ŹRÓDŁA FINANSOWANIA JEDNOSTEK BUDŻETOWYCH NA PRZYKŁADZIE GMINNEGO ZESPOŁU OŚWIATY

Ewa Maćkowiak Katedra Rachunkowości Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach ŹRÓDŁA FINANSOWANIA JEDNOSTEK BUDŻETOWYCH NA PRZYKŁADZIE GMINNEGO ZESPOŁU OŚWIATY Streszczenie Prowadzenie przez jednostki budżetowe gospodarki finansowej wymaga nie tylko posiadania odpowiednich zasobów pieniężnych, wymaga przede wszystkim racjonalnego nimi gospodarowania. Wszystkie jednostki budżetowe, które nie posiadają osobowości prawnej, bez względu na to jaki rodzaj działalności prowadzą, zobowiązane są do stosowania uregulowań zawartych w ustawie o rachunkowości, ustawie o finansach publicznych oraz rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie sposobu prowadzenia gospodarki finansowej jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych. Celem artykułu jest wskazanie, w jaki sposób jednostki budżetowe powołane do prowadzenia działalności związanej z oświatą finansują swoją działalność. Słowa kluczowe: jednostki budżetowe, subwencje, dotacje, finansowanie oświaty. 1. Wprowadzenie Jednostki sektora finansów publicznych obowiązane są do przestrzegania przepisów zawartych w ustawie o rachunkowości, stanowiącej podstawę sprawozdawczości finansowej, ale jednocześnie muszą stosować zapisy ustawy o finansach publicznych, ustawy o samorządzie terytorialnym oraz rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie szczególnych zasad rachunkowości oraz planów kont dla budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego, jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych, państwowych funduszy celowych oraz państwowych jednostek budżetowych mających siedzibę poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. W przypadku jednostek budżetowych, które zajmują się działalnością oświatową, jednostki te zobowiązane są stosować

216 Ewa Maćkowiak zapisy zawarte w Ustawie o systemie oświaty z dnia 7 września 1991, Dz.U. 1991, nr 95 poz. 425 z późn. zm. Celem artykułu jest wskazanie, w jaki sposób jednostki budżetowe powołane do prowadzenia działalności związanej z oświatą finansują swoją działalność. Jako metodę badawczą przejęto badania empiryczne obejmujące okres czterech kolejnych lat. 2. Rachunkowość jednostek oświatowych Przyjmując jako cel rachunkowości rzetelne, jasne i zgodne ze stanem faktycznym przedstawienie sytuacji finansowej i majątkowej danej jednostki, należy zwrócić uwagę na specyfikę rachunkowości jednostek zaliczanych do sektora finansów publicznych. Rachunkowość ta nazywana jest rachunkowością budżetową i stanowi połączenie rachunkowości z budżetem. Wyodrębnione zostały trzy podstawowe obszary rachunkowości budżetowej: rachunkowość wykonania budżetu prowadzi ją zarząd w jednostkach samorządu terytorialnego, Minister Finansów w budżecie państwa, według zasady kasowej, rachunkowość jednostek budżetowych, samorządowych zakładów budżetowych oraz państwowych funduszy celowych ewidencja wszystkich obszarów działalności, rachunkowość należnych podatków i opłat. Jednostkami budżetowymi są jednostki organizacyjne sektora finansów publicznych nieposiadające osobowości prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio dochodów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorialnego (Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Dz.U. z 2014, poz. 911 z późn. zm. art. 10 11). Jednostki budżetowe działają na podstawie statutu, który określa ich nazwę, siedzibę i przedmiot działalności. Jednostki te prowadzą działalność, opierając się na zasadach określonych w ustawie o finansach publicznych [Jastrzębska 2012, s. 76 77]. Podstawą gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest plan dochodów i wydatków zwany planem finansowym jednostki budżetowej. Samorządowe jednostki budżetowe prowadzące działalność określoną w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty gromadzą na wydzielonym rachunku dochody określone w uchwale przez organ stanowiący jednostkę samorządu terytorialnego pochodzące w szczególności: ze spadków, zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej,

