G M I N Y K Ł OD ZK O

STRATEGIA ROZWOJU GMINY KŁODZKO NA LATA 2016 2022 K Ł O D Z K O 2 0 1 6

1. W S T Ę P... 2 2. S T A N R O Z W O J U G M I N Y K Ł O D Z K O... 4 2.1. Podstawowe informacje o gminie...4 2.2. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej gminy...7 3. P A R T Y C Y P A C J A S P Ł E C Z N O Ś C I L O K A L N E J... 17 4. P R O G R A M O W A N I E S T R A T E G I C Z N E... 20 4.1. Analiza SWOT... 20 4.2. Misja i Wizja Gminy Kłodzko... 24 4.3. Cele strategiczne, operacyjne i kierunki działań... 25 5. S P Ó J N O Ś Ć Z D O K U M E N T A M I S T R A T E G I C Z N Y M I W Y Ż S Z Y C H S Z C Z E B L I... 35 5.1. Strategia rozwoju województwa dolnośląskiego 2020... 36 5.1.1. Terytorialny wymiar polityki rozwoju... 36 5.1.2. Spójność celów Strategii Rozwoju Gminy Kłodzko na lata 2016-2022 z celami SRWD 2020... 40 5.2. Strategia rozwoju powiatu kłodzkiego na lata 2016-2020... 45 5.3. Strategia Europa 2020 oraz krajowe dokumenty strategiczne... 46 6. F I N A N S O W A N I E R E A L I Z A C J I S T R A T E G I I... 52 7. W D R A Ż A N I E I M O N I T O R I NG... 55 S P I S T A B E L... 60 S P I S R Y C I N... 61 1

1. W S T Ę P Dominika Łazikowska, kl. III, Szkoła Podstawowa w Jaszkowej Dolnej 1 Gmina Kłodzko ze względu na specyficzne uwarunkowania rozwoju, w tym również wiejski charakter oraz marginalne położenie w systemie osadniczym kraju, wymaga podjęcia działań, dzięki którym osiągnięty zostanie trwały i zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy, odpowiednio kształtujący relacje między wzrostem gospodarczym, dbałością o środowisko oraz jakością życia mieszkańców. Dobór tych działań w celu maksymalizacji ich adekwatności i efektywności został dokonany za pomocą mechanizmu planowania strategicznego, polegającego na zidentyfikowaniu kluczowych cech będących stymulantami oraz destymulantami rozwoju oraz określeniu na ich podstawie docelowego stanu rozwoju jednostki, a także hierarchicznego układu celów i kierunków działań, których realizacja przyczyni się do osiągnięcia wizji rozwoju. Niniejsza Strategia Rozwoju Gminy Kłodzko na lata 2016-2022, ukonstytuowana przy współpracy samorządu gminnego ze społecznością lokalną, a także ekspertami zewnętrznymi, stanowi fundament do prowadzenia polityki rozwoju lokalnego, we wskazanym 1 Podczas prac przygotowawczych nad projektem Strategii przeprowadzono konkurs plastyczny dla uczniów szkół podstawowych w Gminie Kłodzko pt. Wizja Gminy Kłodzko w 2022 r.. 2

wyżej horyzoncie czasowym. Punktem wyjścia do skonstruowania planu strategicznego było przeprowadzenie diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczej gminy oraz informacje, sugestie i wskazania zebrane w ramach partycypacji społeczności lokalnej w tworzeniu dokumentu. Dwukrotnie zostały zorganizowane spotkania konsultacyjne, podczas których reprezentanci społeczeństwa mogli bezpośrednio uczestniczyć w tworzeniu Strategii. Istniała również możliwość pośrednia polegająca na wypełnieniu ankiety oraz możliwości zgłaszania uwag i propozycji zmian dokumentu Strategii w Urzędzie Gminy lub też za pośrednictwem Internetu. Cele zdefiniowane w niniejszej Strategii są spójne z celami innych dokumentów strategicznych, przygotowanych przez samorządy terytorialne wyższych szczebli, władzę centralną Polski oraz Unię Europejską, co świadczy o tym, że realizacja założeń Strategii Rozwoju Gminy Kłodzko przyczyni się do wypełnienia celów rozwojowych powiatu, województwa, kraju, czy Unii Europejskiej. 3

Ksawery Gawroński, kl. V, Szkoła Podstawowa w Ołdrzychowicach Kłodzkich 2. S T A N R O Z W O J U G M I N Y K Ł O D Z K O 2.1. PODSTAWOWE INFORMACJE O GMINIE Gmina wiejska Kłodzko położona jest w południowej części województwa dolnośląskiego, w powiecie kłodzkim, okala miasto Kłodzko, w którym znajduje się siedziba Urzędu Gminy Kłodzko. Oprócz miasta Kłodzko, jednostka sąsiaduje z dziewięcioma innymi gminami: Bystrzyca Kłodzka, Lądek Zdrój, Nowa Ruda, Polanica Zdrój, Radków, Szczytna (powiat kłodzki) oraz Bardo, Stoszowice i Złoty Stok (powiat ząbkowicki). Gmina Kłodzko położona jest w odległości ok. 90 km na południe od stolicy województwa Wrocławia. Z uwagi na fakt, że odległość do granicy polsko-czeskiej wynosi ok. 12 km, gmina Kłodzko położona jest bliżej stolic europejskich takich jak Praga (ok. 200 km), czy Wiedeń (ok. 330 km) niż stolicy kraju (Warszawa ok. 450 km). 4

Ryc. 1. Położenie gminy Kłodzko w województwie dolnośląskim Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z CODGiK. Lokalizacja gminy wokół miasta Kłodzko, które stanowi główny węzeł komunikacyjny Kotliny Kłodzkiej, determinuje dobrze rozwiniętą pod względem ilościowym sieć transportową, a w szczególności drogową, na którą oprócz dróg o charakterze lokalnym (drogi gminne), składają się drogi komunikacji kołowej o znaczeniu ponadlokalnym trzy drogi krajowe: nr 8, 33, 46 oraz dwie drogi wojewódzkie: 381 i 392, przy czym na uwagę zasługuje fakt, iż droga krajowa nr 8 jest jednocześnie fragmentem trasy międzynarodowej E67. Ponadto przez gminę przechodzą linie komunikacji kolejowej, łączące Kłodzko m.in. z Kudową Zdrój, Wałbrzychem i Wrocławiem, a także Czechami, co sprawia, że gmina posiada również transgraniczne powiązania komunikacyjne. Powierzchnia gminy obejmująca 252 km 2 zamieszkiwana jest przez 17 247 mieszkańców (stan na 31 grudnia 2014 r.) i podzielona jest na 35 jednostek pomocniczych - sołectw: Bierkowice Boguszyn Droszków Gołogłowy - Gorzuchów Jaszkowa Dolna Jaszkowa Górna Jaszkówka Kamieniec Korytów Krosnowice Ławica Łączna Marcinów Mikowice Młynów Morzyszów - Ołdrzychowice Kłodzkie Piszkowice Podtynie 5

Podzamek Rogówek Romanowo - Roszyce Ruszowice - Starków Stary Wielisław Szalejów Dolny Szalejów Górny Ścinawica Święcko Wilcza- Wojbórz - Wojciechowice Żelazno, spośród których największy potencjał demograficzny posiadają Krosnowice i Ołdrzychowice Kłodzkie. Ryc. 2. Podział gminy Kłodzko na sołectwa Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z CODGiK. Gmina Kłodzko w całości położona jest w obrębie regionu geograficznego zwanego Ziemią Kłodzką, a dokładniej w centralnej jego części na obszarze Kotliny Kłodzkiej krainy geograficznej o interesującej rzeźbie terenu. 6

2.2. DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ GMINY Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej gminy została przeprowadzona poprzez charakterystykę i analizę sfer: przestrzennej, społecznej i gospodarczej. Gmina, jako terytorialny system społeczny jest jednostką, w której system społeczny oraz gospodarczy wzajemnie przenikają się, a odzwierciedlenie ich funkcjonowania widoczne jest w przestrzeni. Podstawowym elementem, wpływającym na rozwój gminy są uwarunkowania przyrodnicze, spośród których wymienić należy takie czynniki, jak: warunki klimatyczne, budowa geologiczna, rzeźba terenu, wody powierzchniowe, a także fauna i flora. Gmina Kłodzko położona jest w Kotlinie Kłodzkiej, charakteryzującej się urozmaiconą budową geologiczną oraz ciekawą rzeźbą terenu. Przez teren gminy przebiegają następujące pasma górskie: Góry Bardzkie, Góry Złote, Pasmo Krowiarek, Wzgórza Rogówki, których szczyty sięgają wysokości nawet 600 m n.p.m. Krajobraz gminy urozmaicają ponadto rzeki, w szczególności: Nysa Kłodzka, będąca jednym z kluczowych dopływów Odry, a także jej dopływy, w tym m.in. Biała Lądecka i Ścinawka. Ważnym elementem sieci hydrograficznej gminy są również Źródła Romanowskie największe wywierzysko krasowe w Polsce. Na wody powierzchniowe gminy składają się również zbiorniki wodne funkcjonujące jako łowiska lub też powstałe w wyniku zakończenia eksploatacji kruszyw naturalnych. Część z nich posiada znaczenie przeciwpowodziowe tereny gminy Kłodzko narażone są bowiem na powodzie w związku z wiosennymi roztopami lub nadmiernymi opadami deszczu. Z tego też powodu coraz większego znaczenia nabiera zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa powodziowego. Według map ryzyka i zagrożenia powodziowego na obszarze gminy znajdują się tereny zabudowane, które zgodnie ze scenariuszem wystąpienia powodzi raz na 10 lat mogą zostać zalane. Na terenie gminy występuje wiele prawnych form ochrony przyrody, pokrywających stosunkowo niewielki fragment jej powierzchni, jednak posiadających szczególne walory przyrodnicze. Należą do nich m.in.: Śnieżnicki Park Krajobrazowy, obszar chronionego krajobrazu Góry Bardzkie i Sowie oraz Obszary Natura 2000: Góry Bardzkie, Góry Złote, Ostoja Nietoperzy Gór Sowich, Pasmo Krowiarki, Przełom Nysy Kłodzkiej koło Morzyszowa. Ponadto na terenie gminy znajdują się 2 rezerwaty przyrody: Góra Wapniarka i Romanowskie Źródła. Wnioskowany jest również rezerwat przyrody dla Lasu Wojborskiego. 7

Ryc. 3. Występowanie na terenie gminy Kłodzko obszarów Natura 2000, obszaru chronionego krajobrazu Góry Bardzkie i Sowie i Śnieżnickiego Parku Krajobrazowego Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z geoportal.gov.pl Rozwój społeczno-gospodarczy ściśle związany jest z rozwojem przestrzennym, dlatego też należy zwrócić uwagę na zapisy Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy, które wyznacza kierunki prowadzenia polityki przestrzennej. Obecnie przystąpiono do zmiany Studium dla obszaru całej gminy ze względu na jego dezaktualizację spowodowaną wielokrotnym wprowadzaniem zmian do dokumentu (dotychczas uchwalono 36 zmian Studium). Zgodnie z obecnie obowiązującym Studium misją rozwoju przestrzennego gminy Kłodzko jest: Rozwój funkcji turystycznej z uwzględnieniem rozwoju rolnictwa, usług i nieuciążliwego przemysłu. Dla jej realizacji opracowany został podział funkcjonalno-przestrzenny gminy na 5 stref. Narzędziem pozwalającym realizować politykę przestrzenną gminy są Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego, które pokrywają 17 531 ha powierzchni gminy (prawie 70 %), i które obejmują 13 miejscowości gminy. Ponad- 8

