Kwalifikacje i kompetencje istotne w zawodzie ASYSTENT REŻYSERA Zestaw kwalifikacji i opracowano w ramach badania pn. Bilans sektora filmowego między potrzebami branży a możliwościami edukacji Zamawiający: Polski Instytut Sztuki Filmowej www.pisf.pl Wykonawca: ECORYS Polska Sp. z o.o. www.ecorys.pl 1 S t r o n a
Cele badania informacje podstawowe Głównymi celami badania Bilans sektora filmowego między potrzebami branży a możliwościami edukacji były: OCENA POPYTU NA KOMPETENCJE I KWALIFIKACJE W 50 WYBRANYCH ZAWODACH BRANŻY AUDIO- WIZUALNEJ, TJ.: 1) rozpoznanie kwalifikacji i, które w ocenie przedstawicieli badanych zawodów są potrzebne w 50 wybranych zawodach/spejcalnościach branży audiowizualnej, ) opracowanie dla 50 wybranych zawodów branży audiowizualnej katalogów potrzebnych zdaniem branży i kwalifikacji. OCENA PODAŻY KOMPETENCJI ZAPEWNIANIA OKREŚLONYCH KOMPETENCJI I KWALIFIKACJI PRZEZ UCZELNIE I INSTYTUCJE KSZTAŁCENIA: 3) rozpoznanie, w jakim stopniu potrzebne branży kompetencje i kwalifikacje są zapewniane przez uczelnie i instytucje kształcenia. Wyniki badania uzyskane dzięki szczegółowej analizie wybranych zawodów/specjalności ze względu na wymagane w tych zawodach kompetencje i kwalifikacje pozwoliły uzyskać odpowiedzi na następujące główne pytania badawcze: Jakie kompetencje i kwalifikacje aktulanie są (i będą w najbliższej przyszłości) potrzebne i ważne w zawodach/specjalnościach objętych badaniem? Jaka wiedza, umiejętności, kompetencje osobiste i społeczne składają sią na zawody/specjalności objęte badaniem? Czy w badanych zawodach istnieją kompetencje i kwalifikacje krytyczne (wymagane i ważne) i jednocześnie trudne do zdobycia? Jak kształtuje się oferta placówek i instytucji edukacyjnych pod kątem możliwości nabycia i kwalifikacji w zakresie badanych zawodów/specjalności? Wyniki badania są w szczególności skierowane do podmiotów (uczelni, instytucji kształcenia, placówek edukacyjnych oraz organów je nadzorujących) zainteresowanych lepszą, trafniejszą (tj. odpowiadającą w większym stopniu na potrzeby branży i gospodarki) realizacją celów polityki edukacyjnej i na rzecz uczenia się przez całe życie. Sprzyja temu opisanie i kwalifikacji w języku efektów uczenia się, ponieważ służy weryfikacji istniejącej oraz tworzeniu nowej i bardziej przejrzystej oferty edukacyjnej, a w konsekwencji poprawie jakości usług edukacyjnych i lepszemu dopasowaniu i kwalifikacji do potrzeb uczestników rynku pracy. Ponadto opracowanie dla 50 zawodów/specjalności katalogów i kwalifikacji (opisanych poprzez efekty uczenia się ) może poprawić czytelność wymagań branży wobec absolwentów i potencjalnych pracowników jasne jest, co pracownik powinien wiedzieć, rozumieć i umieć wykonać i do jakich zobowiązań zawodowych powinien być przygotowany. Może to służyć zarówno pracodawcom poszukującym odpowiednich pracowników, wspierając ich w procesie rekrutacji, selekcji i planowaniu rozwoju swoich pracowników, jak i samym pracownikom planującym swój rozwój zawodowy. Poszczególne kompetencje i kwalifikacje (zestawy efektów ucznia się) wskazane przez przedstawicieli branży jako istotne dla zawodów zostały ocenione ze względu na następujące kryteria: wymagalność S t r o n a