Źródła finansowania jednostek budżetowych... 217 z odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie bądź użytkowaniu jednostki budżetowej, z działalności wykraczającej poza zakres działalności podstawowej, określonej w statucie, polegającej między innymi na świadczeniu usług, w tym szkoleniowych i informacyjnych, z opłat egzaminacyjnych za wydawanie świadectw i certyfikatów, jak również za sprawdzenie kwalifikacji, z tytułu odpłatności za wyżywienie i zakwaterowanie uczniów i młodzieży w bursach i internatach, ponoszonych przez rodziców lub opiekunów, z dopłat bezpośrednich i innych płatności stosowanych w ramach Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej otrzymywanych na podstawie odrębnych przepisów (Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, art. 11a). Ustawa o finansach publicznych wskazuje również, w jaki sposób mogą być wydatkowane dochody własne jednostek budżetowych [Zysnarska 2008, s. 19]: sfinansowanie wydatków bieżących i majątkowych związanych z uzyskiwaniem przez jednostkę budżetową dochodów z opłat za udostępnienie dokumentacji przetargowej, cele wskazane przez darczyńcę, remont lub odtworzenie mienia w przypadku uzyskiwania dochodów z tytułu odszkodowania i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie oddane jednostce budżetowej w zarząd bądź użytkowanie. 3. Sposoby finansowania oświatowych jednostek budżetowych Szkoły, przedszkola, placówki oświatowe funkcjonują jako jednostki budżetowe, zatem jednostki te utrzymywane są wyłącznie z dotacji budżetowych. Sporządzają one plany dochodów i wydatków podlegające w całości włączeniu do planów finansowych budżetu gminy. Jednostki budżetowe zajmujące się działalnością oświatową finansowane są z trzech źródeł: dotacji, subwencji, środków własnych gminy. Dotacje i subwencje są formą dofinansowania z budżetu państwa do zadań wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Uregulowania prawne dzielą dotacje i subwencje dla odrębnych kategorii dochodów, wydatków lub transferów. Subwencja ogólna zatem przeznaczona jest na sfinansowanie zadań własnych, natomiast dotacje celowe służą finansowaniu zadań własnych i zadań z zakresu administracji rządowej zleconych jednostkom samorządu terytorialnego [Jastrzębska 2012, s. 116 117]. Z kolei dotacja to prawna forma wydatków publicznych o charakterze bezzwrotnym podlegająca szczególnym zasadom rozliczania. Dotacje, które wykorzystane są niezgodnie z przeznaczeniem lub które w ogóle nie zostały wykorzystane, podlegają zwrotowi. Podobne cechy, czyli ogólny i bezzwrotny charakter, przyjmuje subwencja ogólna [Ofiarski 2002, s. 23].