to opracowane są 43 jednostkowe plany zagospodarowania przestrzennego dla pojedynczych działek. Miejscowymi planami objętych jest część obszarów poprzemysłowych położonych na terenie gminy. Gmina Kłodzko wyróżnia się pod względem liczby obiektów poprzemysłowych. Na jej terenie zlokalizowane są 4 zespoły obiektów stanowiących pozostałości po zakładach przemysłowych w następujących miejscowościach: Młynów, Krosnowice, Ołdrzychowice Kłodzkie, Szalejów Dolny. Wymagają one podjęcia działań rewitalizacyjnych, zmierzających do wyprowadzenia tych obszarów ze stanu degradacji. Ważnym zagadnieniem z perspektywy rozwoju gminy jest infrastruktura transportowa, w szczególności drogowa. Ze względu na położenie gminy wokół miasta Kłodzko, na obszarze gminy występuje dobrze rozbudowana pod względem ilościowym sieć drogowa. Niemniej jednak wymaga ona nakładów finansowych na poprawę jej jakości, przez którą rozumieć można zarówno stan techniczny, jak i wyposażenie w oświetlenie uliczne oraz chodniki. Część ulic na terenie miejscowości gminy Kłodzko jest nieoświetlona lub nie posiada chodników. Na sieć drogową gminy Kłodzko składają się następujące drogi ponadlokalne: DW 381, DW 392, DK 8, DK 33, DK 46, które uzupełnione są siecią dróg powiatowych i gminnych dwie ostatnie klasy dróg charakteryzują się najgorszym stanem technicznym. Należy zwrócić uwagę, że inwestowanie w infrastrukturę transportową w obrębie gmin Kotliny Kłodzkiej jest bardzo ważne ze względu na słabą dostępność przestrzenną tego terenu do miasta wojewódzkiego, która została zaznaczona w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju oraz potwierdzona w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego. Analizując infrastrukturę transportową, należy mieć również na uwadze transport kolejowy. Na terenie gminy Kłodzko znajdują się przystanki kolejowe w: Bierkowicach, Gorzuchowie, Krosnowicach, Ławicy i Starym Wielisławiu. Przez gminę Kłodzko przebiegają 4 linie kolejowe prowadzące m.in. do: Wrocławia, Międzylesia, Wałbrzycha i Kudowy- Zdroju. Transport kolejowy jest ważny z perspektywy dojazdów do szkół, pracy, a także rozładowania ruchu turystycznego. Z tego też powodu prowadzone są działania dążące do restytucji linii kolejowej z Kłodzka Głównego do Stronia Śląskiego, która umożliwi łatwiejsze przemieszczanie się mieszkańcom regionu. Na poziom rozwoju społeczno-gospodarczego gmin wpływa również dostępność do infrastruktury technicznej, w szczególności wodno-ściekowej. Rokrocznie coraz większa liczba mieszkańców gminy posiada dostęp do infrastruktury wodno-ściekowej. W 2014 r. do sieci wodociągowej miało dostęp prawie 70 % mieszkańców, natomiast do kanalizacji sani- 9

tarnej 55 %. Na przestrzeni ostatnich lat widoczna jest znaczna poprawa w zakresie dostępności do infrastruktury wodno-ściekowej, a związana jest głównie z otwarciem wodociągu w północnej części gminy. Nadal jednak część sołectw nie posiada dostępu do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. Wśród uwarunkowań demograficznych rozwoju należy zwrócić uwagę na nierównomierne rozmieszczenie ludności w poszczególnych sołectwach podczas gdy w Ołdrzychowicach Kłodzkich liczba ludności wynosi ponad 2000, a w Krosnowicach sięga nawet 2825 mieszkańców 2, w sołectwach: Droszków, Jaszkówka, Korytów, Mikowice, Morzyszów, Podtynie i Rogówek nie przekracza 100 osób. Taki stan rzeczy powoduje utrudnienia w zapewnieniu mieszkańcom gminy odpowiednich warunków życia, w szczególności w kontekście dostępności infrastruktury technicznej, społecznej oraz transportowej. W latach 2009-2014 liczba ludności gminy Kłodzko nie ulegała wielkim zmianom, w okresie tym zauważalny jest niewielki ubytek ludności. Sołectwo Liczba mieszkańców Sołectwo Liczba mieszkańców Krosnowice 2825 Święcko 237 Ołdrzychowice Kłodzkie 2267 Kamieniec 207 Jaszkowa Dolna 1398 Gorzuchów 206 Wojbórz 1107 Starków 199 Stary Wielisław 933 Roszyce 162 Jaszkowa Górna 921 Marcinów 151 Żelazno 859 Młynów 144 Szalejów Górny 821 Romanowo 137 Szalejów Dolny 698 Ruszowice 137 Wojciechowice 598 Wilcza 122 Bierkowice 506 Podtynie 99 Boguszyn 456 Jaszkówka 94 Ławica 317 Korytów 84 Łączna 306 Mikowice 69 Ścinawica 304 Droszków 55 Piszkowice 279 Morzyszów 33 Podzamek 242 Rogówek 33 Gołogłowy 241 Tab. 1. Liczba mieszkańców sołectw gminy Kłodzko (stan na 31.12.2014r.) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Kłodzko. Zmiany liczby ludności zachodzą natomiast w wewnętrznej strukturze przestrzennej gminy (rycina 4.). Największy procentowy przyrost liczby ludności zauważalny jest w Roszycach oraz 2 Stan na 31 grudnia 2014 r. 10

Marcinowie, w których liczba mieszkańców wzrosła odpowiednio o 12 % i 8 %. W tym samym czasie największy ubytek ludności miał miejsce w Podtyniu (-16,2 %), Rogówku (-12,1 %) i Droszkowie (-10,9 %). Względnie dużym przyrostem rzeczywistym charakteryzują się sołectwa: Stary Wielisław, Jaszkowa Dolna, Szalejów Dolny oraz mniejsze sołectwa: Boguszyn, Gorzuchów i Ścinawica. W strukturze ludności gminy Kłodzko zwiększa się udział osób w wieku poprodukcyjnym, przy jednoczesnym zmniejszaniu się udziału liczby osób w wieku przedprodukcyjnym, co oznacza postępujący proces starzenia się społeczności gminy. Wzrasta również wskaźnik obciążenia demograficznego nieprodukcyjnymi grupami wieku. Ryc. 4. Zmiana liczby ludności sołectw gminy Kłodzko w latach 2009-2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Urzędu Gminy Kłodzko. Gmina Kłodzko cechuje się również wysokim poziomem bezrobocia. Stopa bezrobocia dla powiatu kłodzkiego jeszcze we wrześniu 2015 r. była ponad dwukrotnie wyższa niż 11

średnia dla województwa dolnośląskiego, czy Polski. Wskaźnik liczby osób bezrobotnych przypadających na 100 osób w wieku produkcyjnym również przyjmuje wartości o wiele wyższe niż średnia dla kraju i województwa. Na przestrzeni ostatnich lat stan ten ulegał jedynie niewielkim wahaniom. Na koniec 2014 r. 1418 mieszkańców gminy zarejestrowanych było jako osoby bezrobotne, co jest liczbą o 200 mniejszą w porównaniu z rokiem 2013, kiedy liczba bezrobotnych wynosiła 1632. Wysoka stopa bezrobocia skutkuje zwiększającym się poziomem ubóstwa wśród mieszkańców. W 2014 r. Ośrodek Pomocy Społecznej Gminy Kłodzko udzielił wparcia pieniężnego 433 osobom, a 424 wsparcie rzeczowe. Jednocześnie 421 rodzin (1036 osób w rodzinach) otrzymało wsparcie z powodu ubóstwa i 364 (1019 osób w rodzinach) z powodu bezrobocia. Na terenie gminy funkcjonują również dwa Centra Integracji Społecznej Gminy Kłodzko (jedno działające jako samorządowy zakład budżetowy, drugie prowadzone przez organizację pozarządową), wykonujące zadania z zakresu reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. W warunkach wysokiego poziomu bezrobocia oraz ubóstwa duże znaczenie dla przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu ma rozwój kapitału społecznego, spajającego społeczność lokalną. Działalność organizacji społecznych oraz ich aktywność wpływa pozytywnie na integrację społeczną. Na terenie gminy funkcjonują m.in.: kluby sportowe, jednostki OSP, organizacje pożytku publicznego. Również władze gminy przyczyniają się do rozwoju kapitału społecznego poprzez organizowanie konkursów mobilizujących mieszkańców do wspólnego działania na rzecz wsi. W każdym sołectwie działa ponadto samorządowy koordynator ds. kontaktów, angażujący się w życie lokalnej społeczności. Duże znaczenie dla rozwoju społeczności lokalnej ma infrastruktura społeczna, którą na terenie gminy Kłodzko stanowią w szczególności: przedszkola, szkoły, biblioteki, świetlice i domy ludowe. System oświaty na terenie gminy tworzy 5 placówek kształcenia przedszkolnego, które zlokalizowane są w następujących miejscowościach: Bierkowice, Jaszkowa Dolna, Krosnowice, Ołdrzychowice Kłodzkie, Szalejów Dolny. Przedszkole w Bierkowicach powstało z myślą o dzieciach z niepełnosprawnościami, które wymagają specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Sieć przedszkoli uzupełniają oddziały przedszkolne wchodzące w skład struktury szkół podstawowych w: Jaszkowej Dolnej, Krosnowicach i Wojborzu. Rokrocznie zwiększa się liczba dzieci uczęszczających do przedszkoli gminy Kłodzko. System oświaty gminy Kłodzko tworzą również szkoły podstawowe funkcjonujące oprócz wyżej wymienionych miej- 12

scowości także w Ołdrzychowicach Kłodzkich i Szalejowie Górnym, z których ta ostatnia, jako szkoła integracyjna, kształci również uczniów z niepełnosprawnościami. Na terenie gminy funkcjonuje również placówka kształcenia gimnazjalnego w Wojborzu, działająca w ramach Zespołu Szkół w Wojborzu. Większość dzieci w wieku gimnazjalnym uczęszcza jednak do Gimnazjum Publicznego w Kłodzku. Ponadto w skład systemu oświaty gminy Kłodzko wchodzi niepubliczna szkoła podstawowa z oddziałem przedszkolnym oraz niepubliczne gimnazjum w Żelaźnie. Zauważa się potrzebę rozwoju placówek opieki nad dziećmi w wieku do lat 3, w szczególności w dużych miejscowościach gminy, w tym m.in. w Jaszkowej Dolnej i Krosnowicach. Najważniejszym podmiotem pełniącym funkcje kulturalne na terenie gminy jest Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji Gminy Kłodzko znajdujący się w Ołdrzychowicach Kłodzkich. W skali lokalnej ważnymi obiektami integrującymi społeczności lokalne oraz pełniącymi funkcje kulturalne są domy ludowe oraz świetlice wiejskie. Na terenie gminy istnieją sołectwa, w których brak jest ww., a należą do nich: Jaszkówka, Mikowice, Młynów oraz Morzyszów. Na terenie gminy funkcje kulturalne pełni ponadto Biblioteka Publiczna Gminy Kłodzko z/s w Ołdrzychowicach Kłodzkich i jej 9 filii oraz 8 punktów bibliotecznych zlokalizowanych w poszczególnych miejscowościach gminy co stanowi największą sieć biblioteczną w powiecie kłodzkim oraz jedną z największych na Dolnym Śląsku. Wyżej opisane placówki organizują dużą liczbę wydarzeń kulturalnych skierowanych do różnych grup wiekowych, w tym m.in. dzieci i młodzieży, a także seniorów. Istnieje potrzeba dalszego rozwoju placówek infrastruktury społecznej. Część obiektów pełniących funkcje kulturalne wymaga podjęcia działań termomodernizacyjnych. Dostrzega się również potrzebę przekształcenia punktu bibliotecznego w Szalejowie Dolnym w filię. Na terenie gminy Kłodzko występuje bogactwo obiektów zabytkowych, z których aż 113 widnieje w rejestrze Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Duża część z nich to obiekty kultu religijnego kaplice i kościoły, z których duża część została wyremontowana. Wśród pozostałych obiektów znajdują się m.in. zespoły dworskie i pałacowe oraz zabudowania folwarczne, a także przemysłowe. Na uwagę zasługują również obiekty, które nie zostały wpisane do wojewódzkiego rejestru zabytków, a które posiadają walory historyczne i kulturowe. Należą do nich przydrożne kapliczki, krzyże i figury, a także zabytkowe stacje kolejowe. Duża część obiektów zabytkowych, również tych widniejących w rejestrze wojewódzkim, wymaga podjęcia działań modernizacyjnych. 13

