Instrumenty polityki intraregionalnej Instrumentem polityki intraregionalnej jest każda informacja, działanie, lub zaniechanie działania podmiotu polityki intraregionalnej, wywierające wpływ na rozwój regionu (jego fragmentu) lub na działania instytucji, organów i osób oddziaływujących na ten region (jego fragment). Instrumentami są również działania i informacje niezbędne do konstrukcji, wdrażania i weryfikacji prawidłowości stosowania określonych wyżej instrumentów. Klasyfikacja wg kryterium formy oddziaływania: - instrumenty przymusu administracyjnego, - instrumenty infrastruktury społecznej, - instrumenty infrastruktury technicznej, - instrumenty informacyjne, - instrumenty poznawcze, - instrumenty rynku pracy, - instrumenty rozwoju gospodarczego, - instrumenty oddziaływania bezpośredniego, - instrumenty koncepcyjno-organizacyjne, - instrumenty finansowe. - instrumenty bezpieczeństwa publicznego. - instrumenty prośrodowiskowe. - instrumenty pozostałe. Instrumenty przymusu administracyjnego to poparte potencjalną sankcją władztwo samorządowe w stosunku do podmiotów przyjmujące głownie postać: - nakazów, - zakazów, - zezwoleń, - przepisów. Instrumentami infrastruktury społecznej są samorządowe podmioty powołane do zaspokajania zbiorowych potrzeb społeczności oraz usługi świadczone zarówno ich bazie, jak i oddzielnie, a także różne formy wsparcia wybranych form aktywności prywatnej i publicznej. Podzielić je można na: - opiekuńcze,
- edukacyjne, - socjalne, - kulturalne, - sportowe, - rekreacyjne, - medyczne. Instrumentami infrastruktury technicznej są ogólnodostępne, samorządowe urządzenia infrastruktury technicznej, podmioty zajmujące się ich budową, modernizacją i utrzymaniem, usługi świadczone przy ich wykorzystaniu oraz formy wsparcia rozwoju innej infrastruktury technicznej. Można je sklasyfikować na: - drogowe, - wodociągowe, - kanalizacyjne, - hydrotechniczne, - kolejowe, - kołowe, - lotnicze, - elektroenergetyczne, - gazownicze, - teleinformatyczne, - ciepłownicze. Instrumentami informacyjnymi są z kolei wszelkie informacje, a także ich nośniki i kanały, przekazywane odbiorcom wewnętrznym i zewnętrznym przez samorządy terytorialne oraz ich jednostki i spółki wyspecjalizowane w dystrybucji informacji. Ta grupa składa się głownie z instrumentów: - zbiorczych, - indywidualnych, - promocyjnych. Instrumenty poznawcze podzielić można na instrumenty kontrolne oraz instrumenty o charakterze wyłącznie diagnostycznym. Za pomocą działań kontrolnych władze samorządowe budują tą część zaplecza informacyjnego polityki intraregionalnej, którą możemy nazwać częścią weryfikacyjną, ponieważ pozwala ona na sprawdzenie zgodności postępowania firm, instytucji
publicznych oraz osób fizycznych z przepisami prawa, władczymi uchwałami i decyzjami organów samorządów oraz z postanowieniami zawartym w umowach. Wśród instrumentów kontrolnych wymienić można np. kontrole: - zgodności przestrzennej, - środowiskową, - podatkową, - usługową, - obrotu napojami alkoholowymi. - umów. Pozostałe instrumenty diagnostyczne to instrumenty poznawcze, to znaczy takie, które nie mogą skutkować sankcjami, a mają jedynie charakter diagnostyczny. Służą one do budowy drugiej części informacyjnego zaplecza polityki intraregionalnej, którą możemy nazwać częścią diagnostyczną, i która zawiera dane na temat uwarunkowań oraz tendencji rozwojowych regionu albo jego części. Instrumentami tymi są np.: - diagnozy, - prognozy, - badania ankietowe. Instrumenty