w zawodzie/specjalności; ważność w zawodzie/specjalności; trudność pozyskania i kwalifikacji; stopień, w jakim badane programy kształcenia są nakierowane na nabywanie i kwalifikacji (zapewniane efekty uczenia się). Określenie stopnia, w jakim badane programy kształcenia są nakierowane na nabywanie kwalifikacji w poszczególnych zawodach dotyczyło wyłącznie 35 badanych specjalności; zgodnie z informacją zawartą w rozdziale 1 dla 15 specjalności/zawodów (wskazanych w tabeli 3) nie zidentyfikowano form kształcenia formalnego i powtarzalnych w czasie form kształcenia pozaformalnego. Ponadto zaprezentowanym katalogom i kwalifikacji dla poszczególnych zawodów towarzyszą zestawienia następujących wyników: ważność i kwalifikacji vs trudność ich pozyskania (w szkole, na uczelni, podczas praktyki i pracy zawodowej); wymagalność lub ważność i kwalifikacji vs stopień, w jakim badane programy kształcenia były nakierowane na nabywanie kwalifikacji w zawodzie (zapewniane przez instytucje edukacyjne efekty kształcenia); analiza tych atrybutów (istotnych cech) i kwalifikacji w poszczególnych zawodach/specjalnościach, tj. ważności, trudności pozyskania oraz osiągania efektów kształcenia pozwala zidentyfikować kompetencje i kwalifikacje krytyczne w danym zawodzie, stanowiące o słabości potencjału branży (wymagane, ważne i trudne do zdobycia oraz nieznajdujące odzwierciedlenia w programach kształcenia); jak również te, które decydują o sile danego zawodu i sektora (ważne dla zawodu i łatwe do zdobycia, uwzględniane w programach kształcenia). Opisane relacje dla poszczególnych zawodów zostały zaprezentowane w postaci wykresów. Dla poszczególnych zawodów/specjalności: określony został dominujący sposób nabywania i kwalifikacji, wskazane (w wybranych przypadkach) specjalności/zawody powiązane. 4 S t r o n a
Zawód: Asystent reżysera Kompetencje i kwalifikacje istotne w zawodzie poszukiwane/pożądane przez branżę efekty uczenia się. Lista i kwalifikacji została stworzona przez przedstawicieli zawodu w trakcie badania jakościowego, a następnie oceniona przez nich pod kątem ważności, wymagalności, trudności pozyskania w trakcie badania ilościowego. L.p. Kompetencje kwalifikacje w zawodzie Stopień, w jakim kompetencja kwalifikacja jest wymagana w zawodzie 1 ważności kwalifikacji 3 trudności pozyskania kwalifikacji 4 I. Wyodrębnione/właściwe dla zawodu kompetencje kwalifikacje Stopień, w jakim badane programy kształcenia są nakierowane na nabywanie kwalifikacji w zawodzie (efekty kształcenia) 5 [n=4] 1.. 3. Ma wiedzę w zakresie historii i teorii teatru, dramatu, filmu, sztuki, muzyki, tańca oraz nauk humanistycznych (antropologii kultury, filozofii, psychologii, historii i teorii literatury, historii). Rozumie i potrafi interpretować kontekst historyczny i kulturowy sztuki, jej związki z innymi dziedzinami współczesnego życia. Potrafi analizować otaczającą go rzeczywistość pod kątem poszukiwania pomysłów na nowe produkcje filmowe. Potrafi analizować różnorodne materiały i źródła zastane, w tym literaturę pod kątem możliwości ich adaptacji na potrzeby filmu. Potrafi uzgodnić z producentem, operatorem obrazu, scenografem kluczowe założenia stylu i formy filmu oraz sposób realizacji całego obrazu 3,0,0 4,0 4,0 3,0 4,0 4,0 4,0 1 Opracowano na podstawie wyników badań jakościowych i ilościwych przeprowadzonych wśród przedstawicieli zawodu / specjalności, działających w branży filmowej. W celu ilościowej oceny stopnia w jakim kompetencja i / lub kwalifikacja jest wymagana w zawodzie zastosowano pięciostopniową skalę Likerta gdzie 1 oznaczało wcale nie jest wymagana; jest wymagana w niewielkim stopniu; 3 jest wymagana częściowo; 4 jest wymagana wysokim stopniu; 5 jest wymagana w bardzo wysokim stopniu. 