Doktryny polityczno-prawne Zajęcia nr 2 Antyk dr Michał Urbańczyk Katedra Doktryn Polityczno-Prawnych i Filozofii WPiA UAM Poznań
Dzieje starożytnej Grecji 2100-1900 napływ Indoeuropejczyków 2000-1700 rozkwit kultury minojskiej na Krecie, ok.1000 początek zasiedlania wybrzeży Azji Mniejszej, ok. VIII wiek ukształtowanie się struktury polis (państwo-miasto) http://histmag.org/pulapki-platonizmu-2546
776 pierwsze igrzyska olimpijskie, VIII w. spisanie poematów Homera i Hezjoda, 594 początek reform Solona (zniesienie niewoli za długi, podział obywateli na klasy majątkowe), 508 reformy Klejstenesa (ukształtowanie się klasycznej demokracji ateńskiej), 490 bitwa pod Maratonem, 443-428 rządy Peryklesa (okres największej świetności Aten)
431 wybuch wojny peleponeskiej, IV w. Ateny czołowym ośrodkiem kultury greckiej (Sokrates, Platon, Arystoteles), 338 bitwa pod Cheroneą zwycięstwo Macedończyków nad Grekami 336 zburzenie Teb przez Aleksandra Wielkiego, 323 śmierć Aleksandra W Babilonie, III wiek dominacja polityczna Greków na Bliskim Wschodzie (państwa hellenistyczne)
Sofiści Sprzedaż mądrości za pieniądze, Mistrzowie demagogii, Ptotagoras z Abdery, Hippiasz, Antyfon, Gorgiasz, Trazymach. http://inertiawins.files.wordpress.com/2010/02/protagoras.jpg http://www.stefczyk.info/-/media/pliki%20serwisow/rysunek2013/demagog-skok.ashx?bc=white
Sofiści Nie określali jednoznacznie, jaki ustrój jest dobry od pochwał dla demokracji do aprobaty rządów arystokratycznych, Laicyzacja pojęć politycznych: państwo powstało z woli ludzi (a nie jak dotychczas z woli bogów), Uważali się za wychowawców i nauczycieli Ateńczyków,
http://4.bp.blogspot.com/-iphhhf9q0qa/ux7-dq_z3yi/aaaaaaaadtg/pkspqj41igg/s320/sofizmat+to+miazmat.jpg Sofiści Ich dzieła nie zachowały się, znamy jedynie z drugiej ręki, tj. z dzieł Platona, który był ich zdeklarowanym przeciwnikiem; sofizmat 1. «rozumowanie pozornie poprawne, ale w istocie zawierające rozmyślnie utajone błędy logiczne» 2. «świadome dowodzenie nieprawdy» (http://sjp.pwn.pl/slownik/2522316/sofizmat), sofistyka 1. «ruch umysłowy stworzony przez sofistów w starożytnej Grecji» 2. «metoda argumentacji polegająca na wykorzystywaniu wieloznaczności pojęć i na stosowaniu sofizmatów» 3. «świadome posługiwanie się nieuczciwą argumentacją w celu udowodnienia fałszywej tezy» http://sjp.pwn.pl/szukaj/sofistyka
Protagoras z Abdery twórca relatywizmu, społecznego (człowiek jest miarą wszechrzeczy człowiek jest także miarą instytucji społecznych), stworzył zarys teorii umowy społecznej: Początkowo ludzie żyli w izolacji, potem zaczęli łączyć się w hordy, by w końcu sformalizować życie w tych wspólnotach - powstało państwo) państwo ma służyć większości, demokrata, postulował rządy większości, dobro społeczne jest wspólną troską całej społeczności.
Sofiści Trazymach: Państwo powstało na skutek porozumienia ludzi, jednak nie większości, ale mądrzejszej mniejszości uzasadnienie rządów arystokratycznych, http://8170.pbworks.com/w/page/1115582/thrasymachus Gorgiasz: pluralizm moralności ważniejsze od przestrzegania sztywnych reguł etycznych jest właściwe zachowanie się w zależności od okoliczności, jakie mu towarzyszą,
Demokracja ateńska Perykles (500-429) Podstawą demokracji jest wolność i równość wobec prawa (isonomia): Wolność to możliwość robienia tego, co się chce i mówienia tego, co się chce, ale w granicach prawa. Istotą wolności jest wolność słowa na zgromadzeniu ludowym każdemu przysługuje prawo do zabierania głosu. Współuczestnictwo w rządzeniu, Odpowiedzialność za państwo, Praworządność. http://portalwiedzy.onet.pl/_i/perykles.jpg
Krytyka demokracji Kryzys greckiej polis, Wolność prowadzi do demoralizacji i anarchii, Równość jest mrzonką ludzie z natury są nierówni, Demokracja to despotyzm biednych, Syntezę krytyki demokracji stworzył Platon.
http://jagoda_niedziolka.fm.interia.pl/platon.jpg Platon i jego państwo stróżów doskonałych Arystokles (427-347), Twórca pierwszej historiozofii, opartej na zasadzie degeneracji, Filozofia idealistyczna, Związek filozofii i polityki, Transcendentny* idealizm, IDEE (FORMY) to one są pierwotne, ich odbiciem są rzeczy i materia, Każda zmiana to degeneracja, * wykraczający poza zasięg doświadczenia i poznania ludzkiego
Platon i jego państwo stróżów doskonałych Ustrój państwa idealnego oparty jest na idei dobra i sprawiedliwości, Platońska teoria ma charakter uniwersalny, Państwo zbudowane jest na kształt organizmu, Państwo oparte jest na wiedzy, Państwo jest zbudowane hierarchicznie i w sposób stanowy, Idealne państwo jest ascetyczne.
