SERBIA TWOIM PARTNEREM BIZNESOWYM

SERBIA TWOIM PARTNEREM BIZNESOWYM

Doświadczenia z Serbii Ogólnie rzecz biorąc, członkowie Rady Inwestorów Zagranicznych mają pozytywne doświadczenia z prowadzenia działalności na rynku serbskim. Położenie geograficzne czyni Serbię atrakcyjną dla otwierania działalności przez zagranicznych inwestorów, prowadząc tym samym do zapewnienia łatwiejszego dostępu do pozostałych rynków w regionie. Ponadto, Serbia wdrożyła już podstawy gospodarki rynkowej i może zaoferować stosunkowo stabilne środowisko makro-gospodarcze i polityczne, również w czasach globalnego kryzysu gospodarczego. Co więcej, ramy prawne prowadzenia działalności gospodarczej są już w dużej mierze zharmonizowane z przepisami Unii Europejskiej. Mimo to, rząd musi nadal podejmować zdecydowanie działania w celu wdrożenia właściwych przepisów i polepszenia otoczenia biznesowego. Zbyt duża biurokracja, brak przejrzystości i spójności w zakresie stosowania prawa, a także korupcja, należą do głównych problemów związanych z efektywnym prowadzeniem interesów w Serbii, które będą musiały zostać rozwiązane w najbliższym czasie. Kostin Bork Prezes Rady Inwestorów Zagranicznych Wiele czynników, a wśród nich centralne położenie geograficzne, nadal faworyzuje Serbię w stosunku do innych krajów w regionie, odpowiadając tym samym za przyciąganie kapitału zagranicznego. Należy do nich również dosyć dobrze rozbudowany lokalny rynek, a także liczne porozumienia o wolnym handlu, które otwierają drzwi do rynków krajów CEFTA, Rosji i UE. Wielokrotnie już podkreślano również zasadność zachęcania do inwestowania w sektorach, w których Serbia ma w stosunku do swoich sąsiadów względną przewagę, a więc zwłaszcza w dziedzinie energetyki, rolnictwa i technologii informacyjnych. W tym kontekście istotną rolę odgrywają zachęty finansowe i podatkowe dla nowych inwestycji, szczególnie dla dużych firm i projektów. Ważne jest również zwrócenie uwagi na postęp Serbii w kierunku integracji europejskiej, mając na uwadze, że perspektywa wstąpienia do UE jest kluczowym czynnikiem w przyciąganiu bezpośrednich inwestycji zagranicznych, a także motorem wprowadzania dalszych reform gospodarczych. W tym kontekście, należy pamiętać że Serbia ma nowy rząd, który już ogłosił przeprowadzenie reform w zakresie polityki fiskalnej. Wskazane powyżej zmiany, wraz z ciągłym polepszeniem otoczenia biznesowego poprzez wprowadzanie reform strukturalnych, z pewnością mogą stanowić solidną podstawę do zwiększania znaczenia Serbii jako miejsca wartego inwestowania w najbliższej przyszłości. Miloš Đurković Prezes Amerykańskiej Izby Handlowej w Serbii (AmCham Serbia) Inwestycje, jako motor gospodarki i rozwoju ekonomicznego w każdym kraju, posiadają wiele pozytywnych efektów od zmniejszenia bezrobocia, poprzez podniesienie produktywności oraz konkurencyjności gospodarczej na rynku globalnym, aż do poprawy poziomu życia. Przedsięwzięcie inwestycyjne firmy Coca Cola Hellenic w Serbii zostało zainaugurowane 15 lat temu, poprzez zakup Beograd IBP, będąc w tamtym czasie największą inwestycją zagraniczną w byłej Jugosławii. Od tamtej chwili do dziś zainwestowaliśmy na rynku serbskim ponad 200 mln euro. W ubiegłym roku Coca Cola przyczyniła do uzyskania przez serbską gospodarkę zysku w postaci 25 mln euro bezpośredniej wartości dodanej, co wynosi 0,08 procent PKB jak również 0,06 procent całkowitych przychodów podatkowych. Jedno miejsce pracy w naszym systemie oznacza 13 pośrednich miejsc pracy w gospodarce. Jeśliby zastąpić lokalnych operatorów Coca Cola poprzez import, serbska gospodarka poniosłaby stratę rzędu 51 mln euro w zakresie wartości dodanej oraz ponad 2.700 miejsc pracy. Mając na uwadze osiągnięcia inwestorów zagranicznych i krajowych przedsiębiorstw, wskazać należy, że przed nowym rządem Serbii stoi zadanie dalszej budowy stabilnego i przyjaznego środowiska dla biznesu. Biznesmeni i przedstawiciele handlowi dostrzegają narzędzia, które mogłyby prowadzić do tego celu. Z całą pewnością należą do nich harmonizacja krajowych przepisów prawnych z regulacjami Unii Europejskiej, jak również uproszczenie administracji i biurokracji. Mając doświadczenie ponad 15 letniej obecności w Serbii, uważamy, że zarówno te wskazane powyżej jak i inne środki przyczynią się do szybszego rozwoju gospodarczego kraju i jego konkurencyjności, a także do wzmocnienia pozycji Serbii na mapie atrakcyjnych miejsc inwestycyjnych. Ramon Vajdinger Dyrektor Generalny Coca Cola Hellenic Serbia 2013.

