Ocena przyrostu sprawności uczniów Zespołu Szkół Zawodowych Nr 1 w Poznaniu w czasie roku szkolnego (badania wstępne i końcowe w roku szkolnym, badania dystansowe w roku szkolnym )
SPIS TREŚCI 1. WSTĘP... 2 2. MATERIAŁ I METODA... 3 3. WYNIKI... 10 3.1. Skok w dal... 18 3.2. Bieg na dystansie 800 metrów dziewczęta, 1000 metrów chłopcy... 20 3.3. Zwis na ugiętych rekach dziewcząt, uginanie rąk w zwisie chłopców... 22 3.4. Bieg 4x10 metrów... 24 3.5. Siady z leżenia... 26 3.6. Skłon tułowia w przód... 28 4. WNIOSKI... 30 5. PIŚMIENNICTWO... 33 6. ANEKS... 34 1
1. WSTĘP Sprawność fizyczna jest właściwością bardzo złożoną. Zależy od płci, wieku, stanu zdrowia, uzdolnień i umiejętności ruchowych, budowy ciała, sprawności aparatu ruchu, wydolności narządów, poziomu rozwoju zdolności motorycznych, trybu życia, siły woli, motywacji, stanu psychicznego, pogody, temperatury, pory roku itp. (Drabik, 1992). Każdy człowiek ma inną sprawność. Jest ona wynikiem codziennej aktywności i zakodowanych indywidualnych możliwości. Dlatego też sprawność fizyczna jest różnie definiowana (Drabik, 1992). Drabik (1992) przywołuje dwanaście definicji sprawności fizycznej. Oto kilka z nich: Sprawność fizyczna to właściwość charakteryzująca poziom aktualnych możliwości ruchowych człowieka. Sozański definiuje sprawność fizyczną jako wyraz wysokiego stanu narządów i funkcji ustroju wyrażający się efektywnym rozwiązaniem wszechstronnych zadań ruchowych, a uwarunkowany stopniem ukształtowania cech motorycznych. Trześniowski z kolei charakteryzuje sprawność fizyczną jako gotowość człowieka do podejmowania i rozwiązywania trudnych zadań ruchowych w różnych sytuacjach życiowych wymagających siły, szybkości, zręczności, gibkości, zwinności, wytrzymałości, jak również pewnych nabytych i ukształtowanych umiejętności i nawyków ruchowych opartych o odpowiednie uzdolnienia ruchowe i stan zdrowia. Światowa Organizacja Zdrowia sprawność fizyczną określa jako zdolność do efektywnego wykonywania pracy mięśniowej. 2
2. MATERIAŁ I METODA W każdym roku szkolnym badaniom sprawności fizycznej w Zespole Szkół Zawodowych Nr 1 w Poznaniu podlegają wszyscy uczniowie ćwiczący na zajęciach wychowania fizycznego. Szczegółowej analizie wyników w roku szkolnym i podlegała grupa 1 klasy 1aT. Grupa ta w ze roku szkolnego liczyła 15 osób (13 dziewcząt i 2 chłopców), w Ize roku szkolnego liczyła 13 osób (11 dziewcząt i 2 chłopców), w ze roku szkolnego 11 uczniów (9 dziewcząt i 2 chłopców).. Spośród dziewcząt w Ize roku szkolnego jedna była zwolniona z ćwiczeń na zajęciach wychowania fizycznego i tym samym nie brała udziału w teście. W pierwszym semestrze badania wykonano 7, 16, 23, 28 i 30 września 2015 roku, w drugim semestrze 18, 20, 25 i 27 kwietnia 2016 roku. Na jednej z ostatnich lekcji wychowania fizycznego w roku szkolnym przeprowadzona została ankieta ewaluacyjna dotycząca lekcji wychowania fizycznego. Również na tych zajęciach nauczyciel mobilizował uczniów do podejmowania aktywności fizycznej podczas wakacji letnich. Badania dystansowe wykonano w ze roku szkolnego 7, 9, 14, 23 i 30 września 2016 roku. Poddana badaniom grupa to uczniowie Zespołu Szkół Zawodowych Nr 1 w Poznaniu. Są oni w wieku 16 17 lat (jedna dziewczynka o rok starsza). W grupie tej 3 dziewczęta są zwolnione z części ćwiczeń tj. 1 uczennica z biegów długodystansowych, 2 uczennice ze skoków. Powyższa sytuacja jest poparta, przedstawionym przez nie, częściowym zwolnieniem lekarskim. Wszyscy są mieszkańcami Wielkopolski. Pochodzą z różnorodnych środowisk od małej wsi do miejskich aglomeracji. Przyczyną różnic między miejscem zamieszkania jest fakt, iż Zespół Szkół Zawodowych Nr 1 w Poznaniu jest szkołą ponadgimnazjalną, gdzie nie obowiązuje rejonizacja. Pomiaru sprawności fizycznej dokonywano według Międzynarodowego Testu Sprawności, który obejmuje próby: 1) Bieg na dystansie 50 m. ze startu wysokiego 2) Skok w dal z miejsca 3) Bieg na dystansie: 800 m. dziewczęta, 1000 m. chłopcy 4) Pomiar siły dłoni za pomocą dynamometru 5) Uginanie rąk w zwisie dla chłopców i zwis na ugiętych rękach dla dziewcząt 6) Bieg wahadłowy 4 x 10 m. 3
7) Siady z leżenia tyłem wykonywane w czasie 30 sekund 8) Skłon tułowia w przód Ze względu na warunki lokalowo sprzętowe w Zespole Szkół Zawodowych Nr 1 w Poznaniu przeprowadzanych jest tylko 6 prób tj.: skok w dal z miejsca, bieg na dystansie: 800 m. dziewczęta, 1000 m. chłopcy, uginanie rąk w zwisie dla chłopców i zwis na ugiętych rękach dla dziewcząt, bieg wahadłowy 4 x 10 m., siady z leżenia tyłem wykonywane w czasie 30 sekund, skłon tułowia w przód. Test jest przeprowadzany podczas zajęć wychowania fizycznego w ciągu kilku dni każdego dnia inna próba. Uczniowie byli ubrani w stroje sportowe. Przed przystąpieniem do badań przeprowadzili rozgrzewkę. Zostali poinformowani o przebiegu całości badań i pojedynczych prób oraz zmotywowani przez prowadzących. Udział w teście jest dobrowolny (Pilicz, 2003). Kolejne próby przebiegały następująco: 1) Skok w dal z miejsca. Próba wykonywana była na sali gimnastycznej. Badany staje w rozkroku przed wyznaczoną linią, następnie wykonuje zamach rękoma i odbija się od podłoża próbując skoczyć jak najdalej. Wynik zmierzony został w centymetrach, do najbliższego śladu pozostawionego przez piętę skaczącego. Próba powtarzana była trzy razy. Najlepszy skok został zapisany do klasyfikacji ogólnej. Ryc. 1. Skok w dal z miejsca 4