3 Opracowano na podstawie wyników badań jakościowych i ilościowych. W celu ilościowej oceny stopnia w jakim kompetencja i / lub kwalifikacja jest ważna w zawodzie zastosowano pięciostopniową skalę Likerta gdzie 1 oznaczało wcale nie są ważne; są ważne w niewielkim stopniu; 3 są ważne częściowo; 4 są ważne w wysokim stopniu; 5 są ważne w bardzo wysokim stopniu. 4 Opracowano na podstawie wyników badań ilościowych. W celu ilościowej oceny stopnia w jakim kompetencja i / lub kwalifikacja jest trudna do pozyskania w zawodzie zastosowano pięciostopniową skalę Likerta gdzie 1 oznacza bardzo łatwo je pozyskać; można je częściowo pozyskać; 3 trudno je pozyskać; 4 bardzo trudno je pozyskać; 5 w ogóle nie można ich pozyskać. 5 Opracowano na podstawie wyników badań jakościowych i ilościowych. W celu ilościowej oceny stopnia w jakim badane i realizowane programy kształcenia są nakierowane na nabywanie i rozwijanie (zapewniane efekty kształcenia) zastosowano pięciostopniową skalę Likerta gdzie 1 oznaczało program/-y wcale nie są nakierowane na ten efekt kształcenia; są nakierowane w niewielkim stopniu; 3 są nakierowane częściowo; 4 są nakierowane w wysokim stopniu; 5 są nakierowane w bardzo wysokim stopniu. 3 S t r o n a
L.p. Kompetencje kwalifikacje w zawodzie Stopień, w jakim kompetencja kwalifikacja jest wymagana w zawodzie 1 filmowego, jego poszczególnych scen i sekwencji. ważności kwalifikacji 3 trudności pozyskania kwalifikacji 4 Stopień, w jakim badane programy kształcenia są nakierowane na nabywanie kwalifikacji w zawodzie (efekty kształcenia) 5 [n=4] 4. 5. 6. 7. 8. Zna/rozumie poszczególne etapy tworzenia filmu, tj. preprodukcję, produkcję postprodukcję i ich wpływ na efekt końcowy, oraz proces upowszechniania filmu (dystrybucję, sprzedaż). Potrafi kierować procesami zachodzącymi w poszczególnych etapach. Zna podstawy warsztatu pracy operatora obrazu, aktora, scenografa, kostiumografa i innych kluczowych członków ekipy filmowej; potrafi je wykorzystać w swojej działalności/w procesie tworzenia filmu. Rozumie zasady narracji filmowej; potrafi je zastosować w praktyce. Zna/rozróżnia poszczególne elementy struktury organizacyjnej i pionów wchodzących w skład ekipy filmowej. Ma wiedzę na temat zadań,, zakresów odpowiedzialności poszczególnych pionów produkcyjnych filmu oraz poszczególnych osób na planie filmowym. Potrafi współdziałać, kierować zespołami i osobami na planie filmowym z uwzględnieniem ekonomii dnia zdjęciowego oraz na pozostałych etapach tworzenia filmu. 4,0,0 5,0 4,0 4,8 4,0 4,0 4,0 5,0,0 5,0 5,0 3,0 5,0 9. Potrafi dobrać/wybrać obsadę aktorską. 4,0 4,0 3,0 4,3 10. 11. 1. Potrafi wspierać aktora/współpracować z aktorem w opracowaniu koncepcji artystycznej roli, w zbudowaniu charakterystyki postaci. Potrafi publicznie zaprezentować autorską koncepcję filmu. Potrafi napisać scenariusz filmu; zna warsztat scenopisarski zna reguły tworzenia scenariusza i potrafi je zastosować w praktyce. 4,8 3,0,5,0,5,0 4,8 4 S t r o n a
L.p. Kompetencje kwalifikacje w zawodzie Stopień, w jakim kompetencja kwalifikacja jest wymagana w zawodzie 1 ważności kwalifikacji 3 trudności pozyskania kwalifikacji 4 Stopień, w jakim badane programy kształcenia są nakierowane na nabywanie kwalifikacji w zawodzie (efekty kształcenia) 5 [n=4] 13. Jest świadomy roli reżysera w tworzeniu i upowszechnianiu kultury. 4,0,5 5,0 II. Kompetencje kwalifikacje wspólne dla wszystkich 50 badanych specjalności/zawodów branży filmowej 14. Zna i uwzględnia rozwiązania odnoszące się do ochrony prawa autorskiego obecne w systemie prawnym w Polsce; rozumie konieczność zarządzania zasobami własności intelektualnej. 