizowanych programów. Podkrelamy, jak istotne znaczenie ma reforma programów nauczania, dziki której przyznawane kwalifikacje s lepiej dostosowane zarówno do potrzeb rynku pracy, jak i do wymogów dalszych studiów. W przyszłoci działania powinny koncentrowa si na likwidowaniu barier utrudniajcych dostp i progresj midzy poszczególnymi stopniami studiów oraz właciwym wdraaniu systemu ECTS opartego na efektach kształcenia i nakładzie pracy studenta. Zwracamy uwag, e istotn spraw jest zwikszenie zatrudnialnoci absolwentów, odnotowujc równoczenie, e kwestia zbierania danych na ten temat wymaga dalszych prac. Uznawalno 2.5 Sprawiedliwe uznawanie kwalifikacji uzyskiwanych w szkolnictwie wyszym, okresów studiów i dotychczasowego kształcenia, włcznie z uznawaniem kształcenia pozaformalnego i nieformalnego, stanowi zasadniczy komponent EOSW zarówno wewntrznie, jak i w kontekcie globalnym. Czytelne i porównywalne tytuły zawodowe/stopnie i łatwo dostpne informacje o systemach edukacji i strukturach kwalifikacji stanowi wstpny warunek mobilnoci obywateli, a równoczenie gwarancj utrzymania atrakcyjnoci i konkurencyjnoci EOSW. Wyraajc zadowolenie z faktu, i Konwencj Rady Europy/UNESCO o uznawaniu kwalifikacji zwizanych z uzyskaniem wyszego wykształcenia w regionie Europy (Konwencj Lizbosk) ratyfikowało dotychczas 38 krajów uczestniczcych w Procesie Boloskim, włcznie z Czarnogór, nakłaniamy 2
jednoczenie pozostałe uczestniczce kraje, aby potraktowały ratyfikacj tej konwencji jako spraw priorytetow. 2.6 Odnotowano postp we wdraaniu Konwencji Lizboskiej, ECTS i suplementów do dyplomu, ale naley zadba o wiksz spójno szeregu podej do uznawalnoci stosowanych na szczeblu krajowym i uczelnianym. W zwizku z tym, w celu ulepszenia praktyk w zakresie uznawalnoci, zwracamy si z prob do Grupy Wdroeniowej (Bologna Follow-up Group, BFUG) o zlecenie sieciom ERIC/NARIC zadania przeanalizowania naszych krajowych planów działa i upowszechniania dobrych praktyk. Struktury kwalifikacji 2.7 Struktury kwalifikacji stanowi istotne instrumenty słuce zapewnianiu porównywalnoci i przejrzystoci w obrbie EOSW oraz ułatwiajce przemieszczanie si uczcych si osób w obrbie systemów szkolnictwa wyszego, jak równie pomidzy nimi. Powinny one równie pomóc uczelniom w opracowywaniu modułów i programów studiów opartych na efektach kształcenia i punktach zaliczeniowych oraz doprowadzi do poprawy uznawalnoci kwalifikacji, jak równie wszystkich form dotychczasowego kształcenia. 2.8 Zauwaamy, e podjte zostały pewne wstpne kroki w kierunku wdroenia krajowych struktur kwalifikacji, ale niezbdne s znacznie bardziej intensywne działania. Zobowizujemy si do pełnego wdroenia takich krajowych struktur kwalifikacji, wraz z odpowiednim potwierdzeniem ich zgodnoci z kompleksow ramow struktur kwalifikacji EOSW, do 2010 r. Majc wiadomo tego, e jest to ambitne zadanie, zwracamy si z prob do Rady Europy o wspieranie wymiany dowiadcze w zakresie opracowywania krajowych struktur kwalifikacji. Zwracamy uwag, e struktury kwalifikacji powinny zosta opracowane w taki sposób, aby sprzyjały wikszej mobilno studentów i nauczycieli oraz przyczyniały si do zwikszenia zatrudnialnoci. 