218 Ewa Maćkowiak 4. Subwencja jako jedna z form finansowania działalności jednostki oświatowej Subwencja oznacza udzielenie pomocy np. w celu zwiększenia dochodów jednostek samorządu terytorialnego z uwagi na zbyt niskie dochody uzyskiwane z własnych źródeł. Subwencja charakteryzuje się tym, że pozwala adresatom na swobodne jej wykorzystywanie na zadania i cele samodzielnie określone przez jednostki samorządu terytorialnego [Ofiarski 2002, s. 24 27]. Subwencja ogólna składa się z trzech części: części oświatowej, równoważącej i wyrównawczej. W przypadku gmin funkcjonuje również subwencja rekompensująca. Część rekompensująca pozwala na wyrównanie ubytku dochodów, wynikającego ze zwolnienia z podatku od nieruchomości gruntów, budynków, budowli, które są udostępniane na terenie specjalnej strefy ekonomicznej. Część wyrównawczą stanowi suma kwoty podstawowej i kwoty uzupełniającej. Kwotę podstawową otrzymuje gmina, w której wskaźnik dochodów podatkowych przypadających na jednego mieszkańca jest mniejszy niż 92% analogicznego wskaźnika obliczanego łącznie dla wszystkich gmin w kraju. Wysokość kwoty części wyrównawczej dla gmin oblicza się, uwzględniając poziom wskaźnika dochodów podatkowych na jednego mieszkańca w danej gminie w relacji do wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin, w których gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju. Poziom tej kwoty oblicza się dla gminy jako iloczyn 17% wskaźnika dochodów podatkowych dla wszystkich gmin, liczby mieszkańców gminy oraz iloczynu różnicy średniej gęstości zaludnienia w kraju i gęstości zaludnienia w gminie i średniej gęstości zaludnienia w kraju. Subwencja wyrównawcza obliczana jest według wzoru: Sw = Kp + Ku, gdzie: Sw subwencja wyrównawcza, Kp kwota podstawowa, Ku kwota uzupełniająca. Kwota uzupełniająca obliczana jest jako: Ku = 0,17 Gg Mg (zk zg) / zk, gdzie: Ku kwota uzupełniająca, Gg wskaźnik dochodów podatkowych wszystkich gmin, Mg liczba mieszkańców gminy, zk średnia gęstość zaludnienia w kraju, zg gęstość zaludnienia w gminie.

Źródła finansowania jednostek budżetowych... 219 Część równoważąca gminy ustalana jest jako suma łącznej kwoty wpłat gmin, w których wskaźnik dochodów podatkowych na 1 mieszkańca w danej gminie jest większy niż 150% analogicznego wskaźnika dla wszystkich gmin, oraz łącznej kwoty wpłat gmin, w których gęstość zaludnienia jest niższa od średniej gęstości zaludnienia w kraju, a których wskaźnik dochodów podatkowych na 1 mieszkańca w gminie jest wyższy od 150% analogicznego wskaźnika dla wszystkich gmin. Część ta przekazywana jest gminom przy uwzględnianiu wysokości wydatków związanych z realizacją zadań z zakresu pomocy społecznej i wydatków związanych z wypłatą dodatków mieszkaniowych [Jastrzębska 2012, s. 118 119]. Część oświatowa ustalana jest dla wszystkich jednostek samorządu terytorialnego w łącznej kwocie określonej corocznie w ustawie budżetowej, nie mniejszej niż przyjęta w ustawie budżetowej roku poprzedzającego rok budżetowy, skorygowanej o kwotę innych wydatków z tytułu zmiany realizowanych zadań oświatowych. Kwota ta jest bazą do wyliczenia 0,6% na rezerwę tej części subwencji ogólnej, pozostała zaś część, po wyłączeniu rezerwy, jest rozdzielana między poszczególne gminy, powiaty, województwa według zasad uwzględniających zakres działań oświatowych realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Część oświatową subwencji ogólnej gminy otrzymują na wydatki bieżące związane ze szkołami podstawowymi, których prowadzenie stanowi zadania własne gminy [Niezgoda 2012, s. 342 343]. Wydatki związane z oświatą i wychowaniem stanowią najważniejszą pozycję w budżecie jednostek samorządu terytorialnego szczebla lokalnego. Zdecydowana większość tych wydatków pokrywana jest z subwencji oświatowej przekazywanej gminom z budżetu centralnego, ale pewna część musi być pokryta z dochodów własnych. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie zasad podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego (por. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2014 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w 2015 r., Dz.U. 2014 poz. 1977), jako akt wykonawczy do Ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. 2003, nr 203 poz. 1966) ustala, że: wprowadzony został jednolity system podziału subwencji na zadania szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadpodstawowych, za podstawę podziału i ustalenia kwot części oświatowej subwencji przyjęto wyłącznie liczbę uczniów w szkołach prowadzonych lub dotowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego, wprowadzony został jednolity dla wszystkich szkół finansowy standard A podziału subwencji na statystyczną liczbę uczniów, stanowiący kalkulacyjną jednostkę bonu oświatowego na ucznia,