4,0,0 4,3 II.1. Język obcy ukierunkowany zawodowo 15. Posługuje się w swojej działalności wybranym językiem obcym: potrafi zrozumieć (słucha, czyta), potrafi mówić (porozumiewa się, samodzielnie wypowiada się), potrafi pisać w języku obcym. 3,0 1,5 II.. Kompetencje osobiste i społeczne 16. 17. Wykazuje się kompetencjami osobistymi/intrapersonalnymi, tj. 1) jest kreatywny/-a i konsekwentny/-a w realizacji zadań; ) przewiduje skutki podejmowanych działań; 3) jest otwarty/-a na zmiany; 4) potrafi radzić sobie ze stresem; 5) aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe. Wykazuje się kompetencjami społecznymi/interpersonalnymi, tj. 1) przestrzega zasad kultury i etyki; ) przestrzega tajemnicy zawodowej; 3) potrafi ponosić odpowiedzialność za podejmowane działania; 4) potrafi negocjować warunki porozumień; 5) współpracuje w zespole; 6) zna podstawy komunikowania społecznego; potrafi zrozumiale przedstawiać swoje opinie i decyzje. 5,0 4,8 5,0 1,5 4,8 Średni wynik dla profilu 3,7 4,0,7 4,6 5 S t r o n a
Wykres 1 AYSTETNT REŻYSERA ocena wymagalności kwalifikacji w zawodzie KOMPETENCJA 17 KOMPETENCJA 16 KOMPETENCJA 15 KOMPETENCJA 14 KOMPETENCJA 13 KOMPETENCJA 1 KOMPETENCJA 11 KOMPETENCJA 10 KOMPETENCJA 9 KOMPETENCJA 8 KOMPETENCJA 7 KOMPETENCJA 6 KOMPETENCJA 5 KOMPETENCJA 4 KOMPETENCJA 3 KOMPETENCJA KOMPETENCJA 1,0 3,0 3,0 3,0 4,0 4,0 4,0 4,0 5,0 5,0 1,0 1,5,0,5 3,0 4,0 5,0 Źródło: opracowanie własne [ocena na pięciostopniowej skali Likerta: 1 wcale nie jest wymagana; jest wymagana w niewielkim stopniu; 3 jest wymagana częściowo; 4 jest wymagana w wysokim stopniu; 5 jest wymagana w bardzo wysokim stopniu]. Wykres ważności/istotności kwalifikacji vs ocena trudności ich pozyskania (w szkole, na uczelni, podczas praktyki i pracy zawodowej) 5 4 3,5 1,5 1 4 4 4 4 4 4 3 4 5 5 4 3 3,5,5,5 4 1,5 5 1,5 Średnia ważność/istotność kwalifikacji w zawodzie Średnia trudność ich pozyskania Źródło: opracowanie własne [ocena ważności na pięciostopniowej skali Likerta: 1 oznaczało wcale nie są ważne; są ważne w niewielkim stopniu; 3 są ważne częściowo; 4 są ważne w wysokim stopniu; 5 są ważne w bardzo wysokim stopniu; ocena trudności pozyskania na pięciostopniowej skali Likerta: 1 oznacza bardzo łatwo je pozyskać; można je częściowo pozyskać; 3 trudno je pozyskać; 4 bardzo trudno je pozyskać; 5 w ogóle nie można ich pozyskać]. 6 S t r o n a
Wykres 3 ważności/istotności kwalifikacji vs stopień, w jakim kompetencje kwalifikacje są uwzględnione w programach kształcenia Stopień w jakim badane programy kształcenia są nakierowane na nabywanie kwalifikacji w zawodzie (efekty kształcenia) Średnia ważność/istotność kwalifikacji w zawodzie Kompetencja 1 Kompetencja 17 5,0 Kompetencja Kompetencja 16 4,0 Kompetencja 3 Kompetencja 15 3,0 Kompetencja 4,5,0 Kompetencja 14 1,5 Kompetencja 5 1,0 Kompetencja 13 Kompetencja 1 Kompetencja 11 Kompetencja 10 Kompetencja 6 Kompetencja 7 Kompetencja 8 Kompetencja 9 Źródło: opracowanie własne [ocena na pięciostopniowej skali Likerta: ocena ważności na pięciostopniowej skali Likerta: 1 oznaczało wcale nie są ważne; są ważne w niewielkim stopniu; 3 są ważne częściowo; 4 są ważne w wysokim stopniu; 5 są ważne w bardzo wysokim stopniu; ocena efektów kształcenia na pięciostopniowej skali Likerta: 1 oznaczało program/-y wcale nie są nakierowane na ten efekt kształcenia; są nakierowane w niewielkim stopniu; 3 są nakierowane częściowo; 4 są nakierowane w wysokim stopniu; 5 są nakierowane w bardzo wysokim stopniu. Sposoby nabywania kwalifikacji