KUJAWSKO-POMORSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W BYDGOSZCZY WYDZIAŁ ZDROWIA KUJAWSKO-POMORSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO

KUJAWSKO-POMORSKI URZĄD WOJEWÓDZKI W BYDGOSZCZY WYDZIAŁ ZDROWIA KUJAWSKO-POMORSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami w szkołach w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2011/2012 i zmiany w jej realizacji w porównaniu z rokiem szkolnym 2010-2011 BYDGOSZCZ 2012 ROK

Opracowanie: Małgorzata Marciniak Wydział Zdrowia Kujawsko-Pomorskie Centrum Zdrowia Publicznego Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy Przy wykorzystaniu danych z niniejszego opracowania prosimy o podanie źródła Kujawsko-Pomorski Urząd Wojewódzki w Bydgoszczy Wydział Zdrowia - Kujawsko-Pomorskie Centrum Zdrowia Publicznego ul. Konarskiego 1-3 85-066 Bydgoszcz tel. 52 349-7430 fax. 52 349-7432 e-mail: wzsekretariat@bydgoszcz.uw.gov.pl www.zdrowie.bydgoszcz.uw.gov.pl 1

SPIS TREŚCI Wprowadzenie s. 3 I. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami w szkołach s. 4 1. Zakres i organizacja profilaktycznej opieki zdrowotnej s. 4 2. Świadczeniodawcy realizujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad s.5 uczniami 3. Liczba szkół objętych opieką s. 6 II Uczniowie objęci profilaktyczną opieką zdrowotną w szkołach w roku szkolnym 2011/2012 s. 8 III Warunki sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej w szkołach s. 11 1. Gabinety profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej w szkołach s. 11 2. Liczba uczniów pod opieką pielęgniarek i higienistek szkolnych s. 13 IV. Profilaktyczna opieka zdrowotna sprawowana przez pielęgniarki i higienistki s. 16 szkolne 1. Realizacja testów przesiewowych w wybranych grupach wieku /klasach s. 16 2. Realizacja grupowej profilaktyki fluorkowej w szkołach podstawowych s. 17 prowadzonej metodą nadzorowanego szczotkowania zębów preparatami fluorkowymi 3. Udział pielęgniarek i higienistek szkolnych w realizacji edukacji zdrowotnej s. 19 4. Porady udzielone uczniom w ramach opieki czynnej s. 21 5. Porady udzielone uczniom w przypadku nagłych zachorowań s. 23 V. Profilaktyczne badania lekarskie realizowane przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej s. 24 VI. Profilaktyczna opieka stomatologiczna nad uczniami s. 27 2

Wprowadzenie Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie aktualnej sytuacji w profilaktycznej opiece zdrowotnej nad uczniami w szkołach województwa kujawskopomorskiego w roku szkolnym 2011/2012 z uwzględnieniem typów szkół oraz ich lokalizacji. Podstawą analizy były dane zawarte w formularzach sprawozdawczych MZ-06 Sprawozdanie z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach za rok szkolny 2011/2012 z terenu województwa kujawsko-pomorskiego. Zagadnienie to reguluje program badań statystycznych statystyki publicznej, który jest załącznikiem do rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na dany rok. Podmiotami zobowiązanymi do przekazywania danych statystycznych są podmioty wykonujące działalność leczniczą udzielające ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych w zakresie opieki profilaktycznej nad dziećmi i młodzieŝą szkolną. Sprawozdania z poszczególnych szkół (jednostkowe) sporządzane przez pielęgniarki szkolne są przesyłane do Wydziału Zdrowia Kujawsko-Pomorskiego Centrum Zdrowia Publicznego Kujawsko-Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy, gdzie są weryfikowane merytorycznie i rachunkowo oraz sporządzane odpowiednie zestawienia statystyczne. Przygotowane sprawozdania zbiorcze; według typów szkół z podziałem na placówki publiczne i niepubliczne oraz na miasto i wieś, przekazywane są do Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie. W formularzach MZ-06 zawarte są następujące dane: 1. Liczba uczniów objętych profilaktyczną opieką zdrowotną według rodzaju szkoły (podstawowa, gimnazjum, liceum, technikum, zasadnicza szkoła zawodowa, specjalna), typu szkoły (publiczna, niepubliczna) oraz lokalizacji (miasto, wieś). 2. Miejsce realizacji świadczeń przez pielęgniarki i higienistki szkolne (gabinety profilaktyczne na terenie szkół, gabinety profilaktyczne w budynku, ale naleŝące do innej szkoły, inne pomieszczenia na terenie szkoły) oraz liczba godzin pracy w placówkach. 3. Realizacja testów przesiewowych i profilaktyki fluorkowej, udział pielęgniarki w realizacji szkolnego programu edukacji zdrowotnej, liczb udzielonych porad w ramach opieki czynnej, liczba udzielonych porad w przypadkach nagłych zachorowań oraz profilaktyczne badania lekarskie (bilansowe) w wybranych grupach wieku/klasach. 3

I. Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami w szkołach 1. Zakres i organizacja profilaktycznej opieki zdrowotnej Organizację i zakres profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami reguluje: a) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieŝą (Dz. U. Nr 139, poz. 1133), b) Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 sierpnia 2009 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 139, poz. 1139 z późn. zm.). Zgodnie z tymi przepisami, profilaktyczną opiekę zdrowotną nad terenie szkoły realizuje pielęgniarka lub higienistka szkolna. Świadczenia pielęgniarki szkolnej udzielane w środowisku nauczania i wychowania obejmują: 1) wykonywanie i interpretowanie testów przesiewowych, 2) kierowanie postępowaniem poprzesiewowym oraz sprawowanie opieki nad uczniami z dodatnimi wynikami testów, 3) czynne poradnictwo dla uczniów z problemami zdrowotnymi, 4) sprawowanie opieki nad uczniami z chorobami przewlekłymi i niepełnosprawnością, w tym realizacja świadczeń pielęgniarskich oraz wyłącznie na podstawie zlecenia lekarskiego i w porozumieniu z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej, na którego liście świadczeniobiorców znajduje się uczeń, zabiegów i procedur leczniczych koniecznych do wykonania u ucznia w trakcie pobytu w szkole, 5) udzielanie pomocy przedlekarskiej w przypadku nagłych zachorowań, urazów i zatruć, 6) doradztwo dla dyrektora szkoły w sprawie warunków bezpieczeństwa uczniów, organizacji posiłków i warunków sanitarnych w szkole, 7) edukacja w zakresie zdrowia jamy ustnej, 8) prowadzenie u uczniów szkół podstawowych (klasy I-VI) znajdujących się na obszarach, gdzie poziom fluorków w wodzie pitnej nie przekracza wartości 1 mg/l, grupowej profilaktyki fluorkowej metodą nadzorowanego szczotkowania zębów preparatami fluorkowymi 6 razy w roku, w odstępach co 6 tygodni, 9) udział w planowaniu, realizacji i ocenie edukacji zdrowotnej. Pielęgniarka szkolna udziela wyŝej wymienionych świadczeń, w znajdującym się na terenie szkoły gabinecie profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej. W przypadku 4

braku gabinetu na terenie szkoły, profilaktyczną opiekę zdrowotną sprawuje pielęgniarka w miejscu określonym w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. 2. Świadczeniodawcy realizujący profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami Profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami w województwie kujawskopomorskim w roku szkolnym 2011/2012 sprawowało 242 jednostek (tab. 1). W większości były to podmioty lecznicze będące przedsiębiorcami 152 (62,8%), następnie podmioty lecznicze nie będące przedsiębiorcami 45 (18,6%), indywidualne i grupowe praktyki pielęgniarek środowiska nauczania i wychowania 38 (15,7%), indywidualne i grupowe praktyki lekarskie 4 (1,7%) oraz inne podmioty 3 (1,2%). Tabela 1. Jednostki realizujące profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami w roku szkolnym 2011/2012 z podziałem na powiaty. Stan na 30 VI. W tym: Powiat Liczba jednostek ogółem Podmioty Podmioty lecznicze będące lecznicze nie przedsiębiorcami przedsiębior- będące cami Ind. i grupowe praktyki pielęgniarek i higienistek szkolnych Indywidualne i grupowe praktyki lekarza rodzinnego Aleksandrowski 9 9 Brodnicki 12 10 2 Bydgoski 11 4 6 1 Chełmiński 6 6 Golubsko-Dobrzy. 6 5 1 Grudziądzki 6 6 Inowrocławski 20 15 3 1 1 Lipnowski 9 7 2 Mogileński 7 4 1 2 Nakielski 6 5 1 Radziejowski 9 8 1 Rypiński 6 5 1 Sępoleński 6 4 1 1 Świecki 12 7 2 1 2 Toruński 12 7 4 1 Tucholski 8 2 4 1 1 Wąbrzeski 7 4 3 Włocławski 15 12 3 śniński 7 3 3 1 M. Bydgoszcz 40 24 16 M. Grudziądz 6 6 M. Toruń 19 10 2 7 M. Włocławek 3 1 1 1 Województwo 242 152 45 38 4 3 % 62,8 18,6 15,7 1,7 1,2 Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach Inne 5

