Mikro i makroekonomia integracji europejskiej Spotkanie 6

Mikro i makroekonomia integracji europejskiej Spotkanie 6 Mikroekonomiczne aspekty integracji gospodarczej. Wspólny rynek Katarzyna Śledziewska Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego 1

Plan wykładu Wspólny rynek Model równowagi cząstkowej Model neoklasyczny Jednolity Rynek Europejski Polska w UE a 4 swobody Migracje w UE TIG, Dr K. Śledziewska 2

Wspólny rynek Definicja TIG, Dr K. Śledziewska 3

Sytuacja na rynku pracy przed wprowadzeniem wspólnego rynku. w D L h S L w D L h p S L p w h w p L h L L p L TIG, Dr K. Śledziewska 4

Sytuacja na rynku pracy po wprowadzeniu wspólnego rynku. Pełne wyrównanie się płac w D L h S L w D L h p S L p S L p S L h w h w wr a b c w wr w p d e f g L 3 h L 1 h L 2 h L L 2 L 1 p p L 3 p L TIG, Dr K. Śledziewska 5

Sytuacja na rynku pracy po wprowadzeniu wspólnego rynku. Niepełne wyrównanie się płac w D L h S L w D L h p S L p S L S L h p w 1 h w2 w h a b c Koszt w 2 p w 1 p d e f g L 1 h L 2 h L L 2 L 1 p p L TIG, Dr K. Śledziewska 6

Wybór wielkości zatrudnienia w przedsiębiorstwie w w 1 w 2 MRP L L 1 L 2 L TIG, Dr K. Śledziewska 7

Efekty pełnej mobilności siły roboczej w ramach wspólnego rynku w w a w h b c l w wr d MRP L P e f g h i j MRP L H w wr w p 0 h L 1 L 2 0 p TIG, Dr K. Śledziewska 8

Efekty pełnej mobilności kapitału w ramach wspólnego rynku r r r wr r h c e r p r wr MRP K P MRP K H 0 h 0 p K 2 K 1 TIG, Dr K. Śledziewska 9

Efekty mobilności kapitału i transferu technologii r r a r rw r h r wr MRP K P MRP K P 0 h 0 p E b E c d K 2 K 1 K 0 E h E p MRP K H r rw r wr r p TIG, Dr K. Śledziewska 10

Zmiany w płacach w wyniku zmian techniki produkcji w w 1 1 w 2 2 K/L 2 K/L 1 K/L TIG, Dr K. Śledziewska 11

Zmiany w płacach w wyniku zmian techniki produkcji r r 2 2 r 1 1 K/L 2 K/L 1 K/L TIG, Dr K. Śledziewska 12

Krzywa ceny czynników produkcji w w 1 1 w 2 2 FPF r 1 r 2 r TIG, Dr K. Śledziewska 13

Zamiany cen czynników produkcji po wprowadzeniu wspólnego rynku przy założeniu o tej samej technice produkcji w H i P w H w wr E P r wr r TIG, Dr K. Śledziewska 14

Zamiany cen czynników produkcji po wprowadzeniu wspólnego rynku przy różnej technice produkcji w H i P w H w h w p E P r wr r TIG, Dr K. Śledziewska 15

Dobre strony migracji? Kraje emigracyjne złagodzenie bezrobocia podniesienie jakości siły roboczej Kraje imigracyjne migracje cudzoziemców o rzadkich umiejętnościach okresy podwyższonej koniunktury gospodarczej TIG, Dr K. Śledziewska 16

Złe strony imigracji i emigracji Wzrost bezrobocia Spadek płac Wzrost wydatków państwa Rozkład życia społecznego Zróżnicowanie regionalne Strata kapitału ludzkiego Wyludnienie niektórych regionów Koszt alternatywny niewytworzonej produkcji TIG, Dr K. Śledziewska 17

Przemieszczanie się czynników produkcji i dóbr: substytucja czy komplementarność? Handel substytutem przepływu czynników produkcji: H-O Przepływ czynników produkcji substytutem wymiany towarowej zlikwidowanie różnic w kosztach produkcji Przemieszczanie się czynników produkcji prowadzi do wzrostu handlu (FDI) Handel prowadzi do przemieszczania się czynników produkcji (wskutek specjalizacji) TIG, Dr K. Śledziewska 18

