MICHAŁ G. WOŹNIAK GOSPODARKA POLSKI 1 9 9 0-2 0 1 1 TRANSFORMACJA MODERNIZACJA DROGA DO SPÓJNOŚCI SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ & WYDAWNICTWO NAUKOWE PWN WARSZAWA 201 2
Wprowadzenie 9 ROZDZIAŁ 1. Kryteria oceny sprawności i zmiany systemu ekonomicznego 15 1.1. Wyznaczniki aksjologiczne 15 1.2. Kryterium wzrostu gospodarczego 20 1.3. Kryterium równowagi 24 1.4. Kryterium stabilizacji 26 1.5. Kryterium efektywności ekonomicznej 32 1.6. Kryterium sprawiedliwych nierówności społecznych 36 1.7. Kryteria oceny postępów urynkowienia i spójności spoteczno-ekonomicznej... 42 ROZDZIAŁ 2. Koncepcja polskiej drogi urynkowienia 47 2.1. Kompleksowość transformacji systemu ekonomicznego 47 2.2. Transformacja ekonomiczna a modernizacja państwa 53 2.3. Niekompletne cele transformacji systemu ekonomicznego 56 2.4. Błędy w realizacji urynkowienia 59 2.5. Problemy wyłaniające się z dynamiki transformacji 66 ROZDZIAŁ 3. Deregulacja działalności gospodarczej 75 3.1. Przesłanki deregulacji i jej ograniczenia 75 3.2. Obszary szokowej deregulacji 80 3.3. Deregulacja rynków towarowych 82 3.4. Deregulacja rynku pracy 85 3.5. Deregulacja na rynkach finansowych 94 ROZDZIAŁ 4. Decentralizacja sfery budżetowej 107 4.1. Przesłanki 107 4.2. Etapy decentralizacji sfery budżetowej 110 4.3. Odkładane reformy administracji publicznej 114 4.4. Kwestie nierozwiązane 115
6 Spis treści ROZDZIAŁ 5. Deregulacja fiskalna 117 5.1. Cele deregulacji fiskalnej 117 5.2. Fiskalizacja osób fizycznych 122 5.3. Deregulacja fiskalna osób prawnych 127 5.4. Harmonizacja podatków pośrednich 130 5.5. Lekcje na przyszłość 134 ROZDZIAŁ 6. W kierunku komercjalizacji usfug społecznych 139 6.1. Dylematy deregulacyjne 139 6.2. Decentralizacja i reforma systemu edukacji 140 6.3. Nieodnaleziony dekalog społeczeństwa wiedzy" 146 6.4. Kontrowersyjna liberalizacja systemu emerytalnego 151 6.5. Dezintegracja systemu ochrony zdrowia 161 ROZDZIAŁ 7. Demonopolizacja gospodarki 169 7.1. Specyfika monopolu w gospodarce nierynkowej 169 7.2. Kontrowersje wokół przedsięwzięć demonopolizacyjnych 172 7.3. Rola prawa i polityki antymonopolowej 175 7.4. Przebieg procesu demonopolizacji w Polsce 179 7.5. Sukcesy i problemy oczekujące rozwiązania 186 ROZDZIAŁ 8. Transformacja praw własności a procesy modernizacji gospodarki 189 8.1. Iluzoryczne poszukiwania efektywnego inwestora 189 8.2. Specyfika polskiego dziedzictwa własnościowego 192 8.3. Teoretyczne i historyczne uzasadnienie przyspieszenia prywatyzacji.: 194 8.4. Partycypacja pracownicza i samorządność w modernizacji stosunków własnościowych 199 8.5. Ścieżki denacjonalizacji 200 8.6. Prywatyzacja zarządzania w poszukiwaniu efektywnego inwestora 203 8.7. Zmiany instytucjonalne stosunków własnościowych 205 8.8. Rozwój sektora prywatnego w latach 1990-2010 207 8.9. Kardynalne błędy i wnioski na przyszłość 213 ROZDZIAŁ 9. Meandry polityki gospodarczej 219 9.1. Punkty odniesienia oceny jakości polityki gospodarczej 219 9.2. Nieciągłość i zmiany polityki społeczno-ekonomicznej 223 9.3. Odkładane kwestie spójności społeczno-ekonomicznej 227 9.4. Determinanty