W porównaniu z rokiem szkolnym 2010/2011 w roku szkolnym 2011/2012 obserwuje się zwiększenie odsetka realizujących profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami w ramach kontraktów z Narodowym Funduszem Zdrowia przez podmioty lecznicze będące przedsiębiorcami oraz indywidualne praktyki pielęgniarek i higienistek szkolnych o 2 punkty procentowe, a zmniejszeniu (o 2 punkty procentowe) uległ odsetek podmiotów leczniczych nie będących przedsiębiorcami realizujących taką opiekę (wykres 1). 100,0 Wykres 1. Jednostki sprawujące profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami w zakresie opieki pieklęgniarskiej na terenie województwa kujawsko-pomorskiego w roku szkolnym 2010-2011 i 2011/2012 (dane %) 80,0 60,0 60,9 62,8 2010/2011 2011/2012 40,0 20,0 0,0 Podmioty lecznicze będące przedsiębiorcami 20,2 18,6 Podmioty lecznicze nie będące przedsiębiorcami 13,7 15,7 Indywidualne i grupowe praktyki pielęgniarek i higienistek szkolnych 1,6 1,7 Indywidualne i grupowe praktyki lekarza rodzinnego 3,6 1,2 Inne Źródło: Sprawozdani MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach 3. Liczba szkół objętych opieką Z danych uzyskanych z formularzy sprawozdawczych MZ-06 wynika, iŝ w roku szkolnym 2011/2012 w województwie kujawsko-pomorskim pod opieką pielęgniarek i higienistek szkolnych w szkołach było 282918 dzieci i młodzieŝy w 1446 publicznych i niepublicznych placówkach szkolnych (tabela 2 i wykres 2 ). 6

Tabela 2. Szkoły objęte opieką pielęgniarek szkolnych w roku szkolnym 2011/2012 w województwie kujawsko-pomorskim. Stan na 30 VI. w tym: Powiat Liczba Liczba publiczne niepubliczne uczniów szkół liczba % liczba % Aleksandrowski 7200 58 55 94,8 3 5,2 Brodnicki 12073 60 56 93,3 4 6,7 Bydgoski 13282 64 63 98,4 1 1,6 Chełmiński 7205 49 49 100,0 0,0 Golubsko-Dobrzyński 6454 36 35 97,2 1 2,8 Grudziądzki 4642 41 41 100,0 0,0 Inowrocławski 21653 108 96 88,9 12 11,1 Lipnowski 10258 60 59 98,3 1 1,7 Mogileński 6835 42 42 100,0 0,0 Nakielski 12316 75 70 93,3 5 6,7 Radziejowski 6164 52 49 94,2 3 5,8 Rypiński 7205 38 38 100,0 0,0 Sępoleński 5823 42 42 100,0 0,0 Świecki 13153 85 82 96,5 3 3,5 Toruński 12484 66 65 98,5 1 1,5 Tucholski 7640 44 41 93,2 3 6,8 Wąbrzeski 5146 30 29 96,7 1 3,3 Włocławski 10457 78 73 93,6 5 6,4 śniński 9634 56 47 83,9 9 16,1 M. Bydgoszcz 43111 168 148 88,1 20 11,9 M. Grudziądz 13972 43 43 100,0 0,0 M. Toruń 26943 94 85 90,4 9 9,6 M. Włocławek 19268 57 53 93,0 4 7,0 Województwo 282918 1446 1361 94,1 85 5,9 Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach 700 600 500 400 300 200 100 0 621 Wykres 2. Szkoły będące pod opieką pielęgniarek i higienistek szkolnych w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2011/2012 z podziałem na typy oraz publiczne i niepubliczne 327 117 150 35 25 18 5 2 98 publiczne niepubliczne Podstawowe Gimnazja Licea Technika Zawodowe Specjalne 48 Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach 7

II. Uczniowie objęci profilaktyczną opieką zdrowotną w szkołach W roku szkolnym 2011/2012 w województwie kujawsko-pomorskim pod opieką pielęgniarek i higienistek szkolnych w środowiska nauczania i wychowania było 282918 dzieci i młodzieŝy. Najliczniejszą grupę stanowili uczniowie szkół podstawowych ponad 48%. Następną, co do wielkości grupą, byli uczniowie szkół gimnazjalnych blisko 24% oraz szkół ponadgimnazjalnych (razem) 26%. Najmniej uczniów odnotowano w szkołach specjalnych 2% (tabela 3 i wykres 3). Tabela 3. Liczba uczniów objętych profilaktyczną opieką zdrowotną przez pielęgniarki i higienistki szkolne w roku szkolnym 2011/2012 z podziałem na typy szkół. Szkoły Liczba szkół (typy) Uczniowie objęci opieką liczba % Podstawowe 656 136150 48,1 Gimnazja 352 67536 23,9 Licea 135 29601 10,5 Technika 155 30644 10,8 Zawodowe 100 13219 4,7 Specjalne 48 5768 2,0 Razem 1446 282918 100,0 Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach Wykres 3. Liczba uczniów w poszczególnych typach szkół w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2011/2012 13219 5768 30644 136150 29601 67536 Podstawowe Gimnazja Licea Technika Zawodowe Specjalne Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach 8