w zawodzie: ASYSTENT REŻYSERA Wyniki badania 6 ; n= głównie podczas nauki w szkole na uczelni głównie dzięki uczestnictwu w kursach zawodowych, szkoleniach, zorganizowanych formach kształcenia innych niż standardowy proces kształcenia w szkole na uczelni głównie dzięki praktyce/pracy zawodowej nabyte kompetencje są w takim samym stopniu efektem nauki w szkole na uczelni, udziału w kursach zawodowych czy szkoleniach, praktyki (pracy) zawodowej żadne z powyższych nabył(a)em kompetencje kwalifikacje w inny sposób 6 Opracowano na podstawie wyników badań jakościowych i ilościowych przeprowadzonych wśród przedstawicieli zawodu / specjalności, działających w branży filmowej. 7 S t r o n a
Zawody/specjalności objęte badaniem, powiązane ze specjalnością: ASYSTENT REŻYSERA Specjalności powiązane Deklaracje osób uczestniczących w badaniu co do możliwości wykonywania ze względu na posiadane kompetencje kwalifikacje zadań na stanowiskach/w ramach specjalności powiązanych 7 Reżyser Nie: n=1; Trudno powiedzieć: n=1 ASYSTENT REŻYSERA PODSUMOWANIE Przedstawiciele zawodu biorący udział w badaniu jakościowym i ilościowym wskazali 17 i kwalifikacji istotnych w zawodzie (poszukiwanych/pożądanych przez branżę efektów uczenia się ). Wśród i kwalifikacji tworzących profil asystenta reżysera znajduje się 13 kwalifikacji właściwych dla zawodu oraz cztery kompetencje kwalifikacje jednocześnie będące wspólnymi dla wszystkich 50 badanych specjalności/zawodów branży filmowej. Porównanie ważności i kwalifikacji z wymaganiami zawodu Spośród 17 i kwalifikacji zidentyfikowanych jako wymagane w zawodzie asystent reżysera, zdecydowana większość (1 ) została oceniona przez respondentów jako ważna w wysokim lub bardzo wysokim stopniu. Kompetencje wymagane i ważne w najwyższym stopniu (wynik średni na skalach wymagalności i ważności i powyżej) to: kompetencja nr 7 Zna/rozróżnia poszczególne elementy struktury organizacyjnej i pionów wchodzących w skład ekipy filmowej. Ma wiedzę na temat zadań,, zakresów odpowiedzialności poszczególnych pionów produkcyjnych filmu oraz poszczególnych osób na planie filmowym, kompetencja nr 8 Potrafi współdziałać, kierować zespołami i osobami na planie filmowym z uwzględnieniem ekonomii dnia zdjęciowego oraz na pozostałych etapach tworzenia filmu, kompetencja nr 16 Wykazuje się kompetencjami osobistymi/intrapersonalnymi, tj. 1) jest kreatywny/-a i konsekwentny/-a w realizacji zadań; ) przewiduje skutki podejmowanych działań; 3) jest otwarty/-a na zmiany; 4) potrafi radzić sobie ze stresem; 5) aktualizuje wiedzę i doskonali umiejętności zawodowe, kompetencja nr 17 Wykazuje się kompetencjami społecznymi/interpersonalnymi, tj. 1) przestrzega zasad kultury i etyki; ) przestrzega tajemnicy zawodowej; 3) potrafi ponosić odpowiedzialność za podejmowane działania; 4) potrafi negocjować warunki porozumień; 5) współpracuje w zespole; 6) zna podstawy komunikowania społecznego; potrafi zrozumiale przed-stawiać swoje opinie i decyzje. Kompetencje ocenione najniżej na skalach wymagalności i ważności to: kompetencja nr: 1 Ma wiedzę w zakresie historii i teorii teatru, dramatu, filmu, sztuki, muzyki, tańca oraz nauk humanistycznych (antropologii kultury, filozofii, psychologii, historii i teorii literatury, historii). Rozumie i potrafi interpretować kontekst historyczny i kulturowy sztuki, jej związki z innymi dziedzinami współczesnego życia (wynik średni na skali wymagalności 3,0; na skali ważności ), kompetencja nr: 11 Potrafi publicznie zaprezentować autorską koncepcję filmu (wynik średni na skali wymagalności 3,0; na skali ważności ), 7 Opracowano na podstawie wyników badań jakościowych i ilościowych przeprowadzonych wśród przedstawicieli zawodu / specjalności, działających w branży filmowej. 8 S t r o n a