Sposoby zapobiegania migracjom Utrudniony lub niemożliwy dostęp do funkcji, możliwości wykonywania wolnych zawodów. Nieuznawanie świadectw. Utrudnienia formalne jak brak pozwolenia na popyt, wprowadzenie obowiązku zatrudniania obywateli danego kraju Obciążenia finansowe, wyższe podatki, opłaty, ubezpieczenie; niższe pensje TIG, Dr K. Śledziewska 19

JRUE Jednolity Akt Europejski 1986 Biała Księga Komisji Wspólnot Europejskich, 1985, dojście do rynku przed 1992, 282 akty prawne Wzmocnienie Maastricht 1992, Amsterdam 1997 TIG, Dr K. Śledziewska 21

Liberalizacja przepływu towarów Unia celna Harmonizacja podatku VAT Trwa od 1967 VII dyrektywa z 1997 jednolita podstawa naliczenia podatku 1993 zbliżenie stosowanych stawek Obecnie 3 stawki VAT Wspólny podatek akcyzowy od stycznia 1993 TIG, Dr K. Śledziewska 22

Co potrzeba by wprowadzić swobodny przepływ osób? Wprowadzenie swobody przepływu: Pracowników najemnych (Traktat Rzymski, dyrektywa1961) Pracowników samodzielnych (dyrektywa 1973 rok, właściciele przedsiębiorstw, osoby świadczące usługi, personel kierowniczy) Innych osób: które zaprzestały pracy, studentów (Rozporządzenie Rady 1970, trzy dyrektywy 1990, dyrektywa studencka z 1993 roku) Prawo rozciąga się na małżonków, dzieci do 21 roku życia, rodziców i ich współmałżonków o ile są oni na ich utrzymaniu) TIG, Dr K. Śledziewska 23

Swobodny przepływ osób Czy pracownicy zatrudnieni w administracji publicznej? Pracownicy sil zbrojnych, policji i innych sił porządkowych, sędziowie, pracownicy administracji wszystkich szczebli, gmin, administracji skarbowej i banków centralnych Komunikat 1988 rok Komisji TIG, Dr K. Śledziewska 24

Przepływ osób polityka w stosunku do państw trzecich Umowa z Schengen Problem nielegalnej emigracji, wzrostu terrroryzmu, handlu bronią i narkotykami Francja, RFN, Beneluks Schengen 1985 1992 rok likwidacja kontroli w przepływie osób miedzy nimi i zaostrzenie na zewnętrznych wspólnych granicach Pierwsi członkowie: Belgia, Francja, Holandia, Niemcy, Luksemburg 1995: Austria, Dania, Finlandia, Grecja, Hiszpania, Portugalia, Szwecja, Włochy 1999: Islandia, Norwegia 2008 Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Węgry, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria Weszła w życie w 1994, kontrolę zniesiono w 1995 Od Traktatu Amsterdamskiego wchodzi w skład systemu pranego UE TIG, Dr K. Śledziewska 25

Przepływ osób polityka w stosunku do państw trzecich Umowa z Schengen Ustanowiła zasadę swobodnego przepływu osób w ramach jej członków bez względu na ich obywatelstwo, bez jakichkolwiek czynności administracyjnych Zniesiono kontrole na granicach wewnętrznych Ujednolicono wymogi wizowe Wspólny system ścigania przestępców Ujednolicono procedurę przyznawania azylu politycznego oraz sprawy w zakresie posiadania broni, walki z handlem narkotykami itd. TIG, Dr K. Śledziewska 26

Swoboda przepływu kapitału Liberalizacja przepływu kapitału (dyrektywa 1962) związanego z : z inwestycjami, ruchem osób świadczeniem usług, aktywizacją zagranicznych ubezpieczeń realizacją należności wynikających z praw autorskich Ustanowienie jednolitego kryterium tworzenia i zasad działania banków na terenie WE (uchwała Rady 1977) TIG, Dr K. Śledziewska 27

Swoboda przepływu kapitału Zniesienie ograniczeń w przeprowadzaniu transakcji (1987): Długoterminowych kredytów dotyczących transakcji handlowych Akwizycji papierów wartościowych Dopuszczania papierów wartościowych do rynku kapitałowego Zniesienie wszelkich restrykcji w obrocie kapitałowym (1988, Belgia Grecja, Hiszpania, Finlandia, Luksemburg, Portugalia od 1990) TIG, Dr K. Śledziewska 28