Platon i jego państwo stróżów doskonałych Naczelne zasady istniejących faktycznie ustrojów: istotą timokracji jest odwaga, oligarchią rządzi chciwość, demokracja oparta jest na anarchii, a na strachu i zbrodni wspiera się tyrania, Pierwsza filozofia dziejów, Naczelną zasadą historii ustrojów jest ich ciągła i niezmienna degeneracja.
Platon i jego państwo stróżów doskonałych Państwo jak dusza jednostki składa się z trzech części, Młodzi obywatele są poddani ścisłemu systemowi edukacyjnemu, Stałość dla Platona była dobrem nadrzędnym!
Platon i jego państwo stróżów doskonałych Rola filozofa ten, który poznał świat idei, dlatego król-filozof mógłby zatrzymać proces degeneracji ustroju, Państwo idealne kształt, dzieci i majątek, poszczególne warstwy i ich rola (!), hierarchia społeczna oparta na hierarchii wiedzy, rola edukacji, drugie idealne państwo w Prawach.
http://img.interia.pl/encyklopedia/nimg/arystote.jpg Arystoteles ze Stagiry (384-322) Syn lekarza, nie miał obywatelstwa nie posiadał praw politycznych, Twórca szkoły tzw. perypateckiej (inaczej Liceum), Wychowawca Aleksandra Wielkiego, Dokonał podsumowania i syntezy myśli helleńskiej, Archeologiczne pozostałości po zabudowaniach Lykejonu (Liceum) szkoły prowadzonej przez Arystotelesa, obecnie przy ul. Rigillis w Atenach http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/04/athens_lyceum_archaeological_site_1.jpg
Arystoteles ze Stagiry (384-322) Empiryczna idea filozofii i odrzucenie platońskiego aprioryzmu, Realizm i relatywizm, oparcie się na doświadczeniu, odrzucenie idealnej polis, Państwo jest tworem natury a człowiek jest stworzony do życia we wspólnocie społecznej, Typologia państw i ustrojów; dobre: monarchia, arystokracja i politeja, złe: tyrania, oligarchia, demokracja., Mistyfikowanie sytuacji społecznych ( znakomici i lud Niejasne poglądy na temat niewolnictwa, Prawo natury nie jest jedynie prawidłowością przyrodniczą.
Arystoteles ze Stagiry (384-322) Metoda badawcza oparcie się na doświadczeniu, faktach i ich analizie, kult empirii, Państwo samowystarczalne, suwerenne, należy do tworów natury, człowiek jest stworzony do życia w państwie (rodzinawspólnota-państwo), WAŻNE: celem państwa jest zapewnienie wszechstronnego rozwoju materialnych i duchowych potrzeb człowieka,
Arystoteles ze Stagiry (384-322) Nie ma idealnego ustroju państwa, Jego kształt zależy od wielu czynników: wielkości, charakteru narodu, stanu gospodarki, kształtu społeczeństwa, Można mówić o państwach lepiej i gorzej zorganizowanych: Dobre ustroje kto rządzi złe ustroje Monarchia jednostka tyrania Arystokracja grupa oligarchia Politeja ogół demokracja
Arystoteles ze Stagiry (384-322) Polityka złotego środka Politeja połączenie cech demokracji i oligarchii, Zespolenie ideałów wolności i porządku (hierarchii) rządy sprawuje klasa średnia (gdyby tylko była klasą najsilniejszą lub najbardziej liczebną),
Arystoteles ze Stagiry (384-322) Podział społeczeństwa na znakomitych i lud, Podstawowym kryterium majątek, Stan średni wysoka ocena ich cnot obywatelskich, (umiarkowanie, rozsądek, itp.), niewola wynika z praw natury, Prawo natury znajduje odbicie w instytucjach społecznych, Stróż powszechnego ładu, twórca harmonii świata.
Epoka hellenistyczna
Stoicy greccy i rzymscy. Zenon z Kition, Cyceron, Seneka, Marek Aureliusz Świat jest rozumnym ładem i harmonią, Światem rządzi przeznaczenie, Cnota jest wartością niepodzielną Mądrość = wolność = fatalizm, Współpraca z władzą jako ekspert, Państwo musi być tworem rozumnym.
http://www.romanum.historicus.pl/zdj/rome117.jpg
http://www.romanum.historicus.pl/zdj/cicero3.jpg Cyceron (Marcus Tullius Cicero; 106-43) Ludzie mają skłonność do życia w grupie, tak powstaje państwo, Sprawiedliwość to przestrzeganie prawa natury jako wytworu rozumu, Ustrój mieszany, sympatia dla rządów arystokracji, W państwie ma panować zgoda poszczególnych stanów/klas/grup społecznych.
Mapy ze slajdów 3, 4 i 23 pochodzą z Atlasu historycznego świata, pod red. Józefa Wolskiego (wydanie IV, Warszawa 1996, s. 14, i 18). Koniec