220 Ewa Maćkowiak uwzględniono specyfikę typu i rodzaju szkół poprzez podniesienie do standardu A wagi P. Minister właściwy do spraw finansów publicznych przekazuje jednostkom samorządu terytorialnego część oświatową subwencji ogólnej w ratach miesięcznych w terminie do 25 dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty wynagrodzeń. Rata za marzec wynosi 2/13 kwoty subwencji oświatowej, co związane jest z wypłatą w tym miesiącu dodatkowych wynagrodzeń w postaci trzynastej pensji [Borodo 2002, 156 157]. Wydatki związane z oświatą w wybranej gminie (w zł) Tabela 1 Wyszczególnienie Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4 Subwencja oświatowa dla gminy 9 039 028 9 852 565 9 967 270 9 878 162 Liczba uczniów w szkołach podstawowych 607 599 603 635 Szkoły podstawowe, w tym 6 242 500 6 328 799 6 603 526 7 061 418 na remonty 92 727 59 729 101 993 267 704 na inwestycje 309 447 7 962 Liczba uczniów w gimnazjach 295 276 268 283 Gimnazja 2 151 484 2 378 956 2 332 214 2 279 880 GZOKSiT 492 342 510 803 536 385 548 538 Fundusz specjalny emeryci 75 212 80 482 85 360 87 100 Dokształcenie i doskonalenie nauczycieli 52 360 42 162 41 313 66 080 Nauka pływania uczniowie IV klasy 35 396 47 079 44 528 48 346 Zapomogi zdrowotne dla nauczycieli 0 20 820 19 080 19 280 Orlik 14 566 13 454 16 045 25 700 Razem wydatki 9 063 862 9 422 557 9 678 453 10 136 342 Subwencja wydatki 24 834 430 007 288 817 258 181 Źródło: opracowanie własne. Część oświatowa subwencji ogólnej, po odliczeniu rezerwy, dzieli się między poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, uwzględniając zakres realizowanych przez te jednostki zadań oświatowych. Zadania realizowane ze środków subwencji oświatowej podzielić można na dwie grupy: zadania szkolne i zadania pozaszkolne. Do zadań szkolnych zaliczyć należy zadania związane z prowadzeniem: szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, oddziałów i szkół specjalnych, centrów kształcenia ustawicznego, centrów kształcenia praktycznego, zakładów kształcenia nauczycieli, szkół artystycznych. Z kolei do zadań pozaszkolnych zaliczyć należy zadania związane z prowadzeniem przed-

Źródła finansowania jednostek budżetowych... 221 szkoli specjalnych, poradni psychologiczno-pedagogicznych, specjalnych ośrodków wychowawczych, bibliotek pedagogicznych, świetlic szkolnych dla uczniów i wychowanków, kolonii, obozów, udzielanie pomocy materialnej dla uczniów. Część oświatowa subwencji ogólnej stanowi najistotniejsze źródło finansowania wydatków publicznych na oświatę i wychowanie w Polsce. W tabeli 1 zaprezentowany został poziom wydatków na oświatę, jaki ponoszony jest przez wybraną gminę. W ciągu 4 lat odnotowano systematyczny wzrost wydatków wraz z jednoczesnym wzrostem liczby uczniów. W ramach wydatków finansowanych z subwencji oświatowej największą część stanowią wydatki na szkoły podstawowe. 10 500 10 000 9 500 9 000 8 500 8 000 rok 1 rok 2 rok 3 rok 4 wydatki w tys. subwencja oświatowa Rys. 1. Subwencja i wydatki związane z oświatą (w tys. zł) Źródło: opracowanie własne. Na podstawie zestawienia wydatków w wybranej gminie zauważyć należy, że w pierwszym i czwartym roku subwencja jest niewystarczająca na pokrycie wydatków ponoszonych w gminie (zob. rys. 1). 5. Dotacje z budżetu jako forma finansowania oświaty Dotacje z budżetu podlegają szczególnym zasadom rozliczania środków z budżetu państwa, budżetu jednostki samorządu terytorialnego oraz państwowych funduszy celowych. Dotacje z budżetu państwa zasilają budżety samorządu terytorialnego i są instrumentami finansowymi, za pomocą których organy państwowe mogą oddziaływać na gospodarkę organów samorządowych. Dotacje ogólne są przyznawane przez organy państwowe na zadania własne bez wskazania celu ich wykorzystania. Stanowią one podstawę do planowania i wykonywania ogółu wydatków budżetowych w danym roku.