Uwarunkowania gospodarcze rozwoju znajdują swoje podłoże jeszcze w czasach przed transformacją ustrojową, kiedy to na terenie gminy funkcjonowały Państwowe Zakłady Przemysłowe oraz Państwowe Gospodarstwa Rolne, skupiające dużą liczbę pracowników. Po przemianie ustrojowej nastąpił upadek ww., w wyniku czego drastycznie wzrosło bezrobocie. Natomiast skutki funkcjonowania starego systemu politycznego i transformacji ustrojowej widoczne są dzisiaj zarówno w przestrzeni, jak i w społeczeństwie, co odzwierciedla wysoki odsetek osób długotrwale bezrobotnych. Współcześnie występują jednak pewne przesłanki wskazujące na poprawę sytuacji społeczno-gospodarczej gminy. Pierwszą pozytywną tendencją jest rokroczne zwiększanie się liczby podmiotów gospodarczych funkcjonujących na terenie gminy. Zmiany w strukturze gospodarki gminy związane są głównie ze zmniejszeniem się udziału sekcji G (handel detaliczny i mechanika pojazdowa), przy jednoczesnym wzroście liczby podmiotów z tej sekcji oraz przyrost liczby podmiotów z sekcji Q (opieka zdrowotna i pomoc społeczna). Dodatnia zmiana liczby podmiotów występuje również w sekcjach F (budownictwo), L (obsługa rynku nieruchomości), N (usługi administrowania i działalność wspierająca), S i T, (pozostała działalność usługowa, gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników, gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby). Sekcjami, w których następuje stopniowe zmniejszanie liczby podmiotów są sekcje A (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo) i H (transport i gospodarka magazynowa). Zauważalny jest również niewielki spadek w branży I (zakwaterowanie i gastronomia). Należy dodać, że wśród podmiotów pełniących usługi związane z zakwaterowaniem na terenie gminy funkcjonuje ok. 20 gospodarstw agroturystycznych, a także 3-gwiazdkowy Hotel Metro oraz pałace w Żelaźnie i Kamieńcu. Rolnictwo na terenie gminy Kłodzko związane jest z występowaniem stosunkowo dobrych pod względem jakościowym gleb (występowanie gleb II i IVa klasy bonitacyjnej). Analizując strukturę użytkowania gruntów widoczny jest wysoki udział użytków rolnych, w tym gruntów ornych (42,9 % powierzchni gminy). Na terenie gminy funkcjonują gospodarstwa o powierzchni ponad 15 ha, których jest więcej niż gospodarstw klas: E (10-15 ha), D (7-10 ha), czy C (5 7 ha). Niemniej jednak gospodarstwa rolne funkcjonujące na terenie gminy charakteryzują się wysokim stopniem rozdrobnienia. Z tego względu utrzymanie się z produkcji rolniczej jest szczególnie trudne. Rozwinięta funkcja rolnicza gminy stanowi potencjał do rozwoju agroturystyki oraz rolnictwa ekologicznego. 14

Warunki geologiczne spowodowały rozwój przemysłu wydobywczego na terenie gminy, związanego w szczególności z wydobyciem kruszyw naturalnych. Eksploatacja następuje w sołectwach Bierkowice i Ołdrzychowice Kłodzkie (wydobycie głównie piasków i żwirów), natomiast na terenie sołectwa Romanowo znajduje się największy na Ziemi Kłodzkiej kamieniołom marmuru. Wydobywany jest również szarogłaz w kopalni w Młynowie. Eksploatacja w większości przypadków odbywa się metodą odkrywkową, co przynosi negatywne skutki dla środowiska przyrodniczego oraz znacznie wpływa na krajobraz. Dla gospodarki gminy duże znaczenia ma branża turystyczna, której rozwój warunkowany jest występowaniem walorów środowiskowych, krajobrazowych oraz kulturowych, które wraz z rozwiniętą infrastrukturą turystyczną stanowią jej potencjał turystyczny. O atrakcyjności turystycznej gminy świadczą również łowiska, przystań wodna, przy której organizowane są spływy pontonowe i kajakowe, a także obecność kręgielni w hotelu Metro w Boguszynie i w Jaszkowej Dolnej. Przez teren gminy przebiegają ponadto 2 szlaki turystyczne. Gmina w ramach działań promocyjnych wyznaczyła 4 tematyczne trasy turystyczne, wyznaczone z uwzględnieniem cech charakterystycznych gminy Kłodzko. 390 zł 395,48 359,08 377,54 350 zł 333,13 339,20 359,70 310 zł 309,97 303,28 334,91 270 zł 254,53 230 zł 2010 2011 2012 2013 2014 Dochód z podatku od nieruchomości w przeliczeniu na 1 mieszkańca Dochód z podatku PIT w przeliczeniu na 1 mieszkańca Ryc. 5. Zmiany wartości dochodu z podatku od nieruchomości oraz z podatku PIT w przeliczeniu na mieszkańca w gminie Kłodzko w latach 2010-2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. Zmiany zachodzące w gospodarce gminy dobrze oddają zmiany w dochodach własnych gminy. Na przestrzeni lat 2010-2014 dochód własny gminy Kłodzko w przeliczeniu na mieszkańca wzrósł o ponad 30 %. Jednocześnie zmniejszył się udział podatku od nierucho- 15

mości na rzecz podatku od osób fizycznych, przy czym wartości obu dochodów podatkowych w przeliczeniu na mieszkańca stale zwiększają się. Wpływy ze wspomnianych podatków stanowią łącznie ponad 60 % dochodów własnych gminy. Należy dodać, że duży wpływ na rozwój gminy w ostatnich latach miały środki pozyskane w ramach funduszy Unii Europejskiej, z których zrealizowano szereg przedsięwzięć w następujących obszarach: ochrona środowiska (w tym inwestycje w infrastrukturę wodnościekową), edukacja, sfera społeczno-kulturalna. W okresie od stycznia 2007 r. do czerwca 2014 r. pozyskano na realizację zadań 28 254 028,99 zł. 16

Adrianna Godzieszka, kl. III, Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Żelaźnie 3. P A R T Y C Y P A C J A S P O Ł E C Z N O Ś C I L O K A L N E J Strategia Rozwoju Gminy Kłodzko na lata 2016-2022 jest dokumentem, który powstał przy udziale interesariuszy, do których należą w szczególności mieszkańcy gminy Kłodzko, a także organizacje społeczne, lokalni liderzy, przedsiębiorcy oraz przedstawiciele władzy publicznej. Konsultacje społeczne są przejawem partycypowania społeczności lokalnej w decydowaniu o ważnych sprawach związanych z polityką rozwoju jednostki terytorialnej. Przeprowadzone spotkania konsultacyjne miały na celu pozyskanie jak największej ilości informacji, oczekiwań, spostrzeżeń oraz wniosków do opracowywanego projektu Strategii. Pierwsze spotkanie miało miejsce 19 listopada 2015 r. o godzinie 16:00 w Urzędzie Gminy Kłodzko. Miało ono charakter warsztatowy uczestnicy spotkania zostali podzieleni na 4 grupy tematyczne, których zadaniem było sprecyzowanie problemów dotykających gminy oraz określenie potencjalnych sposobów ich rozwiązania. Sformułowania dotyczyły następujących obszarów tematycznych: gospodarka i turystyka, przestrzeń i infrastruktura, 17

społeczeństwo, środowisko. Na drugim spotkaniu konsultacyjnym, które odbyło się 8 stycznia 2016 r. o godzinie 16:00, zaprezentowano wyniki pierwszego etapu konsultacji oraz podsumowanie badania kwestionariuszowego, a także zaprezentowano projekt założeń do Strategii: misję, wizję, cele strategiczne i operacyjne oraz kierunki działań. Ponadto umożliwiono mieszkańcom zgłaszanie uwag i wniosków. Wyniki ankiet przeprowadzonych wśród mieszkańców wskazują na problemy, których rozwiązanie przyczyni się do poprawy warunków życia oraz rozwoju gminy. Analiza kwestionariuszy polegała na opracowaniu 355 ankiet wypełnionych przez mieszkańców gminy Kłodzko. Kwestionariusze były dystrybuowane w wersji papierowej, jednak mieszkańcy posiadali również możliwość wypełnienia ankiety online. Każdy kwestionariusz składał się z arkusza zawierającego 11 pytań pogrupowanych w następujące kategorie tematyczne: Przestrzeń i Infrastruktura, Społeczeństwo, Środowisko, Turystyka. Sprawozdanie ze spotkań konsultacyjnych oraz wyniki badania kwestionariuszowego znajdują się w raporcie stanowiącym Załącznik nr 3 do niniejszej Strategii. Poniżej przedstawiono problemy mieszkańców gminy Kłodzko, sformułowane w oparciu o przeprowadzone spotkanie warsztatowe oraz badanie kwestionariuszowe: 1. Zła sytuacja na lokalnym rynku pracy. 2. Występowanie patologii społecznych. 3. Wysoki poziom ubóstwa i wykluczenia społecznego. 4. Braki w zakresie infrastruktury transportowej. 5. Brak spójnego systemu infrastruktury wodno-ściekowej. 6. Niewystarczający poziom gazyfikacji gminy. 7. Zły stan techniczny infrastruktury drogowej, w szczególności dróg powiatowych. 8. Niewystarczająca długość dróg rowerowych i chodników. 9. Brak spójnej sieci oświetlenia ulicznego. 10. Zły stan techniczny obiektów zabytkowych. 11. Zły stan techniczny części obiektów użyteczności publicznej. 18

12. Występowanie zagrożenia powodziowego. 13. Zbyt mała ilość pieszych i rowerowych szlaków turystycznych i historycznych oraz punktów widokowych. 14. Niewystarczająca liczba miejsc w przedszkolach. 15. Niewystarczająca liczba mieszkań komunalnych. W ramach działań promocyjnych, w szkołach podstawowych gminy Kłodzko przeprowadzono konkurs plastyczny pt. Wizja Gminy Kłodzko w 2022 r., który rozgrywał się w dwóch kategoriach wiekowych: uczniowie klas I-III oraz uczniowie klas IV-VI. Zwycięskie prace zostały zamieszczone w niniejszej Strategii, co stanowiło jedną z nagród. Ponadto autorzy zwycięskich prac otrzymali książki oraz gry edukacyjne. Do konkursu zgłoszone zostały 23 prace. Autorzy zwycięskich prac: W kategorii wiekowej: uczniowie klas I III I miejsce Dominika Łazikowska kl. III Szkoła Podstawowa w Jaszkowej Dolnej II miejsce Adrianna Godzieszka kl. III Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Żelaźnie III miejsce Róża Lutosławska kl. III Szkoła Podstawowa w Jaszkowej Dolnej W kategorii wiekowej: uczniowie klas IV VI I miejsce Ksawery Gawroński kl. V Szkoła Podstawowa w Ołdrzychowicach II miejsce Kaja Longawa kl. V Szkoła Integracyjna w Szalejowie Górnym III miejsce Klaudia Sambor kl. IV Szkoła Podstawowa w Krosnowicach 19

Kaja Longawa, kl. V, Szkoła Integracyjna w Szalejowie Górnym 4. P R O G R A M O W A N I E S T R A T E G I C Z N E 4.1. ANALIZA SWOT Analiza SWOT jest jedną z najpopularniejszych metod analitycznych stosowanych w dokumentach o charakterze strategicznym, która pozwala na uporządkowanie i segregację informacji o jednostce. Narzędzie to umożliwia dokonanie oceny zasobów własnych i wpływu otoczenia, a także identyfikację problemów i określenie priorytetów rozwoju. Nazwa SWOT jest akronimem angielskich słów, które jednocześnie stanowią kategorie czynników strategicznych, a są nimi: S STRENGTHS mocne strony czynniki stanowiące atuty danej jednostki, których odpowiednie wykorzystanie sprzyjać będzie jej rozwojowi; cechy te pozytywnie wyróżniają jednostkę z otoczenia, W WEAKNESSES słabe strony czynniki hamujące i blokujące rozwój jednostki; negatywnie wpływają na sytuację społeczno-gospodarczą, 20