2) Bieg na dystansie 800 lub 1000 m. Próba wykonywana była na boisku szkolnym (100 metrów dookoła). Badany na komendę na miejsca ustawia się przed linią startu, na sygnał klapek wybiega i stara się pokonać dystans w jak najkrótszym czasie. W klasyfikacji ogólnej wynik został zanotowany w sekundach, z dokładnością do sekundy. Ryc. 2. Bieg na dystansie 800 m. dziewczęta, 1000 m. chłopcy 5
3) Uginanie rąk w zwisie (chłopcy). Badanie wykonywane było na sali gimnastycznej. Drążek umieszczony był na takiej wysokości, aby najwyższy z grupy mógł wykonać pełny zwis. Badany staje na podwyższeniu i chwyta drążek nachwytem na szerokość barków. Następnie usuwane jest podwyższenie i badany wykonuje zwis. Na sygnał rozpoczyna się podciągać, tak aby broda znalazła się nad drążkiem. Po czym wraca do zwisu, w którym nie może zostać dłużej niż 2 sekundy i po raz kolejny się podciąga. Wynik to liczba podciągnięć. Zwis na ramionach ugiętych (dziewczęta). Badanie zostało przeprowadzone na sali gimnastycznej. Drążek umieszczony był na takiej wysokości, aby najwyższa z badanych mogła wykonać pełny zwis. Badana staje na podwyższeniu i chwyta drążek nachwytem. Ramiona mają być ugięte w stawach łokciowych. Głowa nad drążkiem, nie może go dotykać w trakcie próby. Wynik to czas zwisu od momentu usunięcia podwyższenia spod stóp badanej, podawany w sekundach. Ryc. 3. Zwis na ugiętych ramionach dziewcząt, uginanie rąk w zwisie chłopców 6
4) Bieg wahadłowy 4 x 10 metrów. Próba wykonywana była na sali gimnastycznej. Badany stoi na linii startu. Ma za zadanie przebiec po linii na końcu której zaznaczone jest półkole o promieniu 50 centymetrów. Zabiera stamtąd klocek drewniany i wraca po drugiej 10 metrowej linii równoległej do pierwszej. Zostawia klocek w drugim półkolu i wraca po następny klocek. Badany stara się zadanie wykonać jak najszybciej. Próba wykonywana była dwa razy. Do klasyfikacji ogólnej zapisany został lepszy czas z dokładnością do sekundy. Ryc. 4. Bieg wahadłowy 4x10 m. 5) Siady z leżenia tyłem wykonywane w czasie 30 sekund. Badanie przeprowadzane było na sali gimnastycznej. Zawodnik leży na materacu, nogi ugięte w stawach kolanowych, stopy rozstawione na ok. 30 centymetrów. Ręce splecione palcami i ułożone na karku. Partner przyciska stopy leżącego do materaca. Leżący na sygnał wykonuje siad, dotyka łokciami kolan i natychmiast wraca do leżenia (palce muszą mieć kontakt z materacem). Następnie bez odpychania się łokciami po raz kolejny wykonuje siad. Wynik próby to liczba poprawnie wykonanych siadów w czasie 30 sekund. Ryc. 5. Siady z leżenia tyłem 7
6) Skłon tułowia w przód. Badany staje na podwyższeniu, na którym przymocowana jest podziałka centymetrowa. Stopy złączone, palce stóp równo z krawędzią podwyższenia, nogi proste w stawach kolanowych. Z tej pozycji badany wykonuje skłon w przód tak, aby dosięgnąć palcami jak najniżej. Pozycję tę utrzymuje przez 2 sekundy. Próba wykonywana była dwa razy. Do klasyfikacji ogólnej wpisany został lepszy wynik, podany w centymetrach (Drabik J., 1992). Ryc. 6. Skłon tułowia w przód Wszystkie wyniki, które zostały zmierzone i zapisane w klasyfikacji ogólnej, przeliczono na skalę punktową 0 100 w zależności od płci i wieku badanego. Następnie punkty konkretnego zawodnika zsumowano jako wynik ogólny testu (Pilicz, 2003). W dalszej kolejności wyniki zostały poddane podstawowej analizie statystycznej takiej jak minimum, maksimum, średnia wyników, średnie odchylenie standardowe. Obliczono bezwzględny ubytek wiedzy oraz współczynnik względny ubytku wiedzy (Arska Kotlińska, 2002). Odchylenie standardowe jest wyliczane w celu uzyskania miary zróżnicowania. Im większa jest jego wartość, tym większe jest zróżnicowanie danej zbiorowości ze względu na analizowaną cechę. Obliczmy go ze wzoru: σ = S(x), gdzie S(x) jest wariancją (Cięszczyk, 2008). Bezwzględny ubytek wiedzy to różnica średniego wyniku uzyskanego w badaniach końcowych oraz średniego wyniku uzyskanego w badaniach dystansowych. Zatem wzór wygląda następująco: u = E k - E d, gdzie E k to średni wynik uzyskany w badaniach końcowych E d średni wynik uzyskany w badaniach dystansowych. 8
Współczynnik względny ubytku wiedzy to iloraz bezwzględnego ubytku wiedzy i średniego wyniku uzyskanego w badaniach końcowych. Aby mogło zostać przedstawione w formie procentu, wynik mnożymy przez 100. Wzór przedstawia się następująco: u 100% 9