Przedmowa Uczynienie z Serbii kraju rozpoznawalnego ze względu na swój potencjał inwestycyjny, gospodarkę rynkową, otwarte granice oraz gotowość do integracji na zasadach konkurencyjności z Unią Europejską, należą do narodowych interesów Republiki Serbii. Stanowi również podstawy działań dla Serbskiej Izby Gospodarczej, będącej największą serbską organizacją zrzeszającą profesjonalne podmioty gospodarcze. Do najważniejszych celów gospodarczych Serbskiej Izby Gospodarczej należy aktywne działanie na rzecz poprawy rozwoju gospodarczego kraju, wzrost eksportu i bezpośrednich inwestycji zagranicznych, wzmocnienie konkurencyjności serbskiej gospodarki, rozwój przedsiębiorczości, a także promocja obszaru gospodarczego Serbii jako miejsca z dużym potencjałem inwestycyjnym. Działania Serbskiej Izby Gospodarczej nakierowane są głównie na reprezentowanie interesów jej Członków, poprzez dążenie do stworzenia otwartego, pobudzającego i dobrze prosperującego środowiska gospodarczego. Serbska Izba Gospodarcza wspiera również krajową gospodarkę oraz zagranicznych inwestorów poprzez oferowanie szerokiej gamy usług informacyjnych, promocyjnych i doradczych. Wraz z uzyskaniem przez Serbię statusu kandydata do Unii Europejskiej zwiększa się niezawodność i stabilność prowadzenia działalności gospodarczej na rynku serbskim. Jest to wyraźny sygnał, w tym również dla inwestorów, że Serbia zmierza w kierunku wzmocnienia konkurencyjności i przewidywalności kreowanego przez nią środowiska biznesowego. Tradycja Serbskiej Izby Gospodarczej i systemu izb gospodarczych w Serbii ma już niespełna 156 lat. Rozgałęziona sieć izb i przedstawicielstw zagranicznych gwarantuje skuteczne wdrażanie mechanizmów wspierających serbską gospodarkę oraz zrzeszonych, skupionych w Izbie przedsiębiorców. Długoterminowy cel Serbskiej Izby Gospodarczej jest jasno określony i składa się na niego stworzenie stabilnej i silnej gospodarki, rozbudowa środowiska biznesowego i inwestycyjnego, zapewnienie wyższego poziomu życia dla obywateli oraz rozwój Serbii. Stały postęp i wiele przykładów dobrych praktyk stanowią najlepszy dowód na konsekwentne przybliżanie się do osiągnięcia tego celu. Witamy w Serbskiej Izbie Gospodarczej! Željko Sertić prezes Serbskiej Izby Gospodarczej

Republika Serbii jest państwem narodu serbskiego i wszystkich mieszkających w nim obywateli, opartym na rządach prawa i sprawiedliwości społecznej, zasadach demokracji obywatelskiej, praw człowieka i praw mniejszości, a także wolności oraz przywiązania do europejskich zasad i wartości. Art. 1 Konstytucji Republiki Serbii

Informacje Ogólne Położenie: Europa Południowo-Wschodnia, centralna część Półwyspu Bałkańskiego Współrzędne geograficzne: 44 00 N, 21 00 E Powierzchnia: 99.269 km 2 Ludność: 7,2 mln (bez uwzględnienia danych z Autonomicznego Regionu Kosowa i Metochii)* Granice: Serbia graniczy z Węgrami, Rumunią, Bułgarią, Macedonią, Albanią, Czarnogórą, Bośnią i Hercegowiną oraz Chorwacją Stolica: Belgrad, około 1,6 mln mieszkańców Miasta ponad 100.000 mieszkańców: Novi Sad, Niš, Kragujevac, Priština, Subotica Ustrój: republika parlamentarna Język urzędowy: serbski Waluta krajowa: dinar (RSD) Strefa czasowa: GMT +1 Zasoby Sieć drogowa: 40.845 km Sieć kolejowa: 4.092 km Żeglowne rzeki: Dunaj - 588 km, Sava - 207 km, Tisa - 164 km Międzynarodowe porty lotnicze: Belgrad, Niš, Priština Grunty rolne: 5,7 mln akrów Zasoby węgla: o równowartości 2000 mln ton ropy naftowej Rezerwy ropy i gazu: o równowartości 20 mln ton ropy naftowej Energia wodna: około 27.000 GWh Wody mineralne i termalne: około 700 żródeł, z czego 360 przystosowanych jest do czynnego korzystania Rezerwy geologiczne: miedź - 2,8 mld ton, antymon - 9 mln ton, magnezyt - 41 mln ton, ołów i cynk - 105 mln ton, nikiel i kobalt - 38,65 mln ton, gliny ogniotrwałe i ceramiczne - 190 mln ton Ochrona środowiska: chronione 125 roślin i 428 gatunków zwierząt Parki narodowe: Fruška Gora, Đerdap, Tara, Kopaonik, Šar-planina Rezerwat biosfery: Golija *Źródło: Urząd Statystyczny Republiki Serbii

Kraj między Wschodem i Zachodem w którym się urodziło 16 rzymskich imperatorów ziemia wielkich ludzi i wielkich osiągnięć Kraj