O OPPORTUNITIES szanse uwarunkowania zewnętrzne, które mogą sprzyjać rozwojowi jednostki, T THREATS zagrożenia uwarunkowania zewnętrzne, które w negatywny sposób mogą wpłynąć na sytuację jednostki; stanowią one niebezpieczeństwo zmiany niekorzystnej. Przyjmuje się, że mocne i słabe strony wynikają z uwarunkowań wewnętrznych jednostki, natomiast szanse i zagrożenia - z jej otoczenia. Bazą do przeprowadzenia analizy SWOT jest diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej oraz informacje uzyskane w wyniku konsultacji społecznych. MOCNE STRONY 1. Walory środowiskowe i krajobrazowe. 2. Duża liczba zachowanych obiektów zabytkowych. 3. Podstrefa Wałbrzyskiej SSE Invest Park w Jaszkowej Dolnej i Żelaźnie. 4. Potencjał rozwoju przemysłu wydobywczego. 5. Poprawiająca się sytuacja finansowa gminy. 6. Zwiększająca się liczba funkcjonujących na terenie gminy podmiotów gospodarczych. 7. Duża aktywność społeczności lokalnej. 8. Predyspozycje do rozwoju agroturystyki. 9. Położenie na obszarze transgranicznym. CZYNNIKI WEWNĘTRZNE SŁABE STRONY 1. Funkcjonowanie gminy jako pierścienia otaczającego miasto. 2. Wysoki poziom bezrobocia. 3. Występowanie ubóstwa oraz wysoki udział wykluczonych społecznie. 4. Rzeźba terenu zwiększająca koszt budowy infrastruktury. 5. Duża liczba mieszkańców korzystających z pomocy społecznej. 6. Występowanie patologii społecznych. 7. Brak spójnego systemu infrastruktury wodno-ściekowej. 8. Niewystarczający poziom gazyfikacji gminy. 9. Obecność zdewastowanych obiektów poprzemysłowych. 10. Obiekty zabytkowe wymagające działań rewitalizacyjnych. 11. Obecność obiektów użyteczności publicznej wymagających działań modernizacyjnych. 12. Zbyt mała liczba obiektów infrastruktury społecznej. 13. Zły stan techniczny infrastruktury drogowej. 14. Niewystarczająca długość dróg rowero- 21

Tab. 2. Mocne i słabe strony gminy Kłodzko Źródło: Opracowanie własne. wych i chodników. 15. Niewystarczająca liczba parkingów. 16. Brak spójnej sieci oświetlenia ulicznego. 17. Niewystarczająca liczba mieszkań komunalnych. 18. Mało efektywna promocja turystyczna i gospodarcza gminy. 19. Braki w zakresie infrastruktury turystycznej oraz zły stan istniejącej. 20. Postępujące starzenie się społeczeństwa gminy. SZANSE 1. Dostępność zewnętrznych źródeł finansowania, w szczególności środków w ramach perspektywy finansowej 2014-2020 Unii Europejskiej. 2. Współpraca transgraniczna i terytorialna. 3. Przebiegająca przez teren gminy trasa europejska E67. 4. Międzynarodowe połączenie kolejowe. 5. Postępująca informatyzacja, zmniejszająca znaczenie fizycznych barier przestrzennych. 6. Polityka regionalna nakierowana na rozwój jednostek oparty na zasobach endogenicznych. 7. Lokalne inicjatywy na rzecz rozwoju zrównoważonego. CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE ZAGROŻENIA 1. Słaba dostępność przestrzenna gminy na tle ogólnopolskim. 2. Anomalia pogodowe i zmiany klimatyczne. 3. Trudna sytuacja finansowa samorządu lokalnego. 4. Duża konkurencja przy ubieganiu się o środki ze źródeł zewnętrznych. 5. Globalny kryzys gospodarczy i jego negatywne skutki. 6. Krajowe trendy demograficzne. 7. Niebezpieczeństwo powodziowe. Tab. 3. Szanse i zagrożenia wynikające z uwarunkowań zewnętrznych rozwoju gminy Kłodzko Źródło: Opracowanie własne. Gmina Kłodzko posiada specyficzne uwarunkowania rozwoju, na które składa się zestaw stymulant oraz destymulant akcentowanych dodatkowo przez czynniki zewnętrzne, wynikające częściowo z dominujących na świecie trendów gospodarczych oraz demograficznych. Najmocniejszym atutem gminy, wskazanym wielokrotnie również podczas badania kwestionariuszowego, są walory środowiskowe oraz krajobrazowe, tworzące potencjał tury- 22

styczny obszaru. Wynikają one z interesującej rzeźby terenu oraz jego ukształtowania przez teren gminy przebiegają zarówno meandrujące rzeki (w tym w szczególności Nysa Kłodzka), jak też pasma górskie oraz wzniesienia, które pomimo niezbyt dużej wysokości, stanowią dogodne punkty widokowe oraz cele wycieczkowe. Atrakcyjność turystyczną gminy podkreślają funkcjonujące gospodarstwa agroturystyczne, a także większe obiekty noclegowe, takie jak pałac w Żelaźnie, czy też hotel Metro w Boguszynie. Z drugiej strony położenie gminy przy terenach górzystych, w okolicy przebiegu rzeki stwarza ryzyko powodziowe, które weryfikowane było wielokrotnie w przeszłości. W erze pogłębiających się zmian klimatycznych poziom ryzyka powodziowego zwiększa się. Ograniczenia rozwojowe wynikają również z układu przestrzennego gminy, w tym jej rozłożenia w przestrzeni. Tworząc pierścień okalający miasto, gmina musi ponosić większe koszty w zakresie budowy infrastruktury technicznej i transportowej. Mieszkańcy gminy rozproszeni są w 35 sołectwach, spośród których najmniejsze zamieszkiwane są przez mniej niż 100 osób. Powoduje to zawyżenie nakładów finansowych w stosunku do zysku społecznego w wyniku budowy infrastruktury w najmniejszych miejscowościach. W aspekcie tym znaczenie ma również ukształtowanie terenu, gdyż może ono generować dodatkowe koszty budowy powodowane pokonywaniem barier fizjograficznych. W wyżej wymienionych przyczynach można doszukać się powodów, dlaczego nadal znaczna część mieszkańców gminy nie posiada dostępu do infrastruktury wodociągowej oraz kanalizacyjnej. Również stan techniczny dróg (szczególnie powiatowych) oraz ich wyposażenie w chodniki i oświetlenie na terenach zamieszkałych jest niewystarczający. Omawiając infrastrukturę należy zwrócić uwagę na niewystarczającą liczbę obiektów infrastruktury społecznej, a także zły stan techniczny części istniejących obiektów w tym m.in. stan techniczny bibliotek w Krosnowicach i Wojborzu, a także potrzebę utworzenia filii bibliotecznej w Szalejowie Dolnym oraz placówek opieki nad dziećmi do lat 3 w większych miejscowościach gminy. Kluczowym problemem gminy Kłodzko są jednak dysfunkcje społeczne związane z bezrobociem i wykluczeniem społecznym, które przyczyniają się do postępującego ubożenia społeczeństwa, skutkującego występowaniem patologii społecznych. Wykluczenie społeczne związane jest również z marginalizowaniem takich grup społecznych, jak osoby w wieku poprodukcyjnym oraz osoby niepełnosprawne. Problem bezrobocia na terenie gminy posiada swoje podłoże jeszcze w czasach sprzed transformacji ustrojowej, kiedy gminna gospodarka oparta była na kilku państwowych zakładach przemysłowych oraz państwowych gospodarstwach rolnych. W związku z upadkiem gospodarki centralnie planowa- 23

nej, pracę i utrzymanie straciła znaczna część mieszkańców, natomiast obiekty budowlane pozostałe po zakładach przemysłowych uległy degradacji i obecnie, jako zaniedbane pustostany, szpecą krajobraz. Należy jednak zwrócić uwagę, że mimo stosunkowo wysokiego poziomu bezrobocia, z roku na rok zwiększa się liczba podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, a dochody własne gminy rosną (dochody własne na mieszkańca zwiększyły się o ok. 30% na przestrzeni ostatnich 5 lat). Poprawiająca się sytuacja finansowa gminy skutkuje większymi możliwościami inwestycyjnymi w różnych sferach. Prosperująca gospodarka gminy Kłodzko ulega dywersyfikacji dzięki preferowaniu pozarolniczych form działalności, a także rozwojowi podstrefy Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej Invest Park. Gmina posiada również potencjał rozwoju przemysłu wydobywczego, który wykorzystany w sposób minimalizujący degradację środowiska przyrodniczego, zgodny będzie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Szans rozwojowych należy również doszukiwać się w położeniu gminy w obszarze transgranicznym. Powiązaniom międzynarodowym sprzyja przebieg przez część sołectw trasy europejskiej E67, a także połączenie kolejowe z Czechami. Niewątpliwie ważną kwestią związaną z czynnikami zewnętrznymi, które mogą przyczynić się do rozwoju społeczno-gospodarczego jednostki jest perspektywa finansowa Unii Europejskiej na lata 2014-2020, umożliwiająca pozyskanie dofinansowania przedsięwzięć, które mogą znacznie przyczynić się do rozwiązania problemów dotykających gminę. Gmina Kłodzko posiada doświadczenie w zakresie pozyskiwania środków unijnych, z tego też powodu będzie bardziej konkurencyjna w procesie aplikowania o nie. 4.2. WIZJA I MISJA GMINY KŁODZKO Wizja rozwoju gminy jest spojrzeniem w przyszłość, pożądanym stanem rzeczywistości lokalnej, będącym następstwem realizacji wszystkich założeń niniejszej Strategii. Działania zmierzające do urzeczywistnienia wizji podejmowane będą zarówno przez władze samorządowe, partnerów lokalnych, jak i mieszkańców gminy, przy wykorzystaniu istniejącego potencjału oraz uwarunkowań zewnętrznych. Niniejsza wizja rozwoju gminy Kłodzko określa stan, który osiągnięty zostanie przez rozwiązanie problemów rozwojowych. 24

GMINA KŁODZKO Z WYSPECJALIZOWANĄ GOSPODARKĄ, POSIADAJĄCA AKTYWNE SPOŁECZEŃSTWO, OFERUJĄCA KOMFORTOWE WARUNKI DO ŻYCIA I WYPOCZYNKU W HARMONII Z NATURĄ ORAZ Z POSZANOWANIEM DÓBR KULTURY. Misja gminy stanowi sens jej funkcjonowania, opis działań, których wypełnienie poskutkuje urzeczywistnieniem wizji. Misja stanowi jednocześnie główny cel rozwojowy gminy, z którego wynikają cele strategiczne, operacyjne oraz kierunki działań. Określa ona również charakter gminy i wskazuje jej atuty, na których oparty zostanie rozwój. ROZWÓJ GMINY KŁODZKO POPRZEZ WYKORZYSTANIE POTENCJAŁU GOSPODARCZEGO, TURYSTYCZNEGO, PODNOSZENIE WARUNKÓW ŻYCIA MIESZKAŃCÓW ORAZ KREOWANIE KAPITAŁU SPOŁECZNEGO I LUDZKIEGO PRZY ZACHOWANIU WALORÓW ŚRODOWISKOWYCH, KRAJOBRAZOWYCH I KULTUROWYCH. 4.3. CELE STRATEGICZNE, OPERACYJNE I KIERUNKI DZIAŁAŃ Elementem planowania strategicznego jest określenie celów, które odzwierciedlają zamierzone efekty planowanych do podjęcia w przyszłości działań, których realizacja urzeczywistni sformułowaną wcześniej wizję rozwoju. Cele określone w niniejszej Strategii są odpowiedzą na skonkretyzowane problemy, wynikające zarówno z przeprowadzonej diagnozy stanu istniejącego, jak i przeprowadzonych konsultacji społecznych. Odzwierciedlenie powyższych stanowi opracowana analiza SWOT, będąca jednocześnie bazą do formułowania priorytetów rozwojowych. Strategia Rozwoju Gminy Kłodzko na lata 2016-2022 wskazuje cele rozwojowe określone w czterech strategicznych obszarach tematycznych (społeczeństwo, gospodarka i turystyka, przestrzeń i infrastruktura, środowisko), które zostały uszczegółowione przez cele ope- 25

racyjne oraz kierunki działań. Hierarchiczny układ celów i kierunków działań oznacza, że realizując projekt wpisujący się w kierunek działania zawarty w niniejszej Strategii przyczynia się do realizacji misji gminy Kłodzko. Jednocześnie należy dodać, że sformułowane cele zgodne są z celami dokumentów strategicznych wyższej rangi, do których odwołania zostały wskazane w dalszej części dokumentu. Plan rozwoju strategicznego gminy Kłodzko zaprezentowano poniżej. 26