Swoboda przepływu usług Miała być ustanowiona w okresie przejściowym (Traktat Rzymski) W praktyce pierwsze kroki podjęte pod koniec lat 70-tych Problem odmienność stosowania przez poszczególne państwa legislacji i daleko posunięta szczegółowość narodowych legislacji (usługi finansowe, ubezpieczenia, transportowe) TIG, Dr K. Śledziewska 29

Swoboda przepływu usług Odrębne dyrektywy dla poszczególnych zawodów: Adwokaci (1977), architekci (1985), samodzielni agenci handlowi (1986), pośrednicy handlowi, przemysłu i rzemiosła (1964), agenci i pośrednicy ubezpieczeniowi (1977), agenci podroży (1982), agenci działający w transporcie (1977), lekarze (1993), dentyści (1978), farmaceuci (1978), weterynarze (1978) TIG, Dr K. Śledziewska 30

Swoboda przepływu usług Wzajemny system uznawania dyplomów szkolnictwo zawodowego i wyższego (1988, 1992) Kilkanaście dyrektyw regulujących wybrane zagadnienia działalności spółek (o kontroli i koncentracji na poziomie wspólnotowym, prawie spółek jednoosobowych z ograniczoną odpowiedzialnością itd.) TIG, Dr K. Śledziewska 31

Swoboda przepływu usług Późno: liberalizacja przepływu usług finansowych Przepływ usług bankowych (1973) Zakładanie banków zgada w jednym państwie ważna w innych (1989) Założenie towarzystwa ubezpieczeniowego zgoda w jednym państwie wystarcza (1992) Usługi inwestycyjne 1996 rok Wspólny rynek usług 2006, przełom, dyrektywa, plan początek 2010 TIG, Dr K. Śledziewska 32

Plan wykładu Wspólny rynek Model równowagi cząstkowej Model neoklasyczny Jednolity Rynek Europejski Polska w UE a 4 swobody Migracje w UE http://www1.ukie.gov.pl/uk.nsf/rezultatynegocjacji TIG, Dr K. Śledziewska 33

Swobodny przepływ towarów Otwarcie negocjacji 21 czerwca 1999 r., zamknięcie 29 marca 2001 r. Polska złożyła deklarację przyjęcia w całości dorobku prawnego Wspólnot Europejskich Kończąc rokowania Polska - wystąpienia o okres przejściowy dotyczący implementacji dyrektywy 65/65/EWG - procedura rejestracyjnej farmaceutyków, ważności certyfikatów na wyroby medyczne, wydanych na podstawie poprzednio obowiązującego prawa. 28 listopada 2001 r. otwarcie i zamknięcie, okres przejściowy do 31 grudnia 2008 r. TIG, Dr K. Śledziewska 34

Swobodny przepływ osób Negocjowano wzajemne uznawanie kwalifikacji zawodowych, swobodny przepływ pracowników, zachowanie przez pracowników migrujących praw do emerytur dodatkowych. koordynacja systemów zabezpieczeń społecznych niektóre kwestie z zakresu praw obywatelskich, przede wszystkim dotyczące prawa pobytu i praw wyborczych TIG, Dr K. Śledziewska 35

Swobodny przepływ osób Negocjacje rozpoczęły się 26 maja 2000 roku, tymczasowe zamknięcie 21 grudnia 2001 roku. Polska akceptacja całości dorobku prawnego UE, zobowiązanie do wdrożenia przed uzyskaniem członkostwa. TIG, Dr K. Śledziewska 36

Swobodny przepływ osób Najtrudniejszą kwestią po stronie UE przyznanie prawa do podejmowania pracy w państwach członkowskich UE. 7-letni okres przejściowy. 2 pierwsze lata - możliwość otwierania swoich rynków pracy, aż do zniesienia wszelkich ograniczeń. W trakcie okresu przejściowego obywatele nowo przyjętych państw członkowskich - pierwszeństwo w dostępie do rynków pracy Unii przed obywatelami krajów trzecich. Pod koniec drugiego roku obecne państwa członkowskie UE - prawo zgłoszenia Komisji Europejskiej zamiaru przedłużenia obowiązywania okresu przejściowego o kolejne trzy lata. TIG, Dr K. Śledziewska 37