Najwięcej uczniów uczęszczało do szkół w mieście Bydgoszczy 45103 (15,2%), w mieście Toruniu 26943 (9,5%), powiecie inowrocławskim 21653 (7,7%), w mieście Włocławku 19268 (6,8%) oraz w mieście Grudziądzu 13972 (4,9%). Natomiast najmniej uczniów odnotowano w szkołach w powiecie grudziądzkim 4642 (1,6%) i wąbrzeskim 5146 (1,8%) wykres 4. Wykres 4. Liczba dzieci i młodzieŝy będąca pod opieką pielęgniarek szkolnych z podziałem na powiaty w roku szkolnym 2011/2012 w województwie kujawsko-pomorskim 50000 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 7200 12073 13282 7205 6454 4642 21653 10258 6835 12316 6164 7205 5823 13153 12484 7640 5146 10457 9634 45103 13972 26943 19268 0 Aleksandrowski Brodnicki Bydgoski Chełmiński Golubsko-Dobrzyński Grudziądzki Inowrocławski Lipnowski Mogileński Nakielski Radziejowski Rypiński Sępoleński Świecki Toruński Tucholski Wąbrzeski Włocławski śniński M. Bydgoszcz M. Grudziądz M. Toruń M. Włocławek Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach 9

W porównaniu z rokiem szkolnym 2010/2011 w roku szkolnym 2011/2012 w województwie kujawsko-pomorskim obserwuje się zmniejszenie liczby uczniów uczęszczających do poszczególnych typów szkół o blisko 4650. Najwięcej uczniów ubyło w gimnazjach (-2946) i liceach (-2274) następnie w technikach (-1090), szkołach zawodowych (-744), a w szkołach specjalnych (-206). Jedynie w szkołach podstawowych obserwuje się wzrost liczby uczniów o 2610 (wykres 5). 150000 140000 130000 120000 110000 100000 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 Wykres 5. Zmiany w liczbie uczniów w województwie kujawskopomorskim w latach 2010/2011-2011/2012 z podziałem na typy szkół 133540 136150 Szkoły Podstawowe 70482 67536 31875 29601 31734 30644 13963 13219 2010/2011 2011/2012 Gimnazja Licea Technika Zawodowe Specjalne 5974 5768 Źródło: Sprawozdania MZ-06 z realizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w szkołach 10

III. Warunki sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej w szkołach 1. Gabinety profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej w szkołach Pielęgniarki i higienistki szkolne sprawują profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami w znajdującym się na terenie szkoły gabinecie profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej. WyposaŜonym w sprzęt i pomoce niezbędne do wykonywania i interpretowania testów przesiewowych oraz w sprzęt i leki do udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej w przypadku nagłych zachorowań, urazów i zatruć. W szkołach podstawowych dodatkowo w środki i sprzęt do prowadzenia grupowej profilaktyki fluorkowej metodą nadzorowanego szczotkowania zębów. W gabinecie przechowywana jest równieŝ dokumentacja medyczna uczniów. W roku szkolnym 2011/2012 pielęgniarki i higienistki szkolne sprawowały profilaktyczną opiekę zdrowotną nad uczniami w 1446 placówkach szkolnych. W 62% dysponowały gabinetem profilaktycznym usytuowanym na terenie szkoły, a w 38% realizowały świadczenia profilaktycznej opieki zdrowotnej nad uczniami w innym miejscu. Dostępność gabinetów profilaktycznych w szkołach miejskich naleŝy uznać za bardzo dobrą, gdyŝ gabinety profilaktyki zdrowotnej posiadało ponad 92% szkół. Natomiast nie moŝna uznać za wystarczające zabezpieczenie w gabinety profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej placówek szkolnych na wsi, gdzie w blisko 70% placówkach szkolnych nie było takich gabinetów. Najgorszy dostęp do gabinetów, mają uczniowie szkół podstawowych oraz gimnazjów na wsi jedynie w co 4 placówce został on utworzony. Pod tym względem występuje nierówność w dostępie do świadczeń profilaktycznych realizowanych na terenach szkół wiejskich (tab.4 i wyk. 6). Tabela 4. Miejsce realizacji świadczeń pielęgniarek szkolnych w województwie kujawskopomorskim w roku szkolnym 2011/2012 według typów szkół Miejsce realizacji świadczeń w tym: w mieście w tym: na wsi Szkoły ogółem Liczba placówek ogółem Gabinety na terenie szkół % Inne miejsce % Liczba Gabinety placówek na terenie szkół % Inne 1 miejsce % Liczba Gabinety placówek na terenie szkół % Inne miejsce Podstawowe 656 286 43,6 370 56,4 188 173 92,0 15 8,0 468 113 24,1 355 75,9 Gimnazja 352 233 66,2 119 33,8 181 169 93,4 12 6,6 171 64 37,4 107 62,6 Licea 135 118 87,4 17 12,6 122 109 89,3 13 10,7 13 9 69,2 4 30,8 Technika 155 134 86,5 21 13,5 129 120 93,0 9 7,0 26 14 53,8 12 46,2 Zawodowe 100 88 88,0 12 12,0 86 79 91,9 7 8,1 14 9 64,3 5 35,7 Specjalne 48 42 87,5 6 12,5 41 37 90,2 4 9,8 7 5 71,4 2 28,6 Razem 1446 901 62,3 545 37,7 747 687 92,0 60 8,0 699 214 30,6 485 69,4 % 11