1. KREOWANIE WARUNKÓW ROZ- WOJU GOSPODARCZEGO, ZE SZCZEGÓLNYM WYKORZYSTA- NIEM ATRAKCYJNOŚCI TURY- STYCZNEJ 1.1. Podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej gminy 1.2. Tworzenie warunków do rozwoju branży turystycznej 1.3. Tworzenie spójnego systemu promocji gospodarczej gminy z uwzględnieniem sektora turystycznego 1.4. Wspieranie rolnictwa zrównoważonego oraz rozwój pozaprodukcyjnych źródeł dochodów gospodarstw rolnych 2. OCHRONA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I OBIEKTÓW DZIE- DZICTWA KULTUROWEGO 2.1. Renowacja, ochrona i promocja obiektów dziedzictwa kulturowego 2.2. Podejmowanie działań na rzecz gospodarki niskoemisyjnej oraz poprawy efektywności energetycznej budynków 2.3. Podejmowanie działań rewitalizacyjnych i rekultywacyjnych na obszarach poprzemysłowych i powydobywczych 2.4. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców 3. POPRAWA WARUNKÓW ŻYCIA MIESZKAŃCÓW POPRZEZ ZWIĘK- SZENIE DOSTĘPNOŚCI WYSOKIEJ JAKOŚCI INFRASTRUKTURY 3.1. Budowa spójnego i efektywnego systemu infrastruktury transportowej 3.2. Rozbudowa sieci wodnokanalizacyjnej 3.3. Poprawa stanu bezpieczeństwa powodziowego 3.4. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury sportowo-rekreacyjnej 4. KSZTAŁTOWANIE KAPITAŁU LUDZKIEGO I SPOŁECZNEGO 4.1. Podnoszenie warunków i jakości kształcenia 4.2. Włączenie społeczne, przeciwdziałanie ubóstwu i patologiom społecznym 4.3. Wdrażanie postaw uczenia się przez całe życie, wspieranie rozwoju przedsiębiorczości, przeciwdziałanie bezrobociu 4.4. Budowa i rozwój obiektów służących integracji społecznej 4.5. Zwiększenie dostępności cyfrowej gminy i przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu Tab. 4.Cele strategiczne i operacyjne rozwoju gminy Kłodzko Źródło: Opracowanie własne. 27

CEL STRATEGICZNY CELE 1. KREOWANIE WARUNKÓW ROZWOJU GOSPODARCZEGO, ZE SZCZEGÓLNYM WYKORZY- STANIEM ATRAKCYJNOŚCI TU- RYSTYCZNEJ CEL OPERACYJNY 1.1. Podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej gminy 1.2. Tworzenie warunków do rozwoju branży turystycznej KIERUNKI DZIAŁAŃ działania na rzecz rozwoju przedsiębiorczości i innowacji, działania na rzecz dalszego rozwoju podstrefy Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej Invest Park, sporządzenie i aktualizacja Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego z uwzględnieniem potrzeb inwestorów, utworzenie punktu informacji i obsługi inwestorów, promocja gminy Kłodzko i integracja z regionem, działania na rzecz pozyskania inwestorów zewnętrznych, wspieranie tworzenia nowych miejsc pracy, opracowanie i wdrożenie strategii rozwoju turystyki z zaangażowaniem na obu etapach lokalnego społeczeństwa, budowa i modernizacja infrastruktury turystycznej, w szczególności umożliwiającej uprawianie turystyk: pieszej, rowerowej, konnej, wodnej i powietrznej, budowa lotniska o funkcji turystyczno-usługowej i ratowniczej w Boguszynie, wytyczenie i oznakowanie nowych szlaków, w szczególności pieszych i rowerowych, w tym ścieżek ekologicznodydaktycznych, budowa infrastruktury na szlakach miejsca odpoczynku, modernizacja istniejących szlaków w szczególności pieszych i rowerowych, opracowanie mapy szlaków turystycznych, utworzenie systemu informacji turystycznej zawierającego m.in. bazę punktów noclegowych i gastronomicznych, sporządzenie Miejscowych Planów Zagospodarowania Przestrzennego dla miejsc o wysokich walorach środowiskowych 28

i krajobrazowych, tworzenie warunków do włączenia w aktywną turystykę osób z niepełnosprawnością i seniorów, 2. OCHRONA ŚRODOWISKA PRZY- RODNICZEGO I OBIEKTÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 1.3. Tworzenie spójnego systemu promocji gospodarczej gminy z uwzględnieniem sektora turystycznego 1.4. Wspieranie rolnictwa zrównoważonego oraz rozwój pozaprodukcyjnych źródeł dochodów gospodarstw rolnych 2.1. Renowacja, ochrona i promocja obiektów dziedzictwa kulturowego sporządzenie spójnej strategii marketingowej gminy, łączącej działania promujące gminę, ze szczególnym uwzględnieniem turystyki, opracowanie i wdrożenie spójnej dla całej gminy sieci nośników informacji turystycznej podkreślającej walory krajobrazowe, wzmacnianie tożsamości lokalnej, ze szczególnym uwzględnieniem walorów krajobrazowych i historycznych, skuteczniejsza współpraca z innymi jednostkami samorządu terytorialnego i organizacjami pozarządowymi w zakresie promocji regionu, udział w targach turystycznych w kraju i za granicą, promocja gminy w mediach w kraju i za granicą oraz za pomocą internetowych środków promocji. organizowanie szkoleń z zakresu agroturystyki i rolnictwa ekologicznego, wspieranie inicjatyw mających na celu tworzenie grup producenckich, w szczególności wsparcie rozwoju przetwórstwa, promowanie inicjatyw wspierających rozwój sektora usług rolno-spożywczych, promocja działalności rzemieślniczej, w szczególności związanej z tradycjami regionu. renowacja zdegradowanych obiektów dziedzictwa kulturowego, przystosowanie obiektów dziedzictwa kulturowego do pełnienia nowych funkcji, renowacja, ochrona i promocja obiektów zabytkowych w szcze- 29

gólności: sakralnych kościołów, przydrożnych krzyży, kapliczek, figur oraz pałaców i obiektów użyteczności publicznej, 3. POPRAWA WARUNKÓW ŻYCIA MIESZKAŃCÓW POPRZEZ ZWIĘKSZENIE DOSTĘPNOŚCI WYSOKIEJ JAKOŚCI INFRA- STRUKTURY 2.2. Podejmowanie działań na rzecz gospodarki niskoemisyjnej oraz poprawy efektywności energetycznej budynków 2.3. Podejmowanie działań rewitalizacyjnych i rekultywacyjnych na obszarach poprzemysłowych i powydobywczych 2.4. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców 3.1. Budowa spójnego i efektywnego systemu infrastruktury transportowej termomodernizacja budynków, w szczególności użyteczności publicznej, edukacja z zakresu gospodarki niskoemisyjnej, w tym m.in. informowanie o aktualnych możliwościach finansowania wymiany źródeł ogrzewania i termomodernizacji budynków, promocja wymiany systemów ogrzewania na nowoczesne i ekologiczne oraz montażu urządzeń do produkcji energii ze źródeł odnawialnych, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii. podjęcie działań rewitalizacyjnych na obszarach zdegradowanych, inne działania rewitalizacyjne uwzględniające adaptację obiektów do pełnienia nowych funkcji, rekultywacja i zagospodarowanie terenów powydobywczych, organizowanie wydarzeń promujących proekologiczne postawy, edukacja w zakresie ochrony środowiska, w szczególności organizowanie zajęć terenowych dla uczniów placówek oświatowych, działania na rzecz poprawy estetyki miejscowości, edukacja mieszkańców w zakresie odpowiedniej segregacji odpadów. budowa, przebudowa, remonty i modernizacja infrastruktury komunikacyjnej, w szczególności drogowej oraz chodników uwzględnienie rozbudowy sieci dróg o połączenia między sołectwami, budowa oświetlenia ulicznego, budowa parkingów, 30

4. KSZTAŁTOWANIE KAPITAŁU LUDZKIEGO I SPOŁECZNEGO 3.2. Rozbudowa sieci wodnokanalizacyjnej 3.3. Poprawa stanu bezpieczeństwa powodziowego budowa, rozbudowa, remonty i modernizacja infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, wspieranie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków w miejscach, w których budowa sieci kanalizacji sanitarnej jest nieopłacalna ekonomicznie. wspieranie budowy systemu małej retencji, budowa i modernizacja infrastruktury przeciwpowodziowej, wdrożenie i rozwój systemu monitoringu i informowania o zagrożeniu, doposażenie i szkolenie jednostek Ochotniczej Straży Pożarnej. budowa placów zabaw oraz siłowni zewnętrznych, budowa boisk sportowych, wspieranie rozwoju wodnej infrastruktury sportoworekreacyjnej, budowa i modernizacja pozostałych obiektów infrastruktury sportowo-rekreacyjnej. budowa, rozbudowa, remonty i modernizacja oraz rozwój infrastruktury edukacyjnej oraz opiekuńczej, doposażenie placówek oświatowych i opiekuńczych, wspieranie szkół w organizowaniu dodatkowych zajęć pozalekcyjnych i podnoszenie jakości dotychczas prowadzonych zajęć, organizowanie zajęć edukacyjnych, sportowych i integracyjnych, zagwarantowanie odpowiedniej do potrzeb liczby miejsc w 3.4. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury sportoworekreacyjnej 4.1. Podnoszenie warunków i jakości kształcenia budowa systemu ścieżek i dróg rowerowych, lobbowanie na rzecz restytucji linii kolejowej Kłodzko-Stronie Śląskie i modernizacji linii Kłodzko-Wrocław, lobbowanie utworzenia drogi ekspresowej na linii Wrocław Kłodzko granica państwa. 31

4.2. Włączenie społeczne, przeciwdziałanie ubóstwu i patologiom społecznym przedszkolach i żłobkach, wspieranie inicjatyw ukierunkowanych na rozwijanie u dzieci i młodzieży kreatywności, innowacyjności i przedsiębiorczości oraz kompetencji kluczowych, przygotowanie i realizacja autorskich programów kształcenia na poziomie przedszkolnym i wczesnoszkolnym rozwijających kreatywność i kompetencje osobiste dzieci, doradztwo zawodowe w szkołach, rozwój współpracy transgranicznej, wspieranie rozwoju umiejętności w zakresie języków obcych, ze szczególnym uwzględnieniem specyfiki sektora turystycznego, wspieranie lokalnych inicjatyw oraz działania na rzecz aktywizacji mieszkańców, organizowanie imprez kulturalnych i sportowych. dostosowanie oferty usług publicznych do potrzeb seniorów, podejmowanie inicjatyw na rzecz aktywizacji seniorów, np. kluby seniora, uniwersytet trzeciego wieku, wsparcie i aktywizacja osób zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz osób z niepełnosprawnościami, w tym wyrównywanie szans w dostępie do edukacji i rynku pracy, tworzenie, udoskonalenie i realizacja programów pomocy rodzinie i pomocy społecznej przeciwdziałających wykluczeniu społecznemu, rozwój mieszkalnictwa socjalnego i komunalnego, podejmowanie działań mających na celu ograniczenie patologii społecznych poprzez m.in. grupy wsparcia, profesjonalne doradztwo prawne, zawodowe, pomoc psychologiczną, poradnictwo, mediacje, działania skierowane na rozwój kompetencji pracowników Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej, Centrum Integracji Spo- 32