3. WYNIKI W pierwszym semestrze roku szkolnego poddana badaniom grupa liczyła 15 osób (13 dziewcząt, 2 chłopców). W każdej z prób uczestniczyły 3 dziewczęta oraz 2 chłopców. W pięciu spośród sześciu prób uczestniczyły 4 dziewczęta, w czterech spośród uczestniczyły również 4 dziewczęta. Jedna z dziewcząt brała udział w jednej z prób oraz jedna odmówiła udziału w teście. Ogólne wyniki testu oscylowały pomiędzy 10 a 224 punkty, średnio 169,7 punktu. W drugim semestrze roku szkolnego poddana badaniom grupa liczyła 12 osób (10 dziewcząt i 2 chłopców). Zmiana liczebności w grupie względem pierwszego i drugiego semestru spowodowana jest skreśleniem 2 uczennic z listy uczniów oraz całościowym zwolnieniem z ćwiczeń na zajęciach wychowania fizycznego jednej z uczennic. W każdej z prób uczestniczyły 4 dziewczęta i 2 chłopców, w czterech z sześciu prób uczestniczyła 1 dziewczynka, w trzech 4 dziewczynki, w dwóch 1 dziewczynka. Ogólne wyniki testu mieściły się w przedziale 88 a 264 punkty, średnio 188,3 punktu. W badaniach dystansowych w ze udział wzięło 11 osób (9 dziewcząt i 2 chłopców). Kolejna zmiana liczebności grupy spowodowana jest zmianą liczebności tejże grupy związaną z brakiem promocji do drugiej klasy. W każdej z sześciu prób uczestniczyło 7 osób, w pięciu 2 osoby, w trzech jedna oraz jedna uczennica odmówiła udziału w teście. Ogólne wyniki testu mieściły się w przedziale 105 a 270 punkty, średnio 215,8 punktu. Zauważalne jest, że zarówno ogólny wynik testu, jak i średnia jest wyższa zarówno w Ize, jak i w badaniach dystansowych wykonanych w ze następnego roku szkolnego. Ze względu na fakt, że udział w teście jest dobrowolny nie wszyscy uczniowie brali udział, we wszystkich próbach testu. Tym samym porównywanie ogólnego wyniku testu byłoby niemiarodajne (ryc. 7., ryc. 8.). 10
Ryc. 7. Ogólny wynik dziewcząt MTSF pkt. 300 250 200 150 I 100 50 0 inicjały Ryc. 8. Ogólny wynik chłopców MTSF pkt. 300 250 200 150 I 100 50 0 iniciały 11
W związku z niemiarodajnym zestawieniem ogólnego wyniku testu, do porównania wyników zostanie użyty wynik uśredniony tj. ogólny wynik testu podzielony przez liczbę prób, w której uczeń brał udział. Porównanie wyników przy użyciu tego wskaźnika przedstawia się następująco: uczniowie osiągnęli rezultaty oscylujące pomiędzy 10 a 53 punkty. Średni wynik uzyskany przez uczniów w pierwszym semestrze roku szkolnego wynosi 36,4 punktu, w drugim 39,5 punktu. W badaniach dystansowych średni wynik wynosi 38,9 punktu. Rezultaty odchylają się od średniej o około kolejno 9, 11, 5 punktów w kolejnych semestrach. (ryc. 9.). Ryc. 9. Średni wynik MTSF po przeliczeniu na liczbę prób pkt. 60 50 40 30 20 I 10 0 12
Dziewczęta w pierwszym semestrze roku szkolnego osiągnęły wyniki pomiędzy 10 a 51 punktów, w drugim pomiędzy 15 a 53 punkty. W badaniu kontrolnym wyniki dziewcząt wynosiły między 31 a 45 punktów (ryc. 10.). Średnia wyników dziewcząt w pierwszym semestrze roku szkolnego wynosi 37 punktów, w drugim 38,7 punktu. W badaniach dystansowych średnia wyników dziewcząt wynosiła 37,5 punktu. Wyniki odchylały się od średniej w pierwszym semestrze o 10, w drugim o 12, a w badaniach kontrolnych o 5 punktów (ryc. 12.). Ryc. 10. Zestawienie wyników dziewcząt po przeliczeniu na liczbę prób pkt. 60 50 40 30 20 10 I 0 inicjały 13
Chłopcy w pierwszym semestrze roku szkolnego obaj osiągnęli wynik 33 punkty, w drugim ich wyniki wynosiły 42 i 44 punkty, a w badaniu dystansowym wykonywanym w ze 44 i 45 punktów (ryc. 11.). Średnia wyników chłopców w pierwszym semestrze roku szkolnego wynosi 33 punkty, w drugim 43 punkty, w badaniu kontrolnym 44,5 punktu. Odchylenie wyników od średniej w pierwszym semestrze jest mniejsze od 1, w drugim oraz w badaniu dystansowym wynosi 1 (ryc. 12.). Ryc. 11. Zestawienie wyników chłopców po przeliczeniu na liczbę prób pkt. 60 50 40 30 I 20 10 0 inicjały 14
Ryc. 12. Średni wynik MTSF po przeliczeniu na liczbę prób pkt. 60 50 40 30 20 dziewczęta chlopcy 10 0 I Uczniowie uzyskali wyniki pomiędzy 0 a 61 punktów. W pierwszym semestrze roku szkolnego chłopcy uzyskują niższy wynik średni od dziewcząt, w drugim semestrze sytuacja jest odwrotna. Średnia wyników jest najniższa w próbie wytrzymałości, najwyższa w próbie zwinności. Grupa klasowa jest najmniej zróżnicowana pod względem sprawności w próbie siły mięśni brzucha i próbie zwinności. Najbardziej zróżnicowane wyniki są w próbie wytrzymałości i gibkości. Bardzo zróżnicowane wyniki uczniowie uzyskują również w badaniu dystansowym w próbie siły ramion (zwis na ugiętych ramionach dziewczęta, uginanie rąk w zwisie chłopcy) (ryc. 13.). 15