222 Ewa Maćkowiak Dokonując klasyfikacji budżetowych, wyróżnić należy dotacje przedmiotowe o charakterze celowym, dotacje przedmiotowe, dotacje podmiotowe. Ustawa o finansach publicznych przewiduje kilka rodzajów dotacji budżetowych [Postuła i Werner 2006]: celowe, w tym dotacje na realizację inwestycji, podmiotowe, przedmiotowe, stanowiące dopłaty do oprocentowania wymienionych w ustawach kredytów bankowych, na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe nowo tworzonych jednostek gospodarki pozabudżetowej. Dotacje celowe to podlegające szczególnym zasadom rozliczania środki finansowe przeznaczone na sfinansowanie w całości lub dofinansowanie realizacji zadań publicznych przekazanych do realizacji podmiotowi dotowanemu albo przejętego przez ten podmiot. Dotacje celowe mogą być przeznaczone na: 1) finansowanie lub dofinansowanie: zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom samorządu terytorialnego ustawami, ustawowo określonych zadań, w tym zadań z zakresu mecenatu państwa nad kulturą, realizowanych przez jednostki inne niż jednostki samorządu terytorialnego, bieżących zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego, zadań agencji wykonawczych, zadań zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym, kosztów realizacji inwestycji; 2) dopłaty do procentowania kredytów bankowych w zakresie określonym w odrębnych ustawach. Z kolei dotacje przedmiotowe są to środki przeznaczone na dopłaty do określonych rodzajów wyrobów lub usług kalkulowanych według stawek jednostkowych. Dotacje przedmiotowe mogą być udzielane: na podstawie odrębnych ustaw lub przepisów Unii Europejskiej z budżetu państwa: dla podmiotów wytwarzających określone rodzaje wyrobów lub świadczących określone rodzaje usług, lub też dla podmiotów wykonujących zadania na rzecz rolnictwa z uwzględnieniem ich równoprawności, z budżetu jednostki samorządu terytorialnego samorządowym zakładom budżetowym. Dotacje podmiotowe przeznaczone wyłącznie na dofinansowanie działalności bieżącej otrzymują jednostki sektora finansów publicznych niebędące państwowymi jednostkami budżetowymi. Dotacje podmiotowe uregulowane są przez:

Źródła finansowania jednostek budżetowych... 223 Ustawę z 7 września 1991 r. o systemie oświaty, Ustawę z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Dotacje przedmiotowe dla jednostek oświaty są jednym ze źródeł finansowania działalności tych podmiotów. Generalnie przyjmuje się, że dotacja przysługuje na każdego ucznia, a jej wysokość zależy od rodzaju jednostki oświatowej. W praktyce występują dwa podstawowe sposoby ustalania dotacji dla jednostek oświatowych, które zgodne są z ustawą o systemie oświaty. Pierwszy sposób opiera się na ustalonych w budżecie jednostki samorządu terytorialnego wydatkach bieżących przewidzianych ustawą lub ponoszonych w oświatowych placówkach publicznych tego samego typu i rodzaju w przeliczeniu na jednego wychowanka. Dotacja = (kwota wydatków bieżących w budżecie jednostki samorządu terytorialnego : liczba uczniów szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego) liczba uczniów jednostki dotowanej. Drugi sposób opiera się na wielkości uwzględniającej kwotę przewidzianą na jednego wychowanka odpowiedniego rodzaju jednostki w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostki samorządu terytorialnego. Dotacja = kwota przypadająca na jednego wychowanka danego rodzaju jednostki oświatowej w części oświatowej subwencji ogólnej dla danej jednostki samorządu terytorialnego liczba uczniów dotowanej jednostki oświatowej. Rys. 2 prezentuje wielkość dotacji z budżetu państwa na realizację jednego z zadań wychowania przedszkolnego. Wzrost dotacji spowodowany jest wzrostem liczby dzieci korzystających w przedszkoli, co spowodowane jest obowiązkiem przedszkolnym pięciolatków. 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 rok 1 rok 2 rok 3 rok 4 Rys. 2. Dotacje z budżetu państwa na realizację zadania: wychowanie przedszkolne (w zł) Źródło: opracowanie własne.

224 Ewa Maćkowiak Dotacje celowe z budżetu państwa na zadania własne w dziedzinie oświaty i ich przeznaczenie (w tys. zł) Tabela 2 Dotacje Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4 na pokrycie kosztów komisje na nauczyciela mianowanego 0,36 0,37 celowa na wyposażenie szkół w podręczniki 9,89 edukacyjna opieka wychowawcza wyprawka szkolna 14,96 10,21 14,59 0,00 inne na zadania inwestycyjne 473,12 371,51 202,29 11,40 Źródło: opracowanie własne. W tabeli 2 zaprezentowane zostały zadania, które finansowane są z dotacji celowej. W roku 4 po raz pierwszy pojawiła się kategoria dotacji celowej na wyposażenie szkół w podręczniki. Dotacja ta wynika z obowiązku zapewnienia podręczników dla uczniów klas pierwszych. W następnych latach dotacja ta obejmować będzie kolejne klasy. 6. Pozostałe środki pochodzące z gminy inwestycje Pozostałe środki pochodzące z gminy to środki przeznaczone na inwestycje. W sektorze finansów publicznych definicja inwestycji odbiega od definicji inwestycji zawartej w ustawie o rachunkowości. W ustawie o rachunkowości inwestycje zdefiniowane zostały jako lokowanie wolnych środków pieniężnych w przedsięwzięcia, które w przyszłości przyniosą korzyści ekonomiczne, a które nie są związane z podstawową działalnością gospodarczą. W przypadku jednostek budżetowych definicja inwestycji pokrywa się z definicją środków trwałych w budowie. Są to zatem działania mające na celu pozyskanie, wytworzenie, uzyskanie nowego środka trwałego. Inwestycje prowadzone są samodzielnie przez jednostkę budżetową lub też wspólnie z inną jednostką organizacyjną. Struktura poszczególnych wydatków (w tys. zł) Tabela 3 Wydatki Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4 bieżące 12,25 13,03 13,36 8,77 majątkowe inwestycyjne 1,36 0,62 0,24 0,70 Źródło: opracowanie własne.

