Struktura własności i sposobu użytkowania gruntów w województwie mazowieckim

Struktura własności i sposobu użytkowania gruntów w województwie mazowieckim

SPIS TREŚCI Strona I. Wprowadzenie. 7 1. Wstęp. 8 2. Podstawowe pojęcia występujące w niniejszym opracowaniu. 9 3. Mapa administracyjna województwa mazowieckiego. 10 4. Ogólne informacja o województwie mazowieckim. 11 5. Zestawienie powierzchni powiatów. 12 6. Różnice pomiędzy powierzchnią geodezyjna a powierzchnią ewidencyjną w jednostkach ewidencyjnych. 13 II. Struktura zmian własności gruntów. 14 1. Podział na grupy rejestrowe. 18 2. Struktura własności gruntów. 19 3. Struktura zmian własności gruntów. 20 4. Udział gruntów osób, organów i jedn. organizacyjnych, posiadających prawa do nieruchomości należących do Skarbu Państwa. 21 5. Udział gruntów osób, organów i jedn. organizacyjnych, posiadających prawa do nieruchomości należących do gmin, powiatów i WM. 22 6. Udział gruntów podmiotów ewidencyjnych zaliczanych do grupy 7, 8 oraz 15. 23 A. Struktura własności gruntów. 24 1. Struktura użytków gruntowych stanowiących własność Skarbu Państwa. 25 2. Struktura użytków gruntowych stanowiących własność Województwa Mazowieckiego. 26 3. Struktura użytków gruntowych stanowiących własność powiatów. 27 4. Struktura użytków gruntowych stanowiących własność gmin. 28 5. Struktura użytków gruntowych stanowiących własność osób fizycznych. 29 6. Struktura użytków gruntowych stanowiących własność spółdzielni. 30 7. Struktura użytków gruntowych stanowiących własność kościołów i związków wyznaniowych. 31 8. Struktura użytków gruntowych stanowiących własność wspólnot gruntowych. 32 9. Struktura użytków gruntowych stanowiących własność spółek prawa handlowego i innych podmiotów 33 10. Udział gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 34 11. Zmiany gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste. 35 B. Zmiany w grupach własności. 36 1. Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność Skarbu Państwa. 37 2. Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność Województwa Mazowieckiego. 38 3. Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność powiatów. 39 4. Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność gmin. 40 5. Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność osób fizycznych. 41 6. Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność spółdzielni. 42 7. Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność kościołów i związków wyznaniowych. 43 8. Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność wspólnot gruntowych. 44 9. Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność spółek prawa handlowego i innych podmiotów. 45 2

C. Dyslokacja gruntów w grupach własności. 46 1. Udział gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa w ogólnej powierzchni powiatu. 47 2. Udział gruntów stanowiących własność Województwa Mazowieckiego w ogólnej powierzchni powiatu. 48 3. Udział gruntów stanowiących własność powiatów w ogólnej powierzchni powiatu. 49 4. Udział gruntów stanowiących własność gmin w ogólnej powierzchni powiatu. 50 5. Udział gruntów stanowiących własność osób fizycznych w ogólnej powierzchni powiatu. 51 6. Udział gruntów stanowiących własność spółdzielni w ogólnej powierzchni powiatu. 52 7. Udział gruntów stanowiących własność kościołów i związków wyznaniowych w ogólnej powierzchni powiatu. 53 8. Udział gruntów stanowiących własność wspólnot gruntowych w ogólnej powierzchni powiatu. 54 9. Udział gruntów stanowiących własność spółek prawa handlowego i innych podmiotów w ogólnej powierzchni powiatu. 55 D. Dyslokacja gruntów w wybranych podgrupach własności. 56 1. Udział gruntów wchodzących w skład zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 57 2. Udział gruntów w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego LP w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 58 3. Udział gruntów SP przekazanych do zagospodarowania Agencji Mienia Wojskowego w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 59 4. Udział gruntów SP w użytkowaniu wieczystym osób fizycznych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 60 5. Udział gruntów gmin i ich związków w użytkowaniu wieczystym osób fizycznych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 61 6. Udział gruntów osób fizycznych wchodzących w skład gospodarstw rolnych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 62 7. Udział gruntów województw przek. w trwały zarząd oraz grunty, których właściciele nie są znani w ogólnej pow. jedn. ewidencyjnych. 63 8. Udział gruntów spółek prawa handlowego w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 64 9. Udział gruntów partii politycznych i stowarzyszeń w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 65 E. Trendy migracji udziałów w grupach własności. 66 1. Udział gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa w ogólnej powierzchni powiatu/jedn. ewidencyjnej. 67 2. Udział gruntów stanowiących własność Województwa Mazowieckiego w ogólnej powierzchni powiatu/jedn. ewidencyjnej. 68 3. Udział gruntów stanowiących własność powiatów w ogólnej powierzchni powiatu/jedn. ewidencyjnej. 69 4. Udział gruntów stanowiących własność gmin w ogólnej powierzchni powiatu/jedn. ewidencyjnej. 70 5. Udział gruntów stanowiących własność osób fizycznych w ogólnej powierzchni powiatu/jedn. ewidencyjnej. 71 6. Udział gruntów stanowiących własność spółdzielni w ogólnej powierzchni powiatu/jedn. ewidencyjnej. 72 7. Udział gruntów stanowiących własność kościołów i związków wyznaniowych w ogólnej powierzchni powiatu/jedn. ewidencyjnej. 73 8. Udział gruntów stanowiących własność wspólnot gruntowych w ogólnej powierzchni powiatu/jedn. ewidencyjnej. 74 9. Udział gruntów stanowiących własność spółek prawa handlowego i innych podmiotów w ogólnej pow. powiatu/jedn. ewidencyjnej. 75 III. Struktura zmian sposobu użytkowania gruntów. 76 1. Podział na użytki gruntowe. 77 2. Struktura użytków gruntowych. 82 3. Struktura zmian użytków gruntowych. 83 4. Udział użytków gruntowych w miastach i na obszarach wiejskich. 84 3

A. Zmiany użytkowania gruntów. 85 1. Struktura zmian własności użytków rolnych. 86 2. Struktura zmian własności gruntów ornych. 87 3. Struktura zmian własności gruntów rolnych zabudowanych. 88 4. Struktura zmian własności gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych. 89 5. Struktura zmian własności gruntów zabudowanych i zurbanizowanych. 90 6. Struktura zmian własności terenów mieszkaniowych. 91 7. Struktura zmian własności dróg. 92 8. Zmiany własności dróg 93 9. Struktura zmian własności użytków ekologicznych. 94 10. Struktura zmian własności nieużytków. 95 11. Struktura zmian własności gruntów pod wodami. 96 12. Struktura zmian własności terenów rożnych. 97 B. Dyslokacja wybranych użytków gruntowych. 98 1. Udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 99 2. Udział gruntów ornych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 100 3. Udział sadów w ogólnej powierzchni miast jednostek ewidencyjnych. 101 4. Udział trwałych użytków zielonych (łąk i pastwisk) w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 102 5. Udział gruntów rolnych zabudowanych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 103 6. Udział gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 104 7. Udział gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 105 8. Udział terenów mieszkaniowych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 106 9. Udział terenów rekreacyjnych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 107 10. Udział dróg w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 108 11. Udział użytków ekologicznych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 109 12. Udział nieużytków w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 110 13. Udział gruntów pod wodami w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 111 14. Udział terenów różnych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 112 C. Zmiany udziału użytków gruntowych. 113 1. Zmiany udziału użytków rolnych w jednostkach ewidencyjnych. 114 2. Zmiany udziału gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych w jednostkach ewidencyjnych. 115 3. Zmiany udziału gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w jednostkach ewidencyjnych. 116 4. Zmiany udziału użytków ekologicznych w jednostkach ewidencyjnych. 117 5. Zmiany udziału nieużytków w jednostkach ewidencyjnych. 118 6. Zmiany udziału gruntów pod wodami w jednostkach ewidencyjnych. 119 7. Zmiany udziału terenów różnych w jednostkach ewidencyjnych. 120 4

IV. Zmiany struktury gruntów użytkowanych rolniczo oraz kierunki urbanizacji. 121 1. Zmiany w strukturze gruntów użytkowanych rolniczo. 123 2. Udział gruntów AWRSP w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 124 3. Udział gruntów osób fizycznych wchodzących w skład gosp. rolnych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 125 4. Udział gruntów rolniczych spółdzielni produkcyjnych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych. 126 5. Udział gruntów wchodzących w skład gospodarstw rolnych w gruntach należących do osób fizycznych. 127 6. Stopień urbanizacji w jednostkach ewidencyjnych 128 7. Zmiany udziału gruntów rolnych zabudowanych w jednostkach ewidencyjnych. 129 V. Modernizacja ewidencji gruntów i budynków w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych. 130 1. Jednostki ewidencyjne, w których zakończono proces modernizacji egib w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych. 132 2. Miasta, w których zakończono proces modernizacji egib w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych. 133 3. Struktura własności budynków, objętych zestawieniami zbiorczymi egib. 134 4. Struktura budynków stanowiących własność Skarbu Państwa, objętych zestawieniami zbiorczymi egib. 135 5. Struktura budynków stanowiących własność Samorządu Woj. Mazowieckiego, objętych zestawieniami zbiorczymi egib. 136 6. Struktura budynków stanowiących własność powiatów, objętych zestawieniami zbiorczymi egib. 137 7. Struktura budynków stanowiących własność gmin, objętych zestawieniami zbiorczymi egib. 138 8. Struktura budynków stanowiących własność osób fizycznych, objętych zestawieniami zbiorczymi egib. 139 9. Struktura budynków stanowiących własność spółdzielni, objętych zestawieniami zbiorczymi egib. 140 10. Struktura budynków stanowiących własność kościołów i zw. wyznaniowych, objętych zestawieniami zbiorczymi egib. 141 11. Struktura budynków stanowiących własność wspólnot gruntowych, objętych zestawieniami zbiorczymi egib. 142 12. Struktura budynków stanowiących własność spółek prawa handl. i innych podm., objętych zestawieniami zbiorczymi egib. 143 13. Struktura własności nieruchomości lokalowych, objętych zestawieniami zbiorczymi egib. 144 14. Zmiany ilości budynków, objętych zestawieniami zbiorczymi egib podział na rodzaj własności. 145 15. Zmiany ilości budynków, objętych zestawieniami zbiorczymi egib podział na typy budynków. 146 16. Procentowy udział typów budynków, objętych zestawieniami zbiorczymi egib. 147 17. Zmiany ilości nieruchomości lokalowych, objętych zestawieniami zbiorczymi egib. 148 18. Liczba budynków, objętych zestawieniami zbiorczymi egib w powiatach. 149 19. Liczba nieruchomości lokalowych, objętych zestawieniami zbiorczymi egib w powiatach. 150 20. Szacunkowa ilość budynków na terenie jednostek ewidencyjnych, dla których nie zakończono modernizacji egib w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych. 151 21. Szacunkowa ilość nieruchomości lokalowych na terenie jednostek ewidencyjnych, w których nie zakończono modernizacji w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych. 152 VI. Struktura własności i sposobu użytkowania gruntów na tle innych województw. 153 1. Udział gruntów należących do Skarbu Państwa w ogólnej powierzchni województw. 154 2. Udział gruntów należących do Samorządów Województw w ogólnej powierzchni województw. 155 3. Udział gruntów należących do gmin w ogólnej powierzchni województw. 156 5

4. Udział gruntów należących do osób fizycznych w ogólnej powierzchni województw. 157 5. Udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni województw. 158 6. Udział gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych w ogólnej powierzchni województw. 159 7. Udział gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w ogólnej powierzchni województw. 160 8. Udział nieużytków w ogólnej powierzchni województw. 161 9. Liczba budynków objętych zestawieniami zbiorczymi egib w województwach. 162 10. Typy budynków objętych zestawieniami zbiorczymi egib w Polsce. 163 11. Lokalizacja budynków objętych zestawieniami zbiorczymi egib w województwach. 164 12. Liczba lokali mieszkalnych i niemieszkalnych objętych zestawieniami zbiorczymi egib w województwach. 165 13. Lokalizacja nieruchomości lokalowych objętych zestawieniami zbiorczymi egib w województwach. 166 VII. Podsumowanie. 167 6

Rozdział I Wprowadzenie 7

Wstęp. Celem niniejszego opracowania jest zaprezentowanie po raz kolejny struktury własności i sposobu użytkowania gruntów województwa mazowieckiego. Opracowanie, będące realizacją zadań Marszałka Województwa w zakresie art. 7c ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne, powstało na podstawie zbiorczych zestawień danych objętych ewidencją gruntów i budynków według stanu na dzień 1 stycznia w latach 2002 2016. Dane zostały przedstawione w postaci map tematycznych i wykresów ilustrujących omawianą tematykę pod różnym kątem. Opracowanie powinno posłużyć do zdiagnozowania kierunków i zmian w strukturze własności i sposobie użytkowania gruntów jakie niewątpliwie zachodziły na przestrzeni ostatnich lat na terenie województwa mazowieckiego. Analiza została podzielona na pięć bloków tematycznych. Pierwszy i drugi blok za pomocą wykresów i kartogramów obrazują trendy zmian w strukturze własności i sposobie użytkowania gruntów w województwie mazowieckim w latach 2002 2016. Przedstawiono zobrazowania kartograficzne danych objętych ewidencją gruntów i budynków w odniesieniu do powierzchni powiatów oraz jednostek ewidencyjnych, w tym dyslokację użytków gruntowych oraz gruntów w grupach i podgrupach własności i kierunki migracji ich udziałów. W trzecim bloku podjęto próbę zobrazowania i analizy kierunków zmian w gruntach użytkowanych rolniczo oraz kierunków urbanizacji na terenie województwa mazowieckiego. W czwartym bloku zamieszczono stopień zaawansowania oraz wyniki prac z dotychczas przeprowadzonej modernizacji ewidencji gruntów i budynków w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych na obszarze województwa mazowieckiego, a także strukturę własności dla budynków i nieruchomości lokalowych na terenach, dla których modernizację zakończono. W niniejszym bloku zobrazowano również informacje dla budynków oraz nieruchomości lokalowych w odniesieniu do jednostek ewidencyjnych. Ostatni blok tematyczny zawiera zobrazowania kartograficzne i zestawienia, prezentujące województwo mazowieckie na tle innych województw w Polsce. Podział na użytki gruntowe i grupy rejestrowe, o których mowa w niniejszym opracowaniu, został wprowadzony zapisami rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków z dnia 29 marca 2001 r., zwanego dalej rozporządzeniem, w brzmieniu obowiązującym przed 31 grudnia 2013 r., uwzględniając pismo Głównego Geodety Kraju z dnia 11 stycznia 2016 r., KN-EGB.402.1.2016.1 oraz przepisy przejściowe rozporządzenia Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 29 listopada 2013 r., stanowiącego nowelizację ww. rozporządzenia. 8