Tab. 1. Zestawienie i porównanie średnich wyników punktowych dla poszczególnych prób chłopców i dziewcząt Próba Średni wynik (pkt.) Skok w dal z miejsca 800 / 1000 m. Drążek 4x10 m. Siady z leżenia Skłon tułowia w przód 39 30 36 44 42 41 σ 9,3 15,1 19,4 8,0 7,1 13,9 Średni wynik I (pkt.) 40 25 46 49 46 43 σ 10,1 14,0 3,7 6,4 4,6 13,5 Różnica między średnimi I a II semestr (pkt.) Średni wynik (pkt.) -1 5-10 -5-4 -2 34 24 28 52 48 47 σ 12,6 16,1 24,1 5,0 6,2 7,9 u Różnica między średnimi I semestr a I (pkt.) u Współczynnik względny (%) 6 4 18-4 -2-4 15,1 15,8 38,9-8,2-4,3-9,2 16
Ryc. 13. Zestawienie średnich wyników punktowych dla poszczególnych prób MTSF pkt. 60 50 40 30 20 10 I 0 próba 17
3.1. Skok w dal Wyniki skoku w dal z miejsca w pierwszym semestrze roku szkolnego oscylują między 23 a 54 punkty. W próbie wzięło udział 11 spośród 15 uczniów. Dwie uczennice posiadają zwolnienie lekarskie częściowe ze skoków. Jedna ze względu na zwolnienie lekarskie całościowe nie wzięła udziału we wszystkich próbach testu. Jedna odmówiła udziału w teście. Średnia wyników wynosi 39 punktów. Najlepszy wynik należy do jednej z dziewcząt i jest o 15 punktów wyższy od średniej. Najniższy rezultat osiągnęła również dziewczynka, jej wynik jest o 16 punktów niższy niż średnia. Wyniki powyżej średniej uzyskało pięcioro uczniów: 4 dziewczynki i 1 chłopiec. Jeden chłopiec uzyskał wynik równy średniej, 5 dziewczynek uzyskało wynik poniżej średniej (ryc. 14.). Rezultaty skoku w dal z miejsca w drugim semestrze roku szkolnego zawierają się między 27 a 55 punktów. W próbie wzięło udział 8 spośród 13 uczniów. Trzy uczennice posiadają zwolnienie lekarskie, dwie odmówiły udziału w teście. Średnia wyników wynosi 40 punktów. Najwyższy wynik należy do chłopca i jest o 15 punktów wyższy od średniej. Najniższy rezultat osiągnęły dwie dziewczynki, wynik ten jest o 13 punktów niższy niż średnia. Wyniki powyżej średniej w drugim semestrze roku szkolnego uzyskało troje uczniów: 2 dziewczynki i 1 chłopiec. Dwoje uczniów miało wynik równy ze średnią, a 3 dziewczynki uzyskały wynik poniżej średniej (ryc. 14.). W badaniu dystansowym wykonywanym w ze wyniki skoku w dal z miejsca oscylują między 16 a 50 punktów. W próbie wzięło udział 8 spośród 11 uczniów. Dwie uczennice posiadają zwolnienie lekarskie częściowe ze skoków. Jedna odmówiła udziału w teście. Średnia wyników wynosi 34 punktów. Najlepszy wynik należy do chłopca i jest o 16 punktów wyższy od średniej. Najniższy rezultat osiągnęła dziewczynka, jej wynik jest o 18 punktów niższy niż średnia. Wyniki powyżej średniej uzyskało czworo uczniów: 2 dziewczynki i 2 chłopców. Wyniki poniżej średniej uzyskały 4 dziewczynki. (ryc. 14.). 18
Ryc. 14. Skok w dal z miejsca (punkty) wyniki indywidualne uczniów pkt. 60 50 40 30 20 10 0 inicjały I średnia I semestr średnia II semestr średnia I semestr 19
3.2. Bieg na dystansie 800 metrów dziewczęta, 1000 metrów chłopcy Wyniki punktowe biegu na 800 metrów dziewcząt i 1000 metrów chłopców w pierwszym semestrze roku szkolnego oscylują między 0 a 48 punktów (ryc. 15.). W próbie wzięło udział 13 spośród 15 uczniów. Dwie uczennice odmówiły udziału w teście. Średnia wyników wynosi 30 punktów. Jest to próba, w której grupa klasowa ma najbardziej zróżnicowane wyniki, odchylają się one od średniej o około 15 punktów. Zarówno najniższy jak i najwyższy rezultat osiągnęła dziewczynka. Wyniki powyżej średniej uzyskało sześcioro uczniów: 5 dziewczynek i 1 chłopiec. Siedmioro uczniów uzyskało wynik poniżej średniej: 6 dziewczynek i 1 chłopiec (ryc. 15.). Rezultaty próby wytrzymałościowej w drugim semestrze roku szkolnego zawierają się między 0 a 43 punkty. W próbie wzięło udział 9 spośród 13 uczniów. Jedna uczennica posiada zwolnienie lekarskie, trzy odmówiły udziału w teście. Średnia wyników wynosi 25 punktów, wyniki odchylają się od średniej o około 14 punktów. Najwyższy wynik należy do chłopca i jest o 18 punktów wyższy od średniej. Najniższy rezultat osiągnęła dziewczynka. Wyniki powyżej średniej w drugim semestrze roku szkolnego uzyskało pięcioro uczniów: 3 dziewczynki i 2 chłopców. Cztery dziewczynki uzyskały wynik poniżej średniej (ryc. 15.). Wyniki punktowe biegu na 800 metrów dziewcząt i 1000 metrów chłopców podczas badań dystansowych oscylowały między 0 a 42 punkty (ryc. 15.). W próbie wzięło udział 8 spośród 11 uczniów. Jedna uczennica w ze roku szkolnego miała częściowe zwolnienie lekarskie z biegów długodystansowych. Dwie uczennice odmówiły udziału w teście. Średnia wyników wynosi 21 punktów. Najniższy rezultat osiągnęły dwie dziewczynki, najwyższy chłopiec. Wyniki powyżej średniej uzyskało czworo uczniów: 2 dziewczynki i 2 chłopców. Cztery dziewczynki uzyskały wynik poniżej średniej. Jest to próba, w której grupa klasowa ma najbardziej zróżnicowane wyniki w każdym z semestrów, odchylają się one od średniej o około 15 punktów. (ryc. 15.). 20
Ryc. 15. Bieg na dystansie 800 metrów dziewczęta, 1000 metrów chłopcy (punkty) wyniki indywidualne uczniów pkt. 60 50 40 30 20 10 0 iniciały I średnia I semestr średnia II semestr średnia I semestr 21