2.9 Jestemy zadowoleni z faktu, e krajowe struktury kwalifikacji, które s zgodne z kompleksow ramow struktur kwalifikacji EOSW, bd równie zgodne z przedstawionym przez Komisj Europejsk projektem europejskiej struktury kwalifikacji dla uczenia si przez całe ycie. 2.10 Kompleksow ramow struktur kwalifikacji EOSW, której kształt uzgodnilimy w Bergen, uznajemy za centralny element w promocji europejskiego szkolnictwa wyszego w kontekcie globalnym. Uczenie si przez całe ycie 2.11 Z raportu na temat oceny postpu prac wynika, e w wikszoci krajów istniej pewne elementy elastycznego kształcenia, ale bardziej systematyczne prace nad tworzeniem elastycznych cieek kształcenia, które wspierałyby uczenie si przez całe ycie, s na wczesnym etapie. W zwizku z tym zwracamy si z prob do Grupy Wdroeniowej o rozszerzenie działa słucych wymianie dobrych praktyk i podjcie prac zmierzajcych do wspólnego rozumienia roli szkolnictwa wyszego w uczeniu si przez całe ycie. Jedynie w odniesieniu do niewielkiej liczby krajów EOSW mona stwierdzi, e funkcjonuj tam dobrze rozwinite mechanizmy uznawania dotychczasowego kształcenia w celu zapewnienia dostpu i przyznania punktów zaliczeniowych. Zwracamy si równie do Grupy Wdroeniowej z prob o przygotowanie, we współpracy z sieci ENIC/NARIC, propozycji słucych poprawie uznawalnoci dotychczasowego kształcenia. Zapewnianie jakoci i Europejski Rejestr Agencji ds. Zapewniania Jakoci 2.12 Potnym motorem zmian w dziedzinie zapewniania jakoci stały si przyjte w Bergen Standardy i wskazówki dotyczce zapewniania jakoci kształcenia w EOSW. Wszystkie kraje rozpoczły ich wdraanie, a w niektórych osignito znaczny postp. W szczególnoci, mechanizmy zewntrznego zapewniania jakoci s obecnie znacznie lepiej rozwinite ni wczeniej. Od roku 2005 zwikszył si udział studentów na wszystkich poziomach, cho sytuacja nadal wymaga poprawy. W zwizku z tym, e odpowiedzialno za jako spoczywa głównie na uczelniach, powinny one nadal rozwija swe systemy zapewniania jakoci. Stwierdzamy, e 3
osignito postp w zakresie wzajemnego uznawania decyzji dotyczcych akredytacji i zapewniania jakoci, i zachcamy agencje ds. zapewniania jakoci do cigłej współpracy. 2.13 Pierwsze Europejskie Forum nt. Zapewniania Jakoci (European Quality Assurance Forum), zorganizowane w 2006 r. przez Grup E4, tj. EUA (Europejskie Stowarzyszenie Uniwersyteckie), ENQA (Europejskie Stowarzyszenie na rzecz Jakoci Kształcenia), EURASHE (Europejskie Stowarzyszenie Instytucji Szkolnictwa Wyszego) i ESIB (Krajowe Zwizki Studentów Europy), stworzyło moliwo przedyskutowania zmian zachodzcych w dziedzinie zapewniania jakoci w Europie. Zachcamy te cztery organizacje do corocznego organizowania Europejskich Forów nt. Zapewniania Jakoci, aby ułatwi wymian dobrych praktyk i zagwarantowa dalsze podnoszenie jakoci w EOSW. 2.14 Składamy podzikowania Grupie E4 za podjcie, zgodnie z nasz prob, dalszych prac nad praktycznymi aspektami tworzenia Europejskiego Rejestru Agencji ds. Zapewniania Jakoci w Szkolnictwie Wyszym (Register of European Higher Education Quality Assurance Agencies). Rejestr ten ma umoliwi wszystkim zainteresowanym rodowiskom oraz ogółowi społeczestwa otwarty dostp do obiektywnych informacji o godnych zaufania agencjach ds. zapewniania jakoci, które działaj zgodnie ze Standardami i wskazówkami dotyczcymi zapewniania jakoci kształcenia w EOSW. W ten sposób zwikszy on zaufanie do szkolnictwa wyszego w EOSW i poza jego granicami, a take ułatwi wzajemne uznawanie decyzji dotyczcych zapewniania jakoci i akredytacji. Z zadowoleniem przyjmujemy ustanowienie przez Grup E4, działajc w ramach partnerskiej współpracy, rejestru opartego na zaproponowanym przez ni modelu funkcjonowania. Rejestr bdzie funkcjonował na zasadzie dobrowolnoci, samofinansowania, niezalenoci i przejrzystoci. Wnioski o wpisanie do rejestru powinny by oceniane na podstawie daleko idcej zgodnoci ze Standardami i wskazówkami, potwierdzonej w drodze niezalenej oceny, która została zatwierdzona przez władze krajowe, jeli tego rodzaju zatwierdzenie jest wymagane przez te władze. Zwracamy si z prob do Grupy E4 o regularne składanie nam raportów z postpu prac za