Kraj bogatej tradycji i nowoczesnych celów chwalebnej przeszłości i wielkiej perspektywy mistrzów SERBIA ziemia przyszłości

Produkt Krajowy Brutto (PKB) W latach 2001-2011 PKB Serbii wzrastało według średniej stopy rocznej o 3,3%, i to pomimo faktu, że od 2009 roku odczuwalne są negatywne skutki światowego kryzysu gospodarczego. Głównym czynnikiem wzrostu PKB był sektor usług związany z handlem, transportem, gospodarką magazynową, łącznością, pośrednictwem finansowym, usługami pocztowymi i telekomunikacyjnymi. Poza nimi, wpływ na rozwój gospodarczy Serbii miał w pewnym stopniu również sektor rolnictwa oraz przemysłu wytwórczego. Wzrost aktywności gospodarczej spowodował poprawę poziomu życia ludności; Szacowana wartość PKB na jednego mieszkańca w 2011 roku jest prawie 2,5 razy wyższa od wartości PKB na jednego mieszkańca w 2001 roku. Łączny PKB (mln. EUR), i PKB na mieszkańca (EUR) od 2004 do 2012. mln. EUR 40,000 30,000 20,000 10,000 2,549 19,026 2,729 20,306 PKB (leva skala) 3,144 23,305 3,857 28,468 4,444 Uwagi: * Ocena ** Projekcja Źródło: Krajowe Biuro Statystyki i Ministerstwo Finansów i Gospodarki 32,668 PKB per capita (prawa skala) 3,955 3,841 3,967 0 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011* 2012** 28,957 28,006 4,290 31,141 28,692 EUR 5,000 4,000 3,000 2,000 1,000 Realna roczna stopa zmian PKB w latach 2002-2011 (łączone środki objętości, w %), z prognozami na 2012 rok 11 9 7 5 3 1 1 3 5 Uwaga: * Ocena Ministerstwa Finansów i Gospodarki Źródło: Krajowe Biuro Statystyki i Ministerstwo Finansów i Gospodarki Struktura wartości dodanej brutto w 2011 62.2% 4.3 2.5 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 10.7% 9.3 5.4 3.6 4.8% 22.3% 3.5 Usługi Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybactwo Budownictwo Przemysł Źródło: Krajowy Urząd Statystyczny, Dane statystyczne rachunków narodowych 5.4 3.8 1 1.6 2 2010 2011 2012* Do 2010 roku zmiany w strukturze serbskiej gospodarki szły w kierunku zwiększenia w niej udziału działalności usługowej. W 2011 roku doszło jednak do zmniejszenia udziału sektora usług i wynosi on obecnie 62,1% (razem z budownictwem 66,9%).

Inflacja Podstawą reform gospodarczych w obecnym, przejściowym okresie jest polityka stabilizacyjna, która koncentruje się głównie na obniżaniu inflacji. W 2011 roku wzrost cen konsumpcyjnych (CPI) wynosił 7%, z tendencją do spadku w latach następnych. Cel inflacyjny na lata 2012-2014 wynosi 4% ± 1,5 p.p. Inflacja mierzona wskaźnikiem cen konsumpcyjnych w okresie 2008 2012 oraz stopa docelowa inflacji w latach 2009 2012 roku (mierzony w procentach) 14 12 10 8 6 4 2 0 8,6 8 6,6 10,3 6 4,5 12,7 2008 2009 2010 2011 2012* Uwaga: * listopad2012/decembar 2011 Źródło: Narodowy Bank Serbii i Krajowy Urząd Statystyczny Zysk Przypadający 7 4 Ceny konsumenckie Dopuszczalne odchylenie inflacji od celu Cel inflacyjny Średnia roczna stopa wzrostu zysku netto w latach 2001-2011 wyniosła około 10%, W okresie tym nastąpił wzrost poziomu realnych wynagrodzeń netto ze 100 euro w 2001 roku, do 360 euro w 2011 roku, co daje wzrost o 3,6 razy. Średnie roczne wynagrodzenie netto w Serbii rocznie (w EUR) 400 350 300 250 200 150 100 50 0 168 179 204 275 350 WYZWANIA Zwiększenie konkurencyjności gospodarki Wzmocnienie potencjału w zakresie innowacji i modernizacja przemysłu Polepszenie struktury eksportu Rozwój infrastruktury Tworzenie nowych miejsc pracy Reforma sektora publicznego Budowanie sprzyjającego środowiska inwestycyjnego 370 331 324 363 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Źródło: Obliczenia na podstawie danych Krajowego Urzędu Statystycznego Charakterystyka Pracowników 1. Wykształcenie pomaturalne i wyższe posiada 21,6% pracowników; 2. Wykształcenie średnie posiada 72,4% pracowników; 3. Wykształcenie podstawowe posiada lub pozostaje bez wykształcenia 6% pracowników. Struktura siły roboczej według sektorów w 2011 roku 66.6% 2.1% 2.5% 1.6% 21.8% 5.4% Rolnictwo Przemysł wydobywczy Przemysł przetwórczy Budownictwo Usługi Energetyka Źródło: Krajowy Urząd Statystyczny, Badania dotyczące siły roboczej (październik 2011)