3.3. Zwis na ugiętych rękach dziewcząt, uginanie rąk w zwisie chłopców W pierwszym semestrze roku szkolnego w próbie wzięło udział 10 spośród 15 uczniów. Jedna uczennica posiada zwolnienie lekarskie. Cztery odmówiły udziału w teście. Wyniki dziewcząt za zwis na ugiętych ramionach wahają się między 43 a 53 punkty, chłopców za uginanie rąk w zwisie wynoszą 0 punktów. Najlepszy wynik należy do dziewczynki i jest o 17 punktów wyższy niż średnia. Średnia wyników wynosi 36 punktów. Wyniki odchylają się od średniej o około 19 punktów. Wyniki powyżej średniej uzyskały wszystkie dziewczęta i znacznie odbiegają ich wyniki punktowe od rezultatów chłopców. (ryc. 16.). Rezultaty w drugim semestrze roku szkolnego oscylują pomiędzy 43 a 54 punkty (ryc. 16.). W próbie wzięło udział 8 spośród 13 uczniów. Jedna uczennica posiada zwolnienie lekarskie, cztery odmówiły udziału w teście. Średnia wyników wynosi 46 punktów. Jest to próba, w której grupa klasowa ma najbardziej wyrównane wyniki, odchylają się one od średniej o około 4 punkty. Najwyższy wynik należy do dziewczynki i jest o 8 punktów wyższy od średniej. Najniższy rezultat osiągnęło troje uczniów: 2 dziewczynki i 1 chłopiec. Wyniki powyżej średniej w drugim semestrze roku szkolnego uzyskało czworo uczniów: 3 dziewczynki i 1 chłopiec. Czworo uczniów uzyskało wynik poniżej średniej: 3 dziewczynki i 1 chłopiec (ryc. 16.). W pierwszym semestrze roku szkolnego w próbie wzięło udział 10 spośród 11 uczniów. Jedna uczennica odmówiła udziału w teście. Wyniki dziewcząt za zwis na ugiętych ramionach wahają się między 0 a 51 punktów, chłopców za uginanie rąk w zwisie oscylują pomiędzy 43 a 48 punktów. Najlepszy wynik należy do dziewczynki i jest o 23 punkty wyższy niż średnia. Średnia wyników wynosi 28 punktów. W badaniach dystansowych wyniki siły ramion są najbardziej zróżnicowane w całym teście, odchylają się od średniej o około 24 punkty. Wyniki powyżej średniej uzyskały 4 dziewczęta i 2 chłopców. (ryc. 16.). 22
Ryc. 16. Zwis na ugiętych ramionach dziewczęta lub uginanie rąk w zwisie chłopcy (punkty) wyniki indywidualne uczniów pkt. 60 50 40 30 20 10 0 inicjały I średnia I semestr średnia II semestr średnia I semestr 23
3.4. Bieg 4x10 metrów Wyniki punktowe 4x10 metrów w pierwszym semestrze roku szkolnego oscylują między 28 a 56 punktów (ryc. 17.). W próbie wzięło udział 13 spośród 15 uczniów. Jedna uczennica posiada zwolnienie lekarskie, jedna odmówiła udziału w teście. Średnia wyników wynosi 45 punktów, wyniki odchylają się od średniej o około 7 punktów. Zarówno najniższy jak i najwyższy rezultat osiągnęła dziewczynka. Wyniki powyżej średniej uzyskało sześć dziewczynek. Siedmioro uczniów uzyskało wynik poniżej średniej: 5 dziewczynek i 2 chłopców (ryc. 17.). Rezultaty próby zwinnościowej w drugim semestrze roku szkolnego zawierają się między 40 a 61 punktów. W próbie wzięło udział 11 spośród 13 uczniów. Jedna uczennica posiada zwolnienie lekarskie, jedna odmówiła udziału w teście. Średnia wyników wynosi 49 punktów. Wyniki odchylają się od średniej, porównywalnie jak w pierwszym semestrze, o około 6 punktów. Najwyższy wynik należy do dziewczynki i jest o 12 punktów wyższy od średniej. Najniższy rezultat osiągnęła dziewczynka i jest on o 9 punktów niższy niż średnia rezultatów. Wyniki powyżej średniej uzyskało pięcioro uczniów: 4 dziewczynki i 1 chłopiec. Sześcioro uczniów uzyskało wynik poniżej średniej (ryc. 17.). Wyniki punktowe 4x10 metrów podczas badań kontrolnych w pierwszym semestrze roku szkolnego oscylują między 46 a 61 punktów (ryc. 17.). W próbie wzięło udział 9 spośród 11 uczniów. Jedna uczennica posiada zwolnienie lekarskie, jedna odmówiła udziału w teście. Średnia wyników wynosi 53 punkty, wyniki odchylają się od średniej o około 5 punktów. Zarówno najniższy jak i najwyższy rezultat osiągnęła dziewczynka. Wyniki równe średniej uzyskały 2 dziewczynki oraz 1 chłopiec. Troje uczniów uzyskało wynik poniżej średniej: 1 dziewczynka i 2 chłopców (ryc. 17.). 24
Ryc. 17. Bieg 4x10 metrów (punkty) wyniki indywidualne uczniów pkt. 70 60 50 40 30 20 10 0 iniciały I średnia I semestr średnia II semestr średnia I semestr 25
3.5. Siady z leżenia Wyniki siadów z leżenia w pierwszym semestrze roku szkolnego oscylują między 27 a 51 punktów (ryc. 18.). W próbie wzięło udział 10 spośród 15 uczniów. Jedna uczennica posiada zwolnienie lekarskie. Cztery uczennice odmówiły udziału w teście. Średnia wyników wynosi 42 punktów. Najlepszy wynik należy do jednego z chłopców i jest o 9 punktów wyższy od średniej. Najniższy rezultat osiągnęła dziewczynka, jej wynik jest o 15 punktów niższy niż średnia. Wyniki powyżej średniej uzyskało pięcioro uczniów: 4 dziewczynki i 1 chłopiec. Również pięcioro uczniów uzyskało wynik poniżej średniej (ryc. 18.). Rezultaty siadów z leżenia w drugim semestrze roku szkolnego zawierają się między 37 a 51 punktów. W próbie wzięło udział 9 