4.3. Wdrażanie postaw uczenia się przez całe życie, wspieranie rozwoju przedsiębiorczości, przeciwdziałanie bezrobociu 4.4. Budowa i rozwój obiektów służących integracji społecznej 4.5. Zwiększenie dostępności cyfrowej gminy i przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu łecznej, pracowników świetlic oraz organizacji pozarządowych, wspieranie działań promujących zdrowy tryb życia, wspieranie szkoleń i doradztwa w zakresie przedsiębiorczości, w tym dotyczących zakładania i prowadzenia własnej działalności gospodarczej, współpraca z Powiatowym Urzędem Pracy w zakresie monitoringu i analizy lokalnego rynku pracy oraz struktury osób bezrobotnych, wspieranie rozwoju systemu szkoleń i kursów zawodowych dla osób bezrobotnych oraz wymagających zmiany kwalifikacji, wspieranie organizowania szkoleń dla osób bezrobotnych po 50 roku życia (50+), wsparcie podmiotów ekonomii społecznej, organizacji pozarządowych, grup nieformalnych, np. kół gospodyń wiejskich, zagwarantowanie odpowiedniej do potrzeb liczby miejsc opieki nad dziećmi do lat 3, współpraca transgraniczna, budowa, remont, rozbudowa i modernizacja oraz wyposażenie obiektów użyteczności publicznej, w szczególności świetlic wiejskich, domów ludowych oraz bibliotek, dostosowanie obiektów służących integracji społecznej do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, wsparcie działań integrujących społeczność lokalną podejmowanych w szczególności przez Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji Gminy Kłodzko, Centrum Integracji Społecznej, Bibliotekę Publiczną Gminy Kłodzko i organizacje pozarządowe. zwiększenie powszechnej dostępności e-administracji dla mieszkańców, przedsiębiorców i inwestorów, zwiększenie dostępności usług publicznych przy wykorzystaniu Internetu i innych nowoczesnych technologii, 33

Tab. 5. Uszczegółowienie celów operacyjnych przez kierunki działań Źródło: Opracowanie własne. rozwój świadczenia usług teleinformatycznych, rozwój społeczeństwa informacyjnego, zmniejszenie zasięgu obszarów wykluczonych cyfrowo poprzez inicjowanie działań związanych z poprawą dostępności do sieci szerokopasmowej i sieci teleinformatycznej, wspieranie i promocja e-kultury i e-learningu. 34

Róża Lutosławska, kl. III, Szkoła Podstawowa w Jaszkowej Dolnej 5. S P Ó J N O Ś Ć Z D O K U M E N T A M I S T R A T E G I C Z N Y M I W Y Ż S Z Y C H S Z C Z E B L I Cele określone w niniejszej Strategii są spójne z celami zawartymi w dokumentach strategicznych wyższych szczebli, w tym w szczególności z celami Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego (SRWD) do roku 2020 oraz: Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającemu włączeniu społecznemu, Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Strategia Rozwoju Kraju 2020. Aktywne społeczeństwo. Konkurencyjna gospodarka. Sprawne państwo., Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie. 35

5.1. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA DOLNOŚLĄSKIEGO 2020 Nadrzędnym celem rozwoju Dolnego Śląska wg SRWD jest: NOWOCZESNA GOSPODARKA I WYSOKA JAKOŚĆ ŻYCIA W ATRAKCYJNYM ŚRODOWISKU Cel ten ma zostać osiągnięty poprzez koncentrację merytoryczną oraz przestrzenną działań. W dokumencie zwrócono szczególną uwagę na specyfikę poszczególnych regionów województwa dolnośląskiego, dla których wskazuje się indywidualne rozwiązania, odpowiednie do ich charakterystyk, wyzwań i potrzeb. 5.1.1. Terytorialny wymiar polityki rozwoju Koncentracja przestrzenna działań uwarunkowana została postulowaniem przez politykę regionalną kraju, aby polityki sektorowe uwzględniały wymiar terytorialny. Ryc. 6. Obszary Strategicznej Interwencji na terenie województwa dolnośląskiego wg Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020 Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 (s.28) za opracowaniem WBU na podstawie KSRR. 36

Zgodnie z Krajową Strategią Rozwoju Regionalnego wyodrębniono Obszary Strategicznej Interwencji (OSI), na podstawie zidentyfikowanych w skali kraju i regionu obszarów problemowych. Celem ich wyodrębnienia było udzielenie adekwatnej do potrzeb interwencji publicznej w najbardziej wymagających tego obszarach (rycina 6.). W ramach SRWD wyznaczono tzw. Obszary Integracji oraz Obszary Interwencji, stanowiące swoiste odniesienie do wytycznych polityki regionalnej i polityki przestrzennej kraju. Cztery Obszary Integracji (rycina 7.) charakteryzują się zróżnicowanymi uwarunkowaniami rozwoju, wynikającymi z warunków geograficznych, sytuacji społecznogospodarczej oraz uwarunkowań historycznych. Na obszarach tych realizowane będą wszystkie cele SRWD, a samorząd województwa będzie pełnił w nich rolę koordynatora w zakresie planowania przestrzennego i strategicznego. Ryc. 7. Obszary Integracji na terenie województwa dolnośląskiego Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 (s.29). 37

Gmina Kłodzko położona jest w Sudeckim Obszarze Integracji (C.), który cechuje się wieloma barierami rozwojowymi wynikającymi m.in. z dużego bezrobocia, depopulacji i utrudnionych warunków prowadzenia inwestycji prorozwojowych i infrastrukturalnych. Równocześnie obszar ten cechuje atrakcyjność walorów przyrodniczych i krajobrazowych. Zgodnie z zapisami SRWD, dalszy rozwój tego obszaru zależny jest od stworzenia i wypromowania kompleksowej oferty turystycznej, wypoczynkowej i uzdrowiskowej we współpracy ze stroną czeską, uwzględniającej wymogi i zasady ochrony cennych walorów środowiska. Obszary Interwencji (rycina 21.) wyznaczają natomiast strefy występowania szczególnych zjawisk lub specyficznych procesów, związanych często również z konfliktami przestrzennymi. W ramach SRWD samorząd województwa będzie mógł podejmować działania interwencyjne, mające na celu rozwiązywanie sytuacji konfliktowych, pobudzenie rozwoju oraz pomoc w sferach jednoznacznie wymagających pomocy publicznej. Ryc. 8. Obszary Interwencji na terenie województwa dolnośląskiego Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 (s.30). 38

Gmina Kłodzko jednocześnie położona jest w obrębie czterech obszarów interwencji: Ziemia Kłodzka obszar cechujący się wysoką atrakcyjnością przyrodniczo-krajobrazową i turystyczną, lecz niskim stopniem dostępności transportowej oraz miejscami zagrożonymi wykluczeniem społecznym. Jest to obszar koniecznych interwencji w infrastrukturę transportową i elektroenergetyczną, a także rozwinięcie usług uzdrowiskowych z poszanowaniem zasad ochrony środowiska. Jednocześnie jest to obszar problemów wynikających z zagrożenia powodziowego; Obszar transgraniczny obszar zagrożony peryferyzacją ze strony polityki kraju, w kontekście geopolitycznym znajduje się w ścisłym centrum Europy Środkowej. Stanowi jeden z najciekawszych wyróżników tożsamości dolnośląskiej ze względu na uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe (Sudety i Łużyce); Autostrada Nowej Gospodarki obszar o docelowo najwyższej dostępności transportowej w regionie. Osadzony na istniejących i projektowanych ciągach autostrad i dróg szybkiego ruchu oraz integrujący transport kolejowy i wodny. Tereny o najwyższej atrakcyjności lokalizacji produkcji na Dolnym Śląsku. Wymaga wzmocnienia i wprowadzenia najwyższych standardów technologicznych w dziedzinie teleinformatycznej oraz szczególnie aktywnej obsługi prawnej i planistycznej, sprzyjającej powstawaniu i ukorzenieniu podmiotów gospodarczych, szczególnie tych o rodowodzie dolnośląskim; Obszar rolniczy charakteryzuje się najwyższym wskaźnikiem waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Teren ten wymaga szczególnej ochrony i wsparcia ze względu na najwyższą jakość gleb oraz wykorzystania tego wyjątkowego potencjału (m.in. najdłuższy okres wegetacyjny w kraju) poprzez aktywizację przemysłu przetwórstwa rolnospożywczego w celu pełnego wykorzystania naturalnych predyspozycji. Z prospektywnego punktu widzenia należy ukierunkować rozwój produkcji żywności na kooperację przemysłu spożywczego z partnerami zagranicznymi. Zgodnie z zapisami SRWD zakłada się, że zasięg obszarów interwencji będzie podlegał szczegółowej delimitacji w ramach studiów i analiz planistycznych przygotowanych w celu wykorzystania instrumentów wsparcia ze środków unijnych na lata 2014-2020. Stanowić one będą podstawę do wyznaczania Obszarów Strategicznej Interwencji oraz zawiązywania koalicji sąsiadujących samorządów gminnych i powiatowych, w celu realizacji wspólnych zadań. 39

5.1.2. Spójność celów Strategii Rozwoju Gminy Kłodzko na lata 2016-2022 ze SRWD Cel główny SRWD zostanie osiągnięty poprzez realizację następujących celów: CEL 1. ROZWÓJ GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY CEL 2. ZRÓWNOWAŻONY TRANSPORT I POPRAWA DOSTĘPNOŚCI TRANSPORTOWEJ CEL 3. WZROST KONKURENCYJNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW, ZWŁASZCZA MŚP CEL 4. OCHRONA ŚRODOWISKA NATURALNEGO, EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW ORAZ DOSTOSOWANIE DO ZMIAN KLIMATU I POPRAWA POZIOMU BEZPIECZEŃSTWA CEL 5. ZWIĘKSZENIE DOSTĘPNOŚCI TECHNOLOGII KOMUNIKACYJNO-INFORMACYJNYCH CEL 6. WZROST ZATRUDNIENIA I MOBILNOŚCI PRACOWNIKÓW CEL 7. WŁĄCZENIE SPOŁECZNE, PODNOSZENIE POZIOMU I JAKOŚCI ŻYCIA CEL 8. PODNIESIENIE POZIOMU EDUKACJI, KSZTAŁCENIE USTAWICZNE Wyżej wymienione cele będą realizowane poprzez skupienie prowadzonych działań w ośmiu kluczowych grupach Makrosferach, posiadających określone priorytety rozwojowe, oczekiwane korzyści wynikające z ich realizacji, preferencje i kryteria dotyczące projektów oraz planowane do realizacji przedsięwzięcia. Wypełnienie priorytetów zawartych w Makrosferach przyczynia się do osiągnięcia jednego lub większej liczby celów zawartych w SRWD. Ryc. 9 Realizacja celów SRWD 2020 przez Makrosfery Źródło: Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 (s.41). 40

Część celów operacyjnych i kierunków działań zaplanowanych do realizacji w ramach Strategii Rozwoju Gminy Kłodzko na lata 2016-2022 wpisuje się w przedsięwzięcia zawarte w Makrosferach Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020. Poniższa tabela zawiera wykaz tych celów operacyjnych i kierunków działań Strategii Rozwoju Gminy Kłodzko na lata 2016-2022, które znajdują odzwierciedlenie w Makrosferach. 1. KREOWANIE WARUNKÓW ROZWOJU GOSPODARCZEGO, ZE SZCZEGÓLNYM WYKORZYSTANIEM ATRAKCYJNOŚCI TURYSTYCZNEJ 1.1. Podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej gminy Kierunek działań: Działania na rzecz dalszego rozwoju podstrefy Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej Invest Park zgodny z: 8.4.18. Stymulowanie, w porozumieniu z właściwymi samorządami lokalnymi, powstawania i rozwoju stref aktywności gospodarczej. Wspieranie działań na rzecz rozwoju Specjalnych Stref Ekonomicznych w rozwoju gospodarczym regionu 1.2. Tworzenie warunków do rozwoju branży turystycznej Kierunek działań: Utworzenie lotniska o funkcji turystyczno-usługowej i ratowniczej w Boguszynie zgodny z: 1.4.17. Budowa i rozbudowa sieci lotnisk o znaczeniu regionalnym i lokalnym o funkcji turystyczno-usługowej i ratowniczej w Jeleniej Górze, Świebodzicach i Boguszynie oraz modernizacja lotnisk w Szymanowie, Lubinie, Oleśnicy Kierunek działań: Modernizacja istniejących szlaków, w szczególności pieszych i rowerowych zgodny z: 4.4.3. Wspieranie lokalnych inicjatyw na rzecz rozwoju turystyki oraz realizacja działań służących rozwojowi infrastruktury turystycznej określonych w obowiązujących subregionalnych strategiach rozwoju turystyki 4.4.7. Rewitalizacja istniejących szlaków turystycznych, w tym także szczególnie atrakcyjnych pod względem krajoznawczym i widokowym linii kolejowych oraz tworzenie nowych tras turystycznych w oparciu o inwentaryzację krajoznawczą Kierunek działań: Budowa i modernizacja infrastruktury turystycznej, w szczególności umożliwiającej uprawianie turystyk: pieszej, rowerowej, konnej, wodnej i powietrznej zgodny z: 4.4.12. Wspieranie inwestycji niezbędnych do uprawiania turystyki kwalifikowanej, m.in.: narciarskiej, górskiej, rowerowej, pieszej, konnej i wodnej przy poszanowaniu wymogów ochrony przyrody Kierunek działań: Budowa i modernizacja infrastruktury turystycznej, w szczególności umożliwiającej uprawianie turystyk: pieszej, rowerowej, konnej, wodnej i powietrznej zgodny z: 4.4.16. Podniesienie atrakcyjności turystycznej i rekreacyjnej rzek, przede wszystkim Odry, oraz cieków i zbiorników wodnych poprzez zagospodarowanie nabrzeży, budowę przystani, marin i rozbudowę turystycznej floty odrzańskiej 1.3. Tworzenie spójnego systemu promocji gospodarczej z uwzględnieniem sektora turystycznego 41

4.4.1. Promowanie regionu jako atrakcyjnego miejsca dla uprawiania turystyki, w tym promocja produktów turystycznych i produktów regionalnych, m.in.: obiektów UNESCO, Szlaku Cysterskiego, Drogi Św. Jakuba, Sudetów z Karkonoszami, Parku Kulturowego Dolina Pałaców i Ogrodów, Doliny Baryczy ze Stawami Milickimi, Wzgórz Trzebnickich, produktów uzdrowiskowych oraz innych wymienionych w priorytetach form uprawiania turystyki na Dolnym Śląsku 1.4. Wspieranie rolnictwa zrównoważonego oraz rozwój pozaprodukcyjnych źródeł dochodów gospodarstw rolnych 2.4.10. Wsparcie działań na rzecz zwiększenia samowystarczalności żywnościowej regionu (produkcja i przetwórstwo rolno-spożywcze) i kreowanie marki dolnośląskich produktów oraz poprawa dostępności do rynków zbytów 2. OCHRONA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I OBIEKTÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 2.1. Renowacja, ochrona i promocja obiektów dziedzictwa kulturowego 3.4.11. Wspieranie działań na rzecz rewitalizacji zabytkowych zespołów urbanistycznych i najcenniejszych obiektów architektury 2.2. Podejmowanie działań na rzecz gospodarki niskoemisyjnej oraz poprawy efektywności energetycznej budynków Kierunek działań: Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii zgodny z: 1.4.35. Stymulowanie prac projektowych i badawczych oraz realizacja polityki wspierania inwestycji związanych z produkcją energii ze źródeł odnawialnych Kierunek działań: Termomodernizacja budynków, w szczególności użyteczności publicznej zgodny z: 1.4.41. Działania związane z inwestycjami w zakresie ograniczenia emisji i obniżenia zużycia energii w obiektach użyteczności publicznej i sektorze mieszkaniowym Kierunek działań: Termomodernizacja budynków, w szczególności użyteczności publicznej zgodny z: 5.4.9. Budowa infrastruktury służącej ochronie i zagospodarowaniu zasobów wodnych oraz ochrona jakości powietrza i powierzchni ziemi 2.3. Podejmowanie działań rewitalizacyjnych i rekultywacyjnych na obszarach poprzemysłowych i powydobywczych 3.4.2. Rekultywacja i zagospodarowanie terenów poprzemysłowych i powydobywczych 2.4. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców 5.4.8. Działania na rzecz kształtowania postaw etycznych i społecznych oraz zwiększenia wiedzy na temat zagrożeń i edukacja ekologiczna społeczeństwa 3. POPRAWA WARUNKÓW ŻYCIA MIESZKAŃCÓW POPRZEZ ZWIĘKSZENIE DO- STĘPNOŚCI WYSOKIEJ JAKOŚCI INFRASTRUKTURY 3.1. Budowa spójnego i efektywnego systemu infrastruktury transportowej Kierunek działań: Lobbowanie utworzenia drogi ekspresowej na linii Wrocław Kłodzko granica państwa zgodny z: 1.4.2. Postulowane przez samorządy województwa dolnośląskiego inwestycje drogowe o 42

znaczeniu ponadregionalnym, w standardzie co najmniej drogi ekspresowej w relacjach Wrocław - Kłodzko - Moravská Třebová, Wrocław - Wałbrzych Liberec Kierunek działań: Lobbowanie na rzecz restytucji linii kolejowej Kłodzko-Stronie Śląskie i modernizacji linii Kłodzko-Wrocław zgodny z: 1.4.8. Dostosowanie infrastruktury kolejowej do wymagań oraz wyzwań współczesności i przyszłości na Dolnym Śląsku, poprzez wysokosprawne powiązania sieci głównych i subregionalnych ośrodków wzdłuż linii: Wrocław Świdnica Wałbrzych Jelenia Góra wraz z rozwinięciem możliwości powiązań w kierunku Pragi, Zgorzelec Legnica Wrocław Opole, Poznań Leszno Wrocław Kłodzko Międzylesie, Zielona Góra Legnica Wrocław, Głogów Lublin Legnica Jawor Świdnica Dzierżoniów Kamieniec Ząbkowicki Nysa, Wrocław Świdnica Dzierżoniów. Kierunek działań: Lobbowanie na rzecz restytucji linii kolejowej Kłodzko-Stronie Śląskie i modernizacji linii Kłodzko-Wrocław zgodny z: 1.4.12. Utrzymywanie, modernizacja, budowa dróg i kolei zapewniających dojazd z małych, peryferyjnie położonych miejscowości do głównych miast województwa 1.4.24. Utrzymanie infrastruktury kolejowej relacji Kłodzko Lądek Zdrój Stronie Śląskie Kierunek działań: Budowa nowej i dostosowanie istniejącej infrastruktury transportowej do potrzeb osób niepełnosprawnych zgodny z: 7.4.21. Znoszenie barier architektonicznych oraz przystosowanie infrastruktury do potrzeb osób niepełnosprawnych 3.2. Rozbudowa sieci wodno-kanalizacyjnej 5.4.9. Budowa infrastruktury służącej ochronie i zagospodarowaniu zasobów wodnych oraz ochrona jakości powietrza i powierzchni ziemi 3.3. Poprawa stanu bezpieczeństwa powodziowego Kierunek działań Wspieranie budowy systemu małej retencji zgodny z: 3.4.4. Realizacja programu małej retencji na obszarach rolnych i leśnych regionu Kierunek działań Budowa i modernizacja infrastruktury przeciwpowodziowej" zgodny z: 5.4.13. Usprawnienie systemu zarządzania ryzykiem powodziowym, w tym zwiększanie retencyjności zlewni oraz efektywności urządzeń zabezpieczenia przeciwpowodziowego i struktur organizacyjnych ograniczających skutki powodzi (budowa, modernizacja, zarządzanie) Kierunek działań Wdrożenie i rozwój systemu monitoringu i informowania o zagrożeniu" zgodny z: 6.4.40. Rozwój e-usług, m.in. w zakresie: [ ] monitorowania i prognozowania skutków nadzwyczajnych zagrożeń dla zdrowia, życia, mienia i środowiska 3.4. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury sportowo-rekreacyjnej 6.4.28. Wspieranie inwestycji w infrastrukturę sportowo-rekreacyjną 4.4.12. Wspieranie inwestycji niezbędnych do uprawiania turystyki kwalifikowanej, m.in.: narciarskiej, górskiej, rowerowej, pieszej, konnej i wodnej przy poszanowaniu wymogów ochrony przyrody 7.4.2. Budowa sprawnego długofalowego systemu wspierającego dzietność i rodziny wychowujące dzieci, m.in. poprzez sferę usług publicznych dla w/w (np. przedszkola, infrastruktura rekreacyjna) 4. KSZTAŁTOWANIE KAPITAŁU LUDZKIEGO I SPOŁECZNEGO 4.1. Podnoszenie warunków i jakości kształcenia 43

6.4.9. Wsparcie modernizacji i uzupełnienie materialnej infrastruktury bazy edukacyjnej 7.4.2. Budowa sprawnego długofalowego systemu wspierającego dzietność i rodziny wychowujące dzieci, m.in. poprzez sferę usług publicznych dla w/w (np. przedszkola, infrastruktura rekreacyjna) 7.4.6. Kształtowanie postaw społecznych i gospodarczych, tożsamości regionalnej, a także wzmacnianie więzi wspólnotowych i aktywności obywatelskiej mieszkańców regionu, w tym edukacja obywatelska dzieci i młodzieży 4.2. Włączenie społeczne, przeciwdziałanie ubóstwu i patologiom społecznym 7.4.18. Wsparcie i aktywizacja osób starszych Kierunek działań: Działania skierowane na rozwój kompetencji pracowników Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej i Centrum Integracji Społecznej zgodny z: 7.4.3. Aktywizacja społeczno-zawodowa grup społecznych narażonych na wykluczenie społeczne bądź już doświadczających wykluczenia 7.4.7. Rozwój systemu podnoszenia kompetencji kadr i instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów społecznych 4.3. Wdrażanie postaw uczenia się przez całe życie, wspieranie rozwoju przedsiębiorczości, przeciwdziałanie bezrobociu 7.4.3. Aktywizacja społeczno-zawodowa grup społecznych narażonych na wykluczenie społeczne bądź już doświadczających wykluczenia 7.4.6. Kształtowanie postaw społecznych i gospodarczych, tożsamości regionalnej, a także wzmacnianie więzi wspólnotowych i aktywności obywatelskiej mieszkańców regionu, w tym edukacja obywatelska dzieci i młodzieży 7.4.8. Wspieranie i pobudzanie aktywności zawodowej mieszkańców regionu 7.4.18. Wsparcie i aktywizacja osób starszych 7.4.29. Wsparcie i promocja partnerstwa społecznego, w tym sektora ekonomii społecznej oraz zwiększenie ich roli 8.4.12. Wsparcie i promocja sektora ekonomii społecznej oraz zwiększenie jej roli w rozwoju społeczno-gospodarczym województwa 4.4. Budowa i rozwój obiektów służących integracji społecznej 6.4.19. Wsparcie modernizacji i uzupełnianie materialnej infrastruktury kultury 4.5. Zwiększenie dostępności cyfrowej gminy i przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu 6.4.40. Rozwój e-usług, m.in. w zakresie: Tworzenia i promowania mechanizmów elastycznych i aktywnych form zatrudnienia, przeciwdziałających wykluczeniu z rynku pracy Stymulowania współpracy administracji publicznej z organizacjami sektora pozarządowego Wspomagania osób starszych i niepełnosprawnych, w tym usług uzupełniających system ochrony zdrowia; Monitorowanie i prognozowanie skutków nadzwyczajnych zagrożeń dla zdrowia, życia, mienia i środowiska Tab. 6. Spójność założeń Strategii z przedsięwzięciami Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 Źródło: Opracowanie własne. 44

5.2. STRATEGIA ROZWOJU POWIATU KŁODZKIEGO NA LATA 2016-2020 Z uwagi na fakt, że prace nad tworzeniem Strategii Rozwoju Powiatu Kłodzkiego na lata 2016-2020 nie zostały jeszcze ukończone, przedstawione powiązania z celami operacyjnymi Strategii Rozwoju Powiatu Kłodzkiego na lata 2016-2020 dotyczą projektu przedmiotowej Strategii aktualnego na styczeń 2016 r. Spójność z celami powiatu kłodzkiego została przedstawiona w poniższej tabeli. STRATEGIA ROZWOJU GMINY KŁODZKO NA LATA 2016-2022 PROJEKT STRATEGII ROZWOJU POWIATU KŁODZKIEGO NA LATA 2015-2020 C E L O P E R A C Y J N Y 1.2. Tworzenie warunków do rozwoju branży turystycznej 1.3. Tworzenie spójnego systemu promocji gospodarczej gminy z uwzględnieniem sektora turystycznego 2.2. Podejmowanie działań na rzecz gospodarki niskoemisyjnej oraz poprawy efektywności energetycznej budynków 3.1. Budowa spójnego i efektywnego systemu infrastruktury transportowej 3.3. Poprawa stanu bezpieczeństwa powodziowego 10. Rozwój turystyki na terenie powiatu 11. Kształtowanie turystycznego wizerunku powiatu kłodzkiego 1. Poprawa stanu środowiska naturalnego 5. Rozwój i modernizacja sieci dróg powiatowych na terenie wszystkich gmin powiatu kłodzkiego 4. Zapewnienie bezpieczeństwa powodziowego mieszkańcom powiatu 4.1. Podnoszenie warunków i jakości kształcenia 8. Efektywne zarządzanie oświatą 4.2. Włączenie społeczne, przeciwdziałanie ubóstwu i patologiom społecznym 4.3. Wdrażanie postaw uczenia się przez całe życie, wspieranie rozwoju przedsiębiorczości, przeciwdziałanie bezrobociu 4.5. Zwiększenie dostępności cyfrowej gminy i przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu 7. Zapewnienie prawidłowego funkcjonowania w społeczności osób o ograniczonych możliwościach społecznych, fizycznych i psychicznych. 12. Wzrost zatrudnienia i zmniejszenie bezrobocia na terenie powiatu 2. Rozwój społeczeństwa informacyjnego Tab. 7. Spójność celów operacyjnych Strategii Rozwoju Gminy Kłodzko z celami operacyjnymi Strategii Rozwoju Powiatu Kłodzkiego na lata 2016-2020 Źródło: Opracowanie własne. 45

5.3. STRATEGIA EUROPA 2020 ORAZ KRAJOWE DOKUMENTY STRATEGICZNE Strategia Europa 2020 posiada 3 ogólne cele, które można zidentyfikować czytając pełną nazwę dokumentu: Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. Zgodnie z powyższym priorytetami Strategii Europa 2020 są: wzrost inteligentny (smart growth) rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji, wzrost zrównoważony (sustainable growth) wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej, wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (inclusive growth) wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. W wyżej wymienione założenia wpisują się cele Strategii Rozwoju Gminy Kłodzko. Inteligentny wzrost związany jest m.in. z rozwojem kapitału ludzkiego, w tym z podnoszeniem jakości edukacji i kształcenia, a także promowaniem postaw uczenia się przez całe życie (ang. lifelong learning). Również wspieranie rozwoju technologii cyfrowych poprzez zwiększenie dostępu do e-usług sprzyja wzrostowi inteligentnemu. Zrównoważony wzrost związany jest z działaniami zapobiegającymi zmianom klimatycznym, takimi jak podnoszenie efektywności energetycznej i wspieranie przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną, a także racjonalnym wykorzystywaniem potencjału, jaki daje środowisko przyrodnicze, m.in. na działania wspierające rozwój pozarolniczych form działalności, takich jak agroturystyka, które nie powodują zagrożenia dla środowiska przyrodniczego. Jednocześnie nie należy opierać restrukturyzacji sektora rolnego wyłącznie na odchodzeniu od typowo rolniczych form działalności. W ramach rozwoju sustensywnego wspierać należy również formy rolnictwa ekologicznego. Przekształcenia przestrzeni przyrodniczej, jak i przestrzeni życia człowieka w wyniku eksploatacji kruszyw, a także zaniechanie na skutek transformacji ustrojowej działalności przemysłowych powoduje potrzebę działań rewitalizacyjnych i rekultywacyjnych, zmierzających do uporządkowania przestrzeni. Wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu bezpośrednio wiąże się ze wspieraniem środowisk wykluczonych społecznie, w tym m.in. niepełnosprawnych oraz seniorów, poprzez dostosowanie oferty usługowej do ich potrzeb. W szczególności należy uwzględnić ofertę usług ochrony zdrowia, a także kultury i wypoczynku skierowaną do seniorów. Należy dążyć do zapewnienia seniorom, a także osobom niepełnosprawnym możliwości uczestniczenia 46

w życiu publicznym. Wpływ na przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu będzie mieć także dostosowanie obiektów infrastruktury oraz obiektów użyteczności publicznej do wymagań niepełnosprawnych w celu eliminacji barier architektonicznych. Bardzo istotne są również działania poprawiające skuteczność walki z ubóstwem, a także patologiami społecznymi. Włączeniu społecznemu sprzyjają również działania, pomagające osobom bezrobotnym wrócić na rynek pracy. Służą temu wszelkie szkolenia i kursy zawodowe skierowane do grupy osób pozostających bez pracy. Spójność celów Strategii Rozwoju Gminy Kłodzko na lata 2016-2022 z wspomnianymi krajowymi dokumentami strategicznymi została przedstawiona w poniższej tabeli. 1. KREOWANIE WARUNKÓW ROZWOJU GOSPODARCZEGO, ZE SZCZEGÓLNYM WYKORZYSTANIEM ATRAKCYJNOŚCI TURYSTYCZNEJ 1.1. Podnoszenie atrakcyjności inwestycyjnej gminy Strategia Rozwoju Kraju 2020: II.2.4. Poprawa warunków ramowych dla prowadzenia działalności gospodarczej III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 2.2.3. Integracja przestrzenna i funkcjonalna obszarów wiejskich 1.2. Tworzenie warunków do rozwoju branży turystycznej Strategia Rozwoju Kraju 2020 II.2.4. Poprawa warunków ramowych dla prowadzenia działalności gospodarczej III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 2.1.5. Wspomaganie restrukturyzacji obszarów wiejskich 2.2.1. Integracja przestrzenna i funkcjonalna obszarów wiejskich Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji na obszary poza ośrodkami wojewódzkimi 1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw działania tematyczne 1.3. Tworzenie spójnego systemu promocji gospodarczej z uwzględnieniem sektora turystycznego Strategia Rozwoju Kraju 2020 II.2.4. Poprawa warunków ramowych dla prowadzenia działalności gospodarczej 47

III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich 1.4. Wspieranie rolnictwa zrównoważonego oraz rozwój pozaprodukcyjnych źródeł dochodów gospodarstw rolnych Strategia Rozwoju Kraju 2020 I.3.3. Zwiększenie bezpieczeństwa obywatela II.2.3. Zwiększenie konkurencyjności i modernizacja sektora rolno-spożywczego III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 2.1.5. Wspomaganie restrukturyzacji obszarów wiejskich 2.2.3. Integracja przestrzenna i funkcjonalna obszarów wiejskich Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji na obszary poza ośrodkami wojewódzkimi 2. OCHRONA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I OBIEKTÓW DZIEDZICTWA KULTUROWEGO 2.1. Renowacja, ochrona i promocja obiektów dziedzictwa kulturowego Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji na obszary poza ośrodkami wojewódzkimi 2.2. Podejmowanie działań na rzecz gospodarki niskoemisyjnej oraz poprawy efektywności energetycznej budynków Strategia Rozwoju Kraju 2020 II.6.2. Poprawa efektywności energetycznej II.6.3. Zwiększenie dywersyfikacji dostaw paliw i energii II.6.4. Poprawa stanu środowiska Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw działania tematyczne 2.3. Podejmowanie działań rewitalizacyjnych i rekultywacyjnych na obszarach poprzemysłowych i powydobywczych Strategia Rozwoju Kraju 2020 I.3.3. Zwiększenie bezpieczeństwa obywatela 2.4. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców Strategia Rozwoju Kraju 2020 48

II.6.1. Racjonalne gospodarowanie zasobami II.6.4. Poprawa stanu środowiska 3. POPRAWA WARUNKÓW ŻYCIA MIESZKAŃCÓW POPRZEZ ZWIĘKSZENIE DO- STĘPNOŚCI WYSOKIEJ JAKOŚCI INFRASTRUKTURY 3.1. Budowa spójnego i efektywnego systemu infrastruktury transportowej Strategia Rozwoju Kraju 2020 II.4.3. Zwiększenie mobilności zawodowej i przestrzennej II.7.2. Modernizacja i rozbudowa połączeń transportowych III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich III.3.4. Zwiększenie spójności terytorialnej Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 2.1.5. Wspomaganie restrukturyzacji obszarów wiejskich Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji na obszary poza ośrodkami wojewódzkimi 3.2. Rozbudowa sieci wodno-kanalizacyjnej Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 2.1.5. Wspomaganie restrukturyzacji obszarów wiejskich Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji na obszary poza ośrodkami wojewódzkimi 3.3. Poprawa stanu bezpieczeństwa powodziowego Strategia Rozwoju Kraju 2020 II.6.5. Adaptacja do zmian klimatu Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 5.2.2. Zwiększenie poziomu bezpieczeństwa przeciwpowodziowego 3.4. Modernizacja i rozbudowa infrastruktury sportowo-rekreacyjnej Strategia Rozwoju Kraju 2020 III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich 4. KSZTAŁTOWANIE KAPITAŁU LUDZKIEGO I SPOŁECZNEGO 4.1. Podnoszenie warunków i jakości kształcenia 49

Strategia Rozwoju Kraju 2020 III.3.3. Tworzenie warunków dla rozwoju ośrodków regionalnych, subregionalnych i lokalnych oraz wzmacniania potencjału obszarów wiejskich Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 2.2.3. Integracja przestrzenna i funkcjonalna obszarów wiejskich 4.2. Włączenie społeczne, przeciwdziałanie ubóstwu i patologiom społecznym Strategia Rozwoju Kraju 2020 II.4.2. Poprawa jakości kapitału ludzkiego III.1.1. Zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym III.1.2. Zmniejszenie ubóstwa w grupach najbardziej nim zagrożonych 4.3. Wdrażanie postaw uczenia się przez całe życie, wspieranie rozwoju przedsiębiorczości, przeciwdziałanie bezrobociu Strategia Rozwoju Kraju 2020 I.3.2. Rozwój kapitału społecznego II.4.1. Zwiększenie aktywności zawodowej II.4.2. Poprawa jakości kapitału ludzkiego Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 2.1.5. Wspomaganie restrukturyzacji obszarów wiejskich 2.2.3. Integracja przestrzenna i funkcjonalna obszarów wiejskich Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 1.2. Tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania procesów rozwojowych i zwiększania ich absorpcji na obszary poza ośrodkami wojewódzkimi 1.3. Budowa podstaw konkurencyjności województw działania tematyczne 4.4. Budowa i rozwój obiektów służących integracji społecznej Strategia Rozwoju Kraju 2020 I.3.2. Rozwój kapitału społecznego Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 2.1.5. Wspomaganie restrukturyzacji obszarów wiejskich 2.2.3. Integracja przestrzenna i funkcjonalna obszarów wiejskich 4.5. Zwiększenie dostępności cyfrowej gminy i przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu Strategia Rozwoju Kraju 2020 I.3.2. Rozwój kapitału społecznego l.3.3. zwiększenie bezpieczeństwa obywatela 50

II.5.1. Zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu II.5.2. Upowszechnienie wykorzystania technologii cyfrowych III.2.1. Podnoszenie jakości i dostępności usług publicznych III.1.1. Zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 3.3. Poprawa dostępności teleinformatycznej Tab. 8. Spójność założeń Strategii Rozwoju Gminy Kłodzko z wybranymi krajowymi dokumentami strategicznymi Źródło: Opracowanie własne. 51

Klaudia Sambor, kl. IV, Szkoła Podstawowa w Krosnowicach 6. F I N A N S O W A N I E R E A L I Z A C J I S T R A T E G I I Gmina Kłodzko, jako główny podmiot podejmujący działania zmierzające do realizacji nakreślonych w niniejszej Strategii celów, musi wykazywać zdolność finansową do realizacji zaplanowanych działań. O sukcesie realizacji celów zadecydować może także efektywność w pozyskiwaniu środków zewnętrznych, w szczególności pochodzących z funduszy Unii Europejskiej. Horyzont czasowy Strategii Rozwoju Gminy obejmuje okres wydatkowania środków w ramach perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2014 2020. Stwarza to możliwości pozyskania dofinansowania na realizację działań, których podjęcie jest niezbędne do osiągnięcia stanu nakreślonego w wizji gminy Kłodzko w roku 2022. Gmina Kłodzko posiada duże doświadczenie w pozyskiwaniu środków zewnętrznych. Wśród potencjalnych źródeł finansowania zaplanowanych zadań znajdują się m.in.: budżety: starostwa powiatowego, województwa dolnośląskiego i państwa; środki pozostałych partnerów lokalnych i instytucji zaangażowanych w realizację Strategii; 52