Źródła finansowania jednostek budżetowych... 225 W wybranej gminie wydatki majątkowe (inwestycyjne) stanowią niewielką część wydatków ponoszonych przez jednostkę. W pierwszym roku jest to 10%, w roku drugim to 5%, w roku trzecim zaledwie 2%, w roku czwartym wydatki inwestycyjne wzrosły do 7%. Wydatki związane z oświatą w wybranej gminie (w zł) Tabela 4 Wyszczególnienie Rok 1 Rok 2 Rok 3 Rok 4 Dowożenie (koszt własny gminy) 165 459 181 461 197 691 236 600 Rozbudowa boiska oświetlenie 115 078 Kompleks boisk 160 504 235 560 Ustawienie trybun wraz z budową bieżni Orlik 217 581 Razem szkoły 165 459 296 539 358 195 689 741 Termomodernizacja przedszkola nr 1 825 738 Termomodernizacja przedszkola nr 2 490 156 Ogrodzenie przedszkola 15 927 Termomodernizacja przedszkola nr 3 714 321 Razem przedszkola 825 738 506 083 0,00 714 321 Razem 991 197 802 623 358 195 1 404 062 Źródło: opracowanie własne. Z powyższego zestawienia wynika, że w analizowanej gminie głównym źródłem finansowania jednostek budżetowych są subwencje oraz dotacje udzielone przez państwo, a także pozostałe środki pochodzące z gminy oraz z zewnętrznych źródeł. Dotacje z budżetu państwa wykorzystywane są w 100%. 7. Podsumowanie Zgodnie z art. 5 Ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. zakładanie i prowadzenie publicznych przedszkoli, w tym przedszkoli z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkoli specjalnych, szkół podstawowych, gimnazjów, z wyjątkiem podstawowych szkół specjalnych oraz gimnazjów specjalnych, szkół artystycznych, szkół przy zakładach karnych, zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich, należy do zadań własnych gminy. W budżecie jednostek samorządu terytorialnego muszą być zagwarantowane środki niezbędne do realizacji zadań samorządu w zakresie oświaty, w tym na wynagrodzenia nauczycieli, a także utrzymanie szkół i placówek znajdujących

226 Ewa Maćkowiak się na ich terenie. Działalność jednostek oświatowych finansowana jest z trzech podstawowych źródeł: dotacji, subwencji, środków własnych gminy. Część oświatowa subwencji jest konsekwencją przeniesienia na szczebel samorządowy zadań związanych z funkcjonowaniem edukacji bez zapewnienia mu odpowiednich dochodów własnych. Część oświatowa subwencji ogólnej jest dzielona między poszczególne jednostki samorządu terytorialnego z uwzględnieniem zakresu realizowanych przez te jednostki zadań oświatowych określonych w Ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r., nr 256, poz. 2572 z późn. zm. W przypadku analizowanej gminy w ciągu czterech lat odnotowano wzrost wydatków związanych z oświatą, ale również wzrost poziomu dotacji, subwencji oraz wzrost środków pochodzących z gminy. Gmina inwestuje w szkoły i przedszkola poprzez remonty, modernizacje, budowę boisk czy też bieżni. Literatura Borodo A. [2006], Samorząd terytorialny, System prawnofinansowy, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa. Jastrzębska M. [2012], Finanse jednostek samorządu terytorialnego, Wydawnictwo Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa. Niezgoda A. [2012], Podział zasobów publicznych między administrację rządową i samorządową, Lex a Wolters Kluwer business, Warszawa. Ofiarski Z. [2002], Subwencje i dotacje jednostek samorządu terytorialnego, Difin, Warszawa. Postuła I., Werner A. [2006], Pomoc publiczna, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Warszawa. Zysnarska A. [2008], Rachunkowość jednostek budżetowych i gospodarki pozabudżetowej, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o., Gdańsk. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2014 r. w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2015, Dz.U. z 2014 r., poz. 1977. Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991, Dz.U. z 1991 r., nr 95, poz. 425 z późn. zm. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, Dz.U. z 2014 r., poz. 911 z późn. zm. art. 10 11. Ustawa z 13 listopada 2003 o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, Dz.U. z 2003 r., nr 203, poz. 1966.

Źródła finansowania jednostek budżetowych... 227 Sources of Financing Budgetary Units The Example of the Commune Education Team (Abstract) The financial management of budgetary units requires not only adequate cash resources, but above all rational management. Any budgetary unit that does not have a legal character, regardless the type of business being conducted, must apply the rules laid down in the Act on Accounting, the Law on Public Finances and the Regulation of the Minister of Finance on how to conduct the financial management of budgetary units and local establishments. The article examines how budgetary units finance their education-related activity. Keywords: budgetary units, subsidies, grants, education funding.