spośród 13 uczniów. Jedna uczennica posiada zwolnienie lekarskie. Trzy uczennice odmówiły udziału w teście. Średnia wyników wynosi 46 punktów, wyniki odchylają się od średniej o około 5 punktów. Najwyższy wynik należy do dwóch dziewcząt i jest o 5 punktów wyższy od średniej. Najniższy rezultat osiągnęła dziewczynka, wynik ten jest o 12 punktów niższy niż średnia. Wyniki powyżej średniej w drugim semestrze roku szkolnego uzyskało pięcioro uczniów: 4 dziewczynki i 1 chłopiec. Czworo uczniów miało wynik poniżej średniej (ryc. 18.). Wyniki siadów z leżenia podczas badań dystansowych w pierwszym semestrze roku szkolnego oscylują między 35 a 54 punktów (ryc. 18.). W próbie wzięło udział 10 spośród 11 uczniów. Jedna uczennica odmówiła udziału w teście. Średnia wyników wynosi 48 punktów. Najlepszy wynik należy do jednego z chłopców i jest o 6 punktów wyższy od średniej. Najniższy rezultat osiągnęła dziewczynka, jej wynik jest o 13 punktów niższy niż średnia. Wyniki powyżej średniej uzyskało siedmioro uczniów: 6 dziewczynek i 1 chłopiec. Troje uczniów uzyskało wynik poniżej średniej (ryc. 18.). 26
Ryc. 18. Siady z leżenia (punkty) wyniki indywidualne uczniów pkt. 60 50 40 30 20 10 0 iniciały I średnia I semestr średnia II semestr średnia I semestr 27
3.6. Skłon tułowia w przód W pierwszym semestrze roku szkolnego w próbie wzięło udział 11 spośród 15 uczniów. Jedna uczennica posiada zwolnienie lekarskie. Trzy odmówiły udziału w teście. Wyniki wahają się między 16 a 58 punktów. Najlepszy wynik należy do dziewczynki i jest o 17 punktów wyższy niż średnia. Średnia wyników wynosi 41 punktów. Jest to druga, co do kolejności próba, w której grupa klasowa ma najbardziej zróżnicowane wyniki, odchylają się one od średniej o około 14 punktów. Wyniki powyżej średniej uzyskało sześć dziewcząt, jedna dziewczynka ma wynik równy średniej, czworo uczniów uzyskało wynik poniżej średniej: 2 dziewczynki i 2 chłopców. (ryc. 19.). Rezultaty w drugim semestrze roku szkolnego oscylują pomiędzy 22 a 61 punkty (ryc. 19.). W próbie wzięło udział 9 spośród 13 uczniów. Jedna uczennica posiada zwolnienie lekarskie, trzy odmówiły udziału w teście. Średnia wyników wynosi 43 punkty, wyniki, podobnie jak w ze, odchylają się od średniej o około 14 punktów. Najwyższy wynik należy do dziewczynki i jest o 18 punktów wyższy od średniej. Najniższy rezultat należy również do dziewczynki. Wyniki powyżej średniej w drugim semestrze roku szkolnego uzyskało sześć dziewczynek. Troje uczniów uzyskało wynik poniżej średniej: 1 dziewczynka i 2 chłopców (ryc. 19.). W badaniach kontrolnych wykonywanych w pierwszym semestrze roku szkolnego w próbie wzięło udział 10 spośród 11 uczniów. Jedna uczennica odmówiła udziału w teście. Wyniki wahają się między 33 a 61 punktów. Średnia wyników wynosi 47 punktów. Najlepszy wynik należy do dziewczynki i jest o 14 punktów wyższy niż średnia. W poprzednich semestrach była to druga, co do kolejności próba, w której grupa klasowa miała najbardziej zróżnicowane wyniki. Podczas badania kontrolnego wyniki są bardziej wyrównane i odchylają się one od średniej o około 8 punktów. Wynik, powyżej średniej uzyskało pięć dziewcząt, równy średniej jedna spośród dziewcząt, czworo uczniów uzyskało wynik poniżej średniej: 2 dziewczynki i 2 chłopców. (ryc. 19.). 28
Ryc. 19. Skłon tułowia w przód (punkty) wyniki indywidualne uczniów pkt. 70 60 50 40 30 20 10 0 iniciały I średnia I semestr średnia II semestr średnia I semestr 29
4. WNIOSKI Lekcje wychowania fizycznego maja na celu utrzymywanie i podnoszenie potencjału zdrowia ucznia. Jest to możliwe tylko wtedy, jeżeli będą z sobą współgrać dwa sposoby oddziaływania na ucznia, a mianowicie oddziaływanie na jego sferę fizyczną i psychiczną. Oddziaływanie na sferę fizyczną jest dość łatwe do zmierzenia. Wyniki można zauważyć nawet po kilku tygodniach ćwiczeń. Są one jednak łatwe do zaprzepaszczenia, jeżeli nie będziemy oddziaływać na strefę psychiczną ucznia. Obecnie taką rolę w wychowaniu fizycznym pełni edukacja zdrowotna, która ma na celu uświadomienie uczniom całożyciowej potrzeby ruchu, aby zdrowie nie tylko utrzymywać, ale również poszerzać posiadany przez nas potencjał. Niestety oddziaływania na strefę psychiczną ucznia są bardzo trudne do zmierzenia i mogą ujawnić się nawet po kilku latach od zakończenia edukacji. Ocenie przyrostu sprawności w roku szkolnym podlegała jedna grupa klasowa. Jest to bardzo mała próba, zatem wyniki uzyskane w teście są statystycznie nieistotne. Powyższa praca może jednak zostać potraktowana jako przykład analizy przyrostu sprawności uczniów podczas lekcji wychowania fizycznego. W pięciu na sześć prób (skok w dal z miejsca, uginanie rąk w zwisie dla chłopców i zwis na ugiętych rękach dla dziewcząt, bieg wahadłowy 4 x 10 metrów, siady z leżenia tyłem wykonywane w czasie 30 sekund, skłon tułowia w przód) wynik na końcu roku szkolnego