Wykres 6. Dostępność gabinetów profilaktycznych na terenie szkół województwa kujawsko-pomorskiego w roku szkolnym 2011/2012 z podziałem na typy (dane %) 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 92,0 24,1 szkoły podstawowe 93,4 37,4 89,3 69,2 93 Gabinety profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej w szkołach w poszczególnych powiatach (wyk. 7). Wykres 7. Miejsce realizacji świadczeń przez pielęgniarki i higienistki szkolne w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2011/2012 z podziałem na powiaty (dane %) 100,0 90,0 80,0 gabinety na terenie szkół inne miejsce 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Aleksandrowski Brodnicki Bydgoski Chełmiński Golubsko-Dobrzyński Grudziądzki Inowrocławski Lipnowski Mogileński Nakielski Radziejowski Rypiński Sępoleński Świecki Toruński Tucholski Wąbrzeski Włocławski śniński M. Bydgoszcz M. Grudziądz M. Toruń M. Włocławek 53,8 91,9 64,3 gimnazja licea technika szkoły zawodowe 90,2 71,4 szkoły specjalne miasto wieś 12

Najwięcej szkół, gdzie utworzono takie gabinety są powiaty, których obszarem jest miasto: w Grudziądzu i we Włocławku wszystkie szkoły je posiadają, w Bydgoszczy 95%, a w Toruniu 90%. Zdecydowanie najgorzej jest w powiecie włocławskim - 80% szkół nie dysponuje takim gabinetem. W porównaniu z rokiem szkolnym 2010/2011 w roku szkolnym 2011/2012 odsetki szkół usytuowanych na wsi, w których były gabinety zmniejszyły się we wszystkich typach szkół z wyjątkiem szkół podstawowych, gdzie ich liczba nieznacznie wzrosła. Największy spadek odnotowano w technikach o 17 punktów procentowych (wykres 8). Wykres 8. Gabinety profilaktyki zdrowotnej w szkołach będących pod opieką pielęgniarek i higienistek szkolnych w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2010/2011 oraz 2011/2012 wedłu typów szkół na wsi (dane %) 100,0 2010/2011 90,0 80,0 70,0 60,0 71,4 69,2 70,8 53,8 73,3 64,3 75,0 71,4 2011/2012 50,0 40,0 30,0 23,6 24,1 40,8 37,4 20,0 10,0 0,0 szkoły podstawowe gimnazja licea technika szkoły zawodowe szkoły specjalne 2. Liczba uczniów pod opieką pielęgniarek i higienistek szkolnych Dostępność personelu obliczana jest, według norm dotyczących zalecanej liczby uczniów na jedną pielęgniarkę lub higienistkę szkolną, traktowanej dla poszczególnych typów szkół jako wartość dla jednego etatu przeliczeniowego, m.in.: - szkoły podstawowe, gimnazja, licea, licea profilowane (bez nauki w warsztatach), szkoły policealne z tokiem nauki nie dłuŝszym niŝ 2,5 roku 880-1 100 uczniów, - szkoły prowadzące naukę zawodu z warsztatami w szkole, szkoły sportowe - 700 uczniów, - szkoły specjalne dla dzieci i młodzieŝy - liczba uczniów na jedną pielęgniarkę lub higienistkę szkolną zaleŝy od rodzaju i stopnia niepełnosprawności uczniów oraz specyfiki danej szkoły: od 30 do 150 uczniów. 13