Swobodny przepływ osób Wzajemne uznawanie kwalifikacji i tytułów zawodowych. Polska zaakceptowała dorobek prawny UE w tej dziedzinie. Zmiana tytułu zawodowego lekarz stomatologii na lekarz dentysta. Uzyskano potwierdzenie uznawania dyplomów pielęgniarskich. Pielęgniarki i położne z wykształceniem średnim - 5-letni okres praktyki pielęgniarskiej System ubezpieczeń społecznych - Polska zobowiązała się do usprawniania struktur administracyjnych TIG, Dr K. Śledziewska 38

Swoboda świadczenia usług Negocjacje rozpoczęły się 12 listopada 1999 r., zamknięcie 14 listopada 2000 r. Polska - gotowość wdrożenia - dorobku prawnego UE z wyjątkiem; okres przejściowy do 31 grudnia 2007 r. 5 dyrektywy 2000/12/EC, która ustala minimalny poziom funduszy własnych banków spółdzielczych w wysokości 1 mln euro. Do 31 grudnia 2007 r. - regulacje dotyczące systemu zabezpieczającego ochronę inwestorów na rynku kapitałowym TIG, Dr K. Śledziewska 39

Swobodny przepływ kapitału W prawie polskim: Prawo dewizowe 1 października 2002 r - swoboda przepływu kapitału i płatności (w tym kapitału krótkoterminowego) Umowy międzynarodowe, w tym umowy o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji. TIG, Dr K. Śledziewska 40

Swobodny przepływ kapitału Negocjacje rozpoczęły się 15 lipca 1999, zostały zakończone 22 marca 2002 r. W pierwotnym stanowisku Polska zadeklarowała pełne dostosowanie z wyjątkiem: przepisów dotyczących nabywania nieruchomości przez cudzoziemców inwestycji w sektorze transportu lotniczego( Polityka transportowa ). TIG, Dr K. Śledziewska 41

Swobodny przepływ kapitału Nabywanie nieruchomości: Strona polska wniosek o okres przejściowy; zachowanie wymogu uzyskania zezwolenia na nabycie nieruchomości. Strona wspólnotowa: nie do przyjęcia było dla UE objęcie okresem przejściowym nieruchomości na cele inwestycyjne, TIG, Dr K. Śledziewska 42

Argumenty strony polskiej: Argumenty o charakterze ekonomicznym obawa przed gwałtownym wzrostem cen nieruchomości po przystąpieniu Polski do UE i dostępności nieruchomości dla obywateli polskich Argumenty o charakterze prawnym zagrożenie spekulacją nieruchomościami w przewidywaniu znacznego wzrostu ich cen Emocje i obawy - podłoże nie tylko ekonomiczne, ale także historyczne Dodatkowym argumentem - brak uporządkowania kwestii własności nieruchomości rolnych, szczególnie na dawnych tzw. Ziemiach Odzyskanych TIG, Dr K. Śledziewska 43

Swobodny przepływ kapitału Polska otrzymała zgodę na dwa okresy przejściowe: Pierwszy okres Przez 5 lat Polska będzie mogła stosować wobec obywateli UD przepisy ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców odniesieniu do tzw. drugich domów. Wyłączone nieruchomości o charakterze rekreacyjnym nabywane w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Okresem przejściowym nie będą objęte osoby zamieszkałe na terenie Polski przez okres czterech lat przed nabyciem nieruchomości TIG, Dr K. Śledziewska 44

Swobodny przepływ kapitału Polska otrzymała zgodę na dwa okresy przejściowe: Drugi okres przez 12 lat Polska będzie mogła stosować wobec obywateli UE przepisy ustawy o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców w odniesieniu do nieruchomości rolnych i leśnych. Okres przejściowy nie obejmie rolników indywidualnych osiedlających się i prowadzących działalność rolniczą na zasadach samozatrudnienia w Polsce, pod warunkiem dzierżawy i uprawiania przez nich nieruchomości przez okres trzech, a w województwach warmińsko-mazurskim, pomorskim, kujawsko-pomorskim, zachodniopomorskim, lubuskim, wielkopolskim, dolnośląskim i opolskim siedmiu lat przed nabyciem nieruchomości. TIG, Dr K. Śledziewska 45

Migracje w UE http://www.msz.gov.pl/files/docs/dkip/ekspertyza-ispfinalny%2024%2004%2007.pdf http://korwinmikke.blogbank.pl/2009/05/14/emigranci/ TIG, Dr K. Śledziewska 47