PRODUKCJA PRZEMYSŁOWA Handel Zagraniczny W latach 2001-2011 łączna wymiana handlowa pomiędzy Serbią a wszystkimi krajami świata wzrosła 3,5 razy. W tym samym czasie eksport wzrósł 4,4 razy (z 1,9 mld do 8,4 mld euro) natomiast import wzrósł 3 razy (z 4,8 mld do 14,4 mld euro). Najważniejszym zagranicznym partnerem handlowym Serbii w 2011 roku była Unia Europejska, do której zostało wysłane 57,6% całego eksportu towarów, a skąd pochodzi 55,6% wszystkich towarów importowanych z zagranicy. Bilans handlowy w analizowanym okresie wzrósł z 40% do 59,3%. Najważniejsze sektory eksportowe w 2011 Inne maszyny i urządzenia Urządzenia elektryczne Wyroby z gumy i plastiku Chemikalia i produkty chemiczne Produkty rolne, łowieckie i usługi 4.6 6.2 6.5 6.5 7.9 Produkty spożywcze i napoje Metale podstawowe 14.8 16 Inne 37.5 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 Eksport i import towarów w latach 2003-2011 (w mln EUR) 25,000 20,000 15,000 10,000 5,000 0-5,000-10,000-15,000 2,832 Eksport Import Saldo 33% 43% 8,623-5,792 3,608 8,439-4,831 5,102 49% 10,462-5,360 6,432 48% 48% 13,507-7,075 Bilans handlowy 7,428 15,495-8,066 5,961 52% 11,505-5,543 7,393 59% 58% 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 12,622-5,229 8,439 14,450-6,011 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Źródło: Krajowy Urząd Statystyczny Źródło: Krajowy Urząd Statystyczny

Najważniejsi partnerzy eksportowi w 2011 roku 37.4% 4.5% 11.1% 4.5% 10.1% 6.7% Źródło: Krajowy Urząd Statystyczny 11.3% 7.5% 6.9% Włochy Bośnia i Hercegowina Niemcy Czarnogóra Rumunia Rosja Macedonia Słowenia Inne Najważniejsi partnerzy importowi w 2011 roku 43.7% 13.2% 3.3% Źródło: Krajowy Urząd Statystyczny 10.8% 3.5% 8.9% 7.6% 4.6% 4.4% Rosja Niemcy Włochy Chiny Węgry Rumunia Austria Bośnia i Hercegowina Inne Dynamiczny wzrost eksportu stanowi następstwo pozytywnych efektów proces prywatyzacji i restrukturyzacji, podpisanych umów o wolnym handlu oraz zaawansowania przekształceń systemu gospodarczego w kierunku systemu gospodarki rynkowej. Ważnym celem strategicznym Serbii jest utrzymanie dynamicznego wzrostu eksportu oraz dalsza redukcja deficytu w handlu zagranicznym.

Rolnictwo Serbia dysponuje korzystnymi warunkami naturalnymi, sprzyjającymi rozwojowi zróżnicowanej produkcji rolnej w tym m.in.: zbóż, roślin przemysłowych, winogron, owoców i warzyw, nasion, materiałów do sadzonek, ziół oraz hodowli bydła. Rozwój podstawowej produkcji rolnej wpłynął pozytywnie na rozbudowę przemysłu spożywczego: wyrobów cukierniczych, oleju przemysłowego, cukru, piwa, soków, przemysłu przetwórczego, warzyw, mąki, mięsa itp. Produkcja rolna w Serbii (w tysiącach ton) 2008 2009 2010 2011 Pszenica 2,095 2,068 1,630 2,076 Kukurydza 6,158 6,396 7,207 6,480 Jęczmień 344 303 244 279 Owies 96 74 68 71 Żyto 14 13 10 12 Burak cukrowy 2,299 2,798 3,325 2,822 Słonecznik 454 378 378 378 Soja 351 349 541 441 Ziemniaki 844 898 887 892 Wino (1.000 hl) 1,542 2,210 2,363 2,326 Mleko (mil.l) 1,534 1,515 1,462 1,472 Masło 3 2 2 3 Ser 21 22 23 24 Wołowina 99 100 96 100 Wieprzowina i jagnięcina 266 252 269 280 Baranina 23 25 23 24 Drób 76 80 84 88 Mięso - razem 464 457 472 492 Źródło: Krajowy Urząd Statystyczny Handel zagraniczny produktami rolno-spożywczymi w Serbii w latach 2006 2011 (w mln. USD) 2,800 2,700 Eksport Import Saldo 2,400 2,241 1,957 1,945 2,000 1,686 1,600 1,468 1,265 1,308 1,400 1,205 1,300 1,116 1,200 905 1,036 800 570 637 489 360 400 0 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Źródło: Krajowy Urząd Statystyczny Struktura produkcji rolnej w 2011 roku 32% 57% 9% 2% Źródło: Krajowy Urząd Statystyczny Struktura eksportu rolnego Serbii w 2011 roku 26% 3% 2% 8% 7% Źródło: Krajowy Urząd Statystyczny 29% 25% Rolnictwo i warzywnictwo Uprawa winorośli Uprawa owoców Hodowla bydła Zboża i przetwory Owoce i warzywa Cuker Napoje Mięso i produkty mięsne Nasiona oleiste i owoce Inne

Struktura importu rolnego Serbii w 2011 roku Mięso i produkty mięsne 22% Owoce i warzywa 4% 15% Kawa, herbata, kakao i przyprawy Ryby Pasza dla zwierząt Napoje 7% tytoń i produkty tytoniowe 25% Zboża i produkty 3% 6% 4% 6% 8% Nasiona oleiste i płody Inne Źródło: Krajowy Urząd Statystyczny Rynek Unii Europejskiej przyjmuje ponad połowę eksportu produktów rolnych pochodzących z Serbii. Drugim w kolejności rynkiem są kraje regionu Europy Południowo- -Wschodnej, będące członkami wielostronnych porozumień handlowych, takich jak CEFTA. Jako jedyny kraj w regionie, Serbia otrzymała preferencyjny dostęp do rynku Federacji Rosyjskiej, zwiększając tym samym efektywność eksportu swoich produktów rolnych. Ponadto, od niedawna serbskie rolnictwo posiada również uprzywilejowany dostęp do rynków Białorusi i Turcji. W lutym 2010 roku weszła w życie umowa handlowa pomiędzy Serbią a UE. Porozumienie to umożliwia bezcłowy dostęp serbskich produktów do dużego i wymagającego rynku. W handlu z UE, Serbia ma ustalone preferencyjne stawki/kontygenty importowe, wynoszące odpowiednio: 8.700 ton wołowiny (baby beef), 63.000 hektolitrów wina i 180.000 ton cukru. Ogólny system preferencji, zatwierdzony przez Stany Zjednoczone, zapewnia możliwość bezcłowego eksportu serbskich produktów rolno-spożywczych również na rynek amerykański. Priorytetem serbskiego rolnictwa pozostaje obecnie wzrost ogólnego poziomu konkurencyjności, znalezienie nowych rynków, dostosowanie się do przepisów i norm UE i WTO, zdobycie nowej wiedzy i technologii, które umożliwią zmianę struktury rolnictwa, prowadzącą do stworzenia warunków umożliwiających współzawodniczenie z konkurencją na rynku krajowym i międzynarodowym. Regionalny podział eksportu rolnictwa i przemysłu spożywczego Serbii przedstawiony według integracji gospodarczej (w mln USD) 2,800 CEFTA 243 2,400 EU-27 178 2,000 Inni 139 124 1161 199 964 1,600 1.022 895 72 1,200 760 28 22 613 800 360 420 926 1099 1296 400 727 796 580 441 495 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Źródło: Krajowy Urząd Statystyczny Regionalny podział importu rolnictwa i przemysłu spożywczego Serbii przedstawiony według integracji gospodarczej (w mln USD) 1,400 CEFTA 519 1,200 EU-27 470 1,000 Inni 272 800 440 513 322 224 197 308 287 600 254 462 280 400 116 220 647 641 658 125 551 431 200 390 363 257 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Źródło: Krajowy Urząd Statystyczny Bermet z Fruškiej Góry, będący słodkim winem, popularnym na dworze Marii Teresy, a także leskovački ajvar i homoljski miód należą do krajowych produktów mających status produktu regionalnego prawnie chronionego w 27 krajach na świecie. Oprócz nich, dzięki rejestracji w Serbskim Urzędzie Własności Intelektualnej, z ochrony korzysta również ok. 50 innych produktów lokalnych, a wśród nich: užička szynka i boczek, sremski kulen, kiełbasa i salami, požarevačka kiełbasa, rtanjska herbata, homoljski ser, rizling z Banatu, jagodinska ružica, wino z Kosowa, kladovski kawior, wody mineralne, leskovački grill, duvan skwarki z Valjeva, futoška kapusta, ariljska malina, pirotski dywan, bezdanski damask i ubrania wełniane z Sirogojna.

Energetyka Działalność energetyczna w Republice Serbii realizowana jest zarówno poprzez wykorzystywanie krajowych zasobów energii pierwotnej (węgla, ropy naftowej, gazu ziemnego, energii odnawialnej), import energii pierwotnej (głównie ropy naftowej i gazu ziemnego), produkcję energii elektrycznej i cieplnej, wykorzystywanie i obróbkę węgla, wykorzystywanie i obróbkę ropy naftowej, a także transport i dystrybucję energii do konsumentów. System energetyczny Republiki Serbii składa się z: Sektora naftowego, w ramach którego wykorzystuje się zarówno krajowe zasoby ropy naftowej i gazu ziemnego, jak i import ropy naftowej; w ramach sektora przeprowadza się przetwórstwo i transport ropy naftowej, produkcję, import/eksport oraz dystrybucję produktów naftowych i smarów; Sektora gazu ziemnego, służącego do importu i dystrybucji gazu ziemnego do końcowych użytkowników; Sektora węglowego, w ramach którego realizowane jest powierzchniowe, podziemne i podwodne wydobycie węgla, a także jego przetwarzanie i sprzedaż końcowym użytkownikom; Sektora energetycznego, w ramach którego prowadzona jest działalność w postaci wytwarzania energii elektrycznej w elektrociepłowniach i hydroelektrowniach, przesyłu energii elektrycznej, a także dostawy energii elektrycznej, za pośrednictwem systemu elektro-dystrybucji, do końcowych odbiorców; Systemu ciepłowni, w których realizowana jest produkcja i dystrybucja energii cieplnej dla odbiorców końcowych w 58 serbskich miastach i gminach; Sektora energii odnawialnej, który obejmuje produkcję energii z odnawialnych źródeł energii: energii słonecznej, energii wiatrowej, energii wodnej, biomasy oraz energii geotermalnej. Podstawowe dane dotyczące serbskiej energetyki Produkcja energii elektrycznej odbywa się w ośmiu elektrowniach o łącznej projektowanej mocy 5.171 MW, dziewięciu hydroelektrowniach z pięćdziesięcioma agregatami o łącznej projektowanej mocy 2.835 MW i trzech elektrociepłowniach z 6 blokami o całkowitej mocy 353 MW. Przesyłanie energii elektrycznej odbywa się na poziomach 400, 220 i 110 KW napięcia przesyłowego o łącznej długości 9.998 km; składa się na to 95 wysokonapięciowych podstacji i 187 transformatorów o łącznej projektowanej mocy 18.622 MW. Struktura produkcji energii pierwotnej według źródeł energii 68% 9% 3% 10% 10% Źródło: Bilans energetyczny Republiki Serbii w 2012 roku Węgiel Ropa naftowa Gaz ziemny OEI Energia hydroelektryczna Scentralizowane dostawy ciepła funkcjonują w 58 miastach Serbii, o łącznej mocy cieplnej kotłów 6.597 MWt. Rezerwy eksploatacyjne ropy naftowej i gazu ziemnego znajdują się na poziomie 20 Mtoe, podczas gdy wszystkie zasoby geologiczne szacowane są na około 60 Mtoe. Przerób ropy naftowej odbywa się w dwóch rafineriach: Rafinerii Pancevo i Rafinerii Novi Sad, o łącznej pojemności 7,3 mln ton rocznie.

1 Novi Sad S. Mitrovica N. Tesla B Zvornik Zrenjanin 2 N. Tesla A Kolubara А Kostolac A Đerdap I Kostolac B Kostolac 5 Morava Đerdap II Całkowita energia wytwarzana z odnawianych źródeł energii szacowana jest na ponad 4,30 Mtoe rocznie; Składa się na nią: biomasa: 2,70 Mtoe; energia wiatrowa: 0,19 Mtoe; MHE: 0,60 Mtoe; energia słoneczna: 0,64 Mtoe i energia geotermiczna: 0,20 Mtoe. Okres większego wykorzystania odnawialnych źródeł energii zapoczątkowało wprowadzenie w 2010 roku taryfy Feed-in. Dotychczas zrealizowano już wiele projektów produkcji energii elektrycznej z OZE, o łącznej mocy około 19 MW: MHE-9 MW, z czego: biogazy stanowią 2,7 MW, wiatr 0,5 MW, cykl mieszany 6,7 MW oraz energia słoneczna 0,093 MW. Kolubara B Kolubara = 500 MW B. Bašta Međuvršje RHE B. Bašta Ovčar Banja Elektrownie i kopalnie: Kokin Brod 3 Elektrociepłownie Elektrociepłownie Potpeć Bistrica w budowie Uvac Elektrociepłownie Elektrownie wodne Kopalnia węgla Kosovo B Kosovo А Obszary dystrybucji energii: 1 Elektrovojvodina, Novi Sad 2 Elektrodistribucija Beograd, Beograd 3 Elektrosrbija, Kraljevo 4 Jugoistok, Niš 5 Centar, Kragujevac * Elektrokosmet, Priština Źródło: EPS * od czerwca 1999 roku EPS nie posiada danych dotyczących bilansu energetycznego w regionie Kosowa i Metochii Na system rurociągów gazowych Serbii składa się rurociąg gazowy (o przepustowości 16 mln m 3 gazu / dobę, długości 2.258 km i ciśnienia roboczego 16-75 bar), dystrybucyjny gazociąg (długości 14.299 km, ciśnienia roboczego 4-16bar) oraz ponad 252 tysięcy terminali i podziemnego magazynu gazu Banatski Dvor o operacyjnej pojemności 300 mln m 3 gazu (zaprojektowana pojemnośćwynosi 800 mln m 3 gazu). Całkowite zasoby geologiczne węgla w Serbii szacowane są na ok. 20 mld ton. * Kosovo 4 Vrla I Vrla IV Vrla II Vrla III PAP Lisina Pirot Strategiczny plan rozwoju energetyki Modernizacja i rewitalizacja istniejących już elektrowni wodnych, Đerdap II i Limske, a w trakcie jest modernizacja i rewitalizacja elektrowni wodnych: Đerdap I, Bajina Bašta i Zvornik; Budowa elektrowni: TE Kolubara B, o mocy 2x350 MW; TE TENT B3, o mocy 700 MW; TE-TO Nowy Sad, o mocy 400-500 MW; TE Kostolac, o mocy 500-600 MW; Rozbudowa i modernizacja sieci przesyłowej energii elektrycznej i inwestycje w IT i sieć telekomunikacyjną; Budowa rurociągu produktowego przez Serbię: Pančevo Smederevo, Pančevo Novi Sad, Novi Sad Sombor, Smederevo Jagodina Niš i Pančevo Beograd; Budowa Gazociągu Południowego, o pojemności ponad 60 mld m 3 gazu rocznie i łącznej długości około 1.500 km; Inwestycje w drugą fazę budowy podziemnego magazynu gazu Banatski Dvor i budowa nowego podziemnego magazynu gazu Itebej; Modernizacja systemu rurociągów do przesyłu gazu i dalsza rozbudowa sieci dystrybucji gazu w Serbii.

Produkcja Przemysłowa Proces prywatyzacji i restrukturyzacji gospodarki znajduje się w końcowej fazie i ma zostać zakończony 30. czerwca 2014 roku; W latach 2001-2011 produkcja przemysłowa rosła w średnim tempie na poziomie 0,7% rocznie; Tempo wzrostu produkcji jest dyktowane przez przemysł wytwórczy, który pozostaje dominującym sektorem przemysłu krajowego; Dynamika produkcji przemysłowej w latach 2003-2011 (%) 20 15 10 5 0-5 -10-15 -2.8 6.6 0.6 4.2 4.1 Produkcja przemysłowa Źródło: Urząd Statystyczny Republiki Serbii 1.4 2.5 2.1-12.6 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 W strukturze produkcji przemysłowej najbardziej powszechne są produkty: spożywcze, metalowe, chemiczne i energetyczne. Prognozuje się, że obszary te zachowają dominującą pozycję również w nadchodzących latach. Struktura przemysłu według sektorów w 2010 roku Branże przemysłu Proporcjonalny udział Górnictwo 7,6 Produkcja produktów spożywczych 18,6 Produkcja napojów 5,4 Produkcja wyrobów tytoniowych 1,4 Produkcja tekstyliów 1,2 Produkcja odzieży 2,5 Produkcja skóry i wyrobów skórzanych 1,0 Obróbka drewna i produkcja wyrobów z drewna 1,2 Produkcja papieru i wyrobów z papieru 2,7 Reprodukcja audio i wideo zapisów 1,8 Produkcja koksu i naftowych pochodnych 3,7 Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych 3,2 Produkcja podstawowych chemikaliów 3,5 Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych 5,0 Produkcja pozostałych wyrobów z mineralnych surowców 4,6 Produkcja metali podstawowych 1,3 Produkcja wyrobów metalowych z wyjątkiem maszyn 7,0 Produkcja komputerów, wyrobów elektronicznych i optycznych 1,6 Produkcja sprzętu elektrycznego 2,8 Produkcja niezarejestrowanych maszyn i urządzeń 2,3 Produkcja pojazdów samochodowych i przyczep 1,3 Produkcja pozostałych pojazdów transportowych 0,5 Produkcja mebli 1,9 Pozostałe sektory przetwórstwa 0,9 Naprawa sprzętu i montaż 0,3 Dostawa energii elektrycznej i gazu oraz klimatyzacja 16,7 Źródło: Urząd Statystyczny Republiki Serbii

Budownictwo Budownictwo pozostaje jednym z ważniejszych czynników rozwoju gospodarczego Serbii, m.in. ze względu na fakt, iż cały proces budowlany wymaga zaangażowania niespełna 40 różnych gałęzi serbskiej gospodarki. W chwili obecnej na budownictwo składa się: produkcja sprzętu, budowa budynków, inżynieria lądowa, hydrobudowe, prace rzemieślniczo-wykończeniowe, produkcja materiałów budowlanych, projektowanie i urbanistyka, spółdzielnie mieszkaniowe, rządowe agencje infrastrukturalne, badania geodezyjne i katastralne, instytucje urbanistyki, instytucje edukacyjne, organizacje zawodowe, instytuty i inne. Procentowy udział sektora budownictwa (według różnych wskaźników) w gospodarce serbskiej w 2011 r. W strukturze eksportu W lącznym PKB W łącznej liczbie pracowników W łącznej liczbie przedsiębiorstw Źródło: Urząd Statystyczny Republiki Serbii 4 Prace budowlane świadczone za granicą obejmują szeroki zakres usług (m.in. badawczych, projektowych, doradczych), jak również bezpośrednie wykonywanie robót budowlanych przy powstawaniu budynków. 5.5 6 10 0 5 10 15 Rozwój budownictwa w okresie boomu inwestycyjnego spowodował znaczący rozwój sektora producentów materiałów budowlanych. Aktualnie, przemysł materiałów budowlanych obejmuje: wydobycie kamienia dla budownictwa, wydobycie piasku i żwiru, cięcie, formowanie i wykańczanie kamienia, produkcję cegły, dachówki, cementu, wapna, gipsu, produktów z betonu itp. Według dostępnych danych materiały budowlane stanowią średnio około 35-40% kosztów budowy. Most nad Adą jest wyjątkowy wśród mostów w swojej kategorii. Jest to zarówno największy (200 m wysokości), jak i najszerszy (46 m szerokości) na świecie most z jednym pylonem. Most jest unikalny również ze względu na fakt, że jest asymetryczny. Bazowa rozpiętość mostu o długości 250 m zbudowana jest z 12 betonowych segmentów, zaś główna rozpiętość osadzona jest na 19 stalowych segmentach. Konstrukcja ta powiązana jest z pylonem za pomocą 20 par przewodów, których łączna długość wynosi 1.000 km, co stanowi odległość pomiędzy Belgradem a Instanbulem. Szczególne znaczenie tego osiągnięcia inżynieryjnego podkreśliła również amerykańska telewizja Discovery Channel w swoim programie o moście nad Adą. Źródło: Departament Gruntów Miejskich Belgrad

Potencjał Innowacyjny Serbia w sposób konsekwentny organizuje się w rozwój społeczeństwa innowacyjnego i stworzenie nowoczesnej gospodarki opartej na wiedzy. Serbskie ustawodawstwo, (w zakresie działalności innowacyjnej i własności intelektualnej), zostało już zharmonizowane z prawodawstwem UE i zapewnia warunki do tworzenia, rozwoju, a także wdrażania innowacji i nowych technologii, zachęcając tym samym do ich wykorzystania w przemyśle oraz przez zagranicznych inwestorów. W najnowszym Światowym Wskaźniku Innowacyjności, opublikowanym przez Światową Organizację Własności Intelektualnej (WIPO) oraz organizację INSEAD, przy współpracy z Knowledge Partners, Alcatel-Lucent, Booz & Company oraz Confederation of Indian Industry (CII), Serbia zajęła wysokie - siódme miejsce pod względem skuteczności wykorzystywania innowacji. Została jednocześnie oceniona jako kraj z dużym potencjałem w tym sektorze. Znaczący wkład w nadawaniu innowacyjności rynkowego znaczenia wnosi również Serbska Izba Gospodarcza, będąca jednym z twórców Krajowego Systemu Innowacji. Zaangażowanie to płynie bowiem z przekonania, że bezpośredni transfer innowacji i nowych technologii przyczynia się do podniesienia poziomu technologicznego rozwoju kraju, dając poczucie stabilności i bezpieczeństwa inwestycjom zarówno krajowym, jak i zagranicznym. W kwietniu 2011 roku, dziewięciu studentów z Uniwersytetu w Belgradzie wygrało konkurs zorganizowany przez Komisję Europejską w ramach Tygodnia Zrównoważonego Rozwoju, przedstawiając swój wynalazek - Strawberry tree będący słoneczną ładowarką do telefonu komórkowego. Strawberry energy (jak nazywa się organizacja założona przez nagrodzonych studentów) wygrała z 309 innymi projektami, pokonując m.in. takie firmy jak Toyota, General Electric czy Renault.

Ochrona Środowiska Naturalnego Ochrona i poprawa jakości miejsca pracy i zamieszkania, racjonalna i przyjazna dla środowiska, eksploatacja surowców, zachowanie nieodnawialnych zasobów naturalnych, polepszenie systemu ochrony środowiska, zmniejszenie zanieczyszczenia (powietrza, wody, gleby, odpadów, hałasu, promieniowania, itp.) oraz eksploatacji środowiska naturalnego, należą do priorytetów Strategii Zrównoważonego Rozwoju Serbii. W konkursie Lafarge Invention Awards, który odbył się 5 stycznia 2011 roku we Francji, spośród 104 najlepszych projektów z ponad 80 krajów, w pierwszej dziesiątce znalazły się 3 technologie z Serbii, w tym technologia System budowy panelu ze stałą izolacją wewnętrzną, która została zwycięzcą w swojej kategorii. Potencjał gospodarczy sektora ochrony środowiska w Serbii jest coraz bardziej doceniany zarówno przez inwestorów krajowych, jak i zagranicznych. Oczekuje się że inwestycje w czyste technologie, efektywność energetyczną, rozwój nowych, przyjaznych dla środowiska i innowacyjnych produktów, inwestycje w recykling produktów, które po zużyciu stają się odpadami, zapewni zwiększenie zatrudnienia, konkurencyjności gospodarki, a także poprawę jakości życia obywateli. Zielona gospodarka i inwestycje w środowisko mogą stać się strategicznym kierunkiem rozwoju serbskiej gospodarki. Stanowią szansę na nowe miejsca pracy, przyciągnięcie środków finansowych z funduszy UE i budowę zrównoważonego systemu ochrony środowiska naturalnego Serbii.

Transport Serbia posiada dobrze rozwiniętą infrastrukturę transportową. Dzięki położeniu na skrzyżowaniu dwóch głównych korytarzy w Europie Południowo-Wschodniej (Korytarz drogowy X oraz Korytarz wodny VII), Serbia jest krajem tranzytowym dla transportu towarów i pasażerów z Azji do Europy Środkowej. Międzynarodowe korytarze Transport pasażerów i towarów według sektorów transportu w 2011 (w %) 100 90 80 70 60 50 51.1 90.5 Transport pasażerów Transport towarów 40 30 20 10 0 7.8 20.6 1.7 8.7 0 0 0 19.7 kolejowy drogowy lotniczy rzeczny rurociągowy Źródło: Urząd Statystyczny Republiki Serbii Ruch drogowy Sieć drogowa Republiki Serbii liczy łącznie około 40.845 km długości i składa się z: 5.525 km dróg krajowych 11.540 km dróg wojewódzkich 23.780 km dróg lokalnych Baza Kartograficzna: Geokarta d.o.o. Sieć drogowa obejmuje: 498 km płatnych autostrad 136 km płatnych dróg ekspresowych