W roku szkolnym 2011/2012 liczba etatów pielęgniarek i higienistek szkolnych wyliczonych na podstawie liczby godzin pracy w tygodniu, a następnie przeliczonych na jeden etat przeliczeniowy (37,55 godzin/tydzień) wyniosła 338,3. Średnia liczba uczniów na etat pielęgniarki i higienistki szkolnej dla wszystkich typów szkół, bez szkół specjalnych wynosiła 900 i była zgodna z obowiązującymi normami, natomiast w szkołach specjalnych wynosiła 190 i przewyŝszała obowiązujące zalecenia w tym zakresie (tab. 5 i wyk. 9). Tabela 5. Etaty i średnia uczniów na etat pielęgniarki szkolnej w roku szkolnym 2011/2012 według typów szkół z podziałem na miasto i wieś. Stan na 30 VI. Ogółem Miasto Wieś Szkoły Liczba uczniów Etaty Średnia uczniów na etat pielęgniarki Liczba uczniów Etaty Średnia uczniów na etat pielęgniarki Liczba uczniów Etaty Średnia uczniów na etat pielęgniarki Podstawowe 136150 148,7 916 77377 88,2 877 58773 60,5 971 Gimnazja 67536 79,0 855 43332 55,2 785 24204 23,8 1017 Licea 29601 34,5 858 28540 33,1 862 1061 1,4 758 Technika 30644 31,8 964 28093 29,3 959 2551 2,5 1020 Zawodowe 13219 13,9 948 12022 12,46 965 1197 1,48 809 Specjalne 5768 30,4 190 5181 27,9 186 587 2,6 228 Razem 282918 338,3 836 194545 246,1 790 88373 92,3 958 w tym: 277150 307,9 900 189364 218,3 868 87786 89,7 979 Szkoły (bez szkół specjalnych) 1200 1000 800 600 400 200 0 Wykres 9. Średnia liczba uczniów przypadająca na etat przeliczeniowy pielęgniarki i higienistki szkolnej w poszczególnych typach szkół w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2011/2012 916 855 964 858 Podstawowe Gimnazja Licea Technika Zawodowe Specjalne 948 190 Podstawowe Gimnazja Licea Technika Zawodowe Specjalne 14

Średnia uczniów na etat pielęgniarki szkolnej w mieście w poszczególnych typach szkół kształtowała się od 785 w gimnazjach do 965 w szkołach zawodowych. Natomiast na wsi, średnia uczniów na etat wynosiła od 758 w liceach do 1020 w technikach. W szkołach specjalnych, w odniesieniu do etatu przeliczeniowego pod opieką pielęgniarek szkolnych było znacznie więcej uczniów, niŝ wynika to z obowiązujących zaleceń: na wsi 228 uczniów, a w mieście 186 uczniów (wyk. 10). Wykres 10. Średnia liczba uczniów na etat pielęgniarki/higienistki szkolnej w województwie kujawsko-pomorskim w roku szkolnym 2011/2012 z podziałem na typy szkół oraz miasto i wieś 1200 1000 800 877 971 785 1017 862 758 959 1020 965 809 miasto wieś 600 400 200 186 228 0 Szkoły Podstawowe Licea Zawodowe W porównaniu z rokiem szkolnym 2010/2011 w roku szkolnym 2011/2012 liczba uczniów przypadająca na etat pielęgniarki szkolnej nieznacznie zmniejszyła się w technikach i szkołach zawodowych, a zwiększyła w szkołach podstawowych i gimnazjach (wyk. 11). 1200 1000 800 600 400 200 0 Wykres 11. Średnia uczniów przypadająca na etat pielęgniarki/higienistki szkolnej w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2010/2011-2011/2012 z podziałem na typy szkół 889 916 840 855 857 858 1013 964 962 948 2010/2011 2011/2012 210 190 Podstawowe Gimnazja Licea Technika Zawodowe Specjalne 15