porednictwem Grupy Wdroeniowej oraz zadbanie o to, aby po dwóch latach funkcjonowania rejestr został poddany ocenie zewntrznej, z uwzgldnieniem opinii wszystkich zainteresowanych rodowisk. Doktoranci 2.15 Istotnym celem pozostaje cilejsze zblienie EOSW z Europejskim Obszarem Bada. Mamy wiadomo tego, jak istotne znaczenie ma tworzenie i utrzymywanie rónorodnej oferty studiów doktoranckich powizanych z kompleksow ramow struktur kwalifikacji EOSW, a jednoczenie unikanie nadmiernie rozbudowanych uregulowa w tym zakresie. Równoczenie zdajemy sobie spraw z tego, e rozszerzenie oferty studiów III stopnia i poprawa sytuacji młodych pracowników naukowych, jeli chodzi o ich status, perspektywy kariery zawodowej i finansowanie, stanowi niezbdny warunek osignicia tych celów Europy, które dotycz wzmocnienia potencjału badawczego oraz podniesienia jakoci i konkurencyjnoci europejskiego szkolnictwa wyszego. 2.16 W zwizku z tym zachcamy nasze uczelnie, aby podjły bardziej intensywne działania w celu umocowania studiów doktoranckich w uczelnianych strategiach i polityce oraz stworzenia odpowiednich cieek i moliwoci kariery zawodowej doktorantom i młodym pracownikom naukowym. 2.17 Zachcamy EUA (Europejskie Stowarzyszenie Uniwersyteckie) do dalszego wspierania wymiany dowiadcze midzy uczelniami na temat szeregu innowacyjnych programów studiów doktoranckich, które powstaj w całej Europie, a take innych zagadnie o niezwykle istotnym znaczeniu, jak np. przejrzyste mechanizmy dostpu, procedury nadzoru i oceny, rozwijanie umiejtnoci ponaddziedzinowych i sposoby zwikszania zatrudnialnoci. Bdziemy starali si tworzy odpowiednie warunki sprzyjajce szerszej wymianie informacji o finansowaniu i innych kwestiach midzy naszymi rzdami i z innymi organami zajmujcymi si finansowaniem nauki. Wymiar społeczny 4
2.18 Szkolnictwo wysze powinno odgrywa znaczc rol w budowaniu spójnoci społecznej, zmniejszaniu nierównoci i podnoszeniu poziomu wiedzy, umiejtnoci i kompetencji społeczestwa. W zwizku z tym polityka powinna by ukierunkowana na maksymalizowanie potencjału jednostek pod ktem ich rozwoju indywidualnego i ich wkładu w nieustannie rozwijajce si i demokratyczne społeczestwo oparte na wiedzy. Podzielamy aspiracje społeczne dotyczcego tego, e ogół studentów podejmujcych, odbywajcych i koczcych studia na wszystkich poziomach powinien odzwierciedla rónorodno naszych populacji. Potwierdzamy, e istotn spraw jest to, aby studenci mogli koczy studia bez przeszkód zwizanych z ich pochodzeniem społecznym i sytuacj materialn. Kontynuujemy zatem nasze starania o zapewnienie studentom odpowiedniej opieki, pomocy i wiadcze, stworzenie bardziej elastycznych cieek kształcenia prowadzcych do studiów wyszych i w obrbie samego szkolnictwa wyszego oraz rozszerzenie uczestnictwa na wszystkich poziomach zgodnie z zasad równoci szans. Europejski Obszar Szkolnictwa Wyszego w kontekcie globalnym 2.19 Jestemy zadowoleni z faktu, e w wielu czciach wiata reformy boloskie spotkały si z duym zainteresowaniem i skłoniły partnerów europejskich i zagranicznych do dyskusji o szeregu rónych kwestii. S to m.in. kwestie uznawania kwalifikacji, korzyci ze współpracy opartej na partnerstwie, wzajemnego zaufania i zrozumienia oraz wartoci lecych u podłoa Procesu Boloskiego. Odnotowujemy równie, e w niektórych krajach w innych czciach wiata podejmuje si działania w celu zblienia ich systemów szkolnictwa wyszego do załoe boloskich. 