był wyższy niż na początku. W jednej z prób (bieg na dystansie: 800 metrów dziewczęta, 1000 metrów chłopcy) wynik na końcu roku szkolnego był niższy niż na początku. Badania dystansowe wykonywano na początku następnego roku szkolnego. W trzech z sześciu prób (bieg wahadłowy 4 x 10 metrów, siady z leżenia tyłem wykonywane w czasie 30 sekund, skłon tułowia w przód) uczniowie osiągają wyniki jeszcze wyższe niż w badaniu końcowym. W kolejnych trzech próbach (skok w dal z miejsca, uginanie rąk w zwisie dla chłopców i zwis na ugiętych rękach dla dziewcząt, bieg na dystansie: 800 metrów dziewczęta, 1000 metrów chłopcy) uczniowie osiągają wyniki niższe niż w badaniach końcowych. W próbie skoku w dal z miejsca wzrost średniej między pierwszym, a drugim semestrem jest niewielki, wynosi 1 punkt. Jednak w badaniach dystansowych ponownie spada. W próbie uginania rąk w zwisie dla chłopców i zwisu na ugiętych rękach dla dziewcząt wzrost średniej między pierwszym, a drugim semestrem jest najwyższy spośród wszystkich 30
prób i wynosi 10 punktów. Jest to kolejna próba, w której podczas badań dystansowych wyniki są niższe niż w badaniach końcowych. W próbie zwinnościowej bieg wahadłowy 4 x 10 metrów wzrost średniej między pierwszym, a drugim semestrem wynosi 5 punktów. W badaniach kontrolnych sprawność uczniów w zakresie zwinności nadal rośnie. Średnia wyników jest wyższa o 4 punkty niż w badaniach końcowych. W próbie siły mięśni brzucha siadów z leżenia tyłem wykonywanych w czasie 30 sekund wzrost średniej między pierwszym, a drugim semestrem wynosi 4 punkty. W badaniach dystansowych średnia rośnie o kolejne 4 punkty. W próbie skłonu tułowia w przód wzrost średniej między pierwszym, a drugim semestrem wynosi 2 punkty. W badaniach dystansowych średnia wyników jest wyższa o 4 punkty. W trzech spośród sześciu prób uczniowie podczas badań dystansowych osiągają wyniki wyższe niż w badaniu końcowym. Zatem ich sprawność fizyczna nadal rośnie. Z rozmów z uczniami wynika, że te osoby, które osiągają wyższe wyniki to te, które ćwiczyły w trakcie wakacji. Można również zauważyć, że uczniowie ćwiczą w czasie wolnym tylko ulubione aktywności. Fakt ten jest prawdopodobnie przyczyną wzrostu tylko niektórych sprawności w badaniach dystansowych, a spadek innych darzonych mniejszą sympatią uczniów. W jednej z prób (bieg na dystansie: 800 metrów dziewczęta, 1000 metrów chłopcy) wynik na końcu roku szkolnego jest niższy niż na początku. W badaniach dystansowych poziom wytrzymałości uczniów nadal spada. Fakt ten może być spowodowany brakiem bazy sportowej w szkole. Nie ma bieżni ani żadnego odcinka dłuższego niż 30 metrów. Uczniowie kształtują wytrzymałość najrzadziej na lekcjach wychowania fizycznego. Zazwyczaj są to 3 do 4 jednostek lekcyjnych w ciągu roku. Z rozmów z uczniami wynika, że wytrzymałość to sprawność, która sprawia im najwięcej trudności. Aby ją kształtować należy być systematycznym i poświęcić sporo czasu w porównaniu z innymi sprawnościami. Kolejnym zniechęcającym uczniów czynnikiem jest monotonność działania. Można zauważyć również, że w kontekście MTSF dziewczynki są sprawniejsze niż chłopcy. Są oni jednak bardziej systematyczni niż dziewczęta, w odróżnieniu od dziewcząt brali oni systematyczny udział we wszystkich próbach testu. Spośród dziewcząt tylko jedna uczestniczyła we wszystkich próbach w obu semestrach. Podsumowując, można stwierdzić, iż większość uczniów w większości prób uzyskuje wyniki wyższe na końcu roku szkolnego niż na początku. Tym samym poziom ich sprawności jest wyższy, zatem lekcje wychowania fizycznego pozytywnie wpływają na obecną 31
sprawność fizyczną uczniów. Badania dystansowe pokazują, że uczniowie nie są świadomi, że warto kompleksowo rozwijać się motorycznie. Należy, zatem na następnych lekcjach wychowania fizycznego jeszcze bardziej oddziaływać na sferę psychiczną ucznia. 32
5. PIŚMIENNICTWO 1. Arska Kotlińska M., Bartz J., Wieliński D., 2002, Wybrane zagadnienia statystyki dla studiujących wychowanie fizyczne. AWF Poznań. 2. Cięszczyk P., Boichanka S., 2008, Statystyka dla studentów uczelni sportowych. International Association of Ontokinesiologists Szczecin. 3. Drabik J., 1992, Sprawność fizyczna i jej testowanie u młodzieży szkolnej. AWF Gdańsk. 4. Pilicz S., Przewęda R., Dobosz J., Nowacka Dobosz S., 2003, Punktacja sprawności fizycznej młodzieży polskiej wg Międzynarodowego Test Sprawności fizycznej. Kryteria pomiaru wydolności organizmu testem Coopera. AWF Warszawa. 33