Podstawowe pojęcia występujące w niniejszym opracowaniu. Budynek obiekt budowlany, trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych, posiadający fundamenty i dach. Ewidencja gruntów i budynków jednolity dla kraju, systematycznie aktualizowany zbiór informacji o gruntach, budynkach i lokalach, ich właścicielach oraz innych osobach fizycznych lub prawnych władających tymi gruntami, budynkami i lokalami. Grupy rejestrowe odpowiednio posegregowane i zebrane według określonych zasad jednostki rejestrowe gruntów, budynków i lokali. Dla celów ewidencji gruntów i budynków, właścicieli nieruchomości i władających, dzieli się na 15 grup rejestrowych. Jednostka ewidencyjna obszar gruntów położonych w granicach administracyjnych gminy, a w przypadku gdy w skład gminy wchodzi miejscowość o statusie miasta - również w granicach administracyjnych miasta. Modernizacja ewidencji - zespół działań technicznych, organizacyjnych i administracyjnych podejmowanych przez Starostę w celu: 1) uzupełnienia bazy danych ewidencyjnych i utworzenia pełnego zakresu zbiorów danych ewidencyjnych zgodnie z wymogami rozporządzenia; 2) modyfikacji istniejących danych ewidencyjnych do wymagań określonych w rozporządzeniu; 3) poprawy funkcjonowania informatycznego systemu obsługującego bazę danych ewidencyjnych. Nieruchomość lokalowa lokal mieszkalny lub użytkowy, w tym także garaż będący częścią składową budynku, stanowiący odrębną własność. Obręb jednostka powierzchniowa podziału kraju wyodrębniona dla celów ewidencji gruntów i budynków, której granice powinny być zgodne z granicami wsi i sołectw, natomiast na obszarach miast z granicami dzielnic i w miarę możliwości pokrywać się z granicami osiedli i zespołów urbanistycznych oraz naturalnymi granicami wyznaczonymi w szczególności przez cieki, ulice, linie kolejowe i inne obiekty fizjograficzne. Powierzchnia ewidencyjna powierzchnia wynikająca z ewidencji gruntów i budynków. Powierzchnia geodezyjna powierzchnia jednostek podziału terytorialnego państwa według państwowego rejestru granic i powierzchni jednostek podziałów terytorialnych państwa. Struktura użytkowania gruntów udział powierzchni poszczególnych użytków gruntowych w ogólnej powierzchni gruntów na danym obszarze. Struktura władania gruntami udział poszczególnych form władania w ogólnej powierzchni gruntów. Użytek gruntowy część powierzchni ziemi użytkowany w sposób jednolity. Użytki rolne wszystkie tereny w obrębie gospodarstwa rolnego lub danego regionu wykorzystywane do produkcji roślinnej, ogrodniczej lub zwierzęcej. Zbiorcze zestawienie danych objętych ewidencją gruntów i budynków - spis danych o ogólnej powierzchni i wartości gruntów wchodzących w skład poszczególnych jednostek rejestrowych, z podziałem na użytki gruntowe, opracowane na podstawie wykazów gruntów, wg stanu na dzień 1 stycznia każdego roku, zachowujące formę i zakres treści tych wykazów. 9

Mapa administracyjna województwa mazowieckiego 10

Ogólne informacje o województwie mazowieckim 3 500 000 3 000 000 2 500 000 2 000 000 1 500 000 1 000 000 500 000 Rodzaj danych Miasta Tereny wiejskie Razem Liczba podregionów 1 5 6 Liczba powiatów 5 37 42 Liczba gmin 35 (51*) 228 314 Liczba jednostek ewidencyjnych 103 279 382 Liczba obrębów ewidencyjnych 3 384 7 921 11 305 Powierzchnia ewidencyjna w ha 216 864 3 339 161 3 556 052 Powierzchnia geodezyjna w ha 216 803 3 339 044 3 555 847 Liczba budynków: 691 932 1 725 302 2 417 234 - objętych modernizacją egib 678 932 1 407 893 2 086 825 - nieobjętych modernizacją egib (szacunkowa) 13 000 317 409 330 409 Postęp modernizacji budynków w % 98,1 81,6 86,3 Liczba nieruchomości lokalowych: 928 505 33 398 961 903 - objętych modernizacją egib 843 805 20 868 864 673 * gminy miejsko-wiejskie 0 - nieobjętych modernizacją egib (szacunkowa) 84 700 12 530 97 230 Postęp modernizacji nieruchomości lokalowych w % 90,9 62,5 89,9 [ha] Udział obszarów miejskich i wiejskich w powierzchni województwa mazowieckiego na tle pozostałych województw Obszary wiejskie Miasta 11

Zestawienie powierzchni powiatów Powiat TERYT Powierzchnia ewidencyjna [ha] Powiat TERYT Powierzchnia ewidencyjna [ha] białobrzeski 1401 63 829 ciechanowski 1402 105 980 garwoliński 1403 128 505 gostyniński 1404 61 472 grodziski 1405 36 701 grójecki 1406 126 781 kozienicki 1407 91 629 legionowski 1408 39 076 lipski 1409 74 079 łosicki 1410 77 238 makowski 1411 106 491 miński 1412 116 365 mławski 1413 118 179 nowodworski 1414 69 518 ostrołęcki 1415 209 803 ostrowski 1416 121 814 otwocki 1417 61 573 piaseczyński 1418 61 998 płocki 1419 179 917 płoński 1420 137 905 przasnyski 1422 121 856 przysuski 1423 80 089 pułtuski 1424 82 731 radomski 1425 152 978 siedlecki 1426 160 351 sierpecki 1427 85 191 sochaczewski 1428 73 460 sokołowski 1429 113 144 szydłowiecki 1430 45 148 warszawski zachodni 1432 53 369 węgrowski 1433 122 059 wołomiński 1434 95 359 wyszkowski 1435 87 825 zwoleński 1436 57 319 żuromiński 1437 80 669 żyrardowski 1438 53 249 m. Ostrołęka 1461 2 863 m. Płock 1462 8 805 m. Radom 1463 11 179 m. Siedlce 1464 3 186 pruszkowski 1421 24 622 m. st. Warszawa 1465 51 720 12

Różnice pomiędzy powierzchnią geodezyjną a powierzchnią ewidencyjną w jednostkach ewidencyjnych gm. Brańszczyk (-145 ha) gm. Wyszogród (- 156 ha) 0 ha do 10 ha (327) 10 ha do 50 ha (43) 50 ha do 100 ha (10) powyżej 100 ha (2) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) Uwaga: Największe różnice w powierzchniach występują w jednostkach ewidencyjnych w sąsiedztwie głównych rzek województwa. [ha] 3557500 3556500 3555500 Zmiany powierzchni geodezyjnej i ewidencyjnej województwa w latach 2000-2016 2000r. 2001r. 2002r. 2003r. 2004r. 2005r. 2006r. 2007r. 2008r. 2009r. 2010r. 2011r. 2012r. 2013r. 2014r. 2015r. 2016r. Powierzchnia geodezyjna Powierzchnia ewidencyjna 13

Rozdział II Struktura zmian własności gruntów 14

Podział na grupy rejestrowe. Właścicieli nieruchomości i władających dla celów ewidencji gruntów i budynków zalicza się do jednej z 15 grup rejestrowych. Rozróżnia się następujące grupy rejestrowe właścicieli nieruchomości i władających (zwanych podmiotami ewidencyjnymi ): 1) grupa 1 - Skarb Państwa, jeżeli nie występuje w zbiegu z użytkownikami wieczystymi; 2) grupa 2 - Skarb Państwa, jeżeli występuje w zbiegu z użytkownikami wieczystymi; 3) grupa 3 - jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe osoby prawne; 4) grupa 4 - gminy i związki międzygminne, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi; 5) grupa 5 - gminy i związki międzygminne, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi; 6) grupa 6 - jednoosobowe spółki jednostek samorządu terytorialnego i inne osoby prawne, których organami założycielskimi są organy samorządu terytorialnego; 7) grupa 7 - osoby fizyczne; 8) grupa 8 spółdzielnie; 9) grupa 9 - kościoły i związki wyznaniowe; 10) grupa 10 - wspólnoty gruntowe; 11) grupa 11 - powiaty i związki powiatów, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi; 12) grupa 12 - powiaty i związki powiatów, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi; 13) grupa 13 - województwa, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi; 14) grupa 14 - województwa, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi; 15) grupa 15 - spółki prawa handlowego i inne podmioty ewidencyjne nie wymienione w pkt 1-14. W celu większej przejrzystości opracowania przedstawione 15 grup rejestrowych zostało zgeneralizowane do 9 następujących grup podmiotów ewidencyjnych: 1) Skarb Państwa powstała ze zsumowania gruntów grup rejestrowych nr: 1, 2 i 3, tj. grunty, których właścicielem jest Skarb Państwa, niezależnie od sposobu ich władania; 2) Gminy powstała ze zsumowania gruntów grup rejestrowych nr: 4, 5 i 6, tj. grunty, których właścicielem są gminy, niezależnie od sposobu ich władania; 3) Osoby fizyczne odpowiadająca grupie rejestrowej nr 7; 4) Spółdzielnie odpowiadająca grupie rejestrowej nr 8; 5) Kościoły i związki wyznaniowe odpowiadająca grupie rejestrowej nr 9; 6) Wspólnoty gruntowe odpowiadająca grupie rejestrowej nr 10; 7) Powiaty powstała ze zsumowania gruntów grup rejestrowych nr: 11 i 12, tj. grunty, których właścicielem są powiaty, niezależnie od sposobu ich władania; 15

8) Województwo powstała ze zsumowania gruntów grup rejestrowych nr: 13 i 14, tj. grunty, których właścicielem jest województwo, niezależnie od sposobu ich władania; 9) Spółki prawa handlowego i inne podmioty odpowiadająca grupie rejestrowej nr 15. Wybrane zagadnienia z zakresu ewidencji gruntów i budynków przedstawiono również dla podgrup rejestrowych określonych w 18 rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków z dnia 29 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 89 poz. 454), tj.: Osoby, organy i jednostki organizacyjne, posiadające prawa do nieruchomości należących do podmiotu ewidencyjnego zaliczonego do 1 grupy rejestrowej dzieli się na następujące podgrupy: 1) podgrupa 1.1 - Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa; 2) podgrupa 1.2 - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe; 3) podgrupa 1.3 - państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, z wyłączeniem Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe; 4) podgrupa 1.4 - organy administracji publicznej gospodarujące zasobem nieruchomości Skarbu Państwa; 5) podgrupa 1.5 - Agencja Mienia Wojskowego; 6) podgrupa 1.6 - Wojskowa Agencja Mieszkaniowa; 7) podgrupa 1.7 - osoby i jednostki organizacyjne niewymienione w pkt 1-6. Użytkowników wieczystych gruntów należących do Skarbu Państwa, jako podmiotu ewidencyjnego zaliczonego do 2 grupy rejestrowej, dzieli się na następujące podgrupy: 1) podgrupa 2.1 - osoby fizyczne; 2) podgrupa 2.2 - państwowe osoby prawne; 3) podgrupa 2.3 - spółdzielnie mieszkaniowe; 4) podgrupa 2.4 - inne osoby, niewymienione w pkt 1-3. Osoby, organy i jednostki organizacyjne, o których mowa w 11 ust. 1 pkt 1, posiadające prawa do nieruchomości należących do podmiotów ewidencyjnych zaliczonych do 4 grupy rejestrowej dzieli się na następujące podgrupy: 1) podgrupa 4.1 - organy gmin gospodarujące gminnymi zasobami nieruchomości; 2) podgrupa 4.2 - jednostki organizacyjne gmin i związków międzygminnych; 3) podgrupa 4.3 - osoby i jednostki organizacyjne niewymienione w pkt 1 i 2. Użytkowników wieczystych gruntów należących do podmiotów ewidencyjnych zaliczonych do 5 grupy rejestrowej dzieli się na następujące podgrupy: 1) podgrupa 5.1 - osoby fizyczne; 2) podgrupa 5.2 - gminne osoby prawne; 3) podgrupa 5.3 - spółdzielnie mieszkaniowe; 4) podgrupa 5.4 - inne osoby, niewymienione w pkt 1-3. 16

Podmioty ewidencyjne zaliczone do 6 grupy rejestrowej dzieli się na następujące podgrupy: 1) podgrupa 6.1 - jednoosobowe spółki gmin i inne gminne osoby prawne; 2) podgrupa 6.2 - jednoosobowe spółki powiatów i inne powiatowe osoby prawne; 3) podgrupa 6.3 - jednoosobowe spółki województw i inne wojewódzkie osoby prawne. Podmioty ewidencyjne zaliczone do 7 grupy rejestrowej dzieli się na następujące podgrupy: 1) podgrupa 7.1 - osoby fizyczne - właściciele i władający gruntami wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych; 2) podgrupa 7.2 - osoby fizyczne - właściciele i władający gruntami niewchodzącymi w skład gospodarstw rolnych. Podmioty ewidencyjne zaliczone do 8 grupy rejestrowej dzieli się na następujące podgrupy: 1) podgrupa 8.1 - rolnicze spółdzielnie produkcyjne; 2) podgrupa 8.2 - spółdzielnie mieszkaniowe; 3) podgrupa 8.3 - inne spółdzielnie, niewymienione w pkt 1 i 2. Osoby, organy i jednostki organizacyjne, o których mowa w 11 ust. 1 pkt 1, posiadające prawa do nieruchomości należących do podmiotów ewidencyjnych zaliczonych do 11 grupy rejestrowej dzieli się na następujące podgrupy: 1) podgrupa 11.1 - organy powiatów gospodarujące powiatowymi zasobami nieruchomości; 2) podgrupa 11.2 - jednostki organizacyjne powiatów i związków powiatów; 3) podgrupa 11.3 - osoby i jednostki organizacyjne niewymienione w pkt 1 i 2. Użytkowników wieczystych gruntów należących do podmiotów ewidencyjnych zaliczonych do 12 grupy rejestrowej dzieli się na następujące podgrupy: 1) podgrupa 12.1 - osoby fizyczne; 2) podgrupa 12.2 - powiatowe osoby prawne; 3) podgrupa 12.3 - spółdzielnie mieszkaniowe; 4) podgrupa 12.4 - inne osoby, niewymienione w pkt 1-3. Osoby, organy i jednostki organizacyjne, o których mowa w 11 ust. 1 pkt 1, posiadające prawa do nieruchomości należących do podmiotów ewidencyjnych zaliczonych do 13 grupy rejestrowej dzieli się na następujące podgrupy: 1) podgrupa 13.1 - organy województw gospodarujące wojewódzkimi zasobami nieruchomości; 2) podgrupa 13.2 - jednostki organizacyjne województw; 3) podgrupa 13.3 - osoby i jednostki organizacyjne niewymienione w pkt 1 i 2. Użytkowników wieczystych gruntów należących do podmiotów ewidencyjnych zaliczonych do 14 grupy rejestrowej dzieli się na następujące podgrupy: 1) podgrupa 14.1 - osoby fizyczne; 2) podgrupa 14.2 - wojewódzkie osoby prawne; 3) podgrupa 14.3 - spółdzielnie mieszkaniowe; 4) podgrupa 14.4 - inne osoby, niewymienione w pkt 1-3. 17

Podmioty ewidencyjne zaliczone do 15 grupy rejestrowej dzieli się na następujące podgrupy: 1) podgrupa 15.1 - spółki handlowe; 2) podgrupa 15.2 - partie polityczne i stowarzyszenia; 3) podgrupa 15.3 - inne osoby, niewymienione w pkt 1 i 2. Strukturę własności gruntów województwa mazowieckiego zaprezentowano według przedstawionych powyżej 9 grup podmiotów ewidencyjnych na wykresach i mapach tematycznych zawierających szczegółowe informacje w odniesieniu do poszczególnych powiatów i jednostek ewidencyjnych. Strukturę zmian gruntów, które zostały przekazane w użytkowanie wieczyste, a których właścicielem jest Skarb Państwa, Województwo, Powiat lub Gmina, zostały dodatkowo zobrazowano na oddzielnym wykresie. Podobne założenie odnośnie grup podmiotów ewidencyjnych zastosowano również dla zobrazowań dotyczących budynków i nieruchomości lokalowych. Nr grupy Udział grup rejestrowych w powierzchni województwa mazowieckiego 1 stycznia 2016 r. Nazwa Grupy Rejestrowej Powierzchnia [ha] 1 Skarb Państwa, jeżeli nie występuje w zbiegu z użytkownikami wieczystymi 570 267 2 Skarb Państwa, jeżeli występuje w zbiegu z użytkownikami wieczystymi 44 732 3 Jednoosobowe spółki Skarbu Państwa, przedsiębiorstwa państwowe i inne państwowe osoby prawne 4 316 4 Gminy i związki międzygminne, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi 86 743 5 Gminy i związki międzygminne, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi 7 567 6 Jednoosobowe spółki jednostek samorządu terytorialnego i inne osoby prawne, których organami założycielskimi są organy samorządu terytorialnego 7 Osoby fizyczne 2 743 126 8 Spółdzielnie 5 016 9 Kościoły i związki wyznaniowe 8 217 10 Wspólnoty gruntowe 24 707 11 Powiaty i związki powiatów, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi 17 488 12 Powiaty i związki powiatów, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi 32 13 Województwa, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi 4 726 14 Województwa, jeżeli występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi 204 15 Spółki prawa handlowego i inne podmioty ewidencyjne nie wymienione w grupach 1-14 38 314 570 3 556 025 18