rynku pracy to samorządowe instytucje pracy i prowadzona przez nie działalność, a także samorządowe formy wsparcia rozwoju rynku pracy. Do tego typu instrumentów można zaliczyć: - pośrednictwo pracy, - działalność szkoleniową, - poradnictwo i informację zawodową, - prace specjalne, - kluby pracy, - współpracę z organizacjami pozarządowymi. Instrumenty rozwoju gospodarczego to wszelkie możliwości stymulowania przez samorządy terytorialne regionalnych, subregionalnych lub mikroregionalnych struktur przedsiębiorczości. Można je podzielić na instrumenty: - rynku pieniężnego, - podatkowe, - gospodarki mieniem samorządu,
- usług komunalnych, - umowne, - parki przemysłowe, - parki naukowo-technologiczne, - inkubatory przedsiębiorczości, - instytucje proinnowacyjne, - agencje rozwoju regionalnego. Instrumenty oddziaływania bezpośredniego na rozwój jednostek i spółek samorządowych. Są nimi wszelkie dopuszczalne prawem działania uprawnionych organów samorządu (właściciela) mające na celu kształtowanie ich szeroko rozumianego rozwoju, a co za tym idzie kształtowanie samorządowego składnika rozwoju regionu lub jego części. Są nimi także różne formy nabywania dóbr lub usług. Do instrumentów z tej grupy można zaliczyć: - tworzenie i likwidację samorządowych jednostek oraz spółek. - przystępowanie do spółek lub całkowite zbywanie udziałów (akcji). - zmiany wysokości udziałów lub liczby posiadanych akcji, - realizacja działalności wykraczającej poza sferę użyteczności publicznej, - powierzanie realizacji zadań samorządowych osobom fizycznym, prawnym lub jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej. - udzielane zamówień, - powierzanie zarządu. Instrumenty koncepcyjno-organizacyjne obejmują działania służące optymalizacji doboru i aplikacji pozostałych instrumentów polityki intraregionalnej. Należą do nich: - doskonalenie kadr i organizacji procesów, - konsulting, - planowanie. Instrumenty finansowe to różnorodne transfery pieniężne przekazywane przez samorządy innym podmiotom. Należą do nich: - dotacje do budżetów innych jednostek samorządu terytorialnego. - dotacje dla organizacji pozarządowych. - dotacje dla beneficjentów regionalnego programu operacyjnego. - dotacje dla beneficjentów innych programów.
Instrumenty bezpieczeństwa to podmioty i działania samorządów terytorialnych zapewniające bezpieczeństwo ludzi oraz mienia, a także pomoc w sytuacjach zagrożeń. Instrumentami tymi są m. in.: - straże miejskie oraz gminne, - wspieranie działalności ochotniczych straży pożarnych, - edukacja w zakresie bezpieczeństwa, - inspekcja sanitarna oraz zapobieganie chorobom zakaźnym i zakażeniom. - monitoring wizyjny, - programy profilaktyczne, - magazyny przeciwpowodziowe, - systemy zarządzania kryzysowego,. - kontrole, przestrzegania przepisów prawa. Instrumenty prośrodowiskowe to działania jakie może podjąć samorząd w celu ochrony lub sanacji środowiska naturalnego. Część z nich została wcześniej zakwalifikowana m. in. do instrumentów przymusu administracyjnego, poznawczych, finansowych i infrastruktury technicznej. Do pozostałych należą przede wszystkim: - prawne formy ochrony przyrody, - założenia zielone, - zalesienia, - nasadzenia, - edukacja ekologiczna, - termomodernizacja, - rekultywacje gleb, - rekultywacje składowisk odpadów przemysłowych, - refundacja kosztów, - gospodarka odpadami komunalnymi, - likwidacja nielegalnych składowisk odpadów. Do grupy pozostałych instrumentów można zaliczyć: - lobbing, - negocjacje.