IV. Profilaktyczna opieka zdrowotna sprawowana przez pielęgniarki i higienistki szkolne 1. Realizacja testów przesiewowych w wybranych grupach wieku /klasach Wykonywanie testów przesiewowych jest jednym z głównych zadań pielęgniarek i higienistek szkolnych. Są one istotnym elementem profilaktyki drugorzędowej i ich zadaniem jest wykrycie najczęstszych zaburzeń w rozwoju i stanie zdrowia w określonych grupach wieku. Testy te wyodrębniają w populacji osoby, które prawdopodobnie mają daną chorobę lub zaburzenie (dodatni wynik testu) i osoby, które prawdopodobnie jej nie mają (ujemny wynik testu). Testy przesiewowe u dzieci i młodzieŝy w wieku szkolnym wykonywane są w wieku/klasach: klasa 0 /6 lat, klasa I/7 lat, klasa III/10 lat, klasa V/12 lat, klasa I gimnazjum/13 lat, klasa I szkoły ponadgimnazjalnej/16 lat, ostatnia klasa szkoły ponadgimnazjalnej /18-19 lat. W roku szkolnym 2011/2012 odsetki uczniów zbadanych w ramach testów przesiewowych we wszystkich typach szkół kształtował się na poziomie 97-99%. Nie odnotowano znaczących róŝnic w realizacji tego świadczenia pomiędzy typami szkół i ich lokalizacją za wyjątkiem szkół zawodowych, gdzie świadczenie to wykonywane jest w nieco mniejszym odsetku (tab. 8). Tabela 8. Uczniowie zbadani w ramach badań przesiewowych na terenie województwa kujawsko-pomorskiego w roku szkolnym 2011/2012 według typów szkół Wykonanie testów w tym: Szkoły przesiewowych ogółem podlegających wykonano Miasto Wieś uczniów % podlegających uczniów Wykonano % podlegających uczniów Wykonano % Podstawowe 65179 99,0 36075 99,4 29104 98,6 Gimnazja 30371 98,9 18747 99,0 11624 98,8 Licea 19356 99,3 18624 99,3 732 99,2 Technika 15567 98,9 14284 98,9 1283 98,8 Zawodowe 9490 96,0 8573 96,1 917 94,9 Specjalne 2902 97,4 2452 97,3 450 97,8 Razem 142865 98,8 98755 98,9 44110 98,5 16

Realizacja testów przesiewowych u dzieci i młodzieŝy szkolnej na terenie poszczególnych powiatów kształtowała się na wysokim poziomie i wynosiła od 97% w powiecie włocławskim do 100% w powiecie sępoleńskim (tab. 9). Tabela 9. Wykonawstwo testów przesiewowych u uczniów na terenie województwa kujawsko-pomorskiego w roku szkolnym 2011/2012 według powiatów Powiaty Liczba Wykonanie testów przesiewowych u uczniów uczniów ogółem podlegających wykonano % Aleksandrowski 7200 4045 4031 99,7 Brodnicki 12073 6106 6072 99,4 Bydgoski 13282 6357 6158 96,9 Chełmiński 7205 3408 3398 99,7 Golubsko-Dobrzyński 6454 3211 3197 99,6 Grudziądzki 4642 2321 2315 99,7 Inowrocławski 21653 11464 11397 99,4 Lipnowski 10258 5201 5177 99,5 Mogileński 6835 3834 3784 98,7 Nakielski 12316 5942 5937 99,9 Radziejowski 6164 2974 2959 99,5 Rypiński 7205 4061 4025 99,1 Sępoleński 5823 2911 2910 100,0 Świecki 13153 6412 6389 99,6 Toruński 12484 6326 6256 98,9 Tucholski 7640 3865 3745 96,9 Wąbrzeski 5146 2797 2775 99,2 Włocławski 10457 5514 5331 96,7 śniński 9634 4535 4519 99,6 M. Bydgoszcz 43111 21066 20674 98,1 M. Grudziądz 13972 7087 6939 97,9 M. Toruń 26943 13618 13455 98,8 M. Włocławek 19268 9810 9694 98,8 Województwo 282918 142865 141137 98,8 2. Realizacja grupowej profilaktyki fluorkowej prowadzonej metodą nadzorowanego szczotkowania zębów preparatami fluorkowymi Profilaktyka fluorkowa wprowadzona została obligatoryjnie do szkół podstawowych w roku szkolnym 2003/2004 rozporządzeniem Ministra Zdrowia, jako zadanie pielęgniarek 17