Struktura własności gruntów 2002 r. 2016 r. Osoby fizyczne 75,8% Osoby fizyczne 77,1% Gminy 2,4% Skarb Państwa 19,4% Gminy 2,7% Skarb Państwa 17,4% Spółki prawa handlowego i inne podmioty 0,9% Województwo Mazowieckie 0,1% Powiaty 0,2% Wspólnoty gruntowe 0,6% Spółdzielnie 0,3% Kościoły i związki wyznaniowe 0,2% Spółki prawa handlowego i inne podmioty 1,1% Województwo Mazowieckie 0,1% Powiaty 0,5% Wspólnoty gruntowe 0,7% Spółdzielnie 0,2% Kościoły i związki wyznaniowe 0,2% ( 688 788 ha) Skarb Państwa (85 845 ha) Gminy (2 697 424 ha) Osoby fizyczne (10 418 ha) Spółdzielnie (8 123 ha) Kościoły i związki wyznaniowe (23 053 ha) Wspólnoty gruntowe (8 565 ha) Powiaty (2 440 ha) Województwo Mazowieckie (32 209 ha) Spółki prawa handlowego i inne podmioty ( 619 315 ha) Skarb Państwa (94 880 ha) Gminy (2 743 126 ha) Osoby fizyczne (5 016 ha) Spółdzielnie (8 217 ha) Kościoły i związki wyznaniowe (24 707 ha) Wspólnoty gruntowe (17 520 ha) Powiaty (4 930 ha) Województwo Mazowieckie (38 314 ha) Spółki prawa handlowego i inne podmioty 19

[ha] 2 750 000 2 740 000 2 730 000 2 720 000 2 710 000 2 700 000 2 690 000 Struktura zmian własności gruntów 2 743 126 ha - Osoby fizyczne 690 000 680 000 670 000 660 000 650 000 640 000 630 000 620 000 610 000 619 315 ha - Skarb Państwa 100 000 90 000 80 000 70 000 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 94 880 ha - Gminy 38 314 ha - Spółki prawa handlowego i inne podmioty 24 707 ha - Wspólnoty gruntowe 17 520 ha - Powiaty 8 217 ha - Kościoły i związki wyznaniowe 5 016 ha - Spółdzielnie 4 930 ha - Województwo Mazowieckie 20

Udział gruntów osób, organów i jednostek organizacyjnych, posiadających prawa do nieruchomości należących do Skarbu Państwa Stan na dzień 1 stycznia 2016 r. 0,2% 0,0% 3,7% 6,4% 10,0% 4,4% podgrupa 1.1 - Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, podgrupa 1.2 - Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, 75,3% podgrupa 1.3 - państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, z wyłączeniem Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, podgrupa 1.4 - organy administracji publicznej gospodarujące zasobem nieruchomości Skarbu Państwa, podgrupa 1.5 - Agencja Mienia Wojskowego, 1.1 (24 887 ha) 1.2 (429 262 ha) 1.3 (57 307 ha) 1.4 (21 024 ha) 1.5 (877 ha) podgrupa 1.6 - Wojskowa Agencja Mieszkaniowa, podgrupa 1.7 - osoby i jednostki organizacyjne niewymienione w pkt 1-6. 1.6 (208 ha) 1.7 (36 702 ha) 21

Udział gruntów osób, organów i jednostek organizacyjnych, posiadających prawa do nieruchomości należących do gmin, powiatów i Województwa Mazowieckiego Stan na dzień 1 stycznia 2016 r. 8,2% 20,4% 71,3% 4.1 (61 885 ha) 4.2 (7 147 ha) 4.3 (17 711 ha) grupa 4 - gminy i związki międzygminne, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi podgrupa 4.1 - organy gmin gospodarujące gminnymi zasobami nieruchomości, podgrupa 4.2 - jednostki organizacyjne gmin i związków międzygminnych, podgrupa 4.3 - osoby i jednostki organizacyjne niewymienione w pkt 1 i 2. 37,5% 10,4% 52,2% 11.1 (9 121 ha) 11.2 (6 550 ha) 11.3 (1 817 ha) grupa 11 - powiaty i związki powiatów, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi podgrupa 11.1 - organy powiatów gospodarujące powiatowymi zasobami nieruchomości, podgrupa 11.2 - jednostki organizacyjne powiatów i związków powiatów, podgrupa 11.3 - osoby i jednostki organizacyjne niewymienione w pkt 1 i 2. 37,8% 12,9% 49,3% 13.1 (2 329 ha) 13.2 (1 788 ha) 13.3 (609 ha) grupa 13 - województwa, jeżeli nie występują w zbiegu z użytkownikami wieczystymi podgrupa 13.1 - organy województw gospodarujące wojewódzkimi zasobami nieruchomości, podgrupa 13.2 - jednostki organizacyjne województw, podgrupa 13.3 - osoby i jednostki organizacyjne niewymienione w pkt 1 i 2. 22

Udział gruntów podmiotów ewidencyjnych zaliczanych do grupy 7 (osoby fizyczne), 8 (spółdzielnie) oraz 15 (spółki prawa handlowego i inne podmioty) Stan na dzień 1 stycznia 2016 r. 11,0% grupa 7 - osoby fizyczne 89,0% 7.1 (2 441 277 ha) 7.2 ( 301 849 ha) podgrupa 7.1 - osoby fizyczne - właściciele i władający gruntami wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych, podgrupa 7.2 - osoby fizyczne - właściciele i władający gruntami niewchodzącymi w skład gospodarstw rolnych. 34,9% 17,9% 47,1% 8.1 (2 364 ha) 8.2 (899 ha) 8.3 (1 753 ha) grupa 8 - spółdzielnie podgrupa 8.1 - rolnicze spółdzielnie produkcyjne, podgrupa 8.2 - spółdzielnie mieszkaniowe, podgrupa 8.3 - inne spółdzielnie, niewymienione w pkt 1 i 2. 23,2% 15.1 (28 214 ha) 3,1% 73,6% 15.2 (1 201 ha) 15.3 (8 899 ha) grupa 15 - spółki prawa handlowego i inne podmioty ewidencyjne nie wymienione w grupach 1-14 podgrupa 15.1 - spółki handlowe, podgrupa 15.2 - partie polityczne i stowarzyszenia, podgrupa 15.3 - inne osoby, niewymienione w pkt 1 i 2. 23

Rozdział II Struktura zmian własności gruntów A. Struktura własności gruntów 24

Struktura użytków gruntowych stanowiących własność Skarbu Państwa [ha] 450 000 400 000 350 000 300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 2002r. 2016r. -10% 50 000 0 Struktura użytków rolnych Struktura gruntów zabudowanych i zurbanizowanych 2016 r. 2016 r. 19% 11% 4% 58% Grunty orne Sady Łąki Pastwiska Rolne zabudowane Stawy Rowy 24% 42% 12% 11% Tereny mieszkaniowe Tereny przemysłowe Inne tereny zabudowane Zurb. tereny niezabudowane Tereny rekreacyjne Drogi Tereny kolejowe Inne tereny komunikacyjne Użytki kopalne 25

Struktura użytków gruntowych stanowiących własność Województwa Mazowieckiego [ha] 3 200 2 800 2 400 2 000 1 600 1 200 800 2016r. 2002r. 400 0 +102% Struktura użytków rolnych Struktura gruntów zabudowanych i zurbanizowanych 2016 r. Grunty orne 2016 r. 15% 5% 6% Sady Łąki 65% Pastwiska Rolne zabudowane Stawy Rowy 7% 83% 6% Tereny mieszkaniowe Tereny przemysłowe Inne tereny zabudowane Zurb. tereny niezabudowane Tereny rekreacyjne Drogi Tereny kolejowe Inne tereny komunikacyjne Użytki kopalne 26

Struktura użytków gruntowych stanowiących własność powiatów [ha] 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2016r. 2002r. +105% 2 000 0 Struktura użytków rolnych Struktura gruntów zabudowanych i zurbanizowanych 2016 r. 2016 r. 4% 10% 5% 2% Grunty orne 75% Sady Łąki Pastwiska Rolne zabudowane Stawy Rowy 94% 4% Tereny mieszkaniowe Tereny przemysłowe Inne tereny zabudowane Zurb. tereny niezabudowane Tereny rekreacyjne Drogi Tereny kolejowe Inne tereny komunikacyjne Użytki kopalne 27

Struktura użytków gruntowych stanowiących własność gmin [ha] 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 2016r. 2002r. 0 +11% Struktura użytków rolnych Struktura gruntów zabudowanych i zurbanizowanych 2016 r. 2016 r. 11% 14% 4% Grunty orne 64% Sady Łąki Pastwiska Rolne zabudowane Stawy Rowy 76% 8% 8% Tereny mieszkaniowe Tereny przemysłowe Inne tereny zabudowane Zurb. tereny niezabudowane Tereny rekreacyjne Drogi Tereny kolejowe Inne tereny komunikacyjne Użytki kopalne 28

Struktura użytków gruntowych stanowiących własność osób fizycznych [ha] 1 600 000 1 400 000 1 200 000 1 000 000 800 000 600 000 400 000 2016r. 2002r. 200 000 0 +2% Struktura użytków rolnych Struktura gruntów zabudowanych i zurbanizowanych 2016 r. 2016 r. 11% 10% 70% Grunty orne Sady Łąki Pastwiska Rolne zabudowane Stawy Rowy 11% 5% 3% Tereny przemysłowe Tereny mieszkaniowe 76% Inne tereny zabudowane Zurb. tereny niezabudowane Tereny rekreacyjne Drogi Tereny kolejowe Inne tereny komunikacyjne Użytki kopalne 29

Struktura użytków gruntowych stanowiących własność spółdzielni [ha] 7 000 6 000 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 2002r. 2016r. 0-52% Struktura użytków rolnych Struktura gruntów zabudowanych i zurbanizowanych 2016 r. 2016 r. 11% 8% 5% Grunty orne 71% Sady Łąki Pastwiska Rolne zabudowane 9% 20% 3% 64% Tereny mieszkaniowe Tereny przemysłowe Inne tereny zabudowane Zurb. tereny niezabudowane Tereny rekreacyjne Stawy Drogi Rowy Tereny kolejowe Inne tereny komunikacyjne Użytki kopalne 30

Struktura użytków gruntowych stanowiących własność kościołów i związków wyznaniowych 3 500 [ha] 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 2016r. 2002r. +1% 0 Struktura użytków rolnych Struktura gruntów zabudowanych i zurbanizowanych 2016 r. 2016 r. 14% 3% 11% 6% Grunty orne 66% Sady Łąki Pastwiska Rolne zabudowane Stawy Rowy 14% 7% 78% Tereny mieszkaniowe Tereny przemysłowe Inne tereny zabudowane Zurb. tereny niezabudowane Tereny rekreacyjne Drogi Tereny kolejowe Inne tereny komunikacyjne Użytki kopalne 31

Struktura użytków gruntowych stanowiących własność wspólnot gruntowych [ha] 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2016r. 2002r. +7% 2 000 0 Uwaga!: Wzrost powierzchni gruntów należących do wspólnot gruntowych nastąpił w wyniku porządkowania baz danych w systemie do prowadzenia egib w powiecie przysuskim. Struktura użytków rolnych Struktura gruntów zabudowanych i zurbanizowanych 2016 r. 2016 r. 74% 9% 16% Grunty orne Sady Łąki Pastwiska Rolne zabudowane Stawy Rowy 34% 4% 7% 12% 35% Tereny mieszkaniowe Tereny przemysłowe Inne tereny zabudowane Zurb. tereny niezabudowane Tereny rekreacyjne Drogi Tereny kolejowe Inne tereny komunikacyjne Użytki kopalne 32

Struktura użytków gruntowych stanowiących własność spółek prawa handlowego i innych podmiotów [ha] 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 2016r. 2002r. +19% 0 Struktura użytków rolnych Struktura gruntów zabudowanych i zurbanizowanych 2016 r. 2016 r. 11% 10% 3% 5% Grunty orne 68% Sady Łąki Pastwiska Rolne zabudowane Stawy Rowy 5% 13% 31% 3% 8% Tereny mieszkaniowe 32% Tereny przemysłowe Inne tereny zabudowane Zurb. tereny niezabudowane Tereny rekreacyjne Drogi Tereny kolejowe Inne tereny komunikacyjne Użytki kopalne 33

Udział gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste* w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych stopa spadku/wzrostu w stosunku do stanu z 2003 r. gm. Leoncin grunty SP w użytkowaniu wieczystym państwowych os. prawnych (głównie gr. leśne oraz zadrzewione i zakrzewione). 45% (1) 30% do 40 % (6) 20% do 30% (8) 10% do 20% (13) 1% do 10% (102) 0% do 1% (252) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) * przez grunty przekazane w użytkowanie wieczyste należy rozumieć grunty stanowiące własność Skarbu Państwa, Województwa Mazowieckiego, powiatów i gmin 30% do 44% (3) 15% do 30% (3) 0% do 15 % (161) Brak zmian (48) -1% do 0% (163) -15% do -10% (4) 34

Zmiany gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste 204 ha Województwo Mazowieckie 32 ha Powiaty 7567 ha Gminy 44732 ha Skarb Państwa 0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000 45000 2002r. 2005r. 2008r. 2011r. 2014r. 2016r. 35

Rozdział II Struktura zmian własności gruntów B. Zmiany w grupach własności 36

Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność Skarbu Państwa [ha] 480 000 472 978 ha - Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 460 000 440 000 7% 7% 120 000 8% 100 000 80 000 76% 60 000 51 092 ha - Użytki rolne 40 000 20 000 42 550 ha - Grunty zabudowane i zurbanizowane 40 217 ha - Grunty pod wodami 6 560 ha - Nieużytki 4 404 ha - Tereny różne 1 514 ha - Użytki ekologiczne 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 37

Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność Województwa Mazowieckiego [ha] 4 000 7% 3% 3 600 6% 3 200 2 800 2 400 81% 2 000 1 600 1 200 800 400 4 007 ha - Grunty zabudowane i zurbanizowane 315 ha - Użytki rolne 113 ha - Grunty pod wodami 334 ha - Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 125 ha - Tereny różne 31 ha - Nieużytki 5 ha - Użytki ekologiczne 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 38

Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność powiatów [ha] 16 000 15 000 14 000 13 000 12 000 11 000 10 000 15 601 ha - Grunty zabudowane i zurbanizowane 1 522 ha - Użytki rolne 338 ha - Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 48 ha - Nieużytki 8 ha - Grunty pod wodami 3 ha - Tereny różne 0 ha - Użytki ekologiczne 9 000 8 000 7 000 6 000 5 000 4 000 9% 2% 3 000 2 000 89% 1 000 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 39

Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność gmin [ha] 70 000 70 855 ha - Grunty zabudowane i zurbanizowane 65 000 60 000 5% 55 000 17% 25 000 75% 20 000 15 000 10 000 5 000 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 16 581 - Użytki rolne 4 663 ha - Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 1 761 ha - Nieużytki 657 ha - Grunty pod wodami 338 ha - Tereny różne 25 ha - Użytki ekologiczne 40

Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność osób fizycznych 2 350 000 [ha] 2 266 256 ha - Użytki rolne 2 300 000 2 250 000 14% 2% 450 000 400 000 350 000 83% 300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 50 000 393 689 ha - Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 57 925 ha - Grunty zabudowane i zurbanizowane 23 160 ha - Nieużytki 1 225 ha - Grunty pod wodami 640 ha - Tereny różne 231 ha - Użytki ekologiczne 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 41

Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność spółdzielni 9 500 [ha] 9 000 8 500 6% 8 000 7 500 7 000 24% 6 500 6 000 5 500 69% 5 000 4 500 4 000 3 500 3 000 3 477 ha - Użytki rolne 1 500 1 000 500 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 1 180 ha - Grunty zabudowane i zurbanizowane 304 ha - Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 47 ha - Nieużytki 3 ha - Grunty pod wodami 5 ha - Tereny różne 0 ha - Użytki ekologiczne 42

Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność kościołów i związków wyznaniowych 5 500 [ha] 4 691 ha - Użytki rolne 5 000 13% 4 500 57% 2 500 28% 2 000 1 500 1 000 500 2 323 ha - Grunty zabudowane i zurbanizowane 1 017 ha - Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 97 ha - Tereny różne 85 ha - Nieużytki 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 0 ha - Użytki ekologiczne 4 ha - Grunty pod wodami 43

Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność wspólnot gruntowych 12 500 [ha] 7% 12 000 11 500 44% 11 000 10 500 47% 10 000 9 500 9 000 8 500 10 781 ha - Użytki rolne 11 724 ha - Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 2 500 2 000 1 500 1 000 500 1 837 ha - Nieużytki 197 ha - Grunty pod wodami 120 ha - Grunty zabudowane i zurbanizowane 27 ha - Tereny różne 21 ha- Użytki ekologiczne 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 44

Struktura zmian użytków gruntowych stanowiących własność spółek prawa handlowego i innych podmiotów 22 000 [ha] 2% 20 000 14% 18 000 16 000 27% 55% 14 000 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 21 047 ha - Użytki rolne 10 482 ha - Grunty zabudowane i zurbanizowane 5 517 ha - Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 698 ha - Nieużytki 302 ha - Tereny różne 264 ha - Grunty pod wodami 4 ha - Użytki ekologiczne 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 45

Rozdział II Struktura zmian własności gruntów C. Dyslokacja gruntów w grupach własności 46

Udział gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa w ogólnej powierzchni powiatu 2016 r. stopa spadku/wzrostu w stosunku do stanu z 2003 r. Średni udział gruntów podmiotu w województwie: 17,4% 35% do 39% (2) 25% do 35% (7) 15% do 25% (18) 7% do 15% (15) (w nawiasie podano liczbę powiatów) -1% do 0% (7) -3% do -1% (26) -6% do -3% (6) -10% do -6% (3) m. Płock - największy ubytek gruntów należących do SP stwierdzono dla użytku tereny przemysłowe. m. Ostrołęka największy ubytek gruntów należących do SP stwierdzono dla użytku tereny komunikacyjne. 47

Udział gruntów stanowiących własność Województwa Mazowieckiego w ogólnej powierzchni powiatu 2016 r. stopa spadku/wzrostu w stosunku do stanu z 2003 r. Średni udział gruntów podmiotu w województwie: 0,1% 2,0% (1) 0,4% do 1,0% (5) 0,1% do 0,4% (20) 0,0% do 0,1% (16) (w nawiasie podano liczbę powiatów) 2,0% (1) 0,3% do 0,6% (3) 0% do 0,3% (35) -0,3% do 0% (1) -0,5% do -0,3% (2) m. Ostrołęka największy przyrost gruntów należących do SWM stwierdzono dla użytku inne tereny zabudowane oraz drogi. 48

Udział gruntów stanowiących własność powiatów w ogólnej powierzchni powiatu 2016 r. stopa spadku/wzrostu w stosunku do stanu z 2003 r. Średni udział gruntów podmiotu w województwie: 0,5% 2,0% do 3,1% (2) 1,2% do 2,0% (2) 0,5% do 0,8% (16) 0,0% do 0,5% (22) (w nawiasie podano liczbę powiatów) 1,7% (1) 0,5% do 0,8% (7) 0% do 0,5% (25) -0,3% do 0% (8) -2,3% (1) m. Radom największy przyrost gruntów należących do powiatów stwierdzono dla użytku drogi. m. Siedlce największy ubytek gruntów należących do powiatów stwierdzono dla użytku grunty orne. 49

Udział gruntów stanowiących własność gmin w ogólnej powierzchni powiatu 2016 r. stopa spadku/wzrostu w stosunku do stanu z 2003 r. Średni udział gruntów podmiotu w województwie: 2,7% 22% do 26% (3) 13% do 18% (2) 2% do 7% (23) 0% do 2% (14) (w nawiasie podano liczbę powiatów) 1% do 3% (5) 0% do 1% (29) -1% do 0% (6) -2% do -1% (2) Uwaga!: Znaczne zmiany w udziale gruntów gmin w powiecie przysuskim wynikają z porządkowania baz danych w systemie do prowadzenia egib. m. Płock - największy ubytek gruntów należących do gmin stwierdzono dla użytku tereny mieszkaniowe 50

Udział gruntów stanowiących własność osób fizycznych w ogólnej powierzchni powiatu 2016 r. stopa spadku/wzrostu w stosunku do stanu z 2003 r. Średni udział gruntów podmiotu w województwie: 77,1% 80% do 89% (14) 70% do 80% (15) 60% do 70% (6) 50% do 60% (3) 33% do 50% (4) (w nawiasie podano liczbę powiatów) 4% do 7% (3) 2% do 4% (4) 0% do 2% (25) -2% do 0% (10) Uwaga!: Znaczne zmiany w udziale gruntów osób fizycznych w powiecie przysuskim wynikają z porządkowania baz danych w systemie do prowadzenia egib. 51

Udział gruntów stanowiących własność spółdzielni w ogólnej powierzchni powiatu 2016 r. stopa spadku/wzrostu w stosunku do stanu z 2003 r. Średni udział gruntów podmiotu w województwie: 0,2% 1,5% do 1,9% (3) 1,0% (1) 0,4% do 0,7% (4) 0,2% do 0,4% (6) 0,0% do 0,2% (28) (w nawiasie podano liczbę powiatów) 1,0% do 1,7% (3) 0,5% do 1,0% (1) 0,0% do 0,5% (5) -0,5% do 0,0% (29) -0,8% do -0,5% (4) m. Siedlce największy przyrost gruntów należących do spółdzielni stwierdzono dla użytku tereny mieszkaniowe. 52

Udział gruntów stanowiących własność kościołów i związków wyznaniowych w ogólnej powierzchni powiatu 2016 r. stopa spadku/wzrostu w stosunku do stanu z 2003 r. Średni udział gruntów podmiotu w województwie: 0,2% 0,9% do 1,2% (5) 0,4% do 0,6% (3) 0,2% do 0,4% (14) 0,0% do 0,2% (20) (w nawiasie podano liczbę powiatów) 0,1% do 0,2% (3) 0,0% do 0,1% (24) -0,2% do 0,0% (15) 53

Udział gruntów stanowiących własność wspólnot gruntowych w ogólnej powierzchni powiatu 2016 r. stopa spadku/wzrostu w stosunku do stanu z 2003 r. Średni udział gruntów podmiotu w województwie: 0,7% 4,0% (1) 2,2% do 2,5% (3) 1,3% do 1,8% (3) 0,6% do 1,3% (9) 0,0% do 0,6% (26) (w nawiasie podano liczbę powiatów) 2,8% (1) 0% do 0,5% (10) -0,6% do 0% (31) Uwaga!: Znaczne zmiany w udziale gruntów wspólnot gruntowych w powiecie przysuskim wynikają z porządkowania baz danych w systemie do prowadzenia egib. 54

Udział gruntów stanowiących własność spółek prawa handlowego i innych podmiotów w ogólnej powierzchni powiatu 2016 r. stopa spadku/wzrostu w stosunku do stanu z 2003 r. 12,7% (1) 5,0% do 8,3% (3) 1,5% do 5,0% (10) 0,5% do 1,5% (13) 0,0% do 0,5% (15) (w nawiasie podano liczbę powiatów) Średni udział gruntów podmiotu w województwie: 1,1% 11,5% (1) 3,0% do 6,3% (3) 0,0% do 3,0% (29) -1,5% do 0,0 (8) -7,7% (1) Uwaga!: Znaczne zmiany w udziale gruntów spółek prawa handlowego i innych podmiotów w powiecie przysuskim wynikają z porządkowania baz danych w systemie do prowadzenia egib. m. Płock - największy przyrost gruntów należących do spółek prawa dot. terenów przemysłowych oraz gruntów ornych. pow. piaseczyński - największy przyrost gruntów należących do spółek prawa dot. gruntów ornych oraz zadrzewionych i zakrzewionych 55

Rozdział II Struktura zmian własności gruntów D. Dyslokacja gruntów w wybranych podgrupach własności 56

Udział gruntów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych gm. Ożarów Mazowiecki 15% (1) 5% do 10% (9) 1% do 5% (67) 0% do 1% (305) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 57

Udział gruntów w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych 1 4 3 50% do 64% (4) 30% do 50% (25) 10% do 30% (93) 0% do 10% (260) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 2 1. gm. Nowy Duninów 2. gm. Pionki 3. m. Podkowa Leśna 4. gm. Brok 58

Udział gruntów Skarbu Państwa przekazanych do zagospodarowania Agencji Mienia Wojskowego w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych m. Nowe Miasto n. Pilicą 26,1% (1) 0% do 2,0% (29) 0% (352) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 59

Udział gruntów Skarbu Państwa w użytkowaniu wieczystym osób fizycznych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych 1,0% do 1,5% (12) 0,5% do 1,0% (24) 0,0% do 0,5% (346) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 60

Udział gruntów gmin i ich związków w użytkowaniu wieczystym osób fizycznych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych 4,0% do 7,3% (6) 1,0% do 4,0% (17) 0,0% do 1,0% (359) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 61

Udział gruntów osób fizycznych nie wchodzących w skład gospodarstw rolnych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych 50% do 68% (9) 30% do 50% (35) 10% do 30% (127) 0% do 10% (211) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) Uwaga!: Niniejsza mapa uwzględnia, przekazane przez Starostę Powiatu Warszawskiego Zachodniego, we wrześniu 2016 r., dane dotyczące gruntów m. Łomianki 62

Udział gruntów województw przekazanych w trwały zarząd oraz grunty, których właściciele nie są znani w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych 2% do 3% (2) 0% do 2% (119) 0% (261) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 63

Udział gruntów spółek prawa handlowego w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych 3 2 1 10,0% do 16,1% (3) 5,0% do 10,0% (22) 1,0% do 5,0% (92) 0,0% do 1,0% (265) 1. m. Góra Kalwaria (gł. pastwiska trwałe). 2. m. Nowy Dwór Mazowiecki (gł. inne tereny komunikacyjne). 3. m. Płock (gł. tereny przemysłowe). (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 64

Udział gruntów partii politycznych i stowarzyszeń w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych m. Pułtusk (Stowarzyszenie Wspólnota Polska - Dom Polonii w Pułtusku 3,1% do 4,2% (2) 0,5% do 1,7% (8) 0% do 0,5% (158) 0% (214) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 65

Rozdział II Struktura zmian własności gruntów E. Trendy migracji udziałów w grupach własności 66

Udział gruntów stanowiących własność Skarbu Państwa w ogólnej powierzchni powiatu/jednostki ewidencyjnej 2016 r. 2016 r. max. 70% do 91% (4) 50% do 70% (13) 20% do 50% (105) 10% do 20% (106) 0,2% do 10% (154) m. Zielonka 35% do 41% (2) 25% do 35% (7) 15% do 25% (18) 7% do 15% (15) 2003 r. 2007 r. 2011 r. 2015 r. 67

Udział gruntów stanowiących własność Województwa Mazowieckiego w ogólnej powierzchni powiatu/jednostki ewidencyjnej 2016 r. 2016 r. max. m. Nowy Dwór Mazowiecki 10,4% (1) 2,0% do 4,1% (5) 1,0% do 2,0% (10) 0,1% do 1,0% (156) 0,0% do 0,1% (210) 0,7% do 2,0% (2) 0,4% do 0,7% (4) 0,1% do 0,4% (20) 0,0% do 0,1% (16) 2003 r. 2007 r. 2011 r. 2015 r. 68

Udział gruntów stanowiących własność powiatów w ogólnej powierzchni powiatu/jednostki ewidencyjnej 2016 r. 2016 r. max. 11,1% do 11,6% (2) 3,0% do 3,6% (6) 1,0% do 3,0% (39) 0,5% do 1,0% (134) 0,0% do 0,5% (201) m. Garwolin 2,0% do 5,1% (2) 1,0% do 2,0% (2) 0,5% do 1,0% (16) 0,0% do 0,5% (22) 2003 r. 2007 r. 2011 r. 2015 r. 69

Udział gruntów stanowiących własność gmin w ogólnej powierzchni powiatu/jednostki ewidencyjnej 2016 r. 2016 r. max. 40% do 60% (6) 20% do 40% (12) 5% do 20% (75) 2% do 5% (113) 0,1% do 2% (176) dz. Mokotów 17% do 27% (4) 4% do 17% (3) 2% do 4% (21) 0% do 2% (14) 2003 r. 2007 r. 2011 r. 2015 r. 70

Udział gruntów stanowiących własność osób fizycznych w ogólnej powierzchni powiatu/jednostki ewidencyjnej 2016 r. Uwaga!: Niniejsza mapa uwzględnia, przekazane przez Starostę Powiatu Warszawskiego Zachodniego, we wrześniu 2016 r., dane dotyczące gruntów m. Łomianki 2016 r. max. 95% do 97% (10) 90% do 95% (63) 60% do 90% (231) 30% do 60% (60) 0 % do 30% (18) gm. Tczów 80% do 89% (14) 70% do 80% (15) 60% do 70% (6) 50% do 60% (3) 33% do 50% (4) 2003 r. 2007 r. 2011 r. 2015 r. 71

Udział gruntów stanowiących własność spółdzielni w ogólnej powierzchni powiatu/jednostki ewidencyjnej 2016 r. 2016 r. max. m. Piastów 2,0% do 3,3% (7) 0,5% do 2,0% (41) 0,2% do 0,5% (50) 0,0% do 0,2% (173) 0,0% (111) 1,5% do 2,5% (3) 0,7% do 1,5% (1) 0,4% do 0,7% (4) 0,2% do 0,4% (6) 0,0% do 0,2% (28) 2003 r. 2007 r. 2011 r. 2015 r. 72

Udział gruntów stanowiących własność kościołów i związków wyznaniowych w ogólnej powierzchni powiatu/jednostki ewidencyjnej 2016 r. 2016 r. dz. Wola max. 3,0% do 5,5% (3) 1,0% do 3,0% (30) 0,5% do 1,0% (55) 0,2% do 0,5% (105) 0,0% do 0,2% (189) 0,5% do 1,2% (6) 0,4% do 0,5% (2) 0,3% do 0,4% (3) 0,2% do 0,3% (11) 0,0% do 0,2% (20) 2003 r. 2007 r. 2011 r. 2015 r. 73

Udział gruntów stanowiących własność wspólnot gruntowych w ogólnej powierzchni powiatu/jednostki ewidencyjnej 2016 r. 2016 r. m. Mogielnica max. 33,1% (1) 15,0% do 23,6% (3) 5,0% do 10,0% (10) 0,5% do 5,0% (89) 0,0% do 0,5% (279) 4,0% (1) 2,0% do 2,6% (3) 1,3% do 2,0% (3) 0,6% do 1,3% (9) 0,0% do 0,6% (26) 2003 r. 2007 r. 2011 r. 2015 r. 74

Udział gruntów stanowiących własność spółek prawa handlowego i innych podmiotów w ogólnej powierzchni powiatu/jednostki ewidencyjnej 2016 r. 2016 r. max. 23,5% (1) 10,0% do 14,0% (8) 5,0 % do 10,0% (24) 1,0% do 5,0% (114) 0,5% do 1,0% (61) 0% do 0,5% (174) m. Góra Kalwaria 12,7% (1) 5,0% do 8,3% (3) 1,5% do 5,0% (10) 0,5% do 1,5% (13) 0,0% do 0,5% (15) 2003 r. 2007 r. 2011 r. 2015 r. 75