kompetencja nr 1: Potrafi napisać scenariusz filmu; zna warsztat scenopisarski zna reguły tworzenia scenariusza i potrafi je zastosować w praktyce - została oceniona stosunkowo najniżej zarówno na skali ważności jak i wymagalności (wynik średni na skali wymagalności,0; na skali ważności,5), kompetencja nr 15: Posługuje się w swojej działalności wybranym językiem obcym: potrafi zrozumieć (słucha, czyta), potrafi mówić (porozumiewa się, samodzielnie wypowiada się), potrafi pisać w języku obcym (wynik średni na skali wymagalności 3,0; na skali ważności ). Porównanie ważności i kwalifikacji z trudnością ich pozyskania Tworzące profil kompetencje i kwalifikacje potrzebne asystentowi reżysera są łącznie przez respondentów oceniane jako średnio trudne i w stopniu częściowym możliwe do pozyskania w procesie kształcenia i/ lub podczas praktyki i pracy zawodowej (wynik średni dla profilu w zakresie trudności pozyskania i kwalifikacji wynosi,7 w skali pięciopunktowej). Spośród ważnych i bardzo ważnych w zawodzie za relatywnie łatwe do pozyskania uznane zostały: kompetencja nr 7 Zna/rozróżnia poszczególne elementy struktury organizacyjnej i pionów wchodzących w skład ekipy filmowej. Ma wiedzę na temat zadań,, zakresów odpowiedzialności poszczególnych pionów produkcyjnych filmu oraz poszczególnych osób na planie filmowym, kompetencja nr 8 Potrafi współdziałać, kierować zespołami i osobami na planie filmowym z uwzględnieniem ekonomii dnia zdjęciowego oraz na pozostałych etapach tworzenia filmu, kompetencja nr 17 Wykazuje się kompetencjami społecznymi/interpersonalnymi, tj. 1) przestrzega zasad kultury i etyki; ) przestrzega tajemnicy zawodowej; 3) potrafi ponosić odpowiedzialność za podejmowane działania; 4) potrafi negocjować warunki porozumień; 5) współpracuje w zespole; 6) zna podstawy komunikowania społecznego; potrafi zrozumiale przedstawiać swoje opinie i decyzje. Kompetencjami krytycznymi, tj. oceniananymi przez respondentów jako najtrudniejsze do pozyskania w zawodzie i jednocześnie ważne (wynik średni na skali ważności i trudności pozyskania 4,0 i powyżej), są: kompetencja nr 3 Potrafi uzgodnić z producentem, operatorem obrazu, scenografem kluczowe założenia stylu i formy filmu oraz sposób realizacji całego obrazu filmowego, jego poszczególnych scen i sekwencji. kompetencja nr 6 Rozumie zasady narracji filmowej; potrafi je zastosować w praktyce. kompetencja nr 10 Potrafi wspierać aktora/współpracować z aktorem w opracowaniu koncepcji artystycznej roli, w zbudowaniu charakterystyki postaci. Porównanie ważności i kwalifikacji z osiąganymi efektami kształcenia stopnia trudności pozyskania i kwalifikacji potrzebnych asystentowi reżysera współgra (w nieco wyższym stopniu niż to miało miejsce w przypadku zawodu reżyser) z oceną nakierowania treści kształcenia na nabywanie i rozwój (w procesie kształcenia) ważnych w zawodzie. Zgodnie z opinią badanych instytucji kształcących na potrzeby zawodu asystent reżysera nabycie /kwalifikacji jest w wysokim i bardzo wysokim stopniu uwzględniane w treściach i programach kształcenia (wynik średni dla profilu w zakresie nakierowania programów kształcenia na osiąganie poszczególnych efektów kształcenia to 4,6). Powyższy wynik może stanowić o podażowym potencjale tej specjalności. 9 S t r o n a