2.20 Przyjmujemy strategi Europejski Obszar Szkolnictwa Wyszego w rodowisku globalnym i bdziemy prowadzi prace w nastpujcych zasadniczych obszarach polityki: poprawa informacji o EOSW i działania na rzecz jego atrakcyjnoci i konkurencyjnoci, wzmacnianie współpracy opartej na partnerstwie, intensyfikowanie dialogu na temat polityki oraz poprawa uznawalnoci. Prace te powinny by usytuowane w kontekcie opracowanych przez OECD/UNESCO Wytycznych w sprawie zapewniania jakoci w kształceniu ponad granicami na poziomie szkolnictwa wyszego. 3. Priorytety na rok 2009 3.1 Postanawiamy skoncentrowa si w cigu najbliszych dwóch lat na dokoczeniu działa w ramach uzgodnionych kierunków, obejmujcych m.in. aktualnie priorytetowe kwestie systemu studiów trzystopniowych, zapewniania jakoci oraz uznawania dyplomów i okresów studiów. W szczególnoci skupimy si na poniszych obszarach działa. Mobilno 3.2 W krajowych raportach przygotowywanych na rok 2009 przedstawimy działania podjte na szczeblu krajowym w celu promowania mobilnoci studentów i pracowników, włcznie z mechanizmami przyszłej oceny. Skoncentrujemy si na najwaniejszych krajowych zadaniach, wymienionych w punkcie 2.3 wyej. Postanawiamy równie stworzy sie krajowych ekspertów, która ma słuy wymianie informacji oraz ułatwi wskazanie i likwidowanie przeszkód utrudniajcych przenoszenie stypendiów i kredytów. Wymiar społeczny 3.3 W raportach przedstawimy równie nasze krajowe strategie i polityki dotyczce wymiaru społecznego, w tym m.in. plany działa i mechanizmy oceny ich efektywnoci. Do udziału w tych pracach na szczeblu krajowym i wspierania tych prac zaprosimy wszystkie zainteresowane rodowiska. 5
Zbieranie danych 3.4 Mamy wiadomo tego, e naley zwikszy dostpno danych dotyczcych zarówno mobilnoci, jak i wymiaru społecznego we wszystkich krajach uczestniczcych w Procesie Boloskim. W zwizku z tym zwracamy si do Komisji Europejskiej (Eurostat) z prob o to, aby we współpracy z Eurostudent opracowała porównywalne i rzetelne wskaniki i dane do mierzenia postpów w kierunku ogólnego celu dotyczcego wymiaru społecznego oraz mobilnoci studentów i pracowników we wszystkich krajach boloskich. Dane w tej dziedzinie powinny obejmowa kwestie równych warunków uczestnictwa w szkolnictwie wyszym oraz zatrudnialnoci absolwentów. Zadanie to powinno by realizowane we współpracy z Grup Wdroeniow, a raport powinien został przedłoony podczas konferencji ministrów w 2009 r. Zatrudnialno 3.5 W zwizku z wprowadzaniem systemu studiów trzystopniowych zwracamy si do Grupy Wdroeniowej z prob o bardziej szczegółowe przeanalizowanie moliwych sposobów poprawy zatrudnialnoci w odniesieniu do kadego z tych stopni studiów i w kontekcie uczenia si przez całe ycie. Oznacza to, e wszystkie zainteresowane rodowiska bd miały do wykonania pewne zadania. Rzdy i uczelnie bd musiały prowadzi szerszy dialog z pracodawcami i innymi zainteresowanymi rodowiskami na temat przesłanek realizowanych przez nie reform. W ramach naszych rzdów bdziemy podejmowa odpowiednie działania, aby zapewni pełn zgodno struktury zatrudnienia i szczebli awansu zawodowego w słubach publicznych z nowym systemem studiów. Zachcamy uczelnie do dalszego rozwijania partnerskich przedsiwzi i współpracy z pracodawcami w ramach aktualnej reformy programów nauczania opartej na efektach kształcenia. Europejski Obszar Szkolnictwa Wyszego w kontekcie globalnym 3.6 Zwracamy si z prob do Grupy Wdroeniowej o złoenie nam do 2009 r. raportu w sprawie całociowych zmian w tej dziedzinie na szczeblu europejskim, krajowym i uczelnianym. W tym obszarze wszystkie zainteresowane rodowiska maj do wykonania pewne zadania zgodnie z zakresem swej odpowiedzialnoci. W raporcie na temat wdraania strategii dotyczcej EOSW w kontekcie globalnym Grupa Wdroeniowa powinna w szczególnoci uwzgldni dwa priorytety. Pierwszy priorytet dotyczy poprawy dostpnej informacji na temat EOSW