Rozdział III Struktura zmian sposobu użytkowania gruntów 76

Podział na użytki gruntowe. Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków wprowadza następujący podział na użytki gruntowe. 1. Użytki rolne. 1) Grunty orne; Do gruntów ornych zalicza się grunty: a) poddane stałej uprawie mechanicznej mającej na celu produkcję ziemiopłodów rolniczych lub ogrodniczych, w tym grunty, na których urządzone zostały ogrody działkowe oraz szklarnie i inspekty, b) nadające się do uprawy, o której mowa pod lit. a), ale zajęte pod plantacje chmielu, wikliny, drzew (np. choinek) oraz szkółki drzew ozdobnych i krzewów, c) ugory, odłogi. 2) Sady; Do sadów zalicza się grunty o powierzchni co najmniej 0,1000 ha zasadzone drzewami i krzewami owocowymi o zwartym nasadzeniu (minimum 600 drzew lub 2.000 krzewów na 1 ha), szkółki drzew i krzewów owocowych oraz winnice. 3) Łąki trwałe; Do łąk trwałych zalicza się grunty pokryte zwartą wieloletnią roślinnością, złożoną z licznych gatunków traw, roślin motylkowych i ziół, tworzących ruń łąkową, systematycznie koszoną, a w rejonach górskich - hale i połoniny z zasady koszone. 4) Pastwiska trwałe Do pastwisk trwałych zalicza się grunty pokryte podobną jak na łąkach roślinnością, z reguły wypasane, a w rejonach górskich hale i połoniny, które z zasady nie są koszone, lecz wypasane. 5) Grunty rolne zabudowane; Do gruntów rolnych zabudowanych zalicza się grunty zajęte pod budynki mieszkalne oraz inne budynki i urządzenia budowlane służące produkcji rolniczej, nie wyłączając produkcji rybnej, oraz przetwórstwu rolno-spożywczemu (kotłownie, komórki, garaże, szopy, stodoły, wiaty, spichlerze, budynki inwentarskie, place składowe i manewrowe w obrębie zabudowy itp.), a także zajęte pod ogródki przydomowe w gospodarstwach rolnych. 6) Grunty pod stawami; Do gruntów pod stawami zalicza się grunty pod zbiornikami wodnymi (z wyjątkiem jezior i zbiorników zaporowych z urządzeniami do regulacji poziomu wód), wyposażonymi w urządzenia hydrotechniczne, nadającymi się do chowu, hodowli i przetrzymywania ryb, obejmujące powierzchnię ogroblowaną wraz z systemem rowów oraz tereny przyległe do stawów i z nimi związane, a należące do obiektu stawowego. 7) Grunty pod rowami; Do gruntów pod rowami zalicza się grunty zajęte pod otwarte rowy pełniące funkcje urządzeń melioracji wodnych dla gruntów wykorzystywanych do produkcji rolniczej. 77

2. Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione. 1) Lasy; Do lasów zalicza się grunty określone jako las w ustawie z dnia 28 września 1991r. o lasach. 2) Grunty zadrzewione i zakrzewione; Gruntami zadrzewionymi i zakrzewionymi są grunty porośnięte roślinnością leśną, których pole powierzchni jest mniejsze od 0,1000 ha, a także: a) śródpolne skupiska drzew i krzewów niezaliczone do lasów, b) tereny torfowisk, pokrytych częściowo kępami krzewów i drzew karłowatych, c) grunty porośnięte wikliną w stanie naturalnym oraz krzewiastymi formami wierzb w dolinach rzek i obniżeniach terenu, d) przylegające do wód powierzchniowych grunty porośnięte drzewami lub krzewami, stanowiące biologiczną strefę ochronną cieków i zbiorników wodnych, e) jary i wąwozy pokryte drzewami i krzewami w sposób naturalny lub sztuczny w celu zabezpieczenia przed erozją, niezaliczone do lasów, f) wysypiska kamieni i gruzowiska porośnięte drzewami i krzewami, g) zadrzewione i zakrzewione tereny nieczynnych cmentarzy, poza zwartymi kompleksami lasów, h) skupiska drzew i krzewów mające charakter parku, ale niewyposażone w urządzenia i budowle służące rekreacji i wypoczynkowi. 3. Grunty zabudowane i zurbanizowane. 1) Tereny mieszkaniowe; Do terenów mieszkaniowych zalicza się grunty, niewykorzystywane do produkcji rolniczej i leśnej, zajęte pod budynki mieszkalne, urządzenia funkcjonalnie związane z budynkami mieszkalnymi (podwórza, dojazdy, przejścia, przydomowe place gier i zabaw itp.), a także ogródki przydomowe. 2) Tereny przemysłowe; Do terenów przemysłowych zalicza się grunty zajęte pod budynki i urządzenia służące produkcji przemysłowej, a także ujęcia wody, oczyszczalnie ścieków, stacje transformatorowe, czynne hałdy i wysypiska, urządzenia magazynowo-składowe, bazy transportowe i remontowe itp. 3) Inne tereny zabudowane; Do innych terenów zabudowanych zalicza się grunty zajęte pod budynki i urządzenia związane z administracją, służbą zdrowia, handlem, kultem religijnym, rzemiosłem, usługami, nauką, oświatą, kulturą i sztuką, wypoczynkiem, łącznością itp., czynne cmentarze, grzebowiska zwierząt oraz inne grunty zabudowane, niewymienione w pkt 1 i 2. 4) Zurbanizowane tereny niezabudowane; Do zurbanizowanych terenów niezabudowanych zalicza się grunty niezabudowane, przeznaczone w planach zagospodarowania przestrzennego pod zabudowę, wyłączone z produkcji rolniczej i leśnej. 5) Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe; Do terenów rekreacyjno-wypoczynkowych zalicza się niezajęte pod budynki: a) tereny ośrodków wypoczynkowych, tereny zabaw dziecięcych, plaże, urządzone parki, skwery, zieleńce (poza pasami ulic), b) tereny o charakterze zabytkowym: ruiny zamków, grodziska, kurhany, pomniki przyrody itp., 78

c) tereny sportowe: stadiony, boiska sportowe, skocznie narciarskie, tory saneczkowe, strzelnice sportowe, kąpieliska itp., d) tereny spełniające funkcje rozrywkowe: lunaparki, wesołe miasteczka itp., e) ogrody zoologiczne i botaniczne, f) tereny zieleni nieurządzonej niezaliczone do lasów oraz gruntów zadrzewionych i zakrzewionych. 6) Użytki kopalne; Do użytków kopalnych zalicza się grunty zajęte przez czynne odkrywkowe kopalnie, w których odbywa się wydobycie kopalin. 7) Tereny komunikacyjne, w tym: a) Drogi Do użytku gruntowego o nazwie drogi zalicza się grunty w granicach pasów drogowych dróg publicznych i dróg wewnętrznych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych. W szczególności do dróg zalicza się grunty zajęte pod: - drogi krajowe, - drogi wojewódzkie, - drogi powiatowe, - drogi gminne, - drogi w osiedlach mieszkaniowych, - drogi dojazdowe do gruntów rolnych i leśnych oraz do obiektów użyteczności publicznej, - place postojowe i manewrowe przy dworcach kolejowych, autobusowych i lotniczych, portach morskich i rzecznych i innych oraz ogólnodostępne dojazdy do ramp wyładowczych i placów składowych. Grunty zajęte pod wewnętrzną komunikację gospodarstw rolnych, leśnych oraz poszczególnych nieruchomości nie są drogą w rozumieniu rozporządzenia. Grunty te wlicza się do przyległego do nich użytku gruntowego; b) Tereny kolejowe, Do terenów kolejowych zalicza się grunty zajęte pod obiekty, budowle i inne urządzenia przeznaczone do wykonywania i obsługi ruchu kolejowego (torowiska kolejowe, stacje, rampy, magazyny, bocznice kolejowe itp.); c) Inne tereny komunikacyjne, Do innych terenów komunikacyjnych zalicza się grunty zajęte pod: - porty lotnicze i inne budowle oraz urządzenia służące komunikacji lotniczej, - urządzenia portowe, przystanie, obiekty i budowle służące komunikacji wodnej, - naziemne obiekty, budowle i urządzenia górskich kolei linowych, - torowiska tramwajowe poza pasami ulic i dróg, a także obiekty i urządzenia związane z komunikacją miejską, - urządzone parkingi poza lasami państwowymi, dworce autobusowe, - wały ochronne wód przystosowane do ruchu kołowego. 4. Użytki ekologiczne. Do użytków ekologicznych zalicza się prawnie chronione pozostałości ekosystemów, takich jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce itp. Użytki ekologiczne określa się na podstawie rozporządzenia właściwego wojewody lub uchwały właściwej rady gminy, podjętych na podstawie przepisów o ochronie przyrody. 79

5. Nieużytki. Do nieużytków zalicza się: 1) niezakwalifikowane do użytków ekologicznych: a) bagna (błota, topieliska, trzęsawiska, moczary, rojsty), b) piaski (piaski ruchome, plaże nieurządzone, piaski nadbrzeżne, wydmy), c) naturalne utwory fizjograficzne, takie jak: urwiska, strome stoki, uskoki, skały, rumowiska, 2) nieprzeznaczone do rekultywacji wyrobiska po wydobywaniu kopalin. 6. Grunty pod wodami. 1) Grunty pod morskimi wodami wewnętrznymi; Gruntami pod morskimi wodami wewnętrznymi są grunty pokryte morskimi wodami wewnętrznymi, do których zalicza się: a) część Jeziora Nowowarpieńskiego i część Zalewu Szczecińskiego, wraz ze Świną i Dziwną oraz Zalewem Kamieńskim, znajdujące się na wschód od granicy państwowej między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec, oraz rzekę Odrę pomiędzy Zalewem Szczecińskim a wodami portu Szczecin, b) część Zatoki Gdańskiej zamkniętą linią podstawową biegnącą od punktu o współrzędnych 54 37'36" szerokości geograficznej północnej i 18 49'18" długości geograficznej wschodniej (na Mierzei Helskiej) do punktu o współrzędnych 54 22'12" szerokości geograficznej północnej i 19 21'00" długości geograficznej wschodniej (na Mierzei Wiślanej), c) część Zalewu Wiślanego znajdującą się na południowy zachód od granicy państwowej między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską na tym Zalewie, d) wody portów określone od strony morza linią łączącą najdalej wysunięte w morze stałe urządzenia portowe, stanowiące integralną część systemu portowego. 2) Grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi; Do gruntów pod wodami powierzchniowymi płynącymi zalicza się grunty pod wodami płynącymi w rzekach, potokach górskich, kanałach i innych ciekach, o przepływach stałych lub okresowych, oraz źródła, z których cieki biorą początek, a także grunty pod wodami znajdującymi się w jeziorach i zbiornikach sztucznych, z których cieki wypływają, lub do których wpływają. 3) Grunty pod wodami powierzchniowymi stojącymi; Do gruntów pod wodami powierzchniowymi stojącymi zalicza się grunty pod wodami w jeziorach i zbiornikach innych niż określone w pkt 1 i 2. 7. Tereny różne. Do terenów różnych zalicza się wszystkie pozostałe grunty, których nie można zaliczyć do innych użytków, takie jak: 1) grunty przeznaczone do rekultywacji oraz niezagospodarowane grunty zrekultywowane; 2) wały ochronne nieprzystosowane do ruchu kołowego. Do terenów przeznaczonych do rekultywacji zalicza się zdegradowane lub zdewastowane grunty, takie jak: nieczynne hałdy, wysypiska, zapadliska, tereny po działalności przemysłowej i górniczej oraz po poligonach wojskowych, dla których właściwe organy zatwierdziły projekty rekultywacji. 80

Dla uzyskania lepszej przejrzystości większość zobrazowań zostało opracowane dla 7 głównych grup użytków gruntowych. Udział poszczególnych użytków gruntowych w powierzchni województwa mazowieckiego 1 stycznia 2016 r. Symbol użytku Nazwa Użytku Gruntowego Powierzchnia [ha] R Grunty orne 1 658 785 S-R, S-Ł, S-Ps Sady 91 186 Ł Łąki trwałe 275 751 Ps Pastwiska trwałe 243 675 B-R, B-Ł, B-Ps Grunty rolne zabudowane 83 602 Wsr Grunty pod stawami 6 361 W Rowy 16 402 Użytki rolne 2 375 762 Ls Lasy 835 153 Lz-R, Lz-Ł, Lz-Ps Grunty zadrzewione i zakrzewione 55 411 Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 890 564 B Tereny mieszkaniowe 52 687 Ba Tereny przemysłowe 11 991 Bi Inne tereny zabudowane 22 925 Bp Zurbanizowane tereny niezabudowane 5 582 Bz Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe 5 092 K Użytki kopalne 939 Tereny komunikacyjne 105 827 dr Drogi 93 178 Tk Tereny kolejowe 10 361 Ti Inne tereny komunikacyjne 2 288 Grunty zabudowane i zurbanizowane 205 043 E Użytki ekologiczne 1 800 N Nieużytki 34 227 Wm Grunty pod morskimi wodami wewnętrznymi 0 Wp Grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi 39 980 Ws Grunty pod wodami powierzchniowymi stojącymi 2 708 Grunty pod wodami 42 688 Tr Tereny różne 5 941 3 556 025 81

Struktura użytków gruntowych 2002 r. 2016 r. Użytki rolne 70,3 % Użytki rolne 66,8 % Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 22,6 % Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 25,0 % Tereny różne 0,4% Nieużytki 1,0% Użytki ekologiczne 0,0% Grunty pod wodami 1,1% Grunty zabudowane i zurbanizowane 4,5 % Tereny rózne 0,2 % Nieużytki 1,0% Użytki ekologiczne 0,0% Grunty pod wodami 1,2% Grunty zabudowane i zurbanizowane 5,8 % (2 499 477 ha) Użytki rolne (804 979 ha) Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione (160 999 ha) Grunty zabudowane i zurbanizowane (38 316 ha) Grunty pod wodami (518 ha) Użytki ekologiczne (36 875 ha) Nieużytki (15 701 ha) Tereny różne (2 375 762 ha) Użytki rolne (890 564 ha) Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione (205 043 ha) Grunty zabudowane i zurbanizowane (42 688 ha) Grunty pod wodami (1 800 ha) Użytki ekologiczne (34 277 ha) Nieużytki (5 941 ha) Tereny rózne Użytki rolne Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami 0,7% 69,8% 0,3% 10,3% 3,5% 3,8% 11,6% Grunty orne Sady Łąki Pastwiska Rolne zabudowane Stawy Rowy 93,8% 6,2% Lasy Zadrzewione i zakrzewione 2,5% 2,6% 45,9% 11,0% 5,8% 25,4% 5,2% 1,1% 0,5% Mieszkaniowe Przemysłowe Inne zabudowane Zurbanizowane niezabudowane Rekreacyjne Drogi Koleje Inne komunikacyjne 93,7% 0,0% Morskie Płynące Stojące 6,3% 82 Kopalne

[ha] 2 520 000 2 500 000 2 480 000 2 460 000 2 440 000 2 420 000 2 400 000 2 380 000 2 360 000 Struktura zmian użytków gruntowych 2 375 762 ha - Użytki rolne 900 000 880 000 860 000 840 000 820 000 800 000 890 564 ha - Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione 210 000 205 043 ha - Grunty zabudowane i zurbanizowane 190 000 170 000 150 000 60 000 40 000 42 688 ha - Grunty pod wodami 34 227 ha - Nieużytki 20 000 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 5 941 ha - Tereny różne 1 800 ha - Użytki ekologiczne 83

Udział użytków gruntowych w miastach i na obszarach wiejskich [%] 70 68,9 % 60 50 40 38,7 % 36,5 % 30 20 19,8 % 25,1 % 10 3,7 % 2,5 % 1,1 % 0,0 % 0,1 % 1,3 % 0,9 % 1,1 % 0,1 % 0 Użytki rolne Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami Użytki ekologiczne Nieużytki Tereny różne Miasta Obszary wiejskie 84

Rozdział III Struktura zmian sposobu użytkowania gruntów A. Zmiany użytkowania gruntów 85

Struktura zmian własności użytków rolnych [ha] 2 360 000 2 340 000 2 320 000 2 266 256 ha - Osoby fizyczne 2% 2 300 000 2 280 000 2 260 000 120 000 95% 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 51 092 ha - Skarb Państwa 16 581 - Gminy 21 047 ha - Spółki prawa handlowego i inne podmioty 10 781 ha - Wspólnoty gruntowe 4 691 ha - Kościoły i związki wyznaniowe 3 477 ha - Spółdzielnie 1 522 ha - Powiaty 315 ha - Województwo Mazowieckie 86

1 690 000 1 680 000 [ha] Struktura zmian własności gruntów ornych 1 596 547 ha - Osoby fizyczne 1 670 000 1 660 000 1 650 000 1 640 000 1 630 000 1 620 000 1 610 000 1 600 000 1 590 000 96% 70 000 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 10 000 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 29 569 ha - Skarb Państwa 14 206 ha - Spółki prawa handlowego i inne podmioty 10 659 ha - Gminy 2 460 ha - Spółdzielnie 3 087 ha - Kościoły i związki wyznaniowe 1 136 ha - Powiaty 916 ha - Wspólnoty gruntowe 205 ha - Województwo Mazowieckie 87