szoku transformacyjnego i zablokowanej modernizacji 242 9.5. W stronę dostosowań podażowych 248 9.6. Próba zintegrowania modernizacji procesów realnych i polityki społeczno- -gospodarczej 250 9.7. Tendencje i mechanizmy stagnacyjne w latach 1998-2002 255 9.8. Od polityki propodażowej w kierunku naprawy finansów publicznych i wzorca spójności społeczno-ekonomicznej UE 261 9.9. Polityka obietnic modernizacyjnych, niewykorzystanych szans i atutów 267 9.10. Co w zamian doktrynerskiej polityki 273
Spis treści 7 ROZDZIAŁ 10. Lekcje nie tylko z transformacji, czyli o modernizacji bez spójności społeczno-ekonomicznej 283 10.1. Ciągle w kleszczach ograniczeń poznawczych i emocjonalnych 283 10.2. Cechy i skutki współczesnej modernizacji 286 10.3. Fundamentalne niespójności ekonomiczne i społeczne polskiego oblicza transformacji 295 10.4. Jaka przyszłość niedokończonych reform 308 Bibliografia 317 Spis tabel 329 Spis rysunków 330 Aneks 331 Indeks skrótów 339 Indeks nazwisk 341 Indeks haseł 345
Tabela 1. Pozycja Polski w światowych rankingach 44 Tabela 2. Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości w priorytecie III Strategii Rozwoju Kraju 2007-2015 93 Tabela 3. Struktura dochodów własnych gmin według źródeł pochodzenia w Polsce w latach 1991-2011 (w %) 111 Tabela 4. Stawki podatkowe od dochodów osobistych (PIT) w UE w 2007 i 2011 roku 126 Tabela 5. Stawki podatku dochodowego od przedsiębiorstw w krajach UE-27 w latach 1995-2011 128 Tabela 6. Udział sektora prywatnego w wybranych wskaźnikach ekonomicznych w latach 1990-2010 (w %) :. 210 Tabela 7. Zmiany liczby przedsiębiorstw (objętych rejestrem REGON) w Polsce w latach 1989-2007 (stan na 31 XII) 211 Tabela 8. Podstawowe charakterystyki dynamiki i równowagi gospodarczej w Polsce według jej faz w latach 1990-2010 225 Tabela 9. Zmiany popytu w Polsce w fazach wzrostu gospodarczego 226 Tabela 10. Cele szczegółowe oraz wskaźniki osiągania celów spójności społeczno- -ekonomicznej 230 Tabela 11. Skutki programu stabilizacyjnego w latach 1990-1991 244 Tabela 12. Dynamika wybranych wskaźników makroekonomicznych w Polsce w latach 1994-1998 253 Tabela 13. Wybrane determinanty tendencji stagnacyjnych w latach 1998-2003 256 Tabela 14. Wybrane wskaźniki nierównowagi ekonomicznej Polski w latach 2006-2010 272 Tabela A 1. Wskaźniki wolności gospodarczej Heritage Foundation dla Polski w latach 1995-2011 332 Tabela A 2. Wybrane wskaźniki wykorzystania energii w Polsce w latach 1997-2008... 333 Tabela A 3. Emisja C0 2 na 1 mieszkańca w latach 1995-2008 334 Tabela A 4. Emisja C0 2 w wybranych krajach świata w latach 1995-2008 334 Tabela A 5. Wybrane charakterystyki sfery realnej gospodarki Polski w latach 1990-2011.. 336
Spis rysunków Rysunek 1. Cechy i skutki koordynacji rynkowej oraz kierowanej przez państwo 49 Rysunek 2. Średnie roczne tempo wzrostu wybranych wskaźników makroekonomicznych w Polsce w latach 1990-2010 (%) 224 Rysunek 3. Wybrane wskaźniki niespójności społeczno-ekonomicznych 227 Rysunek 4. Zmiany wybranych wskaźników makroekonomicznych w Polsce w skali miesięcznej w latach 1998-2005 / 257