Migracje, napływ migracji, największe rynki na świecie 1200 1000 800 600 400 United States Spain Germany United Kingdom Japan Korea 200 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 http://stats.oecd.org/wbos/default.aspx TIG, Dr K. Śledziewska 48

Bezpośrednia konsekwencja wejścia Polski do Unii Europejskiej Po wejściu Polski do UE nasiliła się emigracja do Wielkiej Brytanii Największa ilość Polaków pracuje jednak nadal w Niemczech Problem masowych wyjazdów nagłośniony przez media TIG, Dr K. Śledziewska 49

Zasoby siły roboczej z Polski w krajach UE, dane z OECD 350 300 250 200 150 100 Niemcy Wielka Brytania Włochy Belgia Rep Czeska Szwecja 50 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 http://stats.oecd.org/wbos/default.aspx TIG, Dr K. Śledziewska 50

Relatywna zmiana w imigracji w podziale na grupy obywateli, EU-27, 2002=100% Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat TIG, Dr K. Śledziewska 51

Imigranci na 1000 mieszkańców, EU-27, 2006 rok Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat TIG, Dr K. Śledziewska 52

Imigranci z podziałęm na grupy obywateli, EU-27, 2006 rok Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat TIG, Dr K. Śledziewska 53

Zagraniczni imigranci z podziałem według lokalizacji kraju, EU-27, 2006 Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat TIG, Dr K. Śledziewska 54

Imigracja do krajów Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat TIG, Dr K. Śledziewska 55

Migracje do innego kraju UE, 10 krajów według ilości migrantów, EU-27, 2006 Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat TIG, Dr K. Śledziewska 56

Migracje spoza UE, 10 państw liderów, 2006 rok Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat TIG, Dr K. Śledziewska 57

Wiek imigrantów do UE, mediana, 2006 rok Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat TIG, Dr K. Śledziewska 58

Imigranci według wieku i płci, 2006 rok Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat TIG, Dr K. Śledziewska 59

Imigracja, wielkość z podziałem na grupy narodowościowe, 2006 rok Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat TIG, Dr K. Śledziewska 60

Imigracja do krajów UE, wielkość z podziałem kraje pochodzenia, 2006 rok Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat TIG, Dr K. Śledziewska 61

Imigracja do krajów UE, udział najważniejszych krajów pochodzenia imigrantów, 2006 rok Źródło: http://ec.europa.eu/eurostat TIG, Dr K. Śledziewska 66

Emigracja z Polski, cechy charakterystyczne Ważnymi czynnikami decydującymi o kierunkach przepływów siły roboczej były: decyzja władz kraju przyjmującego o liberalizacji dostępu do rynku pracy lub jej brak, sytuacja na lokalnych rynkach pracy (popyt na pracę imigrantów), położenie geograficzne kraju docelowego, istnienie sieci migracyjnych. Potwierdzają to m.in. dysproporcje w emigracji do Szwecji, która otworzyła swój rynek pracy (ok. 10 tysięcy osób) oraz Norwegii (ok. 40 tysięcy osób), która tego nie uczyniła. Typowy polski pracownik za granicą jest młody (do 35 roku życia), posiada krótkie doświadczenie z pracy w Polsce, nie posiada dzieci, jest lepiej wykształcony niż wskazywałaby na to średnia krajowa. wykonuje zazwyczaj prace nie wymagające wysokich kwalifikacji. TIG, Dr K. Śledziewska 67

Emigracja z Polski, prognozy Prognozy oparte na badaniu potencjału migracyjnego Polaków pokazują wyraźnie nie należy oczekiwać zmian w intensywności i charakterze modelu migracji w przeciągu najbliższych 5 lat. wybór krajów docelowych przez osoby wyjeżdżające z Polski, możliwość wykonywania legalnego zatrudnienia - przepływy siły roboczej w znacznie mniejszym stopniu będą się skupiać na niewielkiej liczbie państw (jak miało to miejsce w 2004 roku, kiedy to swobodny przepływ pracowników obowiązywał tylko w odniesieniu do Irlandii, Szwecji i Wielkiej Brytanii). Polska doktryna migracyjna powinna w większym stopniu uwzględniać prognozowany ubytek populacji w wieku produkcyjnym, wywołany procesami demograficznymi. TIG, Dr K. Śledziewska 68

http://ec.europa.eu/eurostat TIG, Dr K. Śledziewska 69