Struktura zmian własności gruntów rolnych zabudowanych [ha] 81 000 80 786 ha - Osoby fizyczne 80 000 79 000 78 000 77 000 76 000 75 000 74 000 73 000 72 000 71 000 70 000 97% 69 000 68 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 902 ha - Skarb Państwa 659 ha - Gminy 717 ha- Spółki prawa handlowego i inne podmioty 278 ha - Kościoły i związki wyznaniowe 173 ha - Spółdzielnie 32 ha - Powiaty 40 ha - Wspólnoty gruntowe 15 ha - Województwo Mazowieckie 88

Struktura zmian własności gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych [ha] 473 000 468 000 463 000 458 000 472 978 ha - Skarb Państwa 393 000 388 000 383 000 378 000 373 000 368 000 363 000 358 000 353 000 348 000 343 000 338 000 333 000 328 000 323 000 318 000 44% 53% 393 689 ha - Osoby fizyczne 11 724 ha - Wspólnoty gruntowe 5 517 ha - Spółki prawa handlowego i inne podmioty 15 000 10 000 5 000 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 4 663 ha - Gminy 1 017 ha - Kościoły i związki wyznaniowe 338 ha - Powiaty 334 ha - Województwo Mazowieckie 304 ha - Spółdzielnie 89

Struktura zmian własności gruntów zabudowanych i zurbanizowanych [ha] 75 000 70 855 ha - Gminy 70 000 65 000 57 925 ha - Osoby fizyczne 42 550 ha - Skarb Państwa 60 000 55 000 50 000 45 000 40 000 35 000 30 000 25 000 21% 8% 5% 34% 20 000 28% 20 000 15 000 10 000 5 000 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 15 601 ha - Powiaty 10 482 ha - Spółki prawa handlowego i inne podmioty 4 007 ha - Województwo Mazowieckie 2 323 ha - Kościoły i związki wyznaniowe 1 180 ha - Spółdzielnie 120 ha - Wspólnoty gruntowe 90

45 000 [ha] Struktura zmian własności terenów mieszkaniowych 42 000 39 000 11% 2% 36 000 33 000 30 000 27 000 84% 24 000 21 000 18 000 15 000 12 000 9 000 6 000 3 000 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 44 077 ha - Osoby fizyczne 5 540 ha - Gminy 1 227 ha - Skarb Państwa 850 ha - Spółki prawa handlowego i inne podmioty 761 ha - Spółdzielnie 156 ha - Kościoły i związki wyznaniowe 59 ha - Powiaty 9 ha - Województwo Mazowieckie 8 ha - Wspólnoty gruntowe 91

[ha] 55 000 50 000 45 000 40 000 Struktura zmian własności dróg 53 831 ha - Gminy 18 024 ha - Skarb Państwa 14 660 ha - Powiaty 3 333 ha - Województwo Mazowieckie 1 898 ha - Osoby fizyczne 1 355 ha - Spółki prawa handlowego i inne podmioty 41 ha - Wspólnoty gruntowe 31 ha - Spółdzielnie 5 ha - Kościoły i związki wyznaniowe 35 000 30 000 16% 25 000 20 000 19% 58% 15 000 10 000 3 500 3 000 2 500 5 000 2 000 1 500 1 000 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 500 0 2002 r. 2004 r. 2006 r. 2008 r. 2010 r. 2012 r. 2014 r. 2016 r. 92

Zmiany własności dróg 2002 r. 2016 r. 1% 6% 2% 16% 4% 3% 19% 48% 43% 58% (38 550 ha) - Skarb Państwa (18 695 ha) - Skarb Państwa (42 772 ha) - Gminy (53 213 ha) - Gminy (4 969 ha) - Powiaty (14 303 ha) - Powiaty (934 ha) - Województwo Mazowieckie (1 867 ha) - Pozostałe podmioty (3 005 ha) - Województwo Mazowieckie (3 448 ha) - Pozostałe podmioty 93

[ha] 1 700 1 600 1 500 1 400 1 300 1 200 1 100 1 000 Struktura zmian własności użytków ekologicznych 1 514 ha - Skarb Państwa 231 ha - Osoby fizyczne 25 ha - Gminy 21 ha - Wspólnoty gruntowe 4 ha - Spółki prawa handlowego i inne podmioty 0 ha - Spółdzielnie 0 ha - Kościoły i związki wyznaniowe 0 ha - Powiaty 5 ha - Województwo Mazowieckie 900 800 700 13% 600 500 400 300 200 84% 100 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 94

Struktura zmian własności nieużytków 24 000 [ha] 23 000 23 160 ha - Osoby fizyczne 22 000 5% 6% 9 000 8 000 19% 7 000 6 000 68% 5 000 4 000 3 000 2 000 1 000 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 6 560 ha - Skarb Państwa 1 837 ha - Wspólnoty gruntowe 1 761 ha - Gminy 698 ha - Spółki prawa handlowego i inne podmioty 85 ha - Kościoły i związki wyznaniowe 48 ha - Powiaty 47 ha - Spółdzielnie 31 - Województwo Mazowieckie 95

40 500 [ha] Struktura zmian własności gruntów pod wodami 40 217 ha - Skarb Państwa 40 000 39 500 3% 39 000 38 500 38 000 37 500 37 000 36 500 94% 36 000 35 500 1 500 1 000 500 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 1 225 ha - Osoby fizyczne 657 ha - Gminy 113 ha - Województwo Mazowieckie 264 ha - Spółki prawa handlowego i inne podmioty 197 ha - Wspólnoty gruntowe 8 ha - Powiaty 3 ha - Spółdzielnie 4 ha - Kościoły i związki wyznaniowe 96

[ha] 15 000 14 000 13 000 12 000 11 000 10 000 9 000 Struktura zmian własności terenów różnych 4 404 ha - Skarb Państwa 640 ha - Osoby fizyczne 338 ha - Gminy 302 ha - Spółki prawa handlowego i inne podmioty 125 ha - Województwo Mazowieckie 97 ha - Kościoły i związki wyznaniowe 27 ha - Wspólnoty gruntowe 3 ha - Powiaty 5 ha - Spółdzielnie 8 000 7 000 6 000 6% 5% 5 000 11% 4 000 3 000 2 000 74% 1 000 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 97

Rozdział III Struktura zmian sposobu użytkowania gruntów B. Dyslokacja wybranych użytków gruntowych 98

Udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych Średni udział użytku w województwie: 66,8% 80% do 94% (64) 50% do 80% (235) 30% do 50% (39) 0% do 30% (44) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 99

Udział gruntów ornych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych Średni udział użytku w województwie: 46,6% 70% do 84% (29) 50% do 70% (127) 30% do 50% (132) 10% do 30% (74) 0% do 10% (20) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 100

Udział sadów w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych Średni udział użytku w województwie: 2,6% 66% do 70% (2) 30% do 54% (8) 10% do 30% (9) 1% do 10% (118) 0% do 1% (245) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 101

Udział trwałych użytków zielonych (łąk i pastwisk) w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych Średni udział użytku w województwie: 14,6% 40% do 51% (3) 30% do 40% (12) 20% do 30% (64) 10% do 20% (147) 0% do 10% (156) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 102

Udział gruntów rolnych zabudowanych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych m. Kosów Lacki Średni udział użytku w województwie: 2,3% 8% (1) 5% do 7% (5) 2% do 5% (252) 0% do 2% (124) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 103

Udział gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych Średni udział użytku w województwie: 25,0% 70% do 82% (4) 50% do 70% (14) 30% do 50% (79) 10% do 30% (196) 0% do 10% (89) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 104

Udział gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych Średni udział użytku w województwie: 5,8% 70% do 97% (15) 40% do 70% (30) 20% do 40% (28) 5% do 20% (86) 0% do 5% (223) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 105

Udział terenów mieszkaniowych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych m. Piastów Średni udział użytku w województwie: 1,5% 40% do 50% (2) 20% do 40% (26) 10% do 20% (34) 1% do 10% (102) 0% do 1% (218) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 106

Udział terenów rekreacyjnych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych Średni udział użytku w województwie: 0,1% 10% do 20% (3) 1% do 10% (35) 0% do 1% (286) 0% (58) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 107

Udział dróg w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych Średni udział użytku w województwie: 2,6% 20% do 26% (3) 10% do 20% (23) 5% do 10% (52) 2% do 5% (232) 0% do 2% (72) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 108

Udział użytków ekologicznych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych Średni udział użytku w województwie: 0,05% 0,5% do 1,0% (5) 0,3% do 0,5% (9) 0,0% do 0,3% (94) 0,0% (274) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 109

Udział nieużytków w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych m. Zakroczym (grunty w trwałym zarządzie państw. jednostek organizacyjnych) m. Zielonka (grunty wchodzące w skład zasobu SP oraz grunty w zarządzie PGL LP) Średni udział użytku w województwie: 1,0% 6,8% do 9,8% (2) 4,0% do 6,0% (4) 2,0% do 4,0% (24) 0,5% do 2,0% (235) 0,0% do 0,5% (117) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 110

Udział gruntów pod wodami w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych m. Wyszogród Średni udział użytku w województwie: 1,2% 26,3% (1) 5,0% do 15,0% (31) 0,5% do 5,0% (125) 0,0% do 0,5% (212) 0,0% (13) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 111

Udział terenów różnych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych Średni udział użytku w województwie: 0,2% 26% (1) 5% do 10% (2) 1% do 5% (20) 0% do 1% (194) 0% (165) m. Nowe Miasto n/pilicą (Agencja Mienia Wojskowego) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 112

Rozdział III Struktura zmian sposobu użytkowania gruntów C. Zmiany udziału użytków gruntowych 113

Zmiany udziału użytków rolnych w jednostkach ewidencyjnych spadek/wzrost w ciągu roku 200 ha do 825 ha (10) Do 200 ha (51) Brak zmian (43) Do -200 ha (254) -800 ha do -200 ha (20) -1100 ha do -800 ha (4) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 2 501 000 [ha] zmiany od 2002 r. linia trendu: spadek 8,2 tys. ha rocznie 2 481 000 2 461 000 2 441 000 2 421 000 Uwaga!: Znaczne zmiany w udziale użytków rolnych w gminach powiatu otwockiego oraz przysuskiego wynikają z porządkowania baz danych w systemie do prowadzenia egib. 2 401 000 2 381 000 2 361 000 2002 r.2003 r.2004 r.2005 r.2006 r.2007 r.2008 r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013r.2014r.2015r.2016r. 114

Zmiany udziału gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych w jednostkach ewidencyjnych spadek/wzrost w ciągu roku 600 ha do 1400 ha (5) 200 ha do 600 ha (16) Do 200 ha (151) Brak zmian (121) Do -150 ha (82) -825 ha do -150 ha (7) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) zmiany od 2002 r. [ha] 900 000 linia trendu: wzrost 5,7 tys. ha rocznie 880 000 860 000 840 000 Uwaga!: Znaczne zmiany w udziale gruntów leśnych w gminach powiatu otwockiego oraz przysuskiego wynikają z porządkowania baz danych w systemie do prowadzenia egib. 820 000 800 000 2002 r.2003 r.2004 r.2005 r.2006 r.2007 r.2008 r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013r.2014r.2015r.2016r. 115

Zmiany udziału gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w jednostkach ewidencyjnych spadek/wzrost w ciągu roku 100 ha do 350 ha (7) Do 100 ha (262) Brak zmian (49) Do -60 ha (63) -273 ha (1) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) [ha] zmiany od 2002 r. linia trendu: wzrost 2,9 tys. ha rocznie 205 000 195 000 185 000 175 000 165 000 155 000 2002 r.2003 r.2004 r.2005 r.2006 r.2007 r.2008 r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013r.2014r.2015r.2016r. 116

Zmiany udziału użytków ekologicznych w jednostkach ewidencyjnych spadek/wzrost w ciągu roku Do 4 ha (8) Brak zmian (370) Do -23 ha (4) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) zmiany od 2002 r. 1 900 [ha] linia trendu: wzrost 0,1 tys. ha rocznie 1 600 1 300 1 000 700 400 2002 r.2003 r.2004 r.2005 r.2006 r.2007 r.2008 r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013r. 2014r. 2015r. 2016r. 117

Zmiany udziału nieużytków w jednostkach ewidencyjnych spadek/wzrost w ciągu roku Do 32 ha (30) Brak zmian (284) Do - 32 ha (68) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) [ha] 37 000 zmiany od 2002 r. linia trendu: spadek 0,2 tys. ha rocznie 36 500 36 000 35 500 35 000 34 500 34 000 2002 r.2003 r.2004 r.2005 r.2006 r.2007 r.2008 r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013r.2014r.2015r.2016r. 118

Zmiany udziału gruntów pod wodami w jednostkach ewidencyjnych spadek/wzrost w ciągu roku 230 ha (1) Do 50 ha (70) Brak zmian (278) Do-50 ha (33) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) [ha] 43 000 zmiany od 2002 r. linia trendu: wzrost 0,3 tys. ha rocznie 42 000 41 000 40 000 39 000 38 000 2002 r.2003 r.2004 r.2005 r.2006 r.2007 r.2008 r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013r.2014r.2015r.2016r. 119

Zmiany udziału terenów różnych w jednostkach ewidencyjnych spadek/wzrost w ciągu roku Do 30 ha (17) Brak zmian (331) Do -16 ha (30) - 232 ha (1) -1786 ha do - 807 (3) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) [ha] zmiany od 2002 r. linia trendu: spadek 0,7 tys. ha rocznie 15 000 13 000 11 000 Uwaga!: Znaczny udział terenów różnych w powiecie legionowskim (w szczególności w m. Serock), wynika z niepoprawnych danych podanych w zestawieniu zbiorczym danych objętych egib w 2015 roku 9 000 7 000 5 000 2002 r.2003 r.2004 r.2005 r.2006 r.2007 r.2008 r.2009 r.2010 r.2011 r.2012 r.2013r.2014r.2015r.2016r. 120

Rozdział IV Zmiany struktury gruntów użytkowanych rolniczo oraz kierunki urbanizacji 121

Na podstawie zestawień zbiorczych danych objętych ewidencją gruntów i budynków z lat 2002-2016 opracowano analizę w zakresie zmian w strukturze własnościowej gruntów użytkowanych rolniczo. Przyjęto do niniejszej analizy grunty będące własnością, we władaniu lub w zarządzie następujących podgrup rejestrowych: 1.1 - Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa 7.1 - Osób fizycznych 8.1 - Rolniczych spółdzielni produkcyjnych Do podgrupy 1.1 zalicza się grunty wchodzące w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, przejęte przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa w trybie ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz grunty nabyte przez tę Agencję w drodze umów prawa cywilnego. Do podgrupy 7.1 zalicza się te grunty, które są własnością osób fizycznych oraz grunty, których właściciele nie są znani, znajdujące się we władaniu, na zasadach samoistnego posiadania tych osób, które w rozumieniu przepisów podatkowych wchodzą w skład gospodarstw rolnych. Do podgrupy 8.1 zalicza się grunty, które są własnością rolniczych spółdzielni produkcyjnych i ich związków, oraz grunty, których właściciele nie są znani, znajdujące się we władaniu, na zasadach samoistnego posiadania, tych osób prawnych. 122

Zmiany w strukturze gruntów użytkowanych rolniczo [ha] 2 540 000 2 530 000 2 520 000 2 510 000 2 500 000 2% 2 490 000 2 480 000 2 470 000 2 460 000 2 450 000 2 440 000 98% 74 000 64 000 54 000 44 000 34 000 24 000 7.1 - Osoby fizyczne 1.1 - Agencja Własności Rolnej SP 10 000 8.1 - Rolnicze spółdzielnie produkcyjne 0 2002 r. 2003 r. 2004 r. 2005 r. 2006 r. 2007 r. 2008 r. 2009 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. 123

Udział gruntów AWRSP w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych 15% (1) 5% do 10% (9) 1% do 5% (67) 0% do 1% (305) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) spadek/wzrost w stosunku do stanu z 2003 r. 0 ha do 310 ha (18) -500 ha do 0 ha (341) -1000 ha do -500 ha (22) -1114 (1) 124