poprzez stworzenie strony internetowej Sekretariatu Procesu Boloskiego i wykorzystanie opracowanego przez EUA (Europejskie Stowarzyszenie Uniwersyteckie) Podrcznika Boloskiego, a drugi poprawy uznawalnoci. Wzywamy uczelnie, orodki ENIC/NARIC i inne właciwe organy zajmujce si uznawalnoci w obrbie EOSW, eby podchodziły do oceny kwalifikacji z innych czci wiata z tak sam otwartoci, jakiej oczekiwałyby w przypadku oceny kwalifikacji europejskich dokonywanej gdzie indziej, oraz podejmowały decyzje w sprawach uznawalnoci zgodnie z zasadami Konwencji Lizboskiej. Ocena postpu prac 3.7 Zwracamy si do Grupy Wdroeniowej z prob o kontynuowanie oceny postpu prac, na podstawie raportów krajowych, w celu przedstawienia jej wyników podczas konferencji ministrów w 2009 r. W ramach całociowej oceny postpu prac oczekujemy dalszego rozszerzenia analizy jakociowej, w szczególnoci w odniesieniu do mobilnoci, Procesu Boloskiego w kontekcie globalnym i wymiaru społecznego. Ocena postpu prac powinna nadal obejmowa kwestie systemu studiów i zatrudnialnoci absolwentów, uznawania dyplomów i okresów studiów oraz wdraania wszystkich aspektów zapewniania jakoci zgodnie ze Standardami i wskazówkami. Majc na uwadze wprowadzanie modelu kształcenia opartego w wikszym stopniu na podmiotowoci studenta i efektach kształcenia, nastpna runda oceny powinna równie uwzgldnia w sposób zintegrowany krajowe struktury kwalifikacji, efekty kształcenia i punkty zaliczeniowe, uczenie si przez całe ycie oraz uznawanie dotychczasowego kształcenia. 6
4. Perspektywy do 2010 r. i na kolejne lata 4.1 W zwizku z tym, e EOSW bdzie nadal rozwija si i odpowiada na wyzwania globalizacji, przewidujemy, e współpraca bdzie równie potrzebna po roku 2010. 4.2. Jestemy zdecydowani wykorzysta rok 2010, który bdzie oznacza przejcie z Procesu Boloskiego do EOSW, jako okazj do potwierdzenia naszego zaangaowania na rzecz szkolnictwa wyszego jako kluczowego elementu w budowaniu zdolnych do trwałego rozwoju społeczestw zarówno na szczeblu krajowym, jak i europejskim. Rok 2010 bdzie stanowi dla nas okazj do przeformułowania wizji, która skłoniła nas do uruchomienia Procesu Boloskiego w 1999 r., i opracowania koncepcji EOSW, którego fundament stanowi wartoci i wizje wykraczajce poza kwestie struktur i narzdzi. Zobowizujemy si zadba o to, aby rok 2010 stanowił okazj do przestawienia naszych systemów szkolnictwa wyszego na takie tory, które pozwol spojrze poza dorane kwestie i przygotowa uczelnie do podejmowania wyzwa decydujcych o naszej przyszłoci. 4.3 Zwracamy si do całej Grupy Wdroeniowej z prob o dalsz analiz moliwych kierunków rozwoju EOSW po roku 2010 i przedstawienie raportu na ten temat podczas nastpnego spotkania ministrów w 2009 r. Raport powinien zawiera propozycje dotyczce odpowiednich struktur pomocniczych, z uwzgldnieniem tego, e aktualne nieformalne mechanizmy współpracy funkcjonuj dobrze i doprowadziły do bezprecedensowych zmian. 4.4 Przyjmujc za podstaw poprzednie raporty na temat oceny postpu prac, raporty z serii Trendy i raport Bolonia oczami studentów, zwracamy si do Grupy Wdroeniowej z prob o rozwaenie moliwoci przygotowania do 2010 r., we współpracy z członkami pełnicymi rol doradcz, raportu obejmujcego niezalen ocen, który przedstawiałby całociow ocen zmian dokonanych w ramach Procesu Boloskiego w całym EOSW od 1999 r. 4.5 Decyzj co do charakteru, treci i miejsca spotkania ministrów w 2010 r. pozostawiamy Grupie Wdroeniowej, przy czym decyzja ta powinna zosta podjta w cigu pierwszej połowy 2008 r. 4.6 Nasze nastpne spotkanie, którego gospodarzami bd kraje Beneluksu, odbdzie si w Leuven/Louvain-la-Neuve w dniach 28-29 kwietnia 2009 r. 7