i higienistek szkolnych. W pierwszych roku jej wprowadzenia nie była oddzielnie finansowana, dopiero w roku szkolnym 2006/2007 wprowadzono jej finansowanie przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Grupowej profilaktyce fluorkowej metodą nadzorowanego szczotkowania zębów preparatami fluorkowymi podlegają uczniowie szkół podstawowych w klasach I-VI znajdujących się na obszarach, gdzie poziom fluorków w wodzie pitnej nie przekracza wartości 1 mg/l. Świadczenie wykonywane jest 6 razy w roku, w odstępach co 6 tygodni. W roku szkolnym 2011/2012 w szkołach podstawowych tą formą profilaktyki próchnicy zębów objęto blisko 85% uczniów 1. W szkołach podstawowych w miastach wykonanie tego świadczenia było o kilka punktów procentowych większe, niŝ w szkołach tego typu na wsi. Najmniejszy odsetek uczniowie poddanych tej formie profilaktyki stwierdzono w szkołach podstawowych niepublicznych w miastach 73,2% (tab. 10). Niestety, z danych zawartych w sprawozdaniach MZ-06 nie wynika, ilu uczniów z klas I-VI zostało objętych pełnym cyklem (6 razy w ciągu roku szkolnego), a ilu z wykazanych uczniów miało ją wykonaną w niepełnym zakresie. Tabela 10. Uczniowie szkół podstawowych (bez szkół specjalnych) objęci programem fluoryzacji na terenie województwa kujawsko-pomorskiego w roku szkolnym 2011/2012 Fluoryzacja w szkołach w tym: podstawowych ogółem Szkoły uczniowie objęci % Miasto Wieś ogółem podlegający objęci % podlegający objęci % Podstawowe 133118 113381 85,2 75652 66535 87,9 57466 46846 81,5 publiczne Podstawowe 3032 2362 77,9 1725 1262 73,2 1307 1100 84,2 niepubliczne Ogółem 136150 115743 85,0 77377 67797 87,6 58773 47946 81,6 Do szkół specjalnych uczęszczało 5768 uczniów, a profilaktykę fluorkową próchnicy zębów prowadzono u 1152 uczniów. NaleŜy jednak zaznaczyć, Ŝe w formularzu sprawozdawczym MZ-06 szkoły specjalne ujęte są zbiorczo, tzn. wszystkie typy szkół (szkoły podstawowe, gimnazja oraz szkoły zawodowe) w danej placówce na jednym druku, więc nie moŝna ustalić liczby uczniów podlegających temu świadczeniu. W związku z tym, równieŝ 1 W formularzu sprawozdawczym MZ-06 w liczbie uczniów, u których wykonano profilaktykę fluorkową ujęto równieŝ uczniów klas 0, którzy tej profilaktyce nie podlegają, a mieli ją wykonaną, więc przy obliczaniu odsetka uczniów szkoły podstawowej objętych tym świadczeniem odniesiono się do liczby uczniów w całej szkole, w tym w klasach 0. W związku z powyŝszym nie moŝna określić rzeczywistej liczby uczniów klas I-VI, u których ją prowadzono. 18

nie moŝna ustalić odsetka uczniów szkół podstawowych specjalnych objętych tą formą profilaktyki. W porównaniu z rokiem szkolnym 2010/2011 w roku szkolnym 2011/2012 odnotowano zmniejszenie odsetek uczniów, u których przeprowadzono grupową profilaktykę fluorkową zarówno w mieście jak i na wsi (wykres 12). 100,0 80,0 Wykres 12. Realizacja profilaktyki fluorkowej w szkołach podstawowych województwa kujawskopomorskiego w roku szkolnym 2010/2011 oraz 2011/2012 z podziałem na miasto i wieś (dane %) 88,4 87,6 82,3 81,6 Rok szkolny 2010/2011 Rok szkolny 2011/2012 60,0 miasto wieś 3. Udział pielęgniarek i higienistek szkolnych w realizacji edukacji zdrowotnej W roku szkolnym 2011/2012 w edukacji zdrowotnej, realizowanej przez pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania uczestniczyło 79% szkół w mieście i 70% uczniów szkół na wsi. W wiejskich szkołach odsetki te były mniejsze niŝ w mieście (za wyjątkiem liceów). Największą róŝnicę odnotowano w szkołach zawodowych, gdzie odsetek objętych programem na wsi był niŝszy o ponad 24 % (tabela 11 i wykres 13). Tabela 11. Liczba uczniów objętych programami zdrowotnymi przez pielęgniarki szkolne województwa kujawsko-pomorskiego w roku szkolnym 2011/2012 według typów szkół. Programy zdrowotne w tym: Szkoły liczba uczniów ogółem uczniowie objęci programem (%) liczba uczniów ogółem Miasto uczniowie objęci programem (%) Wieś liczba uczniów ogółem uczniowie objęci programem (%) Podstawowe 136150 77,7 77377 82,4 58773 71,6 Gimnazja 67536 75,7 43332 80,2 24204 67,6 Licea 29601 76,3 28540 76,0 1061 82,8 Technika 30644 72,3 28093 72,4 2551 71,0 Zawodowe 13219 73,4 12022 75,6 1197 51,0 Specjalne 5768 76,3 5181 78,0 587 61,0 Razem 282918 76,3 194545 79,0 88373 70,3 19