Udział gruntów osób fizycznych wchodzących w skład gospodarstw rolnych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych 80% do 95% (99) 50% do 80% (169) 20% do 50% (68) 0% do 20% (46) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) spadek/wzrost w stosunku do stanu z 2003 r. gm. Góra Kalwaria w grunty osób fizycznych nie wchodzących w skład gospodarstw rolnych 0 ha do 750 ha (74) -1000 ha do 0 ha (277) -2000 ha do -1000 ha (28) -3250 ha do -2000 ha (2) -3500 ha (1) 125

Udział gruntów rolniczych spółdzielni produkcyjnych w ogólnej powierzchni jednostek ewidencyjnych 1,0% do 2,0% (7) 0,5% do 1,0% (6) 0% do 0,5% (369) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) spadek/wzrost w stosunku do stanu z 2003 r. 0 ha do 110 ha (34) -100 ha do 0 ha (330) -250 ha do -100 ha (12) -530 ha do -250 ha (6) 126

Udział gruntów wchodzących w skład gospodarstw rolnych w gruntach należących do osób fizycznych 90% do 99% (163) 60% do 90% (140) 30% do 60% (45) 0% do 30% (34) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 127

Stopień urbanizacji w jednostkach ewidencyjnych Najbardziej zurbanizowane jednostki ewidencyjne 2003 r. w województwie w 2016 roku: 2016 r. 1) dz. Żoliborz 100,0%; 2) dz. Śródmieście 99,7%; 3) dz. Ochota 97,4%; 4) dz. Praga Północ 96,0%; 5) dz. Wola 94,9%; 6) dz. Praga Południe 90,7%; 7) m. Piastów 88,0%; 8) dz. Ursus 83,3% 9) Legionowo 80,1%; 2003 2016 80% do 100% (7) (9) 50% do 80% (15) (20) 30% do 50% (21) (29) 10% do 30% (44) (55) 0% do 10% (294) (269) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 128

Zmiana udziału gruntów rolnych zabudowanych w jednostkach ewidencyjnych w okresie 2003-2016 (przyrost ubytek) 0% do 5% (232) -10% do 0% (142) -30% do -10% (8) (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 129

Rozdział V Modernizacja ewidencji gruntów i budynków w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych 130

Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa w sprawie ewidencji gruntów i budynków wprowadza podział budynków ze względu na podstawową funkcję użytkową budynku na następujące rodzaje: 1) budynki mieszkalne; 2) budynki przemysłowe; 3) budynki transportu i łączności; 4) budynki handlowo-usługowe; 5) zbiorniki, silosy i budynki magazynowe; 6) budynki biurowe; 7) budynki szpitali i zakładów opieki medycznej; 8) budynki oświaty, nauki i kultury oraz budynki sportowe; 9) budynki produkcyjne, usługowe i gospodarcze dla rolnictwa; 10) inne budynki niemieszkalne. Przynależność budynku do odpowiedniego rodzaju ustala się zgodnie z zasadami Klasyfikacji Środków Trwałych, wprowadzonej na podstawie przepisów o statystyce publicznej. Natomiast nieruchomości lokalowe ze względu na funkcję użytkową dzieli się na: 1) lokale mieszkalne; 2) lokale niemieszkalne. 131

Jednostki ewidencyjne, w których zakończono proces modernizacji ewidencji gruntów i budynków w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych 2011 r. 2013 r. 2016 r. (169) (212) (216) (165) 2012 r. 2014 r. 2015 r. (181) (200) (270) (112) (307) (75) Jednostki ewidencyjne, w których przeprowadzono modernizację egib w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych (329) Jednostki ewidencyjne, w których nie przeprowadzono modernizacji egib w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych (53) Powiat warszawski zachodni zakończono tylko modernizację egib w zakresie budynków (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 132

Miasta, w których zakończono proces modernizacji ewidencji gruntów i budynków w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych Miasta i dzielnice (Warszawa), w których przeprowadzono modernizację egib w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych (82 miasta i 17 dzielnic m. st. Warszawy) Miasta i dzielnice (Warszawa), w których nie przeprowadzono modernizacji egib w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych (3 miasta i 1 dzielnica m. st. Warszawy) m. Ożarów Mazowiecki, m. Łomianki, m. Błonie zakończono tylko modernizację egib w zakresie budynków 133

Struktura własności budynków, objętych zestawieniami zbiorczymi egib 2% Spółki pr. handl. i inne podm. Województwo Powiaty Spółki prawa handlowego i inne podmioty 16 925 24 342 Wspólnoty gruntowe Województwo Powiaty 73 1 078 112 2 985 93% Kościoły i zw. wyznaniowe Spółdzielnie Osoby fizyczne Wspólnoty gruntowe 12 1 286 Gminy Kościoły i związki wyznaniowe 234 7 264 Skarb Państwa Spółdzielnie Osoby fizyczne 12 333 8 121 47 228 1 894 569 Gminy 3 754 40 797 Skarb Państwa 6 651 19 061 0 200 000 400 000 600 000 800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 1 600 000 1 800 000 Nieruchomość budynkowa Nieruchomość gruntowa zabudowana 134

Struktura budynków stanowiących własność Skarbu Państwa, objętych zestawieniami zbiorczymi egib Inne budynki niemieszkalne 8 805 Budynki prod-usług i gosp. dla rolnictwa 2 997 Budynki oświaty, nauki i kultury oraz sport. 686 Budynki szpitali i zakł. opieki medycznej 235 Budynki biurowe 1 587 Zbiorniki, silosy, budynki magazynowe 1 413 Budynki handlowo usługowe 1 036 Budynki transportu i łączności 3 512 Budynki przemysłowe 992 Budynki mieszkalne 4 449 0 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 8 000 9 000 135

Struktura budynków stanowiących własność Samorządu Województwa Mazowieckiego, objętych zestawieniami zbiorczymi egib Inne budynki niemieszkalne 296 Budynki prod-usług i gosp. dla rolnictwa 54 Budynki oświaty, nauki i kultury oraz sport. 77 Budynki szpitali i zakł. opieki medycznej 147 Budynki biurowe 90 Zbiorniki, silosy, budynki magazynowe 127 Budynki handlowo usługowe 37 Budynki transportu i łączności 173 Budynki przemysłowe 46 Budynki mieszkalne 104 0 50 100 150 200 250 300 136

Struktura budynków stanowiących własność powiatów, objętych zestawieniami zbiorczymi egib Inne budynki niemieszkalne Budynki prod-usług i gosp. dla rolnictwa 187 819 Budynki oświaty, nauki i kultury oraz sport. 696 Budynki szpitali i zakł. opieki medycznej 301 Budynki biurowe 197 Zbiorniki, silosy, budynki magazynowe 158 Budynki handlowo usługowe 72 Budynki transportu i łączności 316 Budynki przemysłowe 74 Budynki mieszkalne 277 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 137

Struktura budynków stanowiących własność gmin, objętych zestawieniami zbiorczymi egib Inne budynki niemieszkalne 13 309 Budynki prod-usług i gosp. dla rolnictwa 1 909 Budynki oświaty, nauki i kultury oraz sport. 5 006 Budynki szpitali i zakł. opieki medycznej 584 Budynki biurowe 1 252 Zbiorniki, silosy, budynki magazynowe 1 281 Budynki handlowo usługowe 3 086 Budynki transportu i łączności 7 013 Budynki przemysłowe 1 016 Budynki mieszkalne 10 095 0 2 000 4 000 6 000 8 000 10 000 12 000 14 000 138

Struktura budynków stanowiących własność osób fizycznych, objętych zestawieniami zbiorczymi egib Inne budynki niemieszkalne 221 178 Budynki prod-usług i gosp. dla rolnictwa 730 888 Budynki oświaty, nauki i kultury oraz sport. 727 Budynki szpitali i zakł. opieki medycznej 492 Budynki biurowe 3 151 Zbiorniki, silosy, budynki magazynowe 15 044 Budynki handlowo usługowe 25 011 Budynki transportu i łączności 97 762 Budynki przemysłowe Budynki mieszkalne 7 638 839 906 0 100 000 200 000 300 000 400 000 500 000 600 000 700 000 800 000 900 000 139

Struktura budynków stanowiących własność spółdzielni, objętych zestawieniami zbiorczymi egib Inne budynki niemieszkalne 2 743 Budynki prod-usług i gosp. dla rolnictwa 496 Budynki oświaty, nauki i kultury oraz sport. 52 Budynki szpitali i zakł. opieki medycznej 31 Budynki biurowe 495 Zbiorniki, silosy, budynki magazynowe 593 Budynki handlowo usługowe 2 454 Budynki transportu i łączności 5 619 Budynki przemysłowe 580 Budynki mieszkalne 7 391 0 1 000 2 000 3 000 4 000 5 000 6 000 7 000 8 000 140

Struktura budynków stanowiących własność kościołów i związków wyznaniowych, objętych zestawieniami zbiorczymi egib Inne budynki niemieszkalne Budynki prod-usług i gosp. dla rolnictwa 1 203 3 430 Budynki oświaty, nauki i kultury oraz sport. 391 Budynki szpitali i zakł. opieki medycznej 24 Budynki biurowe 63 Zbiorniki, silosy, budynki magazynowe 54 Budynki handlowo usługowe 92 Budynki transportu i łączności 473 Budynki przemysłowe Budynki mieszkalne 42 1 726 0 500 1 000 1 500 2 000 2 500 3 000 3 500 141

Struktura budynków stanowiących własność wspólnot gruntowych, objętych zestawieniami zbiorczymi egib Inne budynki niemieszkalne 496 Budynki prod-usług i gosp. dla rolnictwa 354 Budynki oświaty, nauki i kultury oraz sport. 45 Budynki szpitali i zakł. opieki medycznej 1 Budynki biurowe 14 Zbiorniki, silosy, budynki magazynowe 28 Budynki handlowo usługowe 106 Budynki transportu i łączności 22 Budynki przemysłowe 24 Budynki mieszkalne 208 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 500 142

Struktura budynków stanowiących własność spółek prawa handlowego i innych podmiotów, objętych zestawieniami zbiorczymi egib Inne budynki niemieszkalne 13 033 Budynki prod-usług i gosp. dla rolnictwa 1 776 Budynki oświaty, nauki i kultury oraz sport. 495 Budynki szpitali i zakł. opieki medycznej Budynki biurowe 215 3 663 Zbiorniki, silosy, budynki magazynowe 5 344 Budynki handlowo usługowe 3 412 Budynki transportu i łączności 2 068 Budynki przemysłowe 5 699 5 562 Budynki mieszkalne 0 2 000 4 000 6 000 8 000 10 000 12 000 14 000 143

Struktura własności nieruchomości lokalowych, objętych zestawieniami zbiorczymi egib Spółki pr. handl. i inne podm. 6% 12% Województwo Powiaty Wspólnoty gruntowe Spółki prawa handlowego i inne podmioty 4 486 15 521 Kościoły i zw. wyznaniowe Województwo 26 99 Spółdzielnie Powiaty 19 30 78% Osoby fizyczne Gminy Wspólnoty gruntowe 9 383 Skarb Państwa Kościoły i związki wyznaniowe 39 89 Spółdzielnie 7 321 96 357 Osoby fizyczne 30 564 646 334 Gminy Skarb Państwa 3 044 1 510 9 086 49 756 0 100 000 200 000 300 000 400 000 500 000 600 000 Funkcja niemieszkalna Funkcja mieszkalna 144

Zmiany ilości budynków, objętych zestawieniami zbiorczymi egib - podział na rodzaj własności 2 000 000 1 824 866 1 999 503 1 800 000 1 599 464 1 600 000 1 400 000 1 282 708 1 200 000 1 000 000 968 064* 1 094 900 800 000 600 000 461 246 419 210 400 000 345 863 265 768 200 000 45 544 64 595 76 306 77 026 87 861* 88 576 90 785 87 539 88 380 87 322 0 Nieruchomość gruntowa zabudowana Nieruchomość budynkowa 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 * od 2011 roku sporządzane są zestawienia również dla obszarów wiejskich 145

Zmiany ilości budynków, objętych zestawieniami zbiorczymi egib - podział na typy budynków 800 000 700 000 600 000 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 2007 2008 2009 2010 2011* 2012 2013 2014 2015 2016 * od 2011 roku sporządzane są zestawienia również dla obszarów wiejskich 146

Procentowy udział typów budynków, objętych zestawieniami zbiorczymi egib Budynki mieszkalne 13% Budynki przemysłowe Budynki transportu i łączności 42% Budynki handlowo usługowe 35% Zbiorniki, silosy, budynki magazynowe 2% 6% Budynki biurowe Budynki szpitali i zakł. opieki medycznej Budynki oświaty, nauki i kultury oraz sport. 1% 1% Budynki prod-usług i gosp. dla rolnictwa Inne budynki niemieszkalne 147

Zmiany ilości nieruchomości lokalowych, objętych zestawieniami zbiorczymi egib 800 000 763 895 791 571 817 655 700 000 685 186 687 843 600 000 633 979* 500 000 507 954 400 000 434 074 300 000 289 632 200 000 100 000 0 76 570 Lokale mieszkalne 4 376 12 432 19 720 23 931 31 228* 35 416 37 220 Lokale niemieszkalne 42 247 44 812 47 018 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 * od 2011 roku sporządzane są zestawienia również dla obszarów wiejskich 148

Liczba budynków, objętych zestawieniami zbiorczymi egib w powiatach nieruchomości gruntowe zabudowane 137 000 (1) 80 000 do 105 000 (3) 50 000 do 80 000 (12) 10 000 do 50 000 (23) Poniżej 10 000 (3) nieruchomości budynkowe 167 000 (1) 108 000 (1) 50 000 do 94 000 (16) 10 000 do 50 000 (22) Poniżej 10 000 (2) 30 000 (1) 3 000 do 5 200 (4) 1 000 do 3 000 (19) (w odniesieniu do m. st. Warszawy dane dotyczą 17/18 dzielnic) Poniżej 1 000 (18) 149

Liczba nieruchomości lokalowych, objętych zestawieniami zbiorczymi egib w powiatach lokale mieszkalne 553 000 (1) 20 000 do 31 000 (3) 10 000 do 20 000 (6) 5 000 do 10 000 (9) Poniżej 5 000 (23) lokale niemieszkalne 581 000 (1) 20 000 do 32 000 (4) 10 000 do 20 000 (5) 5 000 do 10 000 (9) Poniżej 5 000 (23) 28 000 (1) 1 000 do 2 500 (6) 500 do 1 000 (8) (w odniesieniu do m. st. Warszawy dane dotyczą 17/18 dzielnic) Poniżej 500 (27) 150

Szacunkowa ilość budynków na terenie jednostek ewidencyjnych, w których nie zakończono modernizacji egib w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych 26 000 (1) 10 000 do 15 000 (8) 5 000 do 10 000 (22) 0 do 5 000 (12) Zakończona modernizacja egib (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 151

Szacunkowa ilość nieruchomości lokalowych na terenie jednostek ewidencyjnych, w których nie zakończono modernizacji egib w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych 80 200 (1) 1000 do 3 900 (5) 500 do 1 000 (2) 0 do 500 (45) Zakończona modernizacja egib (w nawiasie podano liczbę jednostek ewidencyjnych) 152

Rozdział VI Struktura własności i sposobu użytkowania gruntów na tle innych województw 153

Udział gruntów należących do Skarbu Państwa w ogólnej powierzchni województw 50% do 62% (2) 40% do 50% (3) 30% do 40% (5) 17% do 30% (6) (w nawiasie podano liczbę województw) Średni udział podmiotu w gruntach w Polsce: 33,8% 70 60 56,5 62,4 50 40 30 20 17,4 18,4 18,7 21,3 25,1 26,7 31,4 34,7 35,9 36,9 37,2 44,0 44,7 45,2 10 0 154

Udział gruntów należących do Samorządów Województw w ogólnej powierzchni województw 0,2% do 0,26% (6) 0,1% do 0,2% (8) 0,09% do 0,1% (2) (w nawiasie podano liczbę województw) Średni udział podmiotu w gruntach w Polsce: 0,17% 0,30 0,25 0,20 0,15 0,10 0,09 0,09 0,14 0,14 0,15 0,15 0,16 0,18 0,19 0,19 0,20 0,21 0,22 0,23 0,24 0,26 0,05 0,00 155

Udział gruntów należących do gmin w ogólnej powierzchni województw 5% do 6% (3) 3% do 5% (6) 2% do 3% (7) (w nawiasie podano liczbę województw) Średni udział podmiotu w gruntach w Polsce: 3,5% 7 6 6,0 6,0 6,1 5 4 3 2 2,2 2,3 2,5 2,6 2,7 2,9 3,0 3,2 3,4 3,4 3,4 3,7 4,2 1 0 156

Udział gruntów należących do osób fizycznych w ogólnej powierzchni województw 70% do 77% (4) 60% do 70% (3) 40% do 60% (7) 29% do 40% (2) (w nawiasie podano liczbę województw) Średni udział podmiotu w gruntach w Polsce: 58,1% 80 70 60 50 44,1 45,3 46,6 50,9 52,9 55,1 56,2 61,0 68,6 69,9 70,5 75,6 75,8 77,1 40 30 29,2 31,6 20 10 0 157

Udział użytków rolnych w ogólnej powierzchni województw 70% do 71% (1) 60% do 70% (8) 50% do 60% (5) 40% do 50% (2) (w nawiasie podano liczbę województw) Średni udział użytku w gruntach w Polsce: 59,5% 80 70 60 50 40 40,3 48,7 50,2 51,0 51,5 53,9 59,2 60,0 60,4 63,7 63,9 64,7 64,8 66,8 69,9 70,3 30 20 10 0 158

Udział gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych w ogólnej powierzchni województw 40% do 51% (2) 30% do 40% (7) 25% do 30% (4) 22% do 25% (3) (w nawiasie podano liczbę województw) Średni udział użytku w gruntach w Polsce: 31,1% 60 50 40 30 20 10 0 37,4 37,8 41,7 22,2 24,3 24,5 25,0 26,7 28,0 29,8 30,7 31,5 32,0 33,1 33,6 51,4 159

Udział gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w ogólnej powierzchni województw 12,4% (1) 5,0% do 7,1% (7) 3,8% do 5,0% (8) (w nawiasie podano liczbę województw) Średni udział użytku w gruntach w Polsce: 5,4% 14 12 12,4 10 8 6 4 3,8 3,9 3,9 4,4 4,6 4,7 4,8 5,2 5,3 5,4 5,7 5,8 6,1 6,4 7,1 2 0 160

Udział nieużytków ogólnej powierzchni województw 3,0% do 3,3% (2) 2,0% do 3,0% (3) 1,0% do 2,0% (3) 0,4% do 1,0% (8) (w nawiasie podano liczbę województw) Średni udział użytku w gruntach w Polsce: 1,5% 4 3 2,3 2,3 2,7 3,0 3,3 2 1 0,4 0,6 0,6 0,7 0,7 0,8 0,9 1,0 1,1 1,2 1,2 0 161

Liczba budynków objętych zestawieniami zbiorczymi egib w województwach 2 000 000 1 999 503 1 800 000 1 600 000 1 400 000 1 200 000 1 235 793 1 000 000 845 389 903 243 800 000 697 325 600 000 513 863 591 447 505 702 521 683 465 946 517 053 500 187 491 684 400 000 325 167 368 326 392 441 200 000 0 102 119 48 142 20 933 54 525 53 697 19 607 87 322 34 657 34 345 14 372 35 619 149 424 18 320 50 934 44 428 56 501 Nieruchomość zabudowana Nieruchomość budynkowa 162

Typy budynków objętych zestawieniami zbiorczymi egib w Polsce Inne budynki niemieszkalne 2 202 578 Budynki prod-usług i gosp. dla rolnictwa 3 459 353 Budynki oświaty, nauki i kultury oraz sport. 60 804 Budynki szpitali i zakł. opieki medycznej 15 843 Budynki biurowe 64 927 Zbiorniki, silosy, budynki magazynowe 120 019 Budynki handlowo usługowe 242 648 Budynki transportu i łączności 842 123 Budynki przemysłowe 132 165 Budynki mieszkalne 4 559 237 0 500 000 1 000 000 1 500 000 2 000 000 2 500 000 3 000 000 3 500 000 4 000 000 4 500 000 5 000 000 163

Lokalizacja budynków objętych zestawieniami zbiorczymi egib w województwach 548 185 (4,7%) 428 060 (3,7%) 567 987 (4,9%) 893 531 (7,6%) 382 698 (3,3%) 379 692 (3,2%) 544 615 (4,7%) 2 086 825 (17,8%) 645 144 (5,5%) 799 444 (6,8%) 534 796 (4,6%) 18% (1) 556 340 (4,8%) 1 385 217 (11,8%) 484 266 (4,1%) 12% (1) 5% do 10% (4) 525 309 (4,5%) 937 588 (8,0%) Poniżej 5% (10) 645 144 liczba budynków (5,5%) udział w liczbie budynków w Polsce 164

Liczba lokali mieszkalnych i niemieszkalnych objętych zestawieniami zbiorczymi egib w województwach 817 655 800 000 700 000 600 000 500 000 492 673 426 809 400 000 300 000 284 532 200 000 100 000 0 33 491 231 247 14 876 161 186 170 582 22 060 21 456 21 043 98 687 5 784 47 018 121 929 120 286 98 824 16 830 14 930 13 728 223 323 24 293 59 207 89 054 4 757 219 628 134 167 21 281 14 889 210 190 29 284 Lokale - funkcja mieszkalna Lokale - funkcja niemieszkalna 165

Lokalizacja nieruchomości lokalowych objętych zestawieniami zbiorczymi egib w województwach 239 474 (5,6%) 247 616 (5,8%) 240 909 (5,6%) 246 123 (5,8%) 112 552 (2,6%) 192 038 (4,5%) 149 056 (3,5%) 864 673 (20,3%) 460 300 (10,8%) 305 575 (7,2%) 305 575 (7,2%) 183 246 (4,3%) 20% (1) 138 759 (3,3%) 551 880 (12,9%) 93 811 (2,2%) 10% do 15% (2) 5% do 10% (5) 104 471 (2,4%) 135 216 (3,2%) Poniżej 5% (8) 305 575 liczba nieruchomości lokalowych (7,2%) udział w liczbie nieruchomości lokalowych w Polsce 166

Rozdział VII Podsumowanie 167

Niniejsza analiza została opracowana w oparciu o dane z wojewódzkich zestawień zbiorczych danych objętych ewidencją gruntów i budynków, wg stanów na dzień 1 stycznia w latach 2002 2016. Wojewódzkie zestawienia zbiorcze danych objętych ewidencją gruntów i budynków sporządził Departament Geodezji i Kartografii Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie, na podstawie zestawień powiatowych, zgodnie z art. 25 ust. 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. Prawo Geodezyjne i Kartograficzne oraz 75 i 76 ust. 2 rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Zestawienia zbiorcze dotyczące gruntów zawierają informacje umożliwiające analizę zmian zarówno w zakresie struktury własności nieruchomości, w ramach grup i podgrup rejestrowych jak w zakresie sposobu użytkowania gruntów. Do 2006 roku sporządzane były wyłącznie zestawienia dotyczące gruntów. Zgodnie z 87 ww. rozporządzenia od roku 2007 wykonuje się także zestawienia dotyczące budynków i nieruchomości lokalowych z obszarów miast (od 2011 roku również z obszarów wiejskich), dla których w procesie modernizacji uzupełniono operat ewidencyjny o właściwe dane dotyczące budynków oraz nieruchomości lokalowych. Aktualny układ zagospodarowania przestrzeni województwa mazowieckiego oraz jego powiatów, odzwierciedla przede wszystkim struktura użytkowania gruntów. Łączna powierzchnia ewidencyjna województwa mazowieckiego wg stanu na dzień 01.01.2016 r. wynosi 3 556 025 ha, co stanowi ok. 11% powierzchni kraju. Na miasta przypada 216 864 ha, a na obszary wiejskie 3 339 161 ha. W województwie znajduje się trzydzieści siedem powiatów ziemskich i pięć miast na prawach powiatu. Największymi pod względem zajmowanego obszaru powiatami ziemskimi są: ostrołęcki (209 803 ha), płocki (179 917 ha) i siedlecki (160 351 ha), a najmniejszymi: pruszkowski (24 622 ha), grodziski (36 701 ha) i legionowski (39 076 ha). Użytki rolne są główną formą wykorzystania ziemi w województwie. Zajmują one łącznie 2 375 762 ha, co stanowi 66,8% powierzchni ogólnej. Znaczny udział użytków rolnych występuje w granicach administracyjnych miast 84 548 ha (39,0% powierzchni miast). Udział ich jest bardzo zróżnicowany od 3% w mieście Zielonka i Podkowa Leśna do 87% w mieście Kosów Lacki i Drobin. Poza tym, jeszcze w trzech miastach udział użytków rolnych przekracza 80%, są to Iłża, Żelechów i Raciąż. Największy odsetek użytków rolnych (ok. 80%) występuje w powiatach: płońskim, grójeckim i sierpeckim. W strukturze użytkowania ziemi dominują grunty orne, które zajmują 1 658 785 ha (69,8% użytków rolnych). Mniejszy areał obejmuje łąki (275 751 ha, 11,6% uż. rolnych) i pastwiska (243 675 ha, 10,3% uż. rolnych). Dość znaczny jest udział sadów, które zajmują 91 186 ha (3,8% uż. rolnych) oraz gruntów rolnych zabudowanych, które zajmują 83 602 ha (3,5% uż. rolnych). Grunty rolne zabudowane zajmują największy odsetek powierzchni w miastach: Kosów Lacki (ok. 8%), Glinojeck, Mordy (ok. 7%) oraz Ostrów Mazowiecka (ok. 6%). 168

Grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione na terenie województwa mazowieckiego rozmieszczone są nierównomiernie, ich powierzchnia wynosi 890 564 ha, co stanowi 25,0% powierzchni ogólnej. Największy udział gruntów leśnych w powierzchni ogólnej występuje w powiatach: przysuskim (40%), szydłowieckim (38%), kozienickim (37%) i wyszkowskim (35%), a najmniejszy: w pruszkowskim (12%), grodziskim (14%), sierpeckim i grójeckim (15%). Najbardziej zalesione miasta to: Zielonka (78%) i Podkowa Leśna (77%). W miastach Piastów i Błonie grunty leśne oraz zadrzewione i zakrzewione nie występują. Trzecią z kolei co do wielkości formą wykorzystania ziemi są grunty zabudowane i zurbanizowane, które zajmują 205 043 ha, czyli 5,8% powierzchni województwa. Największą grupę stanowią drogi 93 178 ha (45,9% gr. zabudowanych i zurbanizowanych) oraz tereny mieszkaniowe 52 687 ha (25,4% gr. zabudowanych i zurbanizowanych). Do najbardziej zurbanizowanych gmin województwa zaliczamy miasta: Piastów (88%) i Legionowo (77%), a do najmniej: Rzeczniów, Nowy Duninów, Czarnia, Chotcza (niespełna 2%). Pozostałe użytki w województwie mazowieckim: grunty pod wodami, użytki ekologiczne, nieużytki i tereny różne zajmują łącznie 84 656 ha (co stanowi 2,4% powierzchni województwa), z czego połowa to grunty pod wodami 42 688 ha (1,2%). Największy udział nieużytków w powierzchni stwierdzono w: miastach Zielonka (9,8%) i Zakroczym (6,8%) oraz w gminach Żuromin i Bieżuń (ponad 5%), natomiast największy udział terenów różnych występuje w mieście Nowe Miasto n/pilicą (26%), gminie Sochaczew i w mieście Nowy Dwór Mazowiecki (ponad 5%). Struktura własności gruntów w województwie mazowieckim wg stanu na dzień 1 stycznia 2016 roku wskazuje na znaczną przewagę sektora prywatnego, do którego należy 2 781 066 ha (78% ogólnej powierzchni gruntów). Do grup rejestrowych sektora prywatnego zaliczono: grunty osób fizycznych; grunty spółdzielni; grunty kościołów i związków wyznaniowych oraz wspólnoty gruntowe. Grunty sektora publicznego obejmują 774 959 ha, czyli 22% ogółu gruntów województwa. Zaliczamy do nich grunty Skarbu Państwa, włącznie z gruntami przekazanymi w użytkowanie wieczyste oraz grunty spółek Skarbu Państwa, przedsiębiorstw państwowych i innych państwowych osób prawnych oraz grunty gmin i związków międzygminnych, jednoosobowe spółki jednostek samorządu terytorialnego i inne osoby prawne, których organami założycielskimi są organy samorządu terytorialnego oraz grunty powiatów i województw. Największy udział gruntów należących do osób fizycznych znajduje się w gminie Tczów (97%) oraz Andrzejewo, Boguty-Pianki, Stary Lubotyń i Paprotnia (96%), najmniejszy udział osoby fizyczne mają w gruntach miasta Zielonka (5%). Natomiast Skarb Państwa posiada najwięcej gruntów w mieście Zielonka (92%), części wiejskiej gminy Brok (84%) i gminie Izabelin (78%), znikome udziały gruntów SP znajdują się natomiast na terenie gmin: Boguty-Pianki (0,2%), Olszanka i Paprotnia (0,5%). 169

Lasy, łącznie z gruntami związanymi z gospodarką leśną, w niewielkiej przewadze należą do sektora publicznego, stanowiąc grunty znajdujące się w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe. W przypadku sektora publicznego obejmują one 483 830 ha (54%), podczas gdy do sektora prywatnego należy 406 734 ha (46%) lasów i gruntów związanych z gospodarką leśną. Modernizację ewidencji gruntów i budynków w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych zakończono w 329 jednostkach ewidencyjnych, w tym w 99 jednostkach z obszaru miast i 230 jednostkach wiejskich, modernizacja egib nie została zakończona w 53 jednostkach (4 jednostki miejskie i 49 wiejskich). W strukturze własności budynków w województwie mazowieckim, dla których sporządzono zestawienia zbiorcze, dominują osoby fizyczne, których udział wynosi 93% oraz gminy 2%. W strukturze własności nieruchomości lokalowych również dominują osoby fizyczne 78%, drugie miejsce zajmują spółdzielnie 12%, a trzecie gminy 6%. Pod względem typu budynków największy odsetek w województwie stanowią budynki mieszkalne 42%, budynki produkcyjno-usługowe i gospodarcze dla rolnictwa 35%, inne budynki niemieszkalne 13% oraz budynki transportu i łączności 6%. Szacuje się, że modernizacją egib w zakresie budynków i nieruchomości lokalowych na terenie województwa mazowieckiego nie zostało objętych ok. 330 tys. budynków (w tym ok. 13 tyś. w miastach) oraz ok. 97 tys. nieruchomości lokalowych (w tym ok. 85 tys. miastach). W niniejszej analizie wykorzystano również otrzymane od Głównego Geodety Kraju krajowe zestawienie zbiorcze danych objętych ewidencją gruntów i budynków, wg stanu na 1 stycznia 2016 roku. Informacje o strukturze własności i sposobie użytkowania gruntów w województwie mazowieckim zestawiono z odpowiednimi danymi z innych województw. Z niniejszej analizy wynika, że województwo mazowieckie charakteryzuje się największym udziałem sektora prywatnego w gruntach, spośród wszystkich województw w Polsce. W województwie mazowieckim udział osób fizycznych w ogólnej powierzchni gruntów jest największy (77,1%), Skarbu Państwa - najmniejszy (17,1%), a Gmin - jeden z najmniejszych (2,7%). Mimo dynamicznego wzrostu udziału gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych województwo mazowieckie nadal posiada jeden z najniższych odsetek udziału tych gruntów (25,0%). Z niniejszej analizy wynika również, że województwo mazowieckie jest województwem o jednym z największych udziałów użytków rolnych (66,8%). Województwo mazowieckie jest liderem w ilości budynków (17,8% ogółu) i nieruchomości lokalowych (20,3% ogółu) wykazanych w zestawieniach zbiorczych danych objętych ewidencją gruntów i budynków. 170

Departament Geodezji i Kartografii Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie ul. Floriańska 10, 03-707 Warszawa tel. (22) 432-45-00 e-mail: geodezja@mazovia.pl www.geodezja.mazovia.pl 171