6. ANEKS Tab. 2. Wyniki MTSF RAZEM liczba wykonanych prób Lp. Inicjały Wiek Płeć suma pkt MTSF Suma punktów MTSF w przeliczeniu na liczbę prób suma pkt Suma punktów MTSF w przeliczeniu na liczbę prób suma pkt Suma punktów MTSF w przeliczeniu na liczbę prób I sem II sem I sem I sem II sem I sem 1 D.J. 16 M 195 33 253 42 270 45 6 6 6 2 F.P. 16 K 179 45 152 51 270 45 4 3 6 3 G.R. 16 K 147 37 130 43 skreślona z listy uczniów 4 3 4 J.W. 16 K 142 36 88 15 105 35 4 3 3 5 J.N. 16 K 204 51 135 23 4 3 0 6 J.K. 16 K 181 36 179 45 225 38 5 4 6 7 K.E. 17 K 189 32 zwolniona skreślona z listy uczniów 6 zwolniona 8 K.A. 16 K 216 36 219 37 214 36 6 6 6 9 K.K. 16 K 238 48 105 53 210 42 5 2 5 10 L.W. 16 K 199 40 223 37 154 31 5 6 5 skreślona z listy uczniów skreślona z listy uczniów 11 L.Z. 16 K 187 37 skreślona z listy uczniów 5 skreślona z listy uczniów 12 N.S. 16 M 198 33 264 44 264 44 6 6 6 13 U.M. 16 K 10 10 skreślona z listy uczniów 1 skreślona z listy uczniów 14 W.A. 16 K 37 37 248 41 245 41 1 6 6 15 W.D. 16 K 224 37 263 44 201 34 6 6 6
Tab. 3. Wyniki skoku w dal z przeliczeniem na punkty MTSF Tab. 4. Wyniki biegu na 800 metrów (dziewczęta), 1000 metrów (chłopcy) z przeliczeniem na punkty MTSF skok w dal z miejsca Lp. Inicjały Wiek Płeć wynik (cm) pkt I sem wynik (cm) pkt II sem wynik (cm) pkt I sem 1 D.J. 16 K 218 52 233 55 220 50 2 F.P. 16 K 158 45 169 51 152 41 3 G.R. 16 K 150 42 4 J.W. 16 K zwolniona 5 J.N. 16 K 177 54 skreślona z listy uczniów 6 J.K. 16 K 137 36 153 43 130 31 7 K.E. 17 K 128 30 zwolniona skreślona z listy uczniów 8 K.A. 16 K 128 31 120 27 104 16 9 K.K. 16 K zwolniona 10 L.W. 16 K 111 23 120 27 106 18 11 L.Z. 16 K 139 36 skreślona z listy uczniów 12 N.S. 16 K 192 39 195 40 186 37 13 U.M. 16 K skreślona z listy uczniów 14 W.A. 16 K zwolniona 135 35 166 48 15 W.D. 16 K 137 36 147 40 133 32 Lp. Inicjały Wiek Płeć wynik (s) bieg na 800 m (dzw.) 1000 m (chł.) pkt I sem wynik (s) pkt II sem wynik (s) pkt I sem 1 D.J. 16 K 250 46 264 39 256 42 2 F.P. 16 K 335 25 325 26 3 G.R. 16 K 345 22 289 36 skreślona z listy uczniów 4 J.W. 16 K 345 22 375 13 zwolniona 5 J.N. 16 K 249 48 310 31 6 J.K. 16 K 366 16 367 14 7 K.E. 17 K 289 35 zwolniona skreślona z listy uczniów 8 K.A. 16 K 563 0 529 0 531 0 9 K.K. 16 K 230 53 640 0 10 L.W. 16 K 368 15 11 L.Z. 16 K 368 15 skreślona z listy uczniów 12 N.S. 16 K 299 28 254 43 287 32 13 U.M. 16 K 382 10 skreślona z listy uczniów 14 W.A. 16 K 288 37 343 23 282 37 15 W.D. 16 K 279 39 321 28 367 14 35
Tab. 5. Wyniki zwisu na ugiętych ramionach (dziewczęta), uginania rąk w zwisie (chłopcy) z przeliczeniem na punkty MTSF Tab. 6. Wyniki biegu wahadłowego 4 x 10 metrów z przeliczeniem na punkty MTSF zwis na ugiętych rękach lub uginanie rąk w zwisie bieg 4 x10 m Lp. Inicjały Wiek Płeć wynik (s) pkt wynik (s) pkt wynik (s) pkt Lp. Inicjały Wiek Płeć wynik (cm) pkt wynik (cm) pkt wynik (s) pkt I sem II sem I sem I sem II sem I sem 1 D.J. 16 K 0 0 3 43 3 43 2 F.P. 16 K 1,84 43 3 G.R. 16 K skreślona z listy uczniów 4 J.W. 16 K 1 43 0,73 0 5 J.N. 16 K 6 J.K. 16 K 7,4 48 6,3 47 10 49 7 K.E. 17 K 2,9 44 zwolniona skreślona z listy uczniów 8 K.A. 16 K 4,4 46 5,8 47 2,02 44 9 K.K. 16 K 16,9 53 18,5 54 13,4 51 10 L.W. 16 K 1 43 1 43 0,29 0 11 L.Z. 16 K 1,7 43 skreślona z listy uczniów 12 N.S. 16 K 0 0 5 48 5 48 13 U.M. 16 K skreślona z listy uczniów 14 W.A. 16 K zwolniona 3,9 45 0,63 0 15 W.D. 16 K 1 43 1 43 0,51 0 1 D.J. 16 K 218 52 233 55 12,0 42 2 F.P. 16 K 158 45 169 51 12,5 51 3 G.R. 16 K 150 42 11,9 56 4 J.W. 16 K 13,5 42 12,2 53 zwolniona 5 J.N. 16 K 177 54 12,4 52 6 J.K. 16 K 137 36 153 43 13,9 39 7 K.E. 17 K 128 30 zwolniona 15,2 24 8 K.A. 16 K 128 31 120 27 13,4 43 9 K.K. 16 K 12,9 48 11,4 61 10 L.W. 16 K 111 23 120 27 13,7 41 11 L.Z. 16 K 139 36 12,8 48 skreślona z listy uczniów 12 N.S. 16 K 192 39 195 40 12,0 41 13 U.M. 16 K skreślona z listy uczniów 14 W.A. 16 K zwolniona 135 35 zwolniona 15 W.D. 16 K 137 36 147 40 12,6 50 36
Tab. 7. Wyniki siadów z leżenia wykonywanych w ciągu 30 sekund z przeliczeniem na punkty MTSF Tab. 8. Wyniki skoku w dal z przeliczeniem na punkty MTSF skłon tułowia Lp. Inicjały Wiek Płeć wynik (liczba) pkt I sem siady z leżenia wynik (liczba) pkt II sem wynik (liczba) pkt I sem 1 D.J. 16 K 20 39 22 43 23 45 2 F.P. 16 K 22 51 3 G.R. 16 K 10 27 15 37 skreślona z listy uczniów 4 J.W. 16 K 21 49 5 J.N. 16 K 18 43 6 J.K. 16 K 15 35 7 K.E. 17 K 17 40 zwolniona skreślona z listy uczniów 8 K.A. 16 K 17 41 19 45 21 49 9 K.K. 16 K 18 43 22 51 22 51 10 L.W. 16 K 19 45 21 49 19 44 11 L.Z. 16 K 19 45 skreślona z listy uczniów 12 N.S. 16 K 26 50 25 49 28 54 13 U.M. 16 K skreślona z listy uczniów 14 W.A. 16 K zwolniona 20 47 23 53 Lp. Inicjały Wiek Płeć wynik (cm) pkt I sem wynik (cm) pkt II sem wynik (cm) pkt I sem 1 D.J. 16 K -19 16-11 23-4 33 2 F.P. 16 K 15 58 17 61 18 61 3 G.R. 16 K skreślona z listy uczniów 4 J.W. 16 K 0 35-9 22 21 49 5 J.N. 16 K 10 50 6 J.K. 16 K 5 42 7 45 6 43 7 K.E. 17 K -13 16 zwolniona skreślona z listy uczniów 8 K.A. 16 K 13 55 13 55 15 57 9 K.K. 16 K 4 41 9 47 10 L.W. 16 K 8 47 8 47 8 46 11 L.Z. 16 K skreślona z listy uczniów 12 N.S. 16 K 1 40-1 37 1 40 13 U.M. 16 K skreślona z listy uczniów 14 W.A. 16 K zwolniona 10 50 10 49 15 W.D. 16 K 9 48 10 50 10 49 15 W.D